Vekili              :Av. E.K.T., Av. Y. Ç.Ç.

Davalılar        :1- TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü

                       Vekili  :Av. N.S.

                        2- Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı

                       Vekili  : Av. S.S., Av. A.A.

                        3- Karayolları Genel Müdürlüğü

                       Vekili   : Av. H.Ö. 

            O  L  A  Y       :Mersin İli, Özgürlük Mahallesindeki hemzemin geçitte, 16.1.1999 gününde trenin çarptığı otomobilde bulunan davacının eşi İ.T. ölmüştür.

            Davacı vekilince, fazlaya ilişkin haklar saklı kalmak kaydıyla, müvekkiline ölen eşinin desteğinden yoksunluk karşılığı 201.000.000.-TL. maddi tazminatın, olay tarihinden itibaren yasal faiziyle birlikte, müştereken ve müteselsilen davalılardan tahsili istemiyle, TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü ve Karayolları Genel Müdürlüğü ile Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı aleyhine, 6.5.1999 gününde adli yargı yerinde dava açılmıştır.

            Davalılardan TCDD İşletmesi ile Mersin Büyükşehir Belediyesi vekillerince, birinci savunma dilekçelerinde, hizmet kusuru esasına dayanılarak açılan davanın görüm ve çözümünde idari yargının görevli olduğu ileri sürülerek görev itirazında bulunulmuştur.

            ANKARA 30. ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ; 3.11.1999 gün ve E:1999/246, K:1999/406 sayı ile, Mersin Büyükşehir Belediyesi vekilinin yetki itirazının kabulü ile, Mahkemenin yetkisizliğine ve alacaklı vekilinin süresinde müracaatı halinde dosyanın yetkili Mersin Asliye Hukuk Mahkemesine gönderilmesine karar vermiştir.

            Davacı vekili ile davalı Mersin Büyükşehir Belediyesi vekilinin temyiz başvuruları üzerine YARGITAY 4. HUKUK DAİRESİ; 27.1.2000 gün ve E: 2000/44, K:2000/557 sayı ile, davalı Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığının cevap dilekçesinde görev itirazında bulunarak idari yargının görevli olduğunu savunduğu, kamu düzeninden olan görev konusu öncelikle incelenmesi gerekirken bu konuda karar verilmeden dava dilekçesinin yetki yönünden reddine karar verilmiş olmasının usul ve yasaya aykırı olduğu gerekçesiyle, anılan Mahkeme kararı bozulmuş; bozma nedenine göre davacının temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine yer olmadığına karar vermiştir.

            ANKARA 30. ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ; 31.5.2000 gün ve E:2000/227, K:2000/349 sayı ile, Yargıtay bozma kararına uymak suretiyle Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığının görev itirazını reddederek Mahkemenin yetkisizliğine ve alacaklı vekilinin süresinde müracaatı halinde dosyanın yetkili Mersin Asliye Hukuk Mahkemesine gönderilmesine karar vermiş;  bu karar, Mersin Büyükşehir Belediyesi vekilinin temyiz başvurusu üzerine YARGITAY 4. HUKUK DAİRESİ’nin 7.12.2000 gün ve E:2000/11747, K:2000/11202 sayılı kararıyla onanmak suretiyle kesinleşmiştir. 

Davacı vekilince süresinde yapılan başvuru sonunda, Mersin 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2001/244 sayılı esasına kaydedilen dava ile ilgili olarak taraflara duruşma günü tebliğ edilmiştir.

            Bunun üzerine TCDD İşletmesi vekilince, Mersin 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’ne verilen dilekçe ile, müvekkili idare adına yapılan görev itirazı hakkında bir karar verilmediği, ancak Mersin Büyükşehir Belediyesi vekilince yapılan görev itirazını reddeden Ankara 30. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 31.5.2000 günlü yetkisizlik kararının sonuçlanarak davanın yetkili mahkemede devamının sağlanması üzerine bu kez 2247 sayılı Yasa’nın 10. Maddesine göre olumlu görev uyuşmazlığı çıkarılması istemiyle Danıştay Başsavcılığına sunulmak üzere başvuruda bulunulmuştur.

            MERSİN 1.ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ ; 25.4.2001 gün ve E:2001/244 sayı ile, davalı TCDD İşletmesi vekilinin görev itirazının reddine ve talep doğrultusunda dosyanın Danıştay Başsavcılığına gönderilmesine karar vermiştir.

            DANIŞTAY BAŞSAVCISI ; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2/1-b. maddesinde belirtilen, idari eylem ve işlemlerden dolayı hakları muhtel olanlar tarafından açılacak tam yargı davalarının, idari dava türleri arasında sayıldığı; TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğünün, kamu hizmeti olan taşımacılık işini, tekel halinde yürüten bir kamu kurumu olduğu; kamu hizmeti yürütmekle yükümlü kılınan bir kamu kurumunun hizmeti yürütürken kişilere verdiği zararın tazminine ilişkin davada, kamu hizmetinin yöntemine ve hukuk kurallarına uygun olarak yürütülüp yürütülmediğinin, kamu yararına uygun şekilde işletilip işletilmediğinin, sonuçta, hizmet kusuru ve idarenin sorumluluğunu gerektiren bir husus  olup  olmadığının  tayin  ve  tespitinin  idari  yargı  yerlerine  ait olduğu ;  davalı   idarenin yürütmekle görevli olduğu kamu hizmetinin gereği gibi yapılmamasından dolayı uğranıldığı iddia olunan zararın tazmini istemine ilişkin bulunan uyuşmazlığın görüm ve çözümü, idari işlem ve eylemlerden dolayı zarara uğrayanlar tarafından açılacak tam yargı davalarına bakmakla görevli bulunan idari yargıya ait olduğundan Mersin 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin görevlilik kararının kaldırılması gerektiği gerekçesiyle, idari yargı yararına olumlu görev uyuşmazlığı çıkarmış olup, 2247 sayılı Yasa’nın 10. maddesine göre görev konusunun incelenmesini Uyuşmazlık Mahkemesi’nden istemiştir.

Başkanlıkça, 2247 sayılı Yasa’nın 13. maddesinin üçüncü fıkrasına göre, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısından yazılı düşüncesi istenilmiştir.

YARGITAY CUMHURİYET  BAŞSAVCISI; 233 sayılı KHK.’ye tabi bir kamu iktisadi kuruluşu olan davalı idarenin,  tekel halinde yürüttüğü demiryolu taşımacılığının bir kamu hizmeti olduğu; kamu kurumlarının faaliyet alanına giren kamu hizmetlerini yerine getirirken sebebiyet verdikleri zararların tazmini istemiyle açılan davaların, hizmet kusuruna dayanması nedeniyle 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2/1-b. maddesi gereğince idari yargı yerinde görülerek çözümlenmesi gerektiği; bu nedenle, Danıştay Başsavcılığının 2247 sayılı Kanun"un 10. maddesine göre yapmış olduğu başvurunun kabulü gerektiği yolunda yazılı düşünce vermiştir.

İNCELEME VE GEREKÇE  : Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümü’nün, Ali HÜNER’in Başkanlığında, Üyeler: Dr. Mustafa KILIÇOĞLU, Ümran SAYIŞ, Bekir AKSOYLU, Ayla ALKIVILCIM, Dr. Serdar ÖZGÜLDÜR ve Hıfzı ÇUBUKLU’nun katılımlarıyla yapılan 9.7.2001 günlü toplantısında, Raportör- Hakim İsa YEĞENOĞLU’ nun  davanın çözümünde idari yargının görevli olduğu yolundaki raporu ile Danıştay Başsavcısı’nın idari yargı yararına olumlu görev uyuşmazlığı çıkarılmasına ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının davada idari yargının görevli bulunduğuna ilişkin düşünce yazıları ve dosyadaki belgeler okunduktan; ilgili Başsavcılarca görevlendirilen Yargıtay Cumhuriyet Savcısı Mustafa EKİNCİ ile Danıştay Savcısı Emin Celalettin ÖZKAN’ ın yazılı düşünceler doğrultusundaki açıklamaları da dinlendikten sonra GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ: 

            USULE İLİŞKİN İNCELEME:

Başvuru dilekçesi ve ekleri üzerinde   2247 sayılı Yasa’nın 27. maddesi gereğince yapılan incelemeye göre, davalı idarelerce anılan Yasa’nın 10. maddesinde öngörülen şekilde görev itirazında bulunulduğu ve 12. maddede öngörülen süre içinde başvurulduğu, bu nedenle Danıştay Başsavcısı tarafından Yasa’da öngörülen usul ve yönteme uygun biçimde olumlu görev uyuşmazlığı çıkarıldığı anlaşılmış olup, esas inceleme yapılmasına oybirliği ile karar verilmiştir.

ESASA İLİŞKİN İNCELEME :

 Davacı vekili, kazanın davalı kurumların hemzemin geçitte gerekli güvenlik tedbirlerini almamaları sonucunda meydana geldiğini; bu sebeple davalı kurumların kusurlu ve meydana gelen zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olduklarını ileri sürerek, fazlaya ilişkin haklar saklı kalmak kaydıyla, 201.000.000.-TL. maddi tazminatın, olay tarihinden itibaren yasal faiziyle birlikte, davalı kurumlardan müştereken ve müteselsilen tahsiline hükmedilmesi istemiyle dava açmıştır.

28.10.1984  tarih  ve  18559  sayılı  Resmi  Gazetede  yayımlanan,  Türkiye  Cumhuriyeti

Devlet Demiryolları  İşletmesi Genel Müdürlüğü ( TCDD ) Ana Statüsü’nün “ Amaç ve Kapsam” başlıklı 1. maddesi “ Bu Ana Statünün amacı; 8.6.1984 tarih ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine tabi olarak sözkonusu Kanun Hükmünde Kararname çerçevesinde faaliyette bulunmak üzere Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü adı altında teşkil olunan Kamu İktisadi Kuruluşunun hukuki bünye, amaç ve faaliyet konuları, organları ve teşkilat yapısı, müessese, bağlı ortaklık ve iştirakleri ile bunlar arasındaki  ilişkileri ve ilgili diğer  hususları  düzenlemektir...” hükmünü taşımakta;  “Hukuki Bünye”  başlıklı 3. maddesinde, bu Ana Statü ile teşkil olunan TCDD İşletmesinin, sermayesinin tamamı Devlete ait, tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk ve sorumluluğu sermayesiyle sınırlı bir “ Kamu İktisadi Kuruluşu” olduğuna  ve 233 sayılı KHK. ile bu Ana Statü hükümleri saklı kalmak üzere özel hukuk hükümlerine tabi bulunduğuna işaret  edilmekte; 4.maddesinde, sayılan Kuruluş amaç ve faaliyet konularının tamamına yakınının “tekel” kapsamında işler olduğu belirtilmekte; kuruluşu, yönetimi ve denetimi konularında 233 sayılı KHK. hükümlerine paralel düzenlemelere yer verilmektedir.

            Buna göre, TCDD İşletmesinin, tekel kapsamında kamu hizmeti yürüten, tüzel kişiliğe sahip bir kamu kurumu olduğu tartışmasızdır. 233 sayılı  KHK. ve Ana Statü ile, özerk bir tarzda ve ekonomik gereklere uygun olarak kârlılık ve verimlilik ilkeleri doğrultusunda yönetilmesi amacıyla, İşletmenin iktisadi faaliyetleri bakımından özel hukuk hükümlerine tabi kılınmış olması, onun kamu hizmeti yürütmesine ve kamu kurumu niteliğine engel teşkil etmemektedir.

            Dava dilekçesinin incelenmesinden, davacı vekilince ileri sürülen hususlara göre, uğranılan zararın tazmini istemine ilişkin davanın, zararın hizmetin kuruluşu ve işleyişindeki aksaklıklardan doğduğu ve bu nedenle idarelerin  hizmet kusuru esasına göre sorumlu oldukları iddiasına dayanılarak açıldığı anlaşılmaktadır.

Anayasa’nın 125.maddesinin son fıkrasında, idarenin kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle  yükümlü   olduğu  kurala  bağlanmış; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu"nun 2/1-b. maddesinde, idari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları ihlal edilenler tarafından açılan tam yargı davaları, idari dava türleri arasında sayılmıştır.

Buna göre ve idare personelinin dikkatsizlik ve tedbirsizliği sonucu oluşan kişisel kusura değil de, zararın kamu hizmetinin yürütülmesi sırasında doğduğu nedeniyle idarenin hizmet kusuruna   dayanılmış   olması   karşısında ,  tekel  niteliğinde   kamu  hizmeti    yürüten   TCDD

İşletmesinin bu hizmeti yürüttüğü sırada kişilere verdiği zararın tazmini istemiyle açılan dava, olayda kamu hizmetinin yöntemine ve hukuka uygun olarak yürütülüp yürütülmediğinin, hizmet kusuru veya başka nedenle idarenin sorumluluğu bulunup bulunmadığının saptanmasını gerektirmektedir. Bu hususların saptanması ise idare hukuku ilkelerine göre yapılabileceğinden, 2577 sayılı Yasa’nın 2/1-b. maddesi kapsamında bulunan tam yargı davasının görüm ve çözümünde idari yargı yerleri görevlidir.

            Buna karşın, dava konusu zararın, karayolunun demiryolu ile kesiştiği hemzemin geçitte meydana gelen kaza sonucunda oluştuğu nedeniyle ortada bir trafik olayı bulunduğu düşüncesinden hareketle, davanın 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 85., 90. ve 106. maddeleri hükümleri uyarınca, işletenin hukuki sorumluluğu kapsamında çözümlenmesi gerekeceği ileri sürülebilir ise de; anılan Yasa’da gerek hemzemin geçitin karayolunun uzantısı olduğunu belirten bir tanım ve düzenlemeye yer verilmemesi ve gerekse trenin bu Yasa kapsamına giren bir motorlu taşıt olarak sayılmamış olması karşısında, bu iddiayı kabule olanak bulunmamaktadır.

            Nitekim, TCDD Ana Statüsü’ne, Yüksek Planlama Kurulunun 27.4.1992 tarih ve 92/T. 29 sayılı kararıyla ilâve edilen Ek 2. maddede, “ Demiryolunun karayolu, köy yolu ve benzeri yollar ile yaptığı kesişmelerde demiryolu ana yol sayılır.

            Bu kesişmelerde yapılan yeni yolun bağlı olduğu kurum veya kuruluş, alt ve üst geçit yapmak ve diğer emniyet tedbirlerini almakla yükümlüdür.

            Demiryolu trafik düzeninin gerektirdiği hallerde sözkonusu yollara ait geçitler ile görüşe engel teşkil eden tesisler kime ait olursa olsun kaldırtılır.

            Demiryolu üstünde seyreden araçların karayolu, köy yolu ve benzeri yollardaki araçlara göre geçiş üstünlüğü vardır.”denilmek suretiyle, demiryolunun farklı bir hukuki statüye tabi bulunduğu açıklanmaktadır.

            9.5.1985 tarih ve 3202 sayılı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Teşkilât Ve Görevleri Hakkında Kanun ile genel yönetime bağlı bir kamu kuruluşu olarak kurulan Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün ve bir yerel yönetim kuruluşu olan Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığının, hizmet kusuru esasına dayanan sorumluluklarının yargısal denetiminde idari yargının görevli olduğunda duraksama bulunmamaktadır.

            Belirtilen nedenlerle, hemzemin geçitte karayolu taşıtı ile trenin çarpışması sonucunda doğan zararın, idarenin hizmet kusuru esasına göre tazmini istemiyle açılan davanın görüm ve çözümünde idari yargı yeri görevli olduğundan, Danıştay Başsavcısının başvurusunun kabulü ile Ankara 30. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin  ve Mersin 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin görev itirazının reddine ilişkin kararlarının kaldırılması gerekmektedir. 

SONUÇ         : Davanın çözümünde İDARİ YARGININ görevli olduğuna, bu nedenle Danıştay Başsavcısının başvurusunun KABULÜ İLE, Ankara 30. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 31.5.2000 gün ve E:2000/227, K:2000/349 sayılı ve Mersin 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 25.4.2001 gün ve E:2001/244  sayılı GÖREVLİLİK KARARLARININ KALDIRILMASINA, 9.7.2001 gününde KESİN OLARAK OYBİRLİĞİ İLE karar verildi.