Danıştay 10. Daire 2020/5191 Esas 2022/897 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2020/5191
Karar No : 2022/897


TEMYİZ EDEN (DAVALILAR) : 1- ... Bakanlığı
VEKİLİ : 1. Huk. Müş. Yard. V. ...
2- ... Valiliği / ...
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (
DAVACI) : ... Ecza Deposu İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. ...

TEMYİZ EDEN
(DAVACI YANINDA MÜDAHİL) : ... İnş. Nak. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. ...


İSTEMLERİN_KONUSU : ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının, davalılar tarafından kabule ilişkin kısmının, davacı yanında müdahil tarafından maddi tazminat isteminin reddine ilişkin kısmının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Diyarbakır ili, Lice ilçesi, ... Köyü, ... Mevkiinde DSİ gölet inşaatı yapım işini üstlenen davacı şirket tarafından, inşaat işlerinde kullanılmak üzere ... İnş. Nak. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti.'den kiralamış oldukları ... marka 290 Paletli Ekskavatörün 04/05/2014 tarihinde bölücü terör örgütü mensuplarınca yakılması nedeniyle uğranıldığı ileri sürülen maddi zararın karşılanması istemiyle İçişleri Bakanlığına yapılan başvurunun reddine ilişkin Diyarbakır Valiliği İl Hukuk İşleri Müdürlüğü'nün ... tarih ve ... sayılı işleminin iptali ile iş makinesinin değeri karşılığı 150.000,00 TL ile 6 aylık kira bedeli karşılığı 84.000,00 TL olmak üzere toplam 234.000,00 TL maddi zararın olay tarihinden itibaren işleyecek olan yasal faiziyle birlikte tazminine karar verilmesi istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararıyla; dava konusu işlem yönünden, ön karar niteliğinde olduğu, idari davaya konu edilebilecek bir işlem olmadığı gerekçesiyle işlemin iptali istemi yönünden davanın incelenmeksizin reddine; maddi tazminat istemi yönünden, olayda davalı idareye atfı kabil herhangi bir hizmet kusuru bulunmamakla birlikte, davalı idarenin sosyal risk ilkesi uyarınca zarardan sorumlu olduğu, dosyaya sunulan bilgi ve belgelerden, iş makinesinin maliki olan ... İnş. Nak. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından davacı şirkete karşı açtığı alacak davasında, ... Asliye Hukuk Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararı ile görevsizlik nedeniyle davanın usulden reddine karar verildiği, aracın kiralanmasından 9 gün sonra yakılması nedeniyle davacı şirketin henüz bir kira bedeli ödemediği gibi aracın yanmasından kaynaklı olarak araç bedelini de kiralayan şirkete ödemediği, ayrıca araç sahibi şirketin İçişleri Bakanlığına verdiği 18/07/2016 tarihli dilekçe ile "davacı şirketin başvurusuna ilişkin herhangi bir zarar ziyan ödemesi yapılması halinde bu ödemenin gerçek zarar sahibi olan firmalarına yapılmasını" talep ettiğinin anlaşıldığı, bu itibarla malik olmayan davacı şirket tarafından ... 290 Paletli Ekskavatörün 04/05/2014 tarihinde bölücü terör örgütü mensuplarınca yakılması nedeniyle gerçekleşen bir zararının bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesince; ... İnş. Nak. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti'nin davacının yanında davaya müdahale talebi kabul edilerek, istinafa konu kararın dava konusu işlemin iptali talebi yönünden davanın incelenmeksizin reddine ilişkin kısmının usule ve hukuka uygun olduğu gerekçesiyle, istinaf başvurusunun reddine; maddi tazminat istemi yönünden, teröristlerce yakılan iş makinesinin sahibi olan müdahil şirketin, davacı şirkete karşı açtığı alacak davasında, ... Sulh Hukuk Mahkemesince verilen ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararda, taraflar arasında akdedilen kira sözleşmesinde iş makinesinin her türlü risklere karşı (terör toplumsal olaylara karşı) uğradığı zarardan kiralayanın sorumlu olduğunun kararlaştırılmış olmasına binaen bilirkişiye yaptırılan hesaplama sonucuna göre iş makinesi için yapılacak hasar giderim karşılığı 117.068,00 TL ve tamir süresi olarak belirlenen 40 günlük süre zarfında araç yoksunluk kaybı (mahrum kalınan kira kaybı) karşılığı 18.666,66 TL olmak üzere toplam 135.735,66 TL tazminatın dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte işbu davanın davacısı olan ... Ecza Deposu İnş. San. ve Tic. Ltd. Şirketi tarafından, ... İnş. Nak. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şirketine ödenmesine karar verildiğinin görüldüğü, buna göre, davacının olay nedeniyle uğradığı zararın 135.735,66 TL olduğu, tespit edilen bu zararın sosyal risk ilkesi uyarınca davalı idarelerce davacıya ödenmesi gerektiği gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunun kısmen kabulü ile 135.735,66 TL tazminatın, davacı aleyhine adli yargıda davanın açıldığı tarih olan 03/02/2015 tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte davalı idarelerce davacıya ödenmesine, fazlaya ilişkin istemi yönünden istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENLERİN_İDDİALARI : Davalı idareler tarafından, zararın tazmini istemiyle idareye yapılan başvurunun süresinde olmadığı, süre aşımı nedeniyle davanın reddine karar verilmesi gerektiğinden kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir. Davacı yanında müdahil olan ... İnş. Nak. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından, hükme esas alınan bilirkişi raporunun hatalı olduğu, zararın daha fazla olduğu belirtilerek kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

TARAFLARIN_SAVUNMASI : Davacı ve davalı Diyarbakır Valiliği tarafından, savunma verilmemiştir. Davalı İçişleri Bakanlığı tarafından, müdahil temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : ...
DÜŞÜNCESİ : Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden davalı İçişleri Bakanlığının yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Davacı şirket, Lice ilçesi, ... Köyü, ... mevkiinde gerçekleştirilen gölet inşaatının yapım işini üstlenmesi üzerine, inşaat işinde kullanmak için müdahil ... İnş. Nak. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti'nden 25/04/2014 tarihli kira sözleşmesi ile ... 290 Paletli Ekskavatör kiralamıştır. Davacı şirket tarafından, kiraladıkları ekskavatörün 04/05/2014 tarihinde bölücü terör örgütü mensuplarınca yakıldığından ve olayda idarenin hizmet kusuru bulunduğundan bahisle, uğranıldığı iddia edilen zararların tazmini istemiyle davalı İçişleri Bakanlığına 03/11/2014 tarihinde başvurulmuştur. Başvurunun Diyarbakır Valiliğine gönderilmesi ve Diyarbakır Valiliği İl Hukuk İşleri Müdürlüğünün ... tarih ve ... sayılı işlemi ile 04/05/2014 tarihinde meydana gelen olayın başvurucu tarafından aynı gün öğrenildiği, zararın ödenmesine yönelik başvurunun 03/11/2014 tarihinde yapıldığı, altmış günlük başvuru süresi aşıldığından dilekçe hakkında bir işlem yapılamayacağı belirtilerek reddedilmesi üzerine söz konusu işlemin iptali ile kiraladığı iş makinesinin değeri karşılığı 150.000,00 TL ve 6 aylık kira bedeli karşılığı 84.000,00 TL olmak üzere toplam 234.000,00 TL maddi zararın olay tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
27/07/2004 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, ''Bu Kanunun amacı, terör eylemleri veya terörle mücadele kapsamında yürütülen faaliyetler nedeniyle maddî zarara uğrayan kişilerin, bu zararlarının karşılanmasına ilişkin esas ve usulleri belirlemektir.''; 2. maddesinin 1. fıkrasında, ''Bu Kanun, 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun 1 inci, 3 üncü ve 4 üncü maddeleri kapsamına giren eylemler veya terörle mücadele kapsamında yürütülen faaliyetler nedeniyle zarar gören gerçek kişiler ile özel hukuk tüzel kişilerinin maddî zararlarının sulhen karşılanması hakkındaki esas ve usullere ilişkin hükümleri kapsar.''; 7. maddesinde, ''Bu Kanun hükümlerine göre sulh yoluyla karşılanabilecek zararlar şunlardır: a) Hayvanlara, ağaçlara, ürünlere ve diğer taşınır ve taşınmazlara verilen her türlü zararlar, b) Yaralanma, engelli hâle gelme ve ölüm hâllerinde uğranılan zararlar ile tedavi ve cenaze giderleri, c) Terörle mücadele kapsamında yürütülen faaliyetler nedeniyle kişilerin mal varlıklarına ulaşamamalarından kaynaklanan maddî zararlar''; 8. maddesinin 1. fıkrasında, ''7 nci maddede belirtilen zararlar, zarar görenin beyanı, adlî, idarî ve askerî mercilerdeki bilgi ve belgeler göz önünde tutularak olayın oluş şekli ve zarar görenin aldığı tedbirlere göre, zarar görenin varsa kusur veya ihmalinin de göz önünde bulundurulması suretiyle, hakkaniyete ve günün ekonomik koşullarına uygun biçimde komisyon tarafından doğrudan doğruya veya bilirkişi aracılığı ile belirlenir.'' hükümlerine yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Temyize konu kararın, ... İnş. Nak. San. Tic. Ltd. Şti.'nin davacı yanında davaya müdahale isteminin kabulüne ilişkin kısmının incelenmesi:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 31. maddesinde, üçüncü kişilerin davaya katılması konusunda Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun ilgili hükümlerinin uygulanacağı öngörülmüştür. 01/10/2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 66. maddesinde, "Üçüncü kişi davayı kazanmasında hukuki yararı bulunan taraf yanında ve ona yardımcı olmak amacıyla, tahkikat sona erinceye kadar,feri müdahil olarak davada yer alabilir " hükmüne yer verilmiştir.
Üçüncü kişinin, görülmekte olan bir davaya taraflardan biri yanında feri müdahil olarak katılabilmesi; davacı ya da davalı konumunda olmamasına karşın, tarafı olmadığı bir davanın sonucundan etkilenme olasılığının varlığı halinde mümkündür. Böylelikle görülmekte olan davanın, yanında katılmak istediği tarafın aleyhine sonuçlanması durumunda, yanında katılmak istediği tarafın kendisine rücû etmesi veya hukuki durumunu etkileyen bir tasarrufta bulunmasının mümkün olması nedeniyle kişinin, yanında katıldığı tarafla birlikte yargılamaya katkı sağlaması amaçlanmaktadır.

İdari davaların niteliği itibarıyla feri müdahale mümkün olmakla birlikte, bu hak dava açma hakkı yerine kullanılabilecek seçimlik bir hak ya da dava süresi geçirilen hallerde üçüncü kişiye mahkeme önünde iddia ve savunmada bulunma fırsatı verilmesini öngören bir kurum niteliği taşımamaktadır. Bu itibarla, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu uyarınca menfaatlerini / haklarını ihlal eden her işleme / eyleme karşı dava açma olanağı tanınmış olan gerçek ve tüzel kişilerin, görülmekte olan bir idari davaya davacı yanında feri müdahil olarak katılabilmesinin tek başına dava açma hakkından yoksun olma koşuluna bağlı olduğunun kabulü zorunludur.


Uyuşmazlıkta, davacı yanında davaya müdahale isteminde bulunan ... İnş. Nak. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti.'nin, şirketine ait ekskavatörün yanarak zarar görmesi nedeniyle uğradıklarını ileri sürdükleri zararların karşılanması amacıyla idari yargı nezdinde tazminat davası açma hakkı bulunduğu tartışmasızdır.
Bu durumda, tek başına dava açma hakkı bulunan ... İnş. Nak. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti.'nin, bu hakkı kullanmayarak davacı yanında davaya katılma isteminde bulunması, davaya müdahale kurumunun amacına uygun düşmemektedir. Bu nedenle adı geçen şirketin davacı yanında davaya müdahale istemini kabul eden Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamakta olup, adı geçen şirketin temyiz isteminin de aynı nedenle reddi gerekmektedir.
Temyize konu kararın, maddi tazminat isteminin kısmen kabulüne ilişkin kısmının incelenmesi:
Öncelikle, davacı şirketin dava konusu olay sebebiyle zararının oluştuğu, meydana gelen zararın sosyal risk ilkesi gereği 5233 sayılı Kanun kapsamında karşılanması gerektiği açıktır.
Her ne kadar davalı idarelerce, davacı şirket tarafından yapılan başvurunun 5233 sayılı Kanun'un 6. maddesine göre süresinde olmamasına bağlı olarak bakılan davanın da süre aşımı nedeniyle reddine karar verilmesi gerektiği ileri sürülmüş ise de; uyuşmazlığa konu hasarlı ekskavatörü yakan kişi veya kişilerin kimliklerinin olay tarihinde ve halen gerek kolluk gerekse Cumhuriyet savcılığı tarafından yürütülen araştırma ve soruşturma sonucu tespit edilemediği ve failler hakkında daimi arama kararı verildiği, Lice Malmüdürlüğü tarafından yürütülen araştırma sonucu düzenlenen 19/12/2014 tarihli araştırma raporunda, konuya ilişkin bütün verilerin değerlendirilmesi neticesinde olayın terör olayı olduğu kanaatine varıldığı, dolayısıyla idarece dahi kapsamlı araştırma ve incelemeler sonucu terör olayı sonucu oluştuğu kanaatine varılan zarara yönelik olarak davacı tarafından 03/11/2014 tarihinde yapılan başvurunun süresinde bulunduğu, başka bir ifadeyle, davacının idari başvuru öncesinde, gerek talebini gerekse başvuru merciini belirlemesi için olayı ve idarenin sorumluluk sebebini nitelendirmesinin zorunlu olduğu ve bu nitelendirmenin olay tarihinde yapılmasının olanaklı bulunmadığı dikkate alındığında davanın süresinde bulunduğu sonucuna varıldığından, davalı idarelerin söz konusu iddiaları yerinde görülmemiştir.
Bakılan uyuşmazlıkta, davacı şirketin, dava konusu ekskavatörü kiraladığı ... İnş. Nak. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından davacı şirket aleyhine adli yargıda açılan alacak davasında, ... Sulh Hukuk Mahkemesince yaptırılan bilirkişi incelemesi neticesinde düzenlenen bilirkişi raporlarına göre, iş makinesi için yapılan hasar giderim bedeli ve tamir süresi olarak belirlenen 40 günlük süre zarfında mahrum kalınan kira kaybı olmak üzere toplam 135.735,66 TL zararın tespiti üzerine ... Sulh Hukuk Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararı ile davanın kısmen kabulü ile 135.735,66 TL'nin dava tarihinden işleyecek yasal faizi ile birlikte ... Ecza Deposu İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti.'nden tahsiline karar verildiği, karara karşı davanın taraflarınca yapılan istinaf başvurusu üzerine ... Bölge Adliye Mahkemesi ... Hukuk Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararı ile istinaf başvuruları kabul edilerek, düzenlenen bilirkişi raporları arasında çelişkiler bulunduğundan yeniden oluşturulan bilirkişi heyetinden alınacak rapora göre hüküm kurulması gerektiği gerekçesiyle Mahkeme kararının kaldırılmasına ve dosyanın Mahkemesine gönderilmesine karar verildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda, Bölge İdare Mahkemesince Sulh Hukuk Mahkemesi kararı dikkate alınarak zararın 135.735,66 TL olduğu kabul edilmek suretiyle, bu rakam üzerinden hüküm kurulmuşsa da, bahse konu davada istinaf mahkemesince hükme esas alınan rapor yetersiz bulunarak kararın bozulduğu dikkate alındığında, davacı şirketin uğradığı zarar miktarının yeniden belirlenmesi gerekmektedir.
Bu itibarla, Bölge İdare Mahkemesince davacı şirketin dava konusu ekskavatörün yanması sebebiyle uğradığı zarar miktarı gerekli araştırma ve inceleme sonucu tespit edilerek bir karar verilmesi gerekirken, 135.735,66 TL maddi tazminata hükmeden temyize konu ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Müdahilin temyiz isteminin REDDİNE,
2. Davalı idarelerin temyiz istemlerinin KABULÜNE,
3. Davanın reddine ilişkin ... İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun kısmen kabulü, kısmen reddi yolundaki ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının, temyize konu davacı yanında müdahale isteminin kabulü ile maddi tazminat isteminin kısmen kabulüne ilişkin kısmının BOZULMASINA,
4. Bozulan kısımlar hakkında yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ... Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 21/02/2022 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.