Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2021/1761 Esas 2022/532 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2021/1761
Karar No : 2022/532

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Anonim Ortaklığı (…)
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … Anonim Şirketi
(Mülga … Kurumu)
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : Danıştay Onuncu Dairesinin 08/12/2020 tarih ve E:2015/2448, K:2020/5939 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: 05/05/2006 tarih ve 26159 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Mal ve Hizmet Satım ve Değerlendirme Yönetmeliği'nin; 05/12/2014 tarih ve 29196 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Mal ve Hizmet Satım ve Değerlendirme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 5. maddesi ile değiştirilen 60. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendinin ilk cümlesinin, son cümlesinde yer alan ''... veya Genel Müdürlük Olur’u alınarak ihale yöntemleri uygulanıp piyasaya...'' ibaresinin ve 6. maddesi ile 62. maddesine eklenen 7. fıkrasının iptaline karar verilmesi istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Onuncu Dairesinin 08/12/2020 tarih ve E:2015/2448, K:2020/5939 sayılı kararıyla;
Davacı tarafından, 05/12/2014 tarih ve 29196 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Mal ve Hizmet Satım ve Değerlendirme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin ihtiyaç fazlası ölü stok malzemelerin piyasaya satışını düzenleyen kısımlarının iptali istemiyle açılan davada, dava dilekçesinde anılan Yönetmeliğin 5. ve 6. maddelerinde davalı idarenin ihtiyaç fazlası ölü stok malzemelerinin piyasaya satışa arz edilerek değerlendirilmesine ilişkin kısımlarının iptali istenildiğinden, davalı idarenin hangi maddelerin iptali istenildiğinin açık ve net olmadığı yönündeki savunması ile davanın süresinde açılmadığına yönelik itirazlarının yerinde görülmediği;
3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun'un dava konusu düzenlemelerin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan haliyle 1. ve 2. maddeleri, 06/04/1971 tarih ve 13801 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 7/2156 Karar sayılı M.K.E. Kurumu Hurda Malzeme Alımına Ait Kararnamenin 3. fıkrasının 3. bendi, Bakanlar Kurulunun 31/12/1972 tarih ve 14408 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 31/10/1972 tarih ve 7/5472 sayılı ''İhtiyaç Fazlası (Ölü Stok) Yedek Parça ve Malzemelerin Tarifi, Tespiti, Değerlendirme ve Tasfiyesi Hakkında Karar''ına yer verilerek;
05/05/2006 tarih ve 26159 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Mal ve Hizmet Satım ve Değerlendirme Yönetmeliği'nin, mal ve/veya hizmet satımı, devredilmesi, kiraya verilmesi, ekonomik ömrünü doldurmuş araç ve hurda malzeme satışları, hibe ve ödünç işleri ile ölü stok malzeme dâhil olmak üzere her türlü değerlendirme işlemlerinde uygulanacak usul ve esasları belirlemek amacıyla çıkarıldığı; 2. maddesinde, Yönetmeliğin, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Genel Müdürlüğünün merkez ve taşra teşkilatında uygulanacağının belirtildiği;
Anılan Yönetmeliğin "Tanımlar" başlıklı 4. maddesinde, "Deklase", "Hurda", "Ekonomik ömrünü doldurmuş makine, teçhizat ve malzeme" ve "Ekonomik ömrünü doldurmuş taşıt ve iş makineleri" tanımlarına yer verilerek;
05/12/2014 tarih ve 29196 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Mal ve Hizmet Satım ve Değerlendirme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 5. maddesi ile, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Mal ve Hizmet Satım ve Değerlendirme Yönetmeliği'nin ''Deklase Malzeme Satış İşlemleri'' başlıklı 60. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendinin, ''Yurt dışından ithal edilen matkap, boru tip (casing, tübing, drillpipe, drillcollar ve benzerlerinin) malzemeler Genel Müdürlük Olur’u alınarak piyasaya satılabilir. Talep olmaması halinde MKEK’na satılır. Matkap, boru tip (casing, tübing, drillpipe, drillcollar ve benzerlerinin) haricindeki malzemeler öncelikle ilgili olabilecek kamu kurum ve kuruluşlarına sorulur. Talep edilenler ilgili kurumlara Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen deklase fiyatı veya daha fazla olması halinde ilgili kurumla anlaşmaya varılan fiyat üzerinden satılır, talep olmayanlar ise doğrudan MKEK’ye veya Genel Müdürlük Olur’u alınarak ihale yöntemleri uygulanıp piyasaya satılabilir.” şeklinde değiştirildiği; 6. maddesi ile de, anılan Yönetmeliğin ''Ekonomik ömrünü doldurmuş veya hurdaya ayrılan ithal menşeli gümrük muafiyetli araç, iş makinesi, malzeme ve donanım satışı'' başlıklı 62. maddesine, altıncı fıkrasından sonra gelmek üzere ''(7) Yurt dışından ithal edilen ve kullanımı sonrasında ekonomik ömrünü dolduran matkap, boru tip malzemeler (casing, tübing, drillpipe, drillcollar ve benzerlerinin) için PİGM’den izin alınır ve Genel Müdürlük Olur’u alınarak piyasaya satılabilir.” fıkrasının eklendiği;
Yukarıda aktarılan dava konusu düzenlemeler ile, yurt dışından ithal edilen ''deklase malzeme'' niteliğindeki matkap, boru tip (casing, tübing, drillpipe, drillcollar ve benzerlerinin) malzemelerin Genel Müdürlük Olur’u alınarak; matkap, boru tip (casing, tübing, drillpipe, drillcollar ve benzerlerinin) haricindeki malzemelerin ise, ilgili olabilecek kamu kurum ve kuruluşlarından talep gelmemesi halinde piyasaya satılabileceği; yine, yurt dışından ithal edilen ve kullanımı sonrasında ekonomik ömrünü dolduran matkap ve boru tip malzemelerin (casing, tübing, drillpipe, drillcollar ve benzerlerinin) PİGM (Petrol İşleri Genel Müdürlüğü)’den izin alınarak piyasaya satılabileceği kuralının getirildiği;
3284 sayılı Kanun hükümleri ile Kanun'da belirtilen maddelerin yurt dışına çıkarılmasının yasak edildiği ve resmi daire ile müesseselerde bu maddelerden kendi ihtiyaçlarından fazla olanların askeri fabrikalara devredilmesinin öngörüldüğü ve bu Kanun hükümlerini uygulama konusunda Bakanlar Kuruluna yetki verildiği;
Bu yetkiye dayanılarak 15/03/1950 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan, Kurum Ana Statüsüne paralel hükümler bulunan mülga 5591 sayılı Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kanunu ile anılan Kuruma verilen görevler gözönünde bulundurularak Bakanlar Kurulunca anılan Kanunda yer alan maddelerin Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumuna devri usulünün 20/03/1971 tarih ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile düzenlendiği, anılan Bakanlar Kurulu Kararı ile resmi daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerinin malik oldukları her çeşit maden hurdaları ile bunların hurda halindeki halitalarının ve kullanılmayacak bir hale gelmiş bulunan muharrik ve müteharrik araçlarının kendi ihtiyaçlarından fazlalarının, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu tarafından altı ayda bir piyasa etütlerine dayanılarak yapacağı tesbit ve teklif ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca kabul edilecek fiyatlarla adı geçen Kuruma satış suretiyle devirlerinin kararlaştırıldığı; ayrıca 19/03/2001 tarih ve 2001/15 sayılı Genelge'de, 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı hükümleri çerçevesinde her türlü hurda malzemenin kamu kurum ve kuruluşlarınca … Sanayi İşletmeleri (…) A.Ş.'ye satış suretiyle devrinin öngörüldüğü;
Bir İktisadi Devlet Teşekkülü olan davalı Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının, 20/03/1971 tarih ve 7/2156 sayılı ve 31/10/1972 tarih ve 7/5472 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında olduğu hususunda duraksama bulunmadığı;
Yukarıda yer verilen mevzuat uyarınca, resmi daire ve idareler, davalı ve diğer iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerinin malik oldukları her çeşit maden hurdaları ile bunların hurda halindeki halitalarının ve kullanılmayacak bir hale gelmiş bulunan muharrik ve müteharrik araçlarının kendi ihtiyaçlarından fazlalarının, stoklarında zamanla oluşan ihtiyaç fazlası yedek parça ve malzemelerden resmi dairelerin satın almadıkları ve herhangi bir değerlendirme imkanı da bulunmayan malzemelerin Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumuna satılacağının açık olduğu;
Bu durumda, sözü edilen Bakanlar Kurulu Kararları dikkate alınmaksızın, yapılan düzenlemelerde hukuka uygunluk bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu Yönetmelik düzenlemelerinin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: Davalı idare tarafından, dava konusu Yönetmelik düzenlemelerinin Bakanlar Kurulu kararına aykırı olduğu yönündeki tespitin hatalı olduğu, konuyla ilgili bilirkişi incelemesi yapılması gerektiği, Yönetmelik kapsamındaki malların hurda niteliğinde olmadığı, piyasada rahatlıkla alıcı bulabilen ve ekonomik değeri bulunan mallar olduğu, bu nitelikte malların Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumuna satılmasının kamu zararına neden olacağı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın usul ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ: 2575 sayılı Danıştay Kanunu'na 02/12/2014 tarih ve 6572 sayılı Kanun'un 20. maddesiyle eklenen Geçici 26. maddenin 3. fıkrası uyarınca İdari ve Vergi Dava Daireleri arasındaki işbölümünün belirlenmesine ilişkin Danıştay Başkanlık Kurulunun davanın açıldığı tarih itibarıyla yürürlükte olan 22/12/2014 tarih ve 2014/17 sayılı kararı ile, Danıştay Onuncu Dairesinin, vergi davalarına bakan dava daireleri hariç, diğer dava dairelerinin görevi dışında kalan uyuşmazlıklara ilişkin davaları ve temyiz başvurularını çözümleyeceği; Danıştay Onüçüncü Dairesinin ise, Kamu İhale Kanunu, Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu, Devlet İhale Kanunundan (ecrimisil ve tahliye ile ilgili uyuşmazlıklar hariç) ve bu Kanunlara tabi olmadığı belirtilen ihaleler ile kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan diğer ihalelerden, doğan uyuşmazlıklardan Danıştayın diğer dava dairelerinin görevleri dışında kalan davaları ve temyiz başvurularını çözümleyeceği kurala bağlanmış; aynı yöndeki düzenlemelere 18/12/2020 tarih ve 2020/62 sayılı İş Bölümü Kararında da yer verilmiştir.
Temyize konu kararla ilgili dosyanın incelenmesinden, davanın öncelikle Danıştay Onüçüncü Dairesinin E:2015/436 sayılı esasına kayıtlı olarak açıldığı, davalı idarenin savunmasının dosyaya sunulmasının ardından Dairenin 05/06/2015 tarih ve E:2015/436, K:2015/2124 sayılı kararı ile "233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine dayanılarak hazırlanan Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Mal ve Hizmet Satım ve Değerlendirme Yönetmeliğinden kaynaklanan uyuşmazlıkta, dayanak Kanun'un Dairemizin görev alanında bulunmadığı gibi, iptali istenilen düzenlemelerin salt ihtiyaç fazlası ölü stok malların doğrudan veya ihale yoluyla satışını öngören hükümler olduğu, bu hükümlerin satış veya ihale usullerini düzenlemediği, bu anlamda doğrudan satış veya ihale düzenlemeleri olarak nitelendirilemeyeceği açık olduğundan çözümünün Danıştay Onuncu Dairesinin görevinde olduğu" gerekçesiyle adı geçen Daireye gönderilmesine karar verildiği görülmektedir.
Uyuşmazlık konusu Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Mal ve Hizmet Satım ve Değerlendirme Yönetmeliği'nin "Amaç" başlıklı 1. maddesinde, Bu Yönetmeliğin amacının mal ve/veya hizmet satımı, devredilmesi, kiraya verilmesi, ekonomik ömrünü doldurmuş araç ve hurda malzeme satışları, hibe ve ödünç işleri ile ölü stok malzeme dâhil olmak üzere her türlü değerlendirme işlemlerinde uygulanacak usul ve esasları belirlemek olduğu; "Dayanak" başlıklı 3. maddesinde, söz konusu Yönetmeliğin 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine dayanılarak hazırlandığı; "Temel ilkeler" başlıklı 5. maddesinin 2. fıkrasında, Ortaklığın, bu Yönetmelik kapsamındaki işlerinin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'na tabi olmadığı düzenlenmiştir.
Anılan Yönetmeliğin dava konusu düzenlemeleri ile, yurt dışından ithal edilen ''deklase malzeme'' niteliğindeki matkap, boru tip (casing, tübing, drillpipe, drillcollar ve benzerlerinin) malzemelerin Genel Müdürlük Olur’u alınarak; matkap, boru tip (casing, tübing, drillpipe, drillcollar ve benzerlerinin) haricindeki malzemelerin ise, ilgili olabilecek kamu kurum ve kuruluşlarından talep gelmemesi halinde Genel Müdürlük Olur'u alınarak ihale yöntemleri uygulanıp piyasaya satılabileceği; yine, yurt dışından ithal edilen ve kullanımı sonrasında ekonomik ömrünü dolduran matkap ve boru tip malzemelerin (casing, tübing, drillpipe, drillcollar ve benzerlerinin) Petrol İşleri Genel Müdürlüğünden izin alınarak piyasaya satılabileceği kuralının getirildiği görülmektedir.
Bu itibarla, 2886 sayılı Kanun'a tabi olmayan işlerle ilgili genel olarak değerlendirme işlemleri ile buna yönelik ihale usullerini düzenleyen uyuşmazlık konusu Yönetmeliğin bahse konu düzenlemelerinin iptali istemiyle açılan davanın Danıştay Onüçüncü Dairesinin görev alanında olduğu açıktır.
Kaldı ki, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu tarafından, benzer iddialarla, Türkiye Denizcilik İşletmeleri Anonim Şirketi İhtiyaç Fazlası ve İhtiyaç Dışı Malzemeler Değerlendirme ve Satış Yönetmeliği'nin 10. maddesinde yer alan "en az iki kez piyasaya satışa arz edilerek değerlendirilir." ibaresi ile muhtelif düzenlemelerinin iptali istemiyle açılan davada Danıştay Onüçüncü Dairesinin E:2014/5052, K:2020/1157 sayılı kararının kısmen onanmasına kısmen bozulmasına ilişkin Kurulumuzun E:2020/2983, K:2021/1261 sayılı kararı ile Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayi Anonim Şirketi İhtiyaç Fazlası Varlıkların Değerlendirme ve Satış Yönetmeliği'nin 9. maddesinin son cümlesinin iptali ve yürütmesinin durdurulması istemiyle açılan davada anılan Dairenin 24/06/2020 tarih ve E:2020/629 sayılı kararına itirazın reddine ilişkin Kurulumuzun 14/09/2020 tarih ve YD İtiraz No: 2020/325 sayılı kararından da benzer nitelikte davaların Danıştay Onüçüncü Dairesinde görüldüğü anlaşılmaktadır.
Belirtilen sebeplerle, uyuşmazlığın Danıştay Onüçüncü Dairesi tarafından karara bağlanması gerektiğinden, bu usule uyulmaksızın verilen karara karşı yapılan temyiz isteminin kabulü ile yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın Dairesine gönderilmesine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, Üye …'ın, daha önce, hurda veya ihtiyaç fazlası ölü stok malların doğrudan veya ihale yoluyla satışına yönelik düzenleyici işlemlerin dava konusu edildiği benzer nitelikteki uyuşmazlıklarda Danıştay Onuncu Dairesinin yanı sıra Danıştay Onüçüncü Dairesi kararlarının Kurulumuzda görüşülmüş olması nedeniyle uyuşmazlığın Danıştay Onuncu ve Onüçüncü Dairelerince oluşturulan müşterek kurul tarafından karara bağlanması gerektiği, bu usule uyulmaksızın verilen karara karşı yapılan temyiz isteminin kabulü ile yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın Dairesine gönderilmesine karar verilmesi gerektiği yolundaki usule yönelik oyuna karşılık, uyuşmazlığın Danıştay Onuncu Dairesinin görevinde olduğuna oyçokluğu ile karar verilerek gereği görüşüldü:

03/07/2021 tarih ve 31530 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun'un Geçici 2. maddesinin ikinci fıkrasında, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumunun leh ve aleyhine açılmış davalarda ve icra takiplerinde şirketin kendiliğinden taraf sıfatını kazanacağı kuralına yer verildiğinden, bakılan davada, davacı Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü yerine Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.'nin davacı sıfatını haiz olduğu görülmüştür.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan;
"a) Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka aykırı karar verilmesi,
c)Usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması" sebeplerinden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, temyiz dilekçesinde ileri sürülen iddialar kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarenin temyiz isteminin reddine,
2. Dava konusu düzenlemelerin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin Danıştay Onuncu Dairesinin temyize konu 08/12/2020 tarih ve E:2015/2448, K:2020/5939 sayılı kararının ONANMASINA,
3. 21/02/2022 tarihinde esasta oybirliği, usulde oyçokluğu ile kesin olarak karar verildi.