Danıştay 10. Daire 2017/2319 Esas 2022/137 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2017/2319
Karar No : 2022/137


TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Bakanlığı / …
VEKİLİ : Av. …
TEMYİZ EDEN (DAVACILAR) : … mirasçıları, kendi adına Asaleten
… ve … 'e velayeten
…
VEKİLLERİ : Av. …
İSTEMLERİN_KONUSU : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının, taraflarca aleyhlerine olan kısımlarının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacıların murisi … 'in kardeşi … ’in, … Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda tutuklu olarak bulunmakta iken müşahade koğuşunda 30/03/2009 tarihinde kendisini kemeriyle asmak suretiyle intihar ederek hayatını kaybetmesinde idarenin hizmet kusuru bulunduğundan bahisle manevi tazminat talebiyle idareye yapılan başvurunun reddine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali ile 100.000,00 TL manevi tazminatın olay tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince; Danıştay Onuncu Dairesinin 29/04/2015 tarih ve E:2011/10328, K:2015/2152 sayılı bozma kararına uyularak, 11/11/2009 tarihli ve 7676 sayılı işlemin iptali istemi yönünden, anılan işlemin ön karar niteliğinde olduğu ve idari davaya konu edilebilecek nitelikte bulunmadığı gerekçesiyle davanın incelenmeksizin reddine; manevi tazminat istemi yönünden, davacılar murisinin yakınının birtakım psikolojik rahatsızlıklarının olduğu ve bu durumun cezaevi idaresinin de bilgisi dahilinde olduğu, psikolojik rahatsızlığı bulunan davacılar murisinin yakınının intihar girişiminde bulunabileceği öngörülebilir olmasına rağmen intihara teşebbüsünde kullanabileceği kemeri alınmadan tek başına müşahade koğuşunda bırakıldığı, tutuklu ve hükümlülerin can güvenliğinden sorumlu olan idarenin, meydana gelen ölüm olayında kusurlu olduğu, davacılar murisinin uğradığı manevi zararın hizmet kusuru ilkesi uyarınca tazminine karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle davanın kısmen kabulü ile 20.000,00 TL manevî tazminatın ön karar başvurusunun idare kayıtlarına girdiği tarihten itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte davalı idareden alınarak davacılara ödenmesine, davanın 80.000,00 TL manevî tazminata yönelik kısmının ise reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENLERİN_İDDİALARI : Davalı idare tarafından, müteveffanın intihar etmesinde idari nitelikte bir eylem bulunmadığından tazminat yükümlülüğünden söz edilemeyeceği, dava konusu olayla ilgili cezaevi görevlileri hakkında yapılan adli yargılamada her biri hakkında kusurları bulunmadığından beraat kararı verildiği, ilgili mevzuat uyarınca tutuklu ve hükümlülerin müşahade odasına alınması halinde "kemer" bulundurmalarında sakınca olmadığı, hükmedilen tazminatın sebepsiz zenginleşmeye yol açacak miktarda takdir edildiği ileri sürülmektedir.
Davacılar tarafından, talep edilen manevi tazminatın tamamına hükmedilmesi ve 11/11/2009 tarih ve 7676 sayılı işlem ön karar niteliğinde olmadığından, bu işlem yönünden de davanın kabulüne karar verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

TARAFLARIN_SAVUNMALARI : Taraflarca savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Davalı idarenin temyiz isteminin kabulü ile Mahkeme kararının davanın kabulüne ilişkin kısmının bozulması, redde ilişkin kısmının gerekçeli olarak onanması, incelenmeksizin reddine ilişkin kısmının ise onanması gerektiği düşünülmektedir.



TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Dava dosyasının incelenmesinden; davacılar yakını … ’in, … Sulh Ceza Mahkemesi'nin 25/08/2006 tarihli tutuklama müzekkeresi ile "6136 sayılı Kanuna muhalefet, kasten öldürme, kasten öldürmeye teşebbüs, basit yaralama" suçlarından tutuklandığı, psikolojik sorunlarının olduğunun tespiti üzerine Ünye Devlet Hastanesi’nde yapılan muayenesi sonucu düzenlenen … tarihli ve … sayılı raporda, depresyon+psikoz tanısı konulduğu ve Samsun Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesine sevkinin uygun olduğu yönünde görüş belirtildiği; Samsun Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi’nin yatarak tedavi sonucu düzenlediği … tarih ve … sayılı sağlık kurulu raporunda, hafif zeka geriliği+şizoafektif bozukluk olduğunun, adam öldürmek suçundan ceza ehliyetinin olmadığının belirtildiği; Adli Tıp Kurumu Gözlem İhtisas Dairesinin … tarih ve … sayılı raporunda, herhangi bir akıl hastalığı veya zeka zayıflığının tespit edilmediğinin, ceza ehliyetinin tam olduğunun belirtildiği; Adli Tıp 4. Adli İhtisas Kurulunun … tarih ve … sayılı kararında, psikotik bozukluk denilen akıl hastalığının saptandığı, fiilinin hukuki anlam ve sonuçlarını idrak etme ve bu fiil ile ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğini ortadan kaldıracak boyuttaki bu akıl hastalığının etkisi altında olduğu, suç nedeniyle cezai sorumluluğu olmayıp, korunma ve tedavi amaçlı akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirlerinin uygulanmasının uygun bulunduğu yönünde görüş bildirildiği; Samsun Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesinin … tarihli ve … sayılı raporunda, şizofren hastalığının teşhis edildiği, tedavisinin yapılarak Bakırköy Ruh Sağlığı Hastanesine acilen sevkinin uygun olduğunun belirtildiği, raporlar arasındaki çelişkinin giderilmesi amacıyla düzenlenen Adli Tıp Kurumunun … tarih ve … sayılı raporunda, şizofreni denilen akıl hastalığı olduğu, hastane şartlarında infazının uygun olduğu yönünde görüş bildirildiği, söz konusu raporun … Cumhuriyet Başsavcılığı’nca davacılar yakınının yargılamasının yapıldığı … Ağır Ceza Mahkemesine karar verilmek üzere gönderildiği, bu konuda herhangi bir karar verilmeden, kaldığı koğuşta yüksek ses ile bağırması, masa ve sandalyeleri devirmesi üzerine kendi isteği ile konulduğu müşahade koğuşunda, 30/03/2009 tarihinde pantolon kemeri ile kendini asmak suretiyle intihar ettiği, intiharın bildirilmesi üzerine … Cumhuriyet Başsavcılığı'nca davacılar yakınının ölümü ile ilgili olarak başlatılan soruşturma kapsamında yapılan ölü muayenesi ile otopsi sonucunda, ölenin vücudunda asıya bağlı telem izi dışında herhangi bir suç unsuru tespit edilmediğinden ölümünün asıya bağlı mekanik asfiksi (solunum durması) sonucu gerçekleştiğinin tespit edildiği, Adli Tıp Kurumu Trabzon Adli Tıp Grup Başkanlığı’nın 21/04/2009 tarihli raporu ile de ölümün ası sonucu meydana geldiği yönünde kanaat bildirilmesi üzerine, olayın gerçekleşmesinde intihar edeni yönlendiren, azmettiren veya bu konudaki kararını kuvvetlendiren kimsenin olmadığı, olay yeri incelemesi, alınan ifadeler, ölü muayene ve otopsi tutanakları birlikte değerlendirildiğinde ölenin intiharı ile ilgili olarak olayın suç ve suç unsuru taşımadığı gerekçesiyle "intihar sonucu ölüm" yönünden ek kovuşturmaya yer olmadığı kararı verildiği, olay esnasında nöbetçi olan İnfaz Koruma Kurum 2. Müdürü … , infaz koruma memuru … , infaz koruma başmemuru … hakkında "görevi kötüye kullanmak" suçundan başlatılan … sayılı soruşturma sonucunda … Cumhuriyet Başsavcılığı’nın … sayılı iddianamesi ile … Sulh Ceza Mahkemesinde kamu davası açıldığı, anılan şahıslar hakkında yapılan yargılama sonucunda … Sulh Ceza Mahkemesinin … tarih ve E:… K:… sayılı kararı ile “ölenin daha önce de müşahade koğuşunda kalmış olması, cezaevinde kaldığı 2 sene boyunca ölenin herhangi bir şekilde intihara meylinin görülmemesi, kendi isteği ile müşahade koğuşuna gitmesi ve cezaevi yönetimine yansıyan psikolojik rahatsızlığı ve intihara meyli olduğuna dair bilgi bulunmaması, kendi isteğiyle müşahade koğuşuna alınması nedeniyle burasının doğal yaşam alanı olarak kabul edilip, Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya ve Maddeler Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesinde belirtilen giyim eşyası ile birlikte bir adet kemer bulundurulabileceğinin belirtilmesi karşısında, Ceza İnfaz Kurumu nöbetçi müdürü sanık … ’un, infaz koruma memuru sanık … ile infaz koruma başmemuru sanık … ’nin görevlerinin gereklerine aykırı davrandıkları yönündeki iddiaların yersiz olduğu, sanıklar … ile … ’nin olay günü sabahı göreve başladıklarında gerekli kontrol ve sayımı yaptıktan sonra, başka koğuşlarda da aynı işlemleri yapmaları gerektiğinden sürekli olarak ölenin koğuşunun başında bekleyemeyecekleri, asıl o zaman görevlerinin gereğini yerine getiremeyecekleri, dolayısıyla sanıkların olayda ihmal ya da görevinin gereğini yerine getirmemelerinden kaynaklanan atfı kabil bir kusur bulunmadığı” gerekçesiyle sanıkların ayrı ayrı beraatlerine karar verildiği anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasanın 125. maddesinde, idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğu belirtildikten sonra, son fıkrasında, idarenin kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlü olduğu hükme bağlanmış, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde ise, idari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan tam yargı davaları, idari dava türleri arasında sayılmıştır.
Genel anlamı ile tam yargı davaları, idarenin faaliyetlerinden ötürü, hakları zarara uğrayanlar tarafından idare aleyhine açılan tazminat davalarıdır. Bu tür davalarda mahkeme, hem olayın maddi yönünü, başka bir ifadeyle zararı doğuran işlem veya eylemleri, hem de bundan çıkabilecek hukuki sonuçları tespit edecektir.
İdare kural olarak, yürüttüğü kamu hizmetiyle nedensellik bağı kurulabilen zararları tazminle yükümlü olup; idari eylem ve/veya işlemlerden doğan zararlar, idare hukuku kuralları çerçevesinde, hizmet kusuru veya kusursuz sorumluluk ilkeleri gereği tazmin edilmektedir.
Tam yargı davalarında, öncelikle zarara yol açtığı öne sürülen idari işlem veya eylemin hukuka uygunluğunun denetlenmesi esas alındığından, olayın oluşumu ve zararın niteliği irdelenip, idarenin hizmet kusuru olup olmadığının araştırılması, hizmet kusuru yoksa kusursuz sorumluluk ilkelerinin uygulanıp uygulanmayacağının incelenmesi, tazminata hükmedilirken de her halde sorumluluk sebebinin açıkça belirtilmesi gerekmektedir.
İdarenin yürütmekle görevli olduğu bir hizmetin kuruluşunda, düzenlenişinde veya işleyişindeki nesnel nitelikli bozukluk, aksaklık veya boşluk olarak tanımlanabilen hizmet kusuru; hizmetin kötü işlemesi, geç işlemesi veya hiç işlememesi hallerinde gerçekleşmekte ve idarenin tazmin yükümlülüğünün doğmasına yol açmaktadır. Bu bağlamda hizmet kusuru, özel hukuktaki anlamından uzaklaşarak nesnelleşen, anonim bir niteliğe sahip, bağımsız karakteri olan bir kusurdur. Hizmet kusurundan dolayı sorumluluk, idarenin sorumluluğunun doğrudan ve asli nedenini oluşturmaktadır.
17/06/2005 tarihli ve 25848 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya ve Maddeler Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesinde, “Hükümlülerin koğuş, oda ve eklentilerinde birer adet palto, manto ve mont, iki adet ceket veya ceket yerine kullanılabilen hırka, dört adet pantolon ve/veya etek, bayan için iki adet elbise, bir takım eşofman, dört adet gömlek, iki adet kazak, iki takım pijama, bir spor ayakkabısı, bir kışlık ayakkabı, bir iskarpin, üç adet tişört, iki adet kravat, bir adet kemer, gerektiği kadar iç çamaşırı, çorap, bir terlik, havlu ve bir bornoz ile kaşkol, 25/11/1925 tarih ve 671 sayılı Şapka İktisâsı Hakkında Kanun'a aykırı olmayan bir adet şapka bulundurulmasına izin verilir. Hükümlüler; ceza infaz kurumu dışından getirilmesine izin verilen giyim eşyalarından eskiyenlerini, yenileriyle değiştirebilir.” kurallarına; 18. maddesinde de, “Bu Yönetmelikte yer alan hükümlerin, tutukluluk haliyle uzlaşır nitelikte olanları, tutuklular hakkında da uygulanır.” kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
A) İdare Mahkemesi Kararının, … Tarihli ve … Sayılı İşlemin İptali İstemi Yönünden Davanın İncelenmeksizin Reddine İlişkin Kısmının İncelenmesi:
İdare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen kararın, … tarihli ve … sayılı işlemin iptali istemi yönünden davanın incelenmeksizin reddine ilişkin kısmı usul ve hukuka uygun olup, davacıların dilekçesinde ileri sürülen temyiz nedenleri kararın bu kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
B) İdare Mahkemesi Kararının, Davanın Kısmen Kabulüne İlişkin Kısmının İncelenmesi:
Dosyada yer alan bilgi ve belgeler, … Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından cezaevi memurları hakkında başlatılan adli soruşturma ve … Sulh Ceza Mahkemesi’nde açılan dava kapsamında alınan ifadeler ile adı geçen Mahkemece verilen beraat kararının gerekçesinin birlikte değerlendirilmesinden; Reşat Özdemir’in koğuş arkadaşlarıyla anlaşamaması sebebiyle kendi isteğiyle müşahade koğuşuna alındığı, iki gün süre ile burada kaldığı, daha önce de müşahade koğuşunda sorunsuz bir şekilde kalmış olduğu, müşahade koğuşunun, kendi isteği ile buraya geçen hükümlü ve tutukluların yaşam alanı olarak kabul edilmesi sebebiyle koğuşta kaldıkları sürece Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya ve Maddeler Hakkında Yönetmelik kapsamındaki eşyanın kendilerine teslim edildiği, tutuklunun psikolojik sorunları olduğunun ceza infaz kurumunca da bilindiği, ancak yaklaşık iki yıldır kurumda bulunan tutuklunun intihara yönelik herhangi bir meylinin bulunmadığı, ayrıca olaydan bir gün önce mahalli seçimlerin olduğu ve müteveffanın bir gün önce oy kullanma yerine götürürken gayet neşeli olduğu, durumunda herhangi bir anormallik sezilmediği, olay günü infaz koruma memuru … 'ın müşahade koğuşunda sayım yaptığı, sayım sırasında ve daha sonrasında tutukluda herhangi bir anormallik görmediği, … ’in kendisinden sigara istediği, yanında sigara olmaması nedeniyle kantinden alıp geleceğini söylediği, gidip gelmesinin beş dakika sürdüğü, geri geldiğinde tutuklunun kendisini kemeriyle asmış olduğu, olay günü müşahade koğuşunda kalmakta olan diğer tutuklu ve hükümlüler tarafından da olayın oluş şekli ile ilgili olarak benzer ifadeler verildiği, intihar olayı esnasında herhangi bir ses duyulmadığı, koğuş arkadaşları tarafından da şahsın agresif ve psikolojik sorunları olduğu yönünde bilgi verilmekle birlikte intihar eğilimi olduğuna ilişkin herhangi bir beyanda bulunulmadığı anlaşılmaktadır.
Ceza infaz kurumlarında bulunan kişilerin sağlıklarından ve can güvenliklerinden, anılan kurumların denetim ve gözetimiyle görevli davalı idarenin sorumlu olduğunda duraksama bulunmamaktadır.
Bununla birlikte, … 'in şizofreni (akıl) hastası olduğuna ilişkin Adli Tıp Kurumunun … tarih ve … sayılı raporunun … Cumhuriyet Başsavcılığı’nca yargılamasının yapıldığı … Ağır Ceza Mahkemesine karar verilmek üzere gönderildiği, ancak bu konuda herhangi bir karar verilmediği, dolayısıyla yargı kararıyla aksi belirlenmediği sürece davacılar yakının ceza infaz kurumunda tutulmaya devam edilmesinin infaz mevzuatının gereği olduğu; öte yandan, … ’in tutuklu kaldığı süre içerisinde intihar eğilimi göstermediği, intiharı ima edici herhangi bir söz ya da davranışının bulunmadığı sabit olduğundan, intihar hazırlığının ve intihar olayının gerçekleşeceği noktasında en ufak bir emarenin bulunmaması ve olayın sessizlik içerisinde gerçekleşmiş olması karşısında, davalı idarenin gözetim, denetim ve koruma yükümlülüğünü yerine getirdiği ve davacılar yakınının intihar suretiyle ölümü olayında davalı idareye atfedilebilecek herhangi bir hizmet kusuru bulunmadığı sonucuna varılmaktadır.
Diğer taraftan, … 'in gözlem amacıyla müşahade odasına konulmayıp, vefat ettiği tarihten iki gün önce kendi isteğiyle dilekçe vererek müşahade odasına alındığı göz önünde bulundurulduğunda, aksine bir yargı kararı bulunmadıkça diğer mahkum ve tutuklular ile aynı koşullarda infaza tabi olan şahıs hakkında Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya ve Maddeler Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesi uyarınca kendisine ait kemeri yanında bulundurmasına izin verilmesi yönünden de davalı idarenin hizmeti kusurlu yürütmediği görülmektedir.
Bu itibarla, somut olayda davalı idarenin hizmet kusurunun bulunmadığı ve dolayısıyla tazminat sorumluluğunun da doğmadığı anlaşıldığından, davanın reddine karar verilmesi gerekirken, davacıların manevi tazminat istemlerinin kısmen kabulüne karar verilmesinde hukuki isabet görülmemiştir.

C) İdare Mahkemesi Kararının, Davanın Kısmen Reddine İlişkin Kısmının İncelenmesi:
Temyize konu kararın, davacıların manevi tazminat isteminin kısmının reddine yönelik kısmı ise, sonucu itibarıyla usul ve hukuka uygun olup, bu kısmın yukarıda belirtilen gerekçe ile onanması gerekmektedir.



KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarenin temyiz isteminin KABULÜNE, davacıların temyiz isteminin REDDİNE,
2. Davanın kısmen incelenmeksizin reddi, kısmen kabulü, kısmen reddi yolundaki … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının davanın incelenmeksizin reddine ilişkin kısmının oy birliğiyle ONANMASINA, esastan redde ilişkin kısmının yukarıda belirtilen gerekçe ile oy çokluğuyla ONANMASINA, kabule ilişkin kısmının oy çokluğuyla BOZULMASINA,
3. Bozulan kısım yönünden yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 (on beş) gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 17/01/2022 tarihinde karar verildi.

(X)-KARŞI OY :

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 6545 sayılı Kanun ile değişik 50. maddesinin 4. fıkrasında, "Danıştayın bozma kararına uyulduğu takdirde, bu kararın temyiz incelemesi, bozma kararına uygunlukla sınırlı olarak yapılır." hükmü yer almaktadır.
Mahkeme kararının Danıştay Onuncu Dairesinin 29/04/2015 tarih ve E:2011/10328, K:2015/2152 sayılı bozma kararına uyularak verildiği, 2577 sayılı Kanun'un 50. maddesinin 4. fıkrasına göre, bozmaya uyma kararlarının temyiz incelemesinin, bozmaya uygunlukla sınırlı olarak yapılacağı ve hukuki güven ve istikrarın sağlanmasının hukuk devletinin temel ilkelerinden olduğu hususları dikkate alınarak, Dairemizin bozma kararındaki esaslar doğrultusunda verildiği anlaşıldığından, İdare Mahkemesi kararının, manevi tazminata yönelik kısımlarının aynen onanması gerektiği oyuyla aksi yöndeki Daire kararının kısmen bozma ve kısmen gerekçe değiştirerek onamaya ilişkin kısımlarına katılmıyoruz.