AYM 1965/17 Esas 1965/35 Karar Sayılı Norm Denetimi İlamı

Esas No.:1965/17

Karar No.:1965/35

Karar tarihi:7/6/1965

Resmi Gazete tarih/sayı:4.10.1965/12117

Davacı : Trabzon Ayvasıl esnafından Adalet Partili Yusuf oğlu Gençağa soylu.

İstemin konusu : Millet Partisi İl Kongresinde Parti Başkanlığına seçilen Müdendis Ahmet Çepi, Trabzon Nafıasında ve Karayollarında Mühendis olduğundan ve Cemiyetler Kanunu gereğince bir memurun siyasi partilerde görev alması kesinlikle yasak bulunduğundan kanun hükümlerine aykırı hareket eden Millet Partisinin feshine karar verilmesi isteminden ibarettir.

İNCELEME : Dilekçe, düzenlenen rapor okunduktan ve istemin niteliğine ve mahkemeye başvurmanın şekline göre duruşma yapılması gerekli bulunmadığına oybirliği ile karar verildikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü :

GEREKÇE : 334 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 19 uncu maddesiyle, vicdan ve din hürriyetini, kamu düzenine, genel ahlâka ve kanunlara aykırı olmayan dinî âyin ve törenlerin serbestliğini kabul ederek kimsenin dînî âyinlere katılmağa, dinî inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamıyacağını; din eğitim ve öğretiminin kişilerin isteğine bağlı bulunduğunu ve kimsenin, Devletin sosyal, iktisadi, siyasi veya hukuki temel düzeninin kısmen de olsa din kurallarına dayandırma veya siyasi ve şahsi çıkar ve nüfuz sağlama amaciyle, her ne suretle olursa olsun dinî veya din duygularını istismar etmesini veya kötüye kullanmasını yasaklamış ve bu yasaklar dışına çıkan ve başkasını bu yola kışkırtanların cezalandırılmasını kabul etmiştir. Bu yasaklara uymayan (Dernek) olduğu takdirde yetkili mahkemece ve (Siyasi partilerin) de Anayasa Mahkemesince kapatılmalarını tecviz etmiş ve 57 nci maddesinde de tüzük, program ve faaliyetleri insan hak ve hürriyetlerine dayanan demokratik ve lâik cumhuriyet ilkelerine ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmezliği temel hükmüne uymayan siyasi partilerin temelli olarak kapatılacağını kabul etmiştir.

Gerek Anayasa"da ve gerekse diğer kanunlarda siyasi partilerin kapatılması hakkındaki dâvaların kimler tarafından açılabileceği hakkında açık bir hüküm yoktur. Gerçi Türk Medeni Kanununun 71 inci maddesinde gayesi kanuna yahut umumi âdaba uymayan cemiyetlerin, savcının veya bir alâkadarın talebi üzerine fesholunabileceği kabul edilmişse de 22/4/1962 tarih ve 44 sayılı kanunun 32 nci maddesinde, siyasi partilerin kapatılması hakkında açılan dâvalarda Ceza Yargılamaları Usulü Kanununun uygulanacağı ve bu dâvalara duruşmalı olarak Cumhuriyet Başsavcısının huzuru ile bakılacağı gösterilmiştir.

Anayasa"nın 19 uncu maddesinde yazılı yasaklara riayet etmiyenin (Dernek) olması halinde bu derneğin kapatılması yetkili mahkemeye bırakıldığı halde siyasi hayatın vazgeçilmez bir unsuru olarak kabul edilmiş bulunan siyasi partiler diğer derneklerden ayrı tutulmuş ve bunların kapatılması hakkındaki dâvalar dahi kamu dâvası niteliğinde bulunmuş olduğundan, siyasi partilerin kapatılması dâvalarını her hangi bir kişinin veya o partiye kayıtlı bulunan bir kimsenin irade ve takdirine bırakarak Anayasa Mahkemesine doğrudan doğruya dâva açma hakkı bulunduğunu kabule imkân görülmemiştir.

SONUÇ : Bu nedenlerle kişiler, siyasi partilerin kapatılması hakkında Anayasa Mahkemesine dâva açma hakkına sahip bulunmadıklarından istemin reddine, Başkan Lûtfi Akadlı, Üyelerden İhsan Keçecioğlu, Celâlettin Kuralmen, Muhittin Gürün ve Ekrem Tüzemen"in davacının kapatılmasını istediği parti ile ilgisi bulunmaması bakımından dâvanın bu sebeple reddi gerektiği yolundaki düşünceleriyle esasta oybirliği ve sebebinde oyçokluğu île 7/6/1965 gününde karar verildi.

MUHALEFET ŞERHİ

Anayasa"nın 57 nci maddesinde bahis konusu edilen siyasi partilerin faaliyetini düzenleyecek olan kanun henüz çıkmamış olduğundan bu partilerin kapatılması maksadiyle kimlerin dâva açmak hakkı olduğu hususunda halen yürürlükte bulunan kanun hükümlerinin tatbik olunması zaruridir. Bu itibarla Medeni Kanunun 71 inci maddesi gereğince (İlgili) kişilerin de sözü geçen maddede yazılı sebeplerle dâva açmak hakkı mevcut bulunmaktadır. Binaenaleyh her ne durumda bulunursa bulunsun kişilerin siyasi partilerin kapatılması hakkında dâva açamayacağı yolundaki çoğunluk gerekçesine muhalifiz.

Ancak hâdise davacının kapatılmasını istediği parti ile bir ilgisi bulunmadığı anlaşılmakta olmasına göre dâvanın bu sebepten reddi gerektiği kanısındayız.

MUHALEFET ŞERHİ

Anayasa"nın 57 nci maddesinde öngörülen siyasi partilerle ilgili kanunun kabul edilerek yürürlüğe konulacağı tarihe kadar siyasî partilerin kapatılması dâvalarının Medeni Kanunun 71 nci maddesine göre o siyasi partilerle ilgisi bulunan şahıslar tarafından da açılabileceği, daha önce aynı konu hakkında Anayasa Mahkemesince verilerek 14/12/1962 ve 8/6/1963 tarihli ve 11282 ve 11423 sayılı Resmi Gazetelerde yayınlanmış bulunan 7/11/1962 ve 11/3/1963 tarihli ve 1962/35 - 75; 1963/37 - 54 sayılı kararlara ait muhalefet şerhlerinde açıklanmış bulunduğundan, durumu ne olursa olsun, kişiler tarafından siyasi partilerin kapatılması hakkında dâva açılamıyacağını prensip olarak kabul eden bu kararın gerekçesine muhalifim.

Ancak Medeni Kanunun 71 inci maddesinde (İlgili kişilere) de dâva açma hakkı tanınmış olmasına, bu dâvayı açan kişinin ise kapatılmasını istediği Millet Partisi ile hukuki bir (İlgisi) bulunmamasına göre böyle bir dâva açmaya yetkisi bulunmadığından kararın, (Dâvanın reddi) yolundaki sonucuna katılmaktayım.