MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi

Davacılar vekili tarafından, davalılar aleyhine 18.12.2014 gününde verilen dilekçe ile suya elatmanın önlenmesi talebi üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın kabulüne dair verilen 25.12.2015 günlü hükmün Yargıtayca incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü:

K A R A R

Dava, suya elatmanın önlenmesi istemine ilişkindir.
Davacılar vekili, müvekkillerinden ...’ın 239 parselin, diğer müvekkillerinin ise 892 parsel sayılı taşınmazın maliki olduklarını, bu taşınmazların kadimden beri davalıya ait 235 parsel sayılı taşınmazdaki su ile sulamalarının yapıldığını, davalının murisinin su kullanımını engellediğini, değişik iş dosyası ile bunun tespit edildiğini, suyun yerin altından geçişi mümkünken davalı tarafından suyun boşa akıtıldığını, kaynak kısmının üst tarafına sarnıç açıldığını, yolun altından geçen boruların tahrip edildiğini ve su yoluna söğüt ağacı dikilmek suretiyle müvekkillerinin su kullanımının engellendiğini belirterek davalının suya elatmasının önlenmesini ve su rejiminin kurulmasını talep etmiştir.
Davalı vekili, müvekkiline ait olan 235 parsel sayılı taşınmazda birçok kaynak olduğunu, iddia edildiği gibi müvekkili tarafından herhangi bir müdahaleninin olmadığını, suların azalmasının yağışların azalmasından kaynaklandığını, öte yandan sarnıç açılmasının tarlanın verimini artırmak maksatlı olduğunu, su kaynakları üzerinde davacıların kadim hakkının bulunmadığını ve onların kullanacakları başka suların da olduğunu belirterek davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece, davanın kabulü ile “dava konusu suyun haftanın cuma, cumartesi günleri ve 48 saat süreyle 239 parsel sayılı taşınmaz maliki davacılar tarafından kullanılmasına, dava konusu suyun haftanın pazar, pazartesi günleri ve 48 saat süreyle 892 parsel sayılı taşınmaz maliki davacılar tarafından kullanılmasına” karar verilmiştir.
Hükmü, davalı vekili temyiz etmiştir.
4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun 718. maddesi gereğince; Arazi üzerindeki mülkiyet, kullanılmasında yarar olduğu ölçüde üstündeki hava ve altındaki arz katmanlarını kapsar. Bu mülkiyetin kapsamına yasal sınırlamalar saklı kalmak üzere yapılar, bitkiler ve kaynaklar da girer.
Bu madde hükmüne paralel olarak düzenlenen Türk Medeni Kanununun 756. maddesi gereğince de; "Kaynaklar, arazinin bütünleyici parçası olup bunların mülkiyeti ancak kaynadıkları arazinin mülkiyeti ile birlikte kazanılabilir. Başkasının arazisinde bulunan kaynaklar üzerindeki hak, bir irtifak hakkı olarak tapu kütüğüne tescil ile kurulur. Yeraltı suları, kamu yararına ait sulardandır. Arza malik olmak onun altındaki yeraltı sularına da malik olmak sonucunu doğurmaz. Arazi maliklerinin yer altı sularından yararlanma biçimi ve ölçüsüne ilişkin özel kanun hükümleri saklıdır."
Gerek Türk Medeni Kanununun 718. maddesi gerekse 756/2. maddesinde sözü edilen kaynaklar, yeraltı sularından farklıdır.
Kaynak, kökeni yeraltı suyu olan tabi ve sürekli olarak yeryüzüne çıkan özel mülkiyete girecek nitelikte özel bir su olup, suni bir şekilde veya ara sıra yeryüzüne çıkan su kaynak niteliğini kazanmaz (Gürsoy/Eren/Cansel, Türk Eşya Hukuku, Ankara 1978, s.618). Ayrıca, kaynaktan çıkan suyun yararı kamuya ait bir akarsu oluşturacak kadar bol çıkması halinde kaynak artık özel mülkiyete konu olamaz. Yine, yeraltı suyundan sondaj gibi suni yollarla çıkartılan sulardan yararlanma usulü de 167 sayılı Yeraltı Suları Kanununa tabidir.
Başka bir ifadeyle kaynak suyu kendiliğinden kaynadığı arazinin hudutlarını aşacak debide ise ya da malikinin ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra fazlası varsa genel su kabul edilir ve komşular da yararlanabilir. Bunun yanında kaynak suyu tapulu olmayan araziden (örneğin mera,orman vb) çıkıyorsa suyun debisine bakılmaksızın genel sudur. Bu sudan ise kadim ve öncelik hakkı ihlal edilmemek suretiyle herkes ihtiyacı oranında yararlanabilir.
Özel su ise tapulu taşınmazdan çıkan ve sadece o taşınmazın ve malikinin kişisel ihtiyacını karşılamaya yeterli olan sudur. Arazinin mülkiyetine tabi olan kaynak suyu yani özel su üzerinde, hak sahibi dilediği gibi tasarruf etme yetkisine sahiptir. Bu suyu kendisi kullanabileceği gibi kaynağındaki suyu kullanması hususunda bir başkasına irtifak hakkı da tanıyabilir. Ayrıca mülkiyet hakkına dayanarak kaynağa elatma varsa elatmanın giderilmesi için davalar açmak yetkisi de bulunmaktadır.
Türk Medeni Kanununun 756/2. maddesi gereğince "Başkasının arazisinde bulunan kaynaklar üzerindeki hak bir irtifak hakkı olarak tapu kütüğüne tescil ile kurulur" hükmü doğrultusunda kaynak hakkı ancak tapuda düzenlenecek resmi senetle tapu malikinin rızası ile kurulabilir.
Yine benzer şekilde Türk Medeni Kanununun 837. maddesi de "Başkasının arazisinde bulunan kaynak üzerinde irtifak hakkı, bu arazinin malikini suyun alınmasına ve akıtılmasına katlanmakla yükümlü kılar. Bu hak, aksi kararlaştırılmadıkça başkasına devredilebilir ve mirasçıya geçer. Kaynak hakkı, bağımsız nitelikte ve en az 30 yıl için kurulmuş ise tapu kütüğüne taşınmaz olarak kaydedilebilir” şeklinde düzenlenmiştir.
Madde hükmünde belirtildiği üzere, kaynak irtifakı doğrudan kişiye bağlı olarak kurulabileceği gibi başkalarına devri de kararlaştırılabilir. Bağımsız ve daimi hak olarak tesis edildiğinde tapu kütüğüne ayrı bir sayfaya kaydı da mümkündür. Kaynak hakkının kazanılmasına ilişkin kanunda açık bir hüküm olmamakla birlikte eşyaya bağlı diğer irtifakların kazanılması hükümleri uyarınca Türk Medeni Kanununun 780. maddesinden kıyasen yararlanarak taşınmaz mülkiyetinin kazanılmasına ilişkin hükümlerin uygulanacağı kabul edilmektedir (m.704/2). Bu durumda kaynak hakkının, resmi şekilde düzenlenecek sözleşme ile tapu siciline tescil ile kazanılması mümkündür.
Gerçekten Türk Medeni Kanununun 756/2 ve 837. maddesinde belirtilen kaynak irtifakına konu olabilecek su özel su olup genel su niteliğindeki yeraltı suyu bu düzenlemelerin dışındadır. Nitekim genel sular taşınmaz mülkiyetinin kapsamı içinde kabul edilemez.
Kaynak, kökeni yeraltı suyu olan tabi ve sürekli olarak yeryüzüne çıkan özel mülkiyete girecek nitelikte özel bir su olup, suni bir şekilde veya ara sıra yeryüzüne çıkan su kaynak niteliğini kazanmaz (Gürsoy/Eren/Cansel, Türk Eşya Hukuku, Ankara 1978, s.618). Ayrıca, kaynaktan çıkan suyun yararı kamuya ait bir akarsu oluşturacak kadar bol çıkması halinde kaynak artık özel mülkiyete konu olamaz. Yine, yeraltı suyundan sondaj gibi suni yollarla çıkartılan sulardan yararlanma usulü de 167 sayılı Yeraltı Suları Kanununa tabidir.
Başka bir ifadeyle kaynak suyu kendiliğinden kaynadığı arazinin hudutlarını aşacak debide ise ya da malikinin ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra fazlası varsa genel su kabul edilir ve komşular da yararlanabilir. Bunun yanında kaynak suyu tapulu olmayan araziden (örneğin mera, orman vb.) çıkıyorsa suyun debisine bakılmaksızın genel sudur. Bu sudan ise kadim ve öncelik hakkı ihlal edilmemek suretiyle herkes ihtiyacı oranında yararlanabilir.
Diğer taraftan 5/1465 sayılı Yeraltı Suları Tüzüğü"nün 15. maddesi gereğince yeraltı suyunu kullanacak arazi veya kuyu sahibinin veya işletmecilerinin faydalı su ihtiyacı; sırasıyle içme, temizlik, belediye hizmetleri, hayvan sulaması, zirai sulama ve maden ve sanayi suyu, sportif ve benzeri tesislerin faydalı kullanış miktarı gözönünde bulundurularak tahsis edilecek maksada göre ilgili bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle DSİ tarafından tespit edilir. Faydalı ihtiyaç için ayrılacak su miktarı hiç bir zaman yeraltı suyu deposunun emniyetli veriminden daha yüksek olamaz.
Somut olaya gelince; mahkemece, davaya konu suyun genel su niteliğinde olduğu kabul edilerek bu su üzerinde davacıların kadim haklarının varlığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmişse de öncelikle davacının dava dilekçesinde su debisinin azalmasına neden olarak gösterdiği davalı tarafından yol altından geçen su borularının tahrip edilmesi, suyun boşa akıtılması, su yoluna sarnıç (avgın) açılması ve söğüt ağacı dikilmesi vakıalarının ispatı yönünden taraf delillerinin tamamını toplamak ve bunları neden-sonuç ilişkisi içerisinde değerlendirmek olmalıdır.
Ayrıca, dosya içinde bulunan jeoloji mühendisi bilirkişi tarafından tanzim edilen kök raporda, davalı taşınmazında tespit edilen suların genel su olduğu belirtilmişse de 05.10.2015 havale tarihli ek raporda suyun nitelendirilmesinin yapılmamış olması raporlar arasında çelişkili bir durum ortaya çıkarmıştır. O halde mahkemece, suların en az olduğu dönemde davalıya ait taşınmazda alanında uzman bilirkişiler hazır bulundurularak yeniden keşif yapılmalı, taşınmazdaki kaynak sularının genel ya da özel su olup olmadığının araştırılması ile suların genel su niteliğinde olduğu saptanırsa davacılara ait 239 ve 892 parsel sayılı taşınmazların suya ihtiyacının olup olmadığı bilimsel verilere uygun olarak tespit ettirmeli, davalıların içme suyu ihtiyaçları olup olmadığı, bu ihtiyacı şebeke suyu veya başka kaynaktan karşılayıp karşılamadıkları araştırılmalı, ihtiyaçları için gerekli suyun başka yerlerden temin edilmesinin mümkün olup olmadığı içme suyu ihtiyacının sulama suyu ihtiyacına nazaran öncelikli olduğu da gözetilerek herkesin ihtiyaçları oranında yararlanabileceği bir su rejimi kurulmasi yoluna gidilmeli öte yandan davaya konu su, davalıya ait 235 parsel sayılı taşınmazın dışında kalmaktaysa bununla ilgili kadim kullanma durumunun araştırılması gerekmektedir.
Tüm bu nedenlerle, mahkemece, taraf delilleri toplanmadan çelişkili bilirkişi raporları esas alınarak eksik inceleme ve araştırma ile yazılı şekilde hüküm kurulması doğru olmamış bu sebeplerle kararın bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulüyle hükmün BOZULMASINA, peşin yatırılan harcın istek halinde yatırana iadesine, kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 30.09.2019 tarihinde oybirliği ile karar verildi.