Esas No: 1970/45
Karar No: 1978/55
Karar Tarihi: 07/11/1978

AYM 1970/45 Esas 1978/55 Karar Sayılı Norm Denetimi İlamı

 

Esas Sayısı:1970/45

Karar kayısı:1978/55

Karar Günü:7/11/1978

Resmi gazete tarih/sayı:12.2.1979/16548

 

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN: Danıştay Beşinci Dairesi

İTİRAZIN KONUSU: 27/2/1975 günlü, 1866 sayılı "1975 Yılı Bütçe Kanunu"nun (R) işaretli cetvelinin "350-Kiralar" bölümünde yer alan "a) Gayrimenkul kiraları" bendinin, Anayasa"nın 64., 92., 93. ve 126. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülerek, iptaline karar verilmesi istenmiştir.

I- OLAY:

Davacı vekili, Hollanda Büyükelçiliği göreviyle Lahey^"de bulunan müvekkilinin kaldığı Devlete ait binanın kira parasına karşılık alarak aylığından 1/12 oranında kesinti yapılmaya başlandığını, bu işlemin yasalara aykırılığı gerekçesi ile Dışişleri Bakanlığına yaptıkları başvurunun reddedildiğini, işleme dayanak tutulan "1975 yılı Bütçe Kanununun (R) cetvelinin (350 Kiralar) bölümü 4. faslında yer alan hükmün" Anayasa"nın 64., 92., 93., 94. ve 126. maddelerine aykırı olduğunu ileri sürerek, davalı Bakanlığın işleminin iptaline ve haksız kesilen paraların geri alınmasına karar verilmesini istemiştir. Anayasa"ya aykırılık savını ciddi bulan Danıştay Beşinci Dairesi, "1975 yılı Bütçe Kanununun (R) cetvelinin (350 gayrımenkul kiraları) bölümünün" Anayasa"nın 64., 92., 93. ve 126. maddelerine aykırılığı görüşüyle Anayasa Mahkemesine başvurmuştur.

III- YASA METİNLERİ:

A) İptali istenen yasa hükmü:

1/3/1975 günlü, 15164 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 27/2/1975 günlü, 1968 sayılı "1975 Yılı Bütçe Kanunu" nun (R) işaretli cetvelinin "350-Kiralar" bölümünün iptali istenen "a) Gayrimenkul kiraları" bendi şöyledir:

"350-KİRALAR:

a) Gayrimenkul kiraları:

Taşınır ve taşınmaz malların kira bedelleri ile 237 sayılı Taşıt Kanun ve ekleri gereğince makamlarına otomobil tahsis edilenlerin garaj kiraları; büyükelçilik, elçilik, daimi delegelik, askerî temsilcilik, ateşelik, yardımcı delegelik ve başkonsolosluk ikametgah karşılığı ve otel kiraları; büyükelçilik ve elçiliklerin nezdinde akredite bulundukları Devlet hükümetleri ile birlikte yazlığa taşınmaları halinde muvakkaten tutulacak bilumum özel, garaj ve eşya kiraları; ev sahibi tarafından yaptırılıp da bina bedeline ilâve edilen tamirat bedelleri, tutulacak binalar için verilecek komisyon, tellaliye ve belediye vergi, resimleri; dış kuruluşlar için kiralanacak binalarda mahallî teamüllere göre devir, tazminat ve garanti bedeli gibi ödemeler; Amerikan Askerî Heyeti Başkanı ile kara, hava, deniz grup başkanının ikametleri için Millî Savunma Bakanlığınca mobilyalı veya mobilyasız olarak kiralanacak binalar ve bunların sözleşmeleri gereğince ödenecek diğer giderleri,

Dışişleri Bakanlığı kadrolarından atanan elçi, müsteşarlara, l inci sınıf ortaelçi unvanını haiz daimî temsilci yardımcılarına ve kendilerine l inci sınıf ortaelçi payesi verilen uzman müşavirlere 5/5/1969 tarihli 1173 sayılı Kanunun l inci maddesinin 4 üncü bendi uyarınca aynı kanuna ek (1) ve (4) sayılı cetvellerde Maliye ve Ticaret Bakanlıklarına verilen kadrolardan atanan ve kendilerine birinci sınıf ortaelçi payesi verilen, en az 2 nci dereceye haiz daimî temsilci yardımcılarına, hizmetin icapları gerektiriyorsa Dışişleri ve Maliye Bakanlıklarının mutabakatı ile tahsis edilen ikametgah kiraları,

Özel şartlar sebebiyle; Lagos, Jagarta, Cezayir, Cidde, Tahran, Kuveyt, Tripoli ve Tokya şehirlerinde görevli merkezlen tayin olunmuş memurlar için, derece ve görevleriyle mütenasip olarak, Misyon Şefi tarafından kiralanacak konutların Kiraları, "Devletin yurt dışındaki müşterek mülkiyetine ait binalara ilişkin temizlik, aydınlatma, ısıtma, kapıcı, bahçıvan gibi müşterek masraflarda da ayrılamaması halinde."

Bu kalemden karşılanır.

Sürekli görevle yurt dışında bulunan ve kendilerine Devletçe ikametgâh temin edilen 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile 926 sayılı Türk Silâhlı Kuvvetleri Personel Kanununa tabi personelin aylıklarının ele geçen miktarının misyon şefleri için 1/12 si, bunlar dışında kalanlar için 1/10 u her ay kira karşılığı olarak kesilir, ancak, bu şekilde yapılacak kesinti (Söz konusu binalar kiralanmak suretiyle sağlanmış ise) binanın tamamının ikametgâh olarak kullanılması halinde aylık gerçek kira bedelinden, binanın kısmen ikametgâh, kısmen resmî daire olarak kullanılması halinde aylık gerçek kira bedelinin yarısından fazla olamaz.

Dışişleri bakanlığı Genel Sekreterliği konutu kirası bu kalemden, konutun diğer masrafları bütçenin ilgili kalemlerinden karşılanır. "

B) Dayanılan Anayasa maddeleri:

"Madde 64- (20.9.1971 günlü, 1488 sayılı yasa ile değişik) Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak, Devletin bütçe ve kesinhesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek, para basılmasına, genel ve Özel af ilânına, mahkemelerce verilip kesinleşen ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermek, Türkiye Büyük Millet Meclisinin yetkilerindendir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi kanunla, belli konularda, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararnameler çıkarmak yetkisi verebilir. Yetki veren Kanunda, çıkarılacak kararnamelerin amacı, kapsamı ve ilkeleriyle bu yetkiyi kullanma süresinin ve yürürlükten kaldırılacak kanun hükümlerinin açıkça gösterilmesi ve kanun hükmünde kararnamede de yetkinim hangi kanunla verilmiş olduğunum belirtilmesi lâzımdır.

Su kararnameler, Resmî Gazete"de yayımlandıkları gün yürürlüğe girerler. Ancak, kararnamede yürürlük tarihi olarak daha sonraki bir tarih de gösterilebilir. Kararnameler, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur.

Yetki kanunları ve Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan kararnameler, Anayasa"nın ve yasama meclisleri İçtüzüklerinin kanunların görüşülmesi için koyduğu kurallara göre, ancak, komisyonlarda ve genel kurullarda diğer kanun tasarı ve tekliflerinden önce ve ivedilikle görüşülüp karara bağlanır.

Yayımlandıkları gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmayan kararnameler, bu tarihte, Türkiye Büyük Millet Meclisince reddedilen kararnameler bu kararın Resmî Gazete"de yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Değiştirilerek kabul edilen kararnamelerin değiştirilmiş hükümleri, bu değişikliklerin Resmî Gazete"de yayımlandığı gün yürürlüğe girer.

Anayasa"nın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel hak ve hürriyetler ile dördüncü bölümünde yer alan siyasî haklar ve ödevler kânun hükmünde kararnamelerle düzenlenemez. Anayasa Mahkemesi, bu kararnamelerin Anayasaya uygunluğunu da denetler. "

"Madde 92- Kanun tasarı ve teklifleri önce Millet Meclisinde görüşülür.

Millet Meclisinde kabul, değiştirilerek kabul veya reddedilen tasarı ve teklifler Cumhuriyet Senatosuna gönderilir.

Millet Meclisinde kabul edilen metin, Cumhuriyet Senatosunca değişiklik yapılmadan kabul edilirse, bu metin kanunlaşır.

Cumhuriyet Senatosu, kendisine gelen metni değiştirerek kabul ederse, Millet Meclisinin bu değişikliği benimsemesi halinde metin kanunlaşır.

Millet Meclisi, Cumhuriyet Senatosundan gelen metni benimsemezse, her iki Meclisin ilgili komisyonlarından seçilecek eşit sayıdaki üyelerden bir karma komisyon kurulur. Bu komisyonun hazırladığı metin Millet Meclisine sunulur. Millet Meclisi, karma komisyonca veya Cumhuriyet Senatosunca veya daha önce kendisince hazırlanmış olan metinlerden birini olduğu gibi kabul etmek zorundadır. Cumhuriyet senatosunda üye tamsayısının salt çoğunluğu ile kabul edilmiş olan madde değişikliklerinde, Millet Meclisinin kendi ilk metnini benimsemesi için, üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyu gereklidir. Bu halde açık oya başvurulur.

Millet Meclisinin reddettiği bir tasarı veya teklif, Cumhuriyet Senatosunca da reddedilirse düşer.

Millet Meclisinin reddettiği bir tasarı veya teklif, Cumhuriyet Senatosunca olduğu gibi veya deriştirilerek kabul edilirse, Millet Meclisi, Cumhuriyet Senatosunun kabul ettiği metni yeniden görüşür. Cumhuriyet Senatosunun metni Millet Meclisince benimsenirse, kanunlaşır; reddedilirse, tasarı veya teklif düşer; Cumhuriyet Senatosundan gelen metin Millet Meclisince değiştirilerek kabul edilirse, 5 inci fıkra hükümleri uygulanır.

Cumhuriyet Senatosunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ile tümü reddedilen bir metnin Millet Meclisi tarafından kabulü için, üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyu lâzımdır. Bu halde açık oya başvurulur.

Cumhuriyet Senatosunca üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile tümü reddedilen bir metnin kanunlaşabilmesi, Millet Meclisi tarafından üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile kabul edilmesine bağlıdır. Bu halde açık oya başvurulur.

Cumhuriyet Senatosu, kendisine gönderilen bir metni, Millet Meclisi komisyonlarında ve genel kurulundaki görüşme süresini aşmıyan bir süre içinde karara bağlar; bu süre üç ayı geçemez ve ivedilik hallerinde enbeş günden, ivedi olmıyan hallerde Bir aydan kısa olamaz. Bu süreler içinde karara bağlanmıyan metinler, Cumhuriyet senatosunca, Millet Meclisinden gelen şekliyle kabul edilmiş sayılır. Bu fıkrada belirtilen süreler Meclislerin tâtili devamınca işlemez.

Yasama Meclislerinin ve mahallî idarelerin seçimleri ve siyasî partilerle ilgili tasarı ve tekliflerin kabul veya reddinde yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. Ancak, karma komisyon kurulmasını gerektiren hallerde, Karma komisyon raporu Türkiye Büyük Millet Meclisinin birleşik toplantısında Millet Meclisinin ilk metninin kabulü için üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyu lazımdır. 8 inci ve 9 uncu fıkralar hükümleri saklıdır."

Madde 93.- Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilen kanunları on gün içinde yayınlar; uygun bulmadığı kanunu, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte, aynı süre içinde Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderilen kanun yine kabul ederse kanun Cumhurbaşkanınca yayınlanır."

"Madde 126.- Devletin ve kamu iktisadî teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin harcamaları yıllık bütçelerle yapılır. Kanun, kalkınma plânları ile ilgili yatırımlar veya bir yıldan fazla sürecek iş ve hizmetler için Özel süre ve usûller koyabilir.

Genel ve katma bütçelerin nasıl yapılacağı ve uygulanacağı kanunla gösterilir. Bütçe kanununa bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz. "

IV- İLK İNCELEME:

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün 15. maddesi uyarınca 13/6/1978 gününde Kani Vrana, Şevket Müftügil, Abdullah Üner, Ahmet Koçak, Şekip Çopuroğlu, Fahrettin Uluç, Muhittin Gürün, Lütfi Ömerbaş, Ahmet Erdoğdu, Hasan Gürsel, Osman Tokcan, Ahmet Salih Çebi, Nihat O. Akçakayalıoğlu, Ahmet H. Boyacıoğlu ve Necdet Darıcıoğlu"nun katılmalarıyla yapılan ilk inceleme toplantısında şu konu üzerinde durulmuştur :

1975 yılı Bütçe Yasasının (R) cetvelinin "350-Kiralar" bölümünün iptali istenen "a) Gayrimenkul kiraları" bendi beş fıkradan oluşmaktadır. Bunlardan birinci, ikinci, üçüncü ve beşinci fıkralarda, kimi kira paralarının ve bunlarla ilgileri belirtilen giderlerin bütçenin bu kaleminden ya da başka kalemlerinden karşılanacağı gösterilmekte, yalnızca "Sürekli görevle yurt dışında bulunan.." diye başlayan dördüncü fıkrada, sürekli görevle yurt dışında bulunan ve kendilerine Devletçe konut sağlanan kişilerin aylıklarından yapılacak kesintinin oranı ve sınırı ile ilgili bir hüküm yer almaktadır.

Anayasa"ya aykırılık savının ileri sürüldüğü dava, sürekli görevle yurt dışında bulunan davacıya Devlet tarafından ayrılan konutun kira parasına karşılık olarak aylığından kesinti yapılması nedeniyle ve bu işlemin iptali istemiyle açıldığına göre, "a) Gayrimenkul kiraları" başlıklı hükmün yalnızca dördüncü fıkrası davada uygulanacak kural niteliğinde olduğundan, işin esası hakkındaki incelemenin bu fıkra ile sınırlandırılması gerekmektedir.

Böylece, yapılan ilk incelene sonunda;

(Dosyanın eksiği bulunmadığından, işin esasının; 1/3/1975 günlü Resmi Gazete"de yayımlanan 1868 sayılı 1975 yılı Bütçe Kanununun (R) işaretli cetvelinin "350- Kiralar" bölümünün, gayrimenkul kiralarına ilişkin (a) bendinin "Sürekli görevle yurt dışında..." diye başlayan dördüncü fıkrası hükmü ile sınırlı olarak incelenmesine), karar verilmiştir.

V- ESASIN İNCELENMESİ:

İşin esasına ilişkin rapor, itiraz yoluna başvuran Danıştay Beşinci Dairesinin kararı ve ekleri, iptali istenen yasa hükmü, dayanılan Anayasa maddeleri, bunlara ilişkin gerekçeler ve konu ile ilgili öteki netinler okunduktan sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

27/2/1975 günlü, 1868 sayılı "1975 yılı Bütçe Kanunu"nun (R) işaretli cetvelinin "350-Kiralar bölümünde yer alan "a) Gayrimenkul kiraları" bendinin "Sürekli görevle yurt dışında bulunan..." diye başlayan dördüncü fıkrası, başka bir itiraz nedeniyle Anayasa"ya uygunluk denetiminden geçirilerek, Anayasa"nın 64., 92., 93., 94. ve 126. maddelerine aykırı olduğu saptanmış ve 7/11/1978 günlü, Esas: 1978/39, Karar: 1978/53 sayılı Anayasa Mahkemesi kararıyla iptaline karar verilmiştir.

Bu durumda, aynı konu hakkında yeniden inceleme yapılarak bir kara verilmesine yer kalmamıştır.

V- SONUÇ:

İtiraz konusu Yasa kuralının Anayasa mahkemesince 7/11/1978 gününde Esas: 1978/39, Karar: 1978/53 sayı ile iptaline karar verilmiş olduğundan, bu konuda yeniden karar verilmesine yer olmadığına,

7.11.1978 gününde oybirliğiyle karar verildi.

 

 

Bu Karardan Kendiniz İçin İnstagram Postu Üretin