Danıştay 13. Daire 2021/4449 Esas 2022/404 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2021/4449
Karar No : 2022/404


DAVACI : … Enerji Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.
(Eski Unvanı: … Termik Elektrik Sanayi ve Ticaret A.Ş.)
VEKİLLERİ : Av. …, Av. Dr. …

DAVALI : … Bakanlığı
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri Av. …

DAVALI YANINDA
MÜDAHİL : … İletim A.Ş. (…) Genel Müdürlüğü

VEKİLLERİ : Hukuk Müşaviri …,
Hukuk Müşaviri Av. …

DAVANIN KONUSU :
Yap-İşlet-Devret (YİD), Yap-İşlet (Yİ) ve İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi (İHD) kapsamında faaliyette bulunan santrallere yönelik olarak, üretime ilişkin sistem kullanım bedeli için … tarih ve … sayılı Makam Olur'u ile belirlenen uygulamanın sürdürülmesine, tüketime yönelik sistem kullanım bedelinin ödenmesine ve teminat mektubunun verilmesinin ilgili şirketler tarafından yerine getirilmesine ve TEİAŞ Genel Müdürlüğü ile ilgili şirketler arasında sistem kullanım anlaşmalarının imzalanmasına ve anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerin şirketler tarafından ifa edilmesine ilişkin … tarih ve …sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Olur'u ile söz konusu Olur'un bildirimine ilişkin … tarih ve … sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji İşleri Genel Müdürlüğü işleminin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Çayırhan Termik Santralinin (TES) faaliyeti ve TES’e ilişkin hak ve yükümlülüklerin imtiyaz sözleşmesi ve eklerine dayandığı, santralde üretilen elektriğin yalnızca TETAŞ’a satılabildiği, TETAŞ’a satılan elektrik fiyatının ise serbest piyasa koşullarına göre değil, sözleşmenin eki tarifede yıllar itibarıyla yer alan sabit fiyatlar üzerinden belirlendiği, 103 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (Kurul) kararının sözleşmenin 29. maddesindeki kural uyarınca tarifenin revizyon sebebi olduğu, bu karar nedeniyle şirket aleyhine oluşan mali külfetin tarife revizyonu yapılmaksızın talep edilmesine hukuken imkân bulunmadığı, aynı şekilde 470 sayılı Kurul kararı nedeniyle şirkete yüklenen mali külfetin de (tüketime esas iletim sistemi bedelleri) tarife revizyonu yapılmaksızın talep edilmesine hukuken imkân bulunmadığı, tüketime esas sistem kullanım bedelinin; imtiyaz sözleşmesi ve ekleri, ihale şartnamesi ve fizibilite raporuna aykırı şekilde tarifedeki işletme gideri kalemi altında yer alan iç ihtiyaç olarak değerlendirildiği, oysaki tarifenin belirlenmesinde esas alınan işletme gideri kaleminde iç ihtiyaç nedeniyle tüketilen elektrik enerjisinin yer almadığı, şirket tarafından TETAŞ’a kesilen enerji faturalarında "teslim edilen enerji"nin baz alındığı, bu enerjinin ise üretilen enerji ile iç ihtiyaç için tüketilen enerjinin farkı olarak hesaplandığı, dolayısıyla iç ihtiyaç tüketiminin ayrı bir fatura kalemi olmadığı, her ne kadar tüketime esas sistem kullanım bedeli, Olurlar ve Uygulama Protokolünden sonraki tarihli bir Kurul kararına dayanmakta ise de, Uygulama Protokolünde, "Protokolün imza tarihinden sonra meydana gelecek mevzuat değişikliklerinin bu protokol ile çelişmesi hâlinde mevzuat değişikliği uygulamaya esas alınacaktır." kuralının bulunduğu, protokol kapsamında değerlendirilmesi gereken ve protokolle çelişmeyen tüketime esas sistem kullanım bedeli faturalarının, herhangi bir işleme gerek olmaksızın TETAŞ tarafından TEİAŞ’a ödenmesi gerektiği ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI :
… tarih ve … sayılı Olur ile ödenen bedelin, üretilen elektriğin TETAŞ’a teslim edildiği aşamadaki ürün maliyeti olduğu, bu kapsamda mevzuat değişikliğinin tarifeye yansıtılmasının uygun görüldüğü, ancak, dava konusu bedelin ise, santralin iç ihtiyacı için tüketmek zorunda olduğu elektriğin sistem kullanım bedeli olduğu, söz konusu elektrik bedelinin santralin işletmesi ile ilgili bir gider olduğu, sözleşmenin 18. maddesinde; tarifenin, kapasite bedeli ve üretim bedelinden oluştuğu, işletme giderinin %65’inin kapasite bedeli içinde, %35’inin üretim bedeli içinde yer aldığı, kapasite bedelinin %20’sinin, üretim bedelinin yakıt hariç geri kalan kısmının tamamının ABD Tüketici Endeksinde oluşan artış kadar artırılmasının düzenlendiği, tüketime yönelik sistem kullanım bedelinin, iç ihtiyaç ile ilgili olması, tarifelerin içinde işletme gideri altında bir ödeme yapılması, işletme giderinin iç ihtiyacı da kapsamasından dolayı tarife kapsamında tekrar değerlendirilemeyeceğinden ilgili şirketlerin sorumluluğunda olduğu, dolayısıyla davacı şirketin sistem kullanım bedelini ödemesi ve mevzuat gereği zorunlu olan teminat mektubunu vermesi yükümlülüğünün bulunduğu savunulmuştur.

DAVALI YANINDA MÜDAHİLİN SAVUNMASI:
Üretim tesislerine tüketim faturaları düzenlenmesinin ilk kez 470 sayılı Kurul kararıyla kurala bağlandığı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (Kurum) tarafından onaylanan gelir tavanları doğrultusunda belirlenen iletim tarifelerinin hesaplanmasında üretim tesislerine tüketimleri için tahsis edilen kapasitelerin de dikkate alındığı, bu nedenle Teşekkülün yatırım, işletme ve benzeri giderleri dikkate alınarak Kurum tarafından onaylanan gelirleri sağlayabilmesi için üretim şirketlerinin tüketimleri için düzenlenen iletim faturaları tahsilatının önem arz ettiği, dolayısıyla Çayırhan TES'in tüketimi için kullanılan kapasitenin ve bu kapasite karşılığı sunulan iletim hizmetinin karşılığı olan tesisin tüketim faaliyetine yönelik iletim bedellerinin muhatabı tarafından ödenmesi gerektiği, tüketim faaliyetlerine ilişkin iletim sistemi sistem kullanım ve sistem işletim bedellerinin TETAŞ ile enerji satış anlaşması imzalamış davacı şirket dışındaki diğer tüm YİD ve Yİ santrallerince ödendiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesine göre Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davalarda, temyiz incelemesi sonucu bozulan kararlar üzerine, Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurullarının kararlarına uyulması zorunlu olduğundan davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI …'UN DÜŞÜNCESİ : Yap İşlet Devret, Yap İşlet ve İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi kapsamında faaliyette bulunan santrallere yönelik olarak, üretime ilişkin sistem kullanım bedeli için … tarih ve … sayılı Makam Olur'u ile belirlenen uygulamanın sürdürülmesi, tüketime yönelik sistem kullanım bedelinin ödenmesi ve teminat mektubunun verilmesinin santralleri işleten şirketler tarafından yerine getirilmesi, TEİAŞ Genel Müdürlüğü ile ilgili şirketler arasında sistem kullanım anlaşmalarının imzalanarak anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerin şirketler tarafından ifa edilmesine dair … tarih ve … sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Olur'u ile söz konusu Olur'un bildirimine ilişkin … tarih ve … sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji İşleri Genel Müdürlüğü işleminin iptali istemiyle açılan davada, Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin anılan işlemlerin iptaline ilişkin 19/12/2019 tarih ve E:2013/3130, K:2019/4475 sayılı kararı, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 01/07/2021 tarih ve E:2020/1265, K:2021/1378 sayılı kararıyla bozulmuştur.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesine göre Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davalarda, temyiz incelemesi sonucu bozulan kararlar üzerine, Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurullarının kararlarına uyulması zorunludur.
Buna göre Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun bozma kararında belirtilen gerekçelerle davanın reddine karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Dairemizin 19/12/2019 tarih ve E:2013/3130, K:2019/4475 sayılı dava konusu işlemlerin iptali yolundaki kararının, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 01/07/2021 tarih ve E:2020/1265, K:2021/1378 sayılı kararıyla bozulması üzerine gereği yeniden görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
31/03/1998 tarih ve 98/10859 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile görevlendirilen davacı şirket ile davalı idare arasında 07/01/1999 tarihinde Çayırhan Termik Santralinin Rehabilitasyonu ve İşletilmesi İçin Görev Verilmesine İlişkin İmtiyaz Sözleşmesi imzalanarak santralin 1. ve 2. üniteleri 30/06/2000, 3. ve 4. üniteleri ise 05/10/2001 tarihinde şirkete fiilen devredilmiş ve işletilmeye başlanmıştır.
19/03/2003 tarih ve 103 sayılı Kurul kararının (f) bendinde, 4628 sayılı Kanun gereğince lisans alması gereken ve uzun vadeli satış anlaşmaları ile akde bağlanmış olan Yİ, YİD ve İHD (Ü) kapsamındaki şirketlerin, TEİAŞ ile yapacakları bağlantı ve sistem kullanım anlaşmaları çerçevesinde ürettikleri enerjiyi iletim sistemini kullanarak nakletmelerinin sonucu oluşan sistem kullanım bedelini, TEİAŞ'a ödeyecekleri kurala bağlanmıştır.
Ancak, YİD ve İHD kapsamındaki şirketlerin büyük bir bölümünün sözleşmelerinde mevzuat değişikliklerinden kaynaklanan artışların tarifeye yansıtılacağının düzenlendiği, bu doğrultuda şirketlerin mevzuat gereği ödemeleri gereken iletim hizmet bedellerinin tarifeye yansıtılarak geri alınması sonucunu doğurduğu, iletim hizmet bedelinin YİD ve İHD kapsamındaki şirketlerin tarifelerine yansıtılması hâlinde, bu bedellerin her değişiminde Gelir-Gider ve Fon Akış Tablolarının yeniden düzenlenmesi ve onaylanması gerektiğinden, bu durumun uygulamada gecikmelere neden olacağı gerekçesiyle sözleşmelerdeki tarifeler konusunda yeni düzenleme yapılıncaya kadar 2003 yılı için geçici olarak ve TETAŞ’ın tarifelerden doğan diğer hakları saklı kalmak kaydıyla, TEİAŞ tarafından şirketlere düzenlenen iletim hizmet bedeli faturalarının şirketler tarafından tarife unsuru dışında düzenlenecek ayrı faturalarla TETAŞ’a aktarılması ve TETAŞ’ca TEİAŞ’a ödeme yapılmasına ilişkin … tarih ve … sayılı Bakan Olur'u alınmıştır.
Daha sonra, YİD ve İHD kapsamındaki şirketlerin iletim hizmet bedellerine ilişkin olarak 2003 yılı için … tarih ve … sayılı Olur ile belirlenen esaslar çerçevesinde yürütülen uygulamanın, gerekli sözleşme ve tarife revizyonları ile şirketlerin 4628 sayılı Kanun kapsamında sözleşme tadilatlarının yapılmasına kadar sürdürülmesi … tarih ve … sayılı Bakan Olur'u ile uygun görülmüştür.
Bu defa, 01/04/2005 tarih ve 470 sayılı Kurul kararının (d) bendinde, "TEİAŞ, 22 bölge bazında ayrı ayrı olmak üzere üretici ve tüketiciler için iletim tarifesi uygulayacaktır."; 21/12/2006 tarih ve 1029 sayılı Kurul kararının (b) bendinde, "TEİAŞ, 22 bölge bazında ayrı ayrı olmak üzere üretici ve tüketiciler için; iletim sistemi sistem kullanım fiyatı, iletim sistemi sistem işletim fiyatı uygulayacaktır." kuralı gereğince YİD, Yİ, ve İHD (Ü) projelerinin de hem üretim hem de tüketim için; iletim sistemi sistem kullanım fiyatı, iletim sistemi sistem işletim bedeli ödemeleri gerektiği, 2140 ve 4396 sayılı Olurlar gereğince TETAŞ tarafından sadece üretim faaliyetine yönelik faturalar ödendiğinden bahisle, dava konusu Olur'un tesis edildiği ve bu Olur ile anılan Olur'un bildirimine ilişkin işlemin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İNCELEME VE GEREKÇE:
Dairemizin 19/12/2019 tarih ve E:2013/3130, K:2019/4475 sayılı dava konusu işlemlerin iptali yolundaki kararının, davalı ve davalı yanında müdahil tarafından temyiz edilmesi üzerine, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 01/07/2021 tarih ve E:2020/1265, K:2021/1378 sayılı kararı ile;
"Temyizen incelenen Daire kararında, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun aldığı kararlar üzerine gündeme gelen tüketime yönelik sistem kullanım bedelinin ödenmesi, yap işlet devret, yap işlet ve işletme hakkı devir sözleşmeleriyle faaliyette bulunan şirketler ile TEİAŞ arasında sistem kullanım anlaşmalarının imzalanması, bu anlaşmalarda öngörülen edimlerin şirketlerce ifa edilmesi ve yine şirketlerce teminat mektubu verilmesi şeklindeki yükümlülüklerin, İmtiyaz Sözleşmesinin imzalanmasından sonra mevzuatta meydana gelen değişiklik niteliğinde olduğu kabul edilmiş ve İmtiyaz Sözleşmesinin 29. maddesi uyarınca, tarifede revizyon yapılmaksızın tesis edilen dava konusu işlemlerde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle iptal kararı verilmiştir.
Bu bağlamda, somut olaydaki uyuşmazlığın çözüme kavuşturulması için, iptali istenen Bakanlık Olur'u ile, yap işlet devret, yap işlet ve işletme hakkı devir sözleşmeleri kapsamında faaliyette bulunan santrallere tüketime yönelik iletim sistemi kullanımı nedeniyle getirilen yükümlülüklerin, davacı şirket ile davalı Bakanlık arasında akdedilen İmtiyaz Sözleşmesinde kararlaştırılan tarifenin işletme giderleri kısmına dâhil olup olmadığı hususunun açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Diğer bir anlatımla, davaya konu yükümlülüklerin, İmtiyaz Sözleşmesinin 29. maddesi uyarınca, sözleşme ve tarifenin revizyonunu gerektiren yeni maliyet unsuru olup olmadığının belirlenmesi gerekmektedir.
İlgili mevzuat kısmında metnine yer verilen 3096 sayılı Kanun'un 9. maddesi uyarınca, üretim şirketlerinin satacağı elektriğe ilişkin tarifelerin tespitinde, yıllık işletme, bakım ve onarım giderleri ve diğer masraf ve harcamalar ile ortaklara dağıtılacak mâkul bir temettü için gelirin sağlanması esastır. Anılan Kanun kapsamında, Çayırhan Termik Santralinin işletilmesi konusunda görevlendirilen davacı şirketin ürettiği elektriğin satış bedeli olarak şirkete ödenecek tutarın hangi kalemlerden oluşacağı, İmtiyaz Sözleşmesinin 18. maddesinde ve Sözleşmenin ekindeki tablolarda sayma suretiyle belirlenmiştir. Anılan maddede, tarifenin "kapasite bedeli" ve "üretim bedeli" şeklinde iki bileşenden oluştuğu hükme bağlanmış, Sözleşmenin ekinde yer alan "Çayırhan Termik Santrali Yıllık Üretim Bedeli Tablosu"nda, üretim bedellerinin anayakıt giderleri, yardımcı yakıt giderleri, değişken personel giderleri, kimyasal madde giderleri ve diğer değişken giderlerden, "Çayırhan Termik Santrali Yıllık Kapasite Bedeli Tablosu"nda ise kapasite bedelinin yatırım geri ödemeleri, işletme hakkı bedeli geri ödemeleri, genel yönetim giderleri, sabit personel giderleri, sigorta, vergiler, sabit işletme ve bakım giderleri, brüt kârdan oluştuğu kabul edilmiştir. Öte yandan, Sözleşmenin 19. maddesinde, enerji fiyatına ait kapasite bedelinin %20'si ile üretim bedelinin (3. ve 4. üniteler için ana yakıt giderleri hariç) tamamının, her yıl ABD tüketici fiyatları genel endeks sayıları ortalama artış oranı kullanılarak güncelleneceği öngörülmüştür.
Buna göre, dava konusu Olur ile, yap işlet devret, yap işlet ve işletme hakkı devir sözleşmeleri kapsamında faaliyette bulunan şirketlerce ödenmesi kararlaştırılan tüketime yönelik sistem kullanım bedelinin, üretim santrallerinin iç ihtiyaçları için tükettiği elektrik nedeniyle iletim sisteminin kullanılması karşılığında ödenen tutar olduğu, bu hâliyle, üretim santrallerinin iç ihtiyaçları için tükettiği elektrik nedeniyle iletim sisteminin kullanılması kapsamında getirilen tüm yükümlülüklerin İmtiyaz Sözleşmesinin 18. maddesiyle eki tarife tablolarında yer alan işletme gideri mahiyetinde bulunduğu gözetildiğinde; işletme giderlerinin davacı şirket ile davalı Bakanlık arasında akdedilen İmtiyaz Sözleşmesine ekli tarife kapsamında yer alması ve bu işletme giderlerinin her yıl ABD tüketici endeksinde meydana gelen artış oranında güncellenmesi karşısında, anılan yükümlülüklerin İmtiyaz Sözleşmesinin 29. maddesi uyarınca sözleşme ve tarife revizyonunu gerektiren maliyet unsurları niteliğinde olmadığı sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, dava konusu işlemlerde hukuka aykırılık, temyizen incelenen Daire kararında ise hukuka uyarlık görülmemiştir." gerekçesiyle Dairemiz kararının bozulmasına karar verildiği anlaşılmaktadır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 46. maddesinin birinci fıkrasında, Danıştay dava dairelerinin nihaî kararlarının Danıştay'da temyiz edilebileceği; 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun 38. maddesinde, İdari Dava Daireleri Kurulu'nun, idari dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararları temyizen inceleyeceği; 2577 sayılı Kanun'un 49/4 ve 50. maddelerinde, Danıştay dava dairelerine ısrar imkânı tanınmayıp, Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulları kararlarına uyulmasının zorunlu olduğu kurala bağlanmıştır.
Aktarılan kanun hükümlerine göre, Danıştay dava dairelerince ilk derece mahkemesi olarak verilen kararların Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurullarınca bozulması hâlinde Danıştay dava dairelerine ısrar imkânı tanınmadığından, bozma kararına uyularak İdari Dava Daireleri Kurulu kararında belirtilen gerekçelerle davanın reddine karar verilmesi gerekmektedir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL tebligat gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davacıdan alınarak davalı yanında müdahile verilmesine,
5. Posta giderleri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra taraflara ve davalı yanında müdahile ayrı ayrı iadesine,
6. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'na temyiz yolu açık olmak üzere, 15/02/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.