Danıştay 8. Daire 2021/7212 Esas 2022/491 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2021/7212
Karar No : 2022/491

İstemde Bulunan : … Valiliği

Karşı Taraf : …

İstemin Özeti : Hakkari İli … İlçesi Belediye meclis üyesi olan …'nın 5393 Sayılı Belediye Kanununun 29. maddesi uyarınca meclis üyeliğinin düşürülmesine karar verilmesi istemidir.

Savunmanın Özeti : … gününde siyasi parti ilçe başkanlığı görevinden istifa etmesi nedeniyle engel bir durumu bulunmadığı ve istemin reddinin gerektiği savunulmaktadır.

Danıştay Tetkik Hakimi : …

Düşüncesi : İstemin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

Danıştay Savcısı : …

Düşüncesi : İstem; … Belediye Meclis üyesi olan …’nın seçilme yeterliliğini yitirdiğinden bahisle 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 29. maddesinin 3. fıkrası uyarınca Belediye Meclis üyeliğinden düşürülmesine ilişkindir.
2575 sayılı Danıştay Kanunu’nun 24. maddesinin 2. fıkrasında; Danıştayın, belediyeler ile il özel idarelerinin seçimle gelen organlarının organlık sıfatlarını kaybetmeleri hakkındaki istemleri inceleyip, karara bağlayacağı hükme bağlanmıştır.
2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanunun “seçilme yeterliliği” başlıklı 9. maddesinde; 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 11 inci maddesinde belirtilen sakıncaları taşımamak şartıyla, onsekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşının belediye başkanlığına, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliğine seçilebileceği,10. maddesinde ise Anayasa ve Kanunlarda yazılı şartlara uygun olarak, seçilme yeterliğine sahip olan her vatandaşın, bir siyasi parti listesinden veya bağımsız olarak, il genel meclisi üyeliğine, belediye başkanlığına veya belediye meclis üyeliğine adaylığını koyabileceği hükmü yer almaktadır.
Mahalli idareler organlarının seçimlerine ilişkin esas ve usulleri düzenleyen ve özel Kanun niteliğindeki 2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’un 17. maddesinde, milletvekilleri, belediye başkanları, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile muhtarların, mahalli idareler seçimlerine adaylıklarını koyabilmek veya aday gösterilebilmek için görevlerinden istifa etmek zorunda olmadıkları, milletvekilliği, belediye başkanlığı, il genel meclisi ve belediye meclis üyeliği ile muhtarlığın bir şahıs uhdesinde birleşemeyeceği hüküm altına alınmıştır.
Milletvekili seçimi sistem ve usulünü, seçim çevreleriyle milletvekili sayısını, seçim dönemi ve zamanını, ara seçimi, seçimin yenilenmesi, seçilebilme ve aday olma esasları ile milletvekili seçimine ilişkin ilkeleri ve uygulamaları düzenlemek amacıyla çıkarılan 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 11. maddesinde milletvekili seçilemeyecek olanlar düzenlenmiş ve “adaylık” başlıklı 12. maddesinde; bir siyasi partiye mensup olsun veya olmasın seçilme yeterliliğine sahip her Türk vatandaşının bu Kanun hükümlerine göre milletvekilliğine adaylığını koyabileceği, “Adaylık için görevden çekilmesi gerekenler” başlıklı 18. maddesinde ise; milletvekili seçimlerinde aday olmak isteyen siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile belediye meclisi üyeleri, il genel meclisi üyelerinin genel ve ara seçimlerin başlangıcından bir ay önce görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça adaylıklarını koyamayacakları ve aday gösterilemeyecekleri öngörülmüştür.
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun “Bağdaşmayan görevler” başlıklı 32. maddesinin son fıkrasında, siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurullarından birinde üye olan kimsenin, diğer bir il veya ilçe yönetim kurulunda üye olamayacağı kurala bağlanmıştır.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 29. maddesinin ikinci fıkrasında, özürsüz veya izinsiz olarak arka arkaya üç birleşim günü veya bir yıl içinde yapılan toplantıların yarısına katılmayan üyenin üyeliğinin düşmesine, savunması alındıktan sonra üye tam sayısının salt çoğunluğuyla karar verileceği belirtilmiştir.
2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’un 17. maddesi hükmüne göre milletvekilliği, belediye başkanlığı, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliği ile muhtarlığın bir şahıs uhdesinde birleşemeyeceği kurala bağlanmış olup, siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyelerine yönelik bir sınırlama getirilmemiştir.
Buna karşın, milletvekili seçimi sistem ve usulünü düzenlemek amacıyla çıkarılan 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 18. maddesinde, milletvekili seçimlerinde aday olabilmek için siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyelerinin görevlerinden ayrılması şartı getirilmiştir.
Yine 2972 sayılı Yasanın 9. maddesinin atıfta bulunduğu 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 11. maddesinde, siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyelerinin mahalli idareler seçimlerinde aday olamayacaklarına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır.
Dosyanın incelenmesinden; … Belediye Meclis üyesi …’nın, belediye meclis üyesi olarak görev yapmakta iken bir siyasi partinin ilçe başkanlığını yaptığı, dolayısıyla 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 29/3 maddesi uyarınca belediye meclis üyeliğine seçilme yeterliliğini kaybettiğinden bahisle üyeliğinin düşürülmesinin istenildiği anlaşılmaktadır.
Yukarıda da belirtildiği üzere, 2972 sayılı Yasanın 17. maddesinde, milletvekilliği, belediye başkanlığı, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliği ile muhtarlığın bir şahıs uhdesinde birleşemeyeceğinin hükme bağlanmış olması karşısında istemde hukuka uyarlık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle … Belediye Meclis üyesi …’nın belediye meclis üyeliğinin düşürülmesi isteminin reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince işin gereği görüşüldü:
İstem; Hakkari İli … İlçesi Belediye meclis üyesi olan …'nın 5393 Sayılı Belediye Kanununun 29. maddesi uyarınca meclis üyeliğinin düşürülmesine karar verilmesi istemine ilişkindir.
5393 sayılı Belediye Kanununun 29. maddesinde, belediye meclis üyeliğine seçilme yeterliğinin kaybedilmesi durumunda, valinin bildirmesi üzerine Danıştay tarafından üyeliğin düşmesine karar verileceği hükmü yer almıştır.
Anayasanın "Milletvekili seçilme yeterliliği" başlıklı 76. maddesinin son paragrafında "Hakimler ve savcılar, yüksek yargı organı mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ile Silahlı Kuvvetler mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler." kuralı yer almakta olup; Anayasa koyucu tarafından aday olma yeterliliği ile (adaylık öncesi çekilme gerektiren haller) seçilme yeterliliği aynı kapsamda ve aynı maddede düzenlenmiştir.
2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanunun "Seçilme Yeterliliği" başlıklı 9. maddesinde; "2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 11 inci maddesinde belirtilen sakıncaları taşımamak şartıyla, yirmibeş yaşını dolduran her Türk vatandaşı belediye başkanlığına, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliğine seçilebilir", "Adaylık" başlıklı 10. maddesinde de," Anayasa ve kanunlarda yazılı şartlara uygun olarak, seçilme yeterliliğine sahip olan her vatandaş bir siyasi parti listesinden veya bağımsız olarak il genel meclisi üyeliğine, belediye başkanlığına veya belediye meclisi üyeliğine adaylığını koyabilir."; 36. maddesinde ise; bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu hükümlerinin bu Kanuna aykırı olmayan hükümlerinin uygulanacağı, hükmüne yer verilmiştir.
2839 sayılı Kanunun 11. maddesinde milletvekili seçilemeyecekler sayma yoluyla (ilkokul mezunu olmayan, kısıtlı.....) belirtilmiş olup, 18. maddesinde ise, Anayasanın yukarıda aktarılan maddesine dayanılarak ayrıntılı bir düzenleme yapılmış, yine sayma yoluyla belirlenen bazı görevleri yürütenler için seçilme yeterliliğinin özel şartı belirlenmiş ve adaylıktan çekilmesi gereken haller seçilme yeterliliğinin özel şartlarından sayılmıştır.
"Adaylık için görevden çekilmesi gerekenler" başlıklı bu maddede, "Hakimler ve savcılar, yüksek yargı organı mensupları, yükseköğretim kurumundaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, aday olmak isteyen belediye başkanları, subay ile astsubaylar, aday olmak isteyen siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile belediye meclisi üyeleri, il genel meclisi üyeleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar, kamu bankaları ile üst birliklerin ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alanlar, genel ve ara seçimlerin başlangıcından bir ay önce, seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde yenileme kararının ilanından başlayarak yedi gün içinde görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça adaylıklarını koyamazlar ve aday gösterilemezler." düzenlemesine yer verilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden; … Belediye Meclis üyesi …'nın, belediye meclis üyesi olarak görev yapmakta iken … ilçe başkanlığına seçildiği, dolayısıyla 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 29/3 maddesi uyarınca belediye meclis üyeliğine seçilme yeterliliğini kaybettiğinden bahisle üyeliğinin düşürülmesinin istenildiği anlaşılmaktadır.
Yukarıya aktarılan mevzuat incelendiğinde, Anayasa koyucu tarafından çekilmesi gereken hallerin (aday yeterliliği) seçilme yeterliliği kapsamında görüldüğü; 2972 sayılı Yasanın 36. maddesindeki yollama sebebiyle 2839 sayılı Kanunun 18. maddesinin uygulanacağı ve gerekçesinde de belirlendiği üzere, milletvekili ve mahalli idare seçimlerine katılanların seçimden belli bir süre önce görevlerinden ayrılmasının öngörülme sebebinin; yürüttükleri görevler dikkate alındığında bu kişilerin sahip oldukları statüden yararlanarak diğer adaylardan avantajlı konuma geçmeleri, seçmenler üzerinde kendi yararlarına bir durum yaratmaları ve yürüttükleri görevden kaynaklanan yetkilerini amacına aykırı kullanmalarının önlenmesi olduğu değerlendirilmiştir.
Anayasa ve Kanun koyucu, seçimle gelinen görevlerin öncelikli ve önemli bir kamu hizmeti olması nedeniyle yürütülen bazı görevlerden bağımsız kılınmasını amaçlamıştır. Bu amacın gerçekleştirilebilmesi için de, yürütülen görevden ayrılma sürecinin, adaylığa başvurmadan önce başlaması gerektiği kabul edilmiştir.
Bu durumda, mevcut kuralların amacı ve öngörüsü bir bütün olarak dikkate alındığında, gerek Anayasada gerek Medeni ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmede tanınmış ve güvence altına alınmış bir hakkın kullanmasına yönelik olarak getirilen bu sınırlamanın, bu hakkın özüne aykırı bir durum yaratmadığı sonucuna ulaşılmaktadır. Bir başka anlatımla, seçilme yeterliliği açısından, yürütülen bazı görevlerin niteliği dikkate alınarak, bu görevlerden ayrılmadan aday olunamayacağı gibi, seçimle gelinen görevlerin devamında da bu görevlerin yürütülemeyeceğine ilişkin olarak getirilen kısıtlama, hukuk devleti ve demokratik toplum gereklerine uygun bulunmaktadır.
Sonuç olarak; belediye meclis üyesi seçildikten sonra, bu göreve aday olmaya engel olan başka bir görevi de yürüttüğü anlaşılan …'nın belediye meclis üyeliği seçilme yeterliğini sonradan kaybettiği açıktır.
Öte yandan; ilgili tarafından, 21.01.2012 tarihi itibariyle ilçe başkanlığı görevinden istifa ettiği öne sürülmüş ise de; ilçe başkanı olarak seçilme ile meclis üyesi seçilme şartını kaybettiği ve istifasının mülki amirliğe ve parti sicil kaydını tutmakla görevli Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına iletildiğinin ortaya konulmaması nedeniyle geçerlilik kazandığını söylemeye imkan bulunmadığından istifanın seçilme yeterliliğinin kaybını önlemeyeceği değerlendirilmiştir.
Açıklanan nedenlerle, 5393 sayılı Kanunun 29. maddesi uyarınca seçilme yeterliliğini kaybeden Hakkari İli … ilçe Belediyesi Meclis Üyesi olan …'nın Belediye Meclis Üyeliğinin düşürülmesine, kararın tebliğini izleyen 15 (onbeş) gün içerisinde, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'na itiraz yolu açık olmak üzere, 03/02/2022 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY :
X- 2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’un 17. maddesi hükmüne göre milletvekilliği, belediye başkanlığı, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliği ile muhtarlığın bir şahıs uhdesinde birleşemeyeceği kurala bağlanmış olup, siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyelerine yönelik bir sınırlama getirilmemiştir.
Buna karşın, milletvekili seçimi sistem ve usulünü düzenlemek amacıyla çıkarılan 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 18. maddesinde, milletvekili seçimlerinde aday olabilmek için siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyelerinin görevlerinden ayrılması şartı getirilmiştir.
Yine 2972 sayılı Yasanın 9. maddesinin atıfta bulunduğu 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 11. maddesinde, siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyelerinin mahalli idareler seçimlerinde aday olamayacaklarına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır.
Dosyanın incelenmesinden; … Belediye Meclis üyesi ... ’nın, belediye meclis üyesi olarak görev yapmakta iken bir siyasi partinin ilçe başkanlığını yaptığı, dolayısıyla 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 29/3 maddesi uyarınca belediye meclis üyeliğine seçilme yeterliliğini kaybettiğinden bahisle üyeliğinin düşürülmesinin istenildiği anlaşılmaktadır.
Bu itibarla; Mahalli İdarelerin seçim esaslarını belirleyen özel Kanun niteliğindeki 2972 sayılı Kanunun 9. maddesinin yollamada bulunduğu 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 11. maddesinde, sayma suretiyle belirtilen seçilme yeterliliği şartlarından biri kaybedilmeksizin (kısıtlılık, ilkokul muzunu olmama, belli suçlardan ceza, askerlikle ilişik v.s ) meclis üyeliğinin düşürülmeyeceği açık olup; adaylık için aranacak şartlar (seçim öncesi bulunulan belli kamu görevlerinden istifa) 11. maddede sayılmadığından seçilme yeterliliğinin bir unsuru olmadığı anlaşılmaktadır.
Öte yandan; ilgilinin ilçe başkanlığı görevinden istifa ettiği, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununa göre istifasının şarta bağlı olmadığı görülmekle istemin dayanağı da ortadan kalkmış bulunmaktadır.
Bu nedenle, aksi yönde oluşan çoğunluk kararına katılmıyorum