Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2021/3297 Esas 2022/487 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2021/3297
Karar No : 2022/487

TEMYİZ EDEN (DAVALILAR): 1-… Bakanlığı
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …
2- … Valiliği
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … Kasabı Gıda Tarım Hayvancılık İnşaat Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : Danıştay Sekizinci Dairesinin 01/06/2021 tarih ve E:2017/683, K:2021/2802 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: 4342 sayılı Mera Kanunu'nun 30. maddesi uyarınca 01/01/2015-30/11/2015 tarihleri arasındaki döneme ilişkin olarak ödenmesi gereken 20.718,00-TL mera fonu kesinti tutarının 10/01/2016 tarihine kadar ödenmesi gerektiği, aksi takdirde 6183 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanacağına ilişkin … tarih ve … sayılı Uşak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü işlemi ile bu işlemin dayanağı olan 19/12/2012 tarih ve 28502 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren, Mera Kanununun 30 uncu Maddesi Gereğince Yapılacak Tahsilatlar ile Ödenecek Huzur Haklarına İlişkin Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinin 2 numaralı alt bendinin iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Sekizinci Dairesinin 01/06/2021 tarih ve E:2017/683, K:2021/2802 sayılı kararıyla,
Davalı idarenin usule ilişkin iddiası yerinde görülmeyerek,
4342 sayılı Mera Kanunu'nun "Mali Hükümler" başlıklı 30. maddesinin dava konusu işlem tarihinde yürürlükte olan haline ve 19/12/2012 tarih ve 28502 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren, Mera Kanunu'nun 30 uncu Maddesi Gereğince Yapılacak Tahsilatlar ile Ödenecek Huzur Haklarına İlişkin Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendine yer verilerek,
Dava konusu Yönetmelik hükmü yönünden;
Dava konusu Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinin, 2 numaralı alt bendinde, özel ve kamuya ait kesimhane ve mezbahalarda yapılacak kesintilerin, komisyonların belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde tahsil edilerek, tahsil edildikleri tarihi izleyen ayın onbeşine kadar bankaya yatırılacağı ve dekontun bir örneğinin Bakanlığa gönderileceği düzenlemesine yer verildiği;
Davacı tarafından, Mera Kanunu’nda mezbahalara ilişkin herhangi bir mera fonu kesintisi öngörülmemiş iken, kanunda olmayan bir düzenlemenin yönetmelik ile getirilmesinin Anayasa'ya aykırı olduğunun ileri sürüldüğü, davalı idareler tarafından ise, dava konusu Yönetmelik maddesinin dayanağı Kanun'a uygun olarak düzenlendiğinin savunulduğu;
4342 sayılı Kanun'un 30. maddesinde, tahsil edilecek olan gelir kalemlerine ilişkin düzenlemelere yer verildiği, anılan maddenin 1. fıkrasının (d) bendinde, "Yurt içinde yetiştirilen ve satışı yapılan büyük ve küçükbaş canlı hayvanların satış bedellerinin binde 1’i oranında satıcılarından alınacak pay"ın tahsil edilecek gelir kalemleri içinde sayıldığı;
Aynı düzenlemenin, 4342 sayılı Kanun'un 30. maddesinin uygulanmasını göstermek amacıyla çıkartılan dava konusu Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde de yer aldığı; bu bendin devamındaki alt bentler ile birtakım kurallar getirilerek, bahsi geçen payın ne şekilde ve kim tarafından tahsil edileceğine ilişkin düzenlemeler yapıldığı;
Dava konusu edilen düzenlemenin esasen 4342 sayılı Kanun'un 30. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde bulunan payın tahsilat yöntemlerinden biri olduğu, anılan madde ile tahsil edilecek yeni bir payın düzenlenmediğinin açık olduğu;
Ancak, Mera Kanunu’nun 30. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinin, 18/01/2019 tarih ve 30659 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7161 sayılı Kanun'un 24. maddesiyle yürürlükten kaldırıldığı ve davalı Bakanlık tarafından da dava konusu bu bedelin artık tahsil edilmediğinin belirtildiği;
Bu durumda, dayanağı kalmayan Yönetmelik maddesinin iptali gerektiği sonucuna varıldığı;
Dava konusu … tarih ve … sayılı işlem yönünden;
Dava konusu bireysel işlem, Mera Kanununun 30 uncu Maddesi Gereğince Yapılacak Tahsilatlar ile Ödenecek Huzur Haklarına İlişkin Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinin 2 numaralı alt bendine göre tesis edildiğinden ve işlem tarihinde bu maddenin dayanağını teşkil eden Kanun maddesi yürürlükte olduğundan, Uşak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü işleminin bu Yönetmelik maddesine göre değerlendirilmesinin gerektiği;
Uyuşmazlıkta, davacı şirkete ait özel mezbahada 01/01/2015 - 30/11/2015 tarihleri arasında kesimi yapılan 3.615 büyükbaş, 5.198 küçükbaş hayvanın karkas ağırlık değerinin binde biri tutarında olan 20.718-TL mera kesintisinin Bakanlık hesabına yatırılmadığının tespit edildiği, söz konusu tespitin hayvanların karkas ağırlıklarının ortalama kg fiyatı ile çarpılması suretiyle bu hayvanların karkas değeri bulunarak yapılan hesaplamaya dayandığının anlaşıldığı;
Bu durumda, 4342 sayılı Kanun'un 30. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde, yurt içinde yetiştirilen ve satışı yapılan büyük ve küçükbaş canlı hayvanların satış bedellerinin binde biri oranında satıcılarından pay alınacağının düzenlendiği, karkas ağırlık değeri üzerinden hesaplama yapma yetkisi verilmediği anlaşıldığından, davacı şirkete ait özel mezbahada kesimi yapılan hayvanların karkas değerinin binde biri olarak hesaplanan 20.718-TL'nin ödenmesi gerektiği yolunda tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle,
Dava konusu Yönetmelik hükmü ile Uşak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü işleminin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davalı idareler tarafından, Yönetmeliğin 4. maddesinin (c) bendinin 2 numaralı alt bendinde yer alan hüküm uyarınca, İl Mera Komisyonunun 12/06/2015 tarihli kararı ile mera fonu kesintisinin, kesilen hayvanın karkas ağırlığının binde biri olarak belirlendiği ve dava konusu işlemin de komisyonun belirlediği usul ve esaslar çerçevesinde yapıldığı; Kanun'daki yurt içinde yetiştirilen ve satışı yapılan büyükbaş ve küçükbaş canlı hayvanların satış bedellerinin binde biri oranında alınacak pay hükmünün, yürürlükten kaldırıldığı 17/01/2019 tarihine kadar tahsil ve takip edildiğinden, davacıdan da, anılan tarihe kadar yatırması gereken mera gelirlerinin tahsil edilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, istemlerin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'UN DÜŞÜNCESİ : Temyiz istemlerinin reddi ile Daire kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden davalı idarelerden Tarım ve Orman Bakanlığının yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
İLGİLİ MEVZUAT :
4342 sayılı Mera Kanunu'nun "Mali Hükümler" başlıklı 30. maddesinin dava konusu işlem tarihinde yürürlükte olan halinde,
"(...)
a)(Mülga: 6/6/2002-4760/18 md.)
b)Bu Kanuna göre otlatma amacıyla kiraya verilen mera, yaylak ve kışlaklardan yönetmelikte belirtilen usule göre alınacak ücretler,
c)Üreticilerden satın alınan sütün satın alma bedelinin binde 1’i oranında, süt işleyen kuruluşlarca yapılacak kesinti,
d) Yurt içinde yetiştirilen ve satışı yapılan büyük ve küçükbaş canlı hayvanların satış bedellerinin binde 1’i oranında satıcılarından alınacak pay,
e)(Değişik: 27/5/2004-5178/4 md.) Tahsis amacı değişikliği talebinde bulunan gerçek ve tüzel kişilerden, 14 üncü maddenin birinci fıkrasının (e), (f), (g) bentleri ve vakıf meraları ile toprak muhafaza, sel ve taşkın kontrolü amacıyla yapılacak her türlü ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmaları ilgili tahsis amacı değişiklikleri hariç, tahsis amacı değiştirilen mera, yaylak ve kışlaklardan elde olunacak yirmi yıllık ot geliri esas alınarak, komisyonca tespit edilerek alınacak ücret,
f)Yayla turizmi amacıyla 20 nci madde çerçevesinde verilecek yapı izinlerinden valiliklerce tespit edilecek miktarda alınan yapı ruhsat ücretleri ile bu yerlerin yıllık kira bedelleri,
g)Her türlü bağış ve yardımlar,
(Değişik son paragraf: 14/7/2004-5217/10 md.) Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatırılır. Yatırılan bu tutarlar bütçeye gelir kaydedilir.
Bu maddede belirtilen gelirler, tahsilatın yapıldığı tarihi takip eden ayın 15’ine kadar saymanlık hesabına yatırılır ve gelirlerin tahsilatında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.
(Değişik son fıkra: 14/7/2004-5217/10 md.) Bu madde uyarınca yapılacak tahsilata ilişkin usul ve esaslar ile ödenecek huzur hakları Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir." hükmüne yer verilmiştir.
19/12/2012 tarih ve 28502 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren, Mera Kanunu'nun 30 uncu Maddesi Gereğince Yapılacak Tahsilatlar ile Ödenecek Huzur Haklarına İlişkin Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde ise,
"c) Yurt içinde yetiştirilen ve satışı yapılan büyükbaş ve küçükbaş canlı hayvanların satış bedellerinin binde biri oranında satıcıdan alınacak pay;
1)Bakanlık il ve ilçe müdürlüklerince görevlendirilecek muhasebe yetkilisi mutemetlerince tahsil edilerek, tahsilatın yapıldığı gün veya en geç takip eden iş günü içerisinde bankaya yatırılır.
2) Özel ve kamuya ait kesimhane ve mezbahalarda yapılacak kesintiler komisyonların belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde tahsil edilerek, tahsil edildikleri tarihi izleyen ayın onbeşine kadar bankaya yatırılır ve dekontun bir örneği Bakanlığa gönderilir.
3) Hayvan satışı yapılan pazarlarda satışı yapılan hayvanlardan, yapılacak kesintiler, belediyelerce tahsil edilerek, tahsil edildikleri tarihi izleyen ayın onbeşine kadar bankaya yatırılır ve dekontun bir örneği Bakanlığa gönderilir.
4) Borsada satışı yapılan canlı hayvanlardan yapılacak kesintiler, borsa görevlileri tarafından kendi usulüne uygun tahsil edilerek, tahsil edildikleri tarihi izleyen ayın onbeşine kadar bankaya yatırılır ve dekontun bir örneği Bakanlığa bildirilir." kuralı yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İdari işlemler hakkında hukuka aykırı olduğu iddiasıyla açılan iptal davalarında, hukuka uygunluk denetiminin, idari işlemlerin tesis edildikleri tarih itibarıyla yürürlükteki mevzuat hükümlerine göre yapılacağı İdare Hukukunun genel ilkelerinden olup, buradan hareketle işlem ile birlikte düzenleyici işlemin de dava konusu olduğu durumlarda düzenleyici işlemin de, iptali istenen işlemin tesis edildiği tarih itibarıyla esasının incelenmesi gerekir.
Daire kararında, Mera Kanunu’nun 30. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinin, 18/01/2019 tarih ve 30659 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7161 sayılı Kanun'un 24. maddesiyle ile yürürlükten kaldırılmış olması nedeniyle, dava konusu Yönetmelik maddesinin dayanaksız kaldığından bahisle iptaline karar verilmişse de, Yönetmelik hükmü yanında, bu hükme dayanılarak alınan İl Mera Komisyon kararı uyarınca tesis edilen işlem de dava konusu edilmiştir. Bu işlemin dayanağını oluşturan Yönetmelik hükmünün bu nedenle esası incelenerek bir karar verilmelidir.
Nitekim düzenleyici işlemin dayanağı Kanun maddesi yürürlükten kaldırılmışsa da, bu husus işlem tarihindeki haliyle hukuki denetiminin yapılmasına engel oluşturmayacağı gibi aksine Yönetmelik hükmünün kanuni dayanağının mevcut olduğu tarihte bu hükme dayalı işlemin de dava konusu edildiği hususu dikkate alındığında, Yönetmeliğin işlem tarihi itibarıyla hukuki denetiminin yapılması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, bireysel işlem hakkında da, iptali istenen Yönetmelik hükmünün esası incelendikten sonra bu kapsamda yeniden bir değerlendirme yapılarak karar verilmesi gerekmektedir.
Bu itibarla, dava konusu düzenleme ile uygulama işleminin iptali yolundaki Daire kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1.Davalı idarelerin temyiz istemlerinin kabulüne;
2.Dava konusu işlemlerin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin Danıştay Sekizinci Dairesinin temyize konu 01/06/2021 tarih ve E:2017/683, K:2021/2802 sayılı kararının BOZULMASINA,
3.Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Daireye gönderilmesine,
4. Kesin olarak, 17/02/2022 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY
X- Temyiz edilen kararla ilgili dosyanın incelenmesinden; Danıştay Sekizinci Dairesince verilen kararın, dava konusu Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinin 2 numaralı alt bendinin iptaline yönelik kısmının usul ve hukuka uygun olduğu, dilekçelerde ileri sürülen temyiz nedenlerinin kararın bu kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı anlaşıldığından, temyiz istemlerinin bu kısım yönünden reddi ile temyize konu kararın kısmen onanması gerektiği oyuyla, kararın bu kısmına katılmıyorum.



KARŞI OY
XX- Temyiz edilen kararla ilgili dosyanın incelenmesinden; Danıştay Sekizinci Dairesince verilen kararın, ... tarih ve ... sayılı Uşak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü işleminin iptaline yönelik kısmının usul ve hukuka uygun olduğu, dilekçelerde ileri sürülen temyiz nedenlerinin kararın bu kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı anlaşıldığından, temyiz istemlerinin bu kısım yönünden reddi ile temyize konu kararın kısmen onanması gerektiği oyuyla, kararın bu kısmına katılmıyorum.