Danıştay 13. Daire 2019/3568 Esas 2022/602 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2019/3568
Karar No:2022/602

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ... Petrolcülük Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVALI) : ...Kurumu
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesi'nin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Dağıtıcı lisansı sahibi davacı şirketin bayisi olan ...Petrol Ürünleri Nakliye Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.'ye ait akaryakıt istasyonunda 14/07/2014 ve 22/07/2014 tarihlerinde yapılan denetimlerde, istasyonda otomasyon sistemine bağlı olmayan tank tespit edildiğinden bahisle 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun 7. maddesinin 6. fıkrası ve 1240 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (Kurul) kararının mülga 4. maddesinin 1. fıkrasına aykırılık nedeniyle aynı Kanun'un 19. maddesinin 2. fıkrasının (c) bendinin (3) numaralı alt bendi uyarınca davacı şirkete 883.405,00-TL idari para cezası verilmesine ilişkin ...tarih ve ...sayılı Kurul kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesi'nce verilen ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararda; davacı şirketin bayisine ait akaryakıt istasyonunda 14/07/2014 ve 22/07/2014 tarihlerinde denetim yapıldığı, yapılan denetimlerde diğer hususların yanında iki adet yakıt tankının vaziyet planında görülmediği ve otomasyon sistemine bağlı olmadığı tespitlerinin yapıldığı, bunun üzerine davacı şirket hakkında soruşturma açıldığı, soruşturma sürecinin sonunda ...tarih ve ...sayılı Soruşturma Raporu'nun düzenlendiği, davacının savunmasının alınmasını müteakip söz konusu rapordaki tespitler esas alınarak "iki adet yakıt tankının otomasyon sistemine bağlı olmaması" eyleminin 5015 sayılı Kanun'un 7. maddesinin 6. fıkrası ve 1240 sayılı Kurul kararının mülga 4. maddesinin 1. fıkrasına aykırılık teşkil ettiği gerekçesiyle dava konusu Kurul kararının tesis edilmesi üzerine bakılan davanın açıldığı;
Uyuşmazlık konusu olayda, davacı şirketin bayisinde yapılan denetimlerde iki adet yakıt tankının vaziyet planında görülmediği ve otomasyon sistemine bağlı olmadığı hususunun tespit edilmiş olduğu, bu hususta bir uyuşmazlık bulunmadığı, ilgili mevzuatta her iki eylemin de bayi ve dağıtıcı lisansı sahipleri açısından ayrı ayrı yaptırıma bağlanmış olduğu, iddiaların aksine bayi tarafından 24/03/2014 tarihli lisans alınmadan önce kapatılan Yarma Belediyesi'nin tarafından verilen 26/02/2014 tarih ve 2014/2 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı'nda iş yerinde dört deponun bulunduğu belirtilerek her birinin hacimlerine yer verildiği, soruşturma sürecini takiben davacının savunması alındıktan sonra işlem tesis edilmiş olduğu hususları dikkate alındığında; sübuta erdiği anlaşılan eylemin kanuni karşılığı olarak tesis olunan dava konusu Kurul kararında hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, davacı tarafından soruşturma raporunda 5015 sayılı Kanun'un 4. maddesinin 4. fıkrasının (l) bendine aykırılıktan sorumlu tutuldukları ve savunmalarını da ona göre vermelerine karşın, dava konusu Kurul kararında 7. maddenin 6. fıkrasına aykırılık nedeniyle yaptırıma tâbi tutuldukları ve bu nedenle savunma haklarının ihlâl edildiği ileri sürülmüş ise de anılan soruşturma raporunun tebliğini müteakip davacı tarafından sunulan 25/12/2017 tarihli savunma yazısında 5015 sayılı Kanun'un 7. maddesinin 6. fıkrasının metnine de yer verilmek suretiyle anılan maddenin kapsamına giren hususlarda açıklamalara yer verilerek savunma yapıldığı, her iki maddenin benzer hususlara ilişkin düzenlemeler içerdiği ve davacı şirketin her iki maddeden dolayı ayrı ayrı yaptırımlara tâbi tutulmamış olduğu nazara alındığında, yalnızca soruşturma raporunda 7. maddenin 6. fıkrasına yer verilmemiş olmasının savunma hakkının ihlâl edildiği anlamına gelmeyeceğinden, davacının bu yöndeki iddiasına itibar edilmediği belirtilmiştir.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesi'nce; istinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının usul ve hukuka uygun olduğu ve davacı tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, Soruşturma Raporu'nda 5015 sayılı Kanun'un 4. maddesinin 4. fıkrasının (l) bendine aykırılıktan sorumlu tutuldukları ve savunmalarını da ona göre vermelerine karşın, dava konusu Kurul kararında 7. maddenin 6. fıkrasına aykırılık nedeniyle yaptırıma tâbi tutuldukları ve bu nedenle savunma haklarının ihlâl edildiği ve dava konusu işlemin düzeltilebilir işlemler arasında olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Dağıtıcı lisansı sahibi olan davacı şirketin "...Mahallesi, No:..., ...Kasabası, ..." adresinde ...tarih ve ...sayılı bayilik lisansı ile faaliyette bulunan bayisi ...Makine Petrol Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti.'ye ait akaryakıt istasyonunda 14/07/2014 ve 22/07/2014 tarihlerinde yapılan denetimlerde, iki adet tankın otomasyon sistemine bağlı olmadığı tespit edilmiştir.
Davacı şirket hakkında düzenlenen ...tarih ve ...sayılı Soruşturma Raporu'nda tespite konu eylemin 5015 sayılı Kanun'un 4. maddesinin 4. fıkrasının (l) bendine aykırılık olduğu belirtilmiştir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Denetim Dairesi Başkanlığı'nın ...tarih ve E....sayılı yazısında, yazı ekinde gönderilen ...tarih ve ...sayılı Soruşturma Raporu uyarınca davacı şirketten savunma yapılmasının talep edilmesi üzerine davacı şirket tarafından sunulan 25/12/2017 tarihli savunma yazısı sonrasında söz konusu eylemin 5015 sayılı Kanun'un 7. maddesinin 6. fıkrası ile 1240 sayılı Kurul kararının 4. maddesinin 1. fıkrasına aykırı olması nedeniyle aynı Kanun'un 19. maddesinin 2. fıkrasının (c) bendinin (3) numaralı alt bendi uyarınca davacı şirkete 883.405,00-TL idari para cezası verilmesine ilişkin 05/04/2018 tarih ve 7783-26 sayılı Kurul kararının tesis edildiği anlaşılmıştır.
Bunun üzerine bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT :
5015 sayılı Kanun'un 7. maddesine dayanılarak hazırlanan ve 06/07/2007 tarih ve 26574 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Petrol Piyasasında Dağıtıcı Lisansı Sahiplerinin Bayi Denetim Sistemine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki 27/06/2007 tarih ve 1240 sayılı Kurul kararının eylem tarihinde yürürlükte olan 4. maddesinin 1. fıkrasında, dağıtıcı lisansı sahiplerinin, tescilli markası altında piyasaya sunulan akaryakıta ilişkin kalite kontrol izlemesini etkin biçimde yapacağı, bayilerinde kaçak petrol satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kuracağı ve uygulayacağı belirtildikten sonra, devamında dağıtım şirketleri tarafından bu kapsamda yerine getirilmesi gereken yükümlülüklere yer verilmiş ve aynı fıkranın (b) bendinde, lisans sahiplerinin akaryakıt istasyonlarında stok hareketleri ve akaryakıt alım satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik bir istasyon otomasyon sistemi kuracağı, merkez bağlantısı olan istasyon otomasyon sistemi ile bayilerindeki akaryakıt alım satım hareketlerini izleyip raporlayacağı ve kayıt dışı ikmal ve satış tespit edilmesi hâlinde Kurumu derhâl bilgilendireceği belirtilmiş; 5. maddesinde, "...11) Dağıtıcı, istasyon otomasyon sisteminin doğru ve sağlıklı çalışmasını engelleyecek müdahalelere karşı her türlü tedbiri alır. Bu Kurul Kararının 5'inci maddesinin onaltıncı fıkrasında yer alan istasyon otomasyon sistemine yapılan izinsiz müdahalelere ilişkin otomatik uyarı/ikaz sistemini düzenli olarak kontrol eder. Akaryakıt istasyonunda bulunan sisteme herhangi bir izinsiz müdahalede bulunulduğunun dağıtıcı tarafından tespit edilmesi halinde, bayiye akaryakıt ikmali durdurulur. Aykırılığın ortadan kaldırıldığının dağıtıcı tarafından “Petrol Piyasası Bilgi Sistemi” aracılığıyla elektronik imza kullanılarak Kuruma bildirilmesinden sonra akaryakıt ikmaline başlanır. Dağıtıcı tarafından yapılan kontrollerde kayıt dışı ikmal ve/veya satış tespit edilmesi durumunda bu Kurul Kararı’nın 6’ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükümleri uygulanır.” kuralına; işlem tarihi itibarıyla yürürlükte olan 21/02/2015 tarih ve 29274 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan ve 01/06/2015 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 12/02/2015 tarih ve 5468-1 sayılı Kurul kararı ile değişik “Denetim Sistemi Kurma ve Uygulama Yükümlülüğü" başlıklı 4. maddesinde, "1) Dağıtıcı lisansı sahipleri, tescilli markası altında bayilerinde kaçak akaryakıt satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir bayi denetim sistemi kurar ve uygular. Bu kapsamda dağıtıcı lisansı sahibi: a) Akaryakıt istasyonlarında akaryakıt hareketlerini elektronik ortamda izlenebilmesine yönelik istasyon otomasyon sistemi kurar. Bayi denetim sistemi ile bayilerindeki akaryakıt hareketlerini izler ve raporlar. b) Bayi denetim sistemi kapsamındaki; i. Kurum tarafından belirlenen web hizmeti aracılığıyla Kuruma sağlayacağı elektronik verileri, ii. Kurumun erişimine ve ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşlarının görevlerinin gerektirdiği ölçüde erişimine imkân sağlayan uzaktan erişim sistemini, iii. Bildirim sistemi aracılığıyla göndermesi gereken bildirimleri, otomasyon sistemi kılavuzuna göre oluşturur ve Kuruma sunar. c) Kurum tarafından uzaktan bayi denetim sistemini anlık sorgulanmasına yönelik olarak Ek-2’de yer alan tanımlara uygun web hizmetlerini Kurumun erişimine sunar. ç) Bayi denetim sistemi kapsamında elde edilen verilerden faydalanarak Kurumun ayrıca talep edeceği her türlü bilgi, belge ve raporları hazırlar. d) Bayi denetim sistemine, istasyon otomasyon sistemindeki aykırılıkları tespit etmeye yönelik veriler arası karşılaştırmaları da içeren otomatik uyarı sistemi kurar ve uygular. e) İlk defa lisans alacak olan bayiler için lisans alma tarihinden, lisanslı bayinin dağıtıcı değiştirmesi hâlinde ise dağıtıcı değişikliğinin lisansa derç tarihinden itibaren en geç bir ay; dağıtıcı şirket birleşmeleri veya dağıtıcı şirketin devredilmesi durumunda birleşme veya devirden itibaren altı ay içerisinde akaryakıt istasyonundaki kurumsal kimlik çalışmalarını tamamlar. Bayilik sözleşmesinin herhangi bir sebeple sona ermesi hâlinde, piyasa faaliyetine devam edilen istasyonda bulunan kurumsal kimlik öğeleri; Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğinde öngörülen süreler içerisinde dağıtıcı değişikliği tadilinin yapıldığı tarihe kadar veya süresi içinde tadil başvurusu yapılmaması ya da Kuruma yeni bayilik sözleşmesi ibraz edilmemesi nedeniyle bayilik lisansının sona erdirildiği tarihe kadar kaldırılamaz."; “İstasyon Otomasyon Sistemine İlişkin Usul ve Esaslar" başlıklı 5. maddesinde, "(1) Dağıtıcı lisansı sahipleri, a) Akaryakıt istasyonlarında tadilat dışında kalan her yerde (tank, geçici tank, pompa vs.) istasyon otomasyon sisteminin çevrim içi olmasını ve bayi denetim sistemi kapsamında veri kaybı oluşmamasını sağlar. ... (2) Bayilik lisansı sahibi, ... c) İstasyon otomasyon sistemi çevrim içi olmayan yerlerde (tank, geçici tank, pompa vs.) akaryakıt hareketine konu eylem (satış, dolum vs.) gerçekleştiremez." kuralına yer verilmiştir.


HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
...tarih ve ...sayılı Soruşturma Raporu'nda davacı dağıtım şirketinin bayisi ...Hidrolik'in durumu 5015 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 4. fıkrasının (l) bendine aykırı olduğu değerlendirilmiş ve bu nedenle davacı dağıtım şirketi sorumlu tutularak kendisinden savunma istenmiş olmasına rağmen … tarih ve … sayılı dava konusu işlemde ihlâl edildiği iddia olunan ilgili Kanun maddesinin 5015 sayılı Kanun’un 7. maddesinin 6. fıkrası olduğu belirtilerek idari para cezası verilmiştir. Davacı şirket hakkında soruşturma açılmasına gerekçe gösterilen eylem ve ihlâl edildiği iddia edilen Kanun hükmü ile soruşturma neticesinde tesis edilen dava konusu Kurul kararında isnad edilen eylem ve ilgili Kanun hükmü farklıdır.
Kanunilik ilkesi uyarınca, Kanunlarda veya idarenin genel ve düzenleyici işlemlerinde tanımlanabilen kabahatin karşılığı olan idarî yaptırımın türü, süresi ve miktarının mutlaka ilgili kanunda belirtilmiş olması, ilgilisine de kabahatinin karşılığı olan idarî yaptırımın uygulanması gerekmektedir. Dolayısıyla, idarî yaptırım uygulamaya yetkili makamlar tarafından, yaptırım kararı alınmadan önce mevzuata aykırı eylemin ne olduğu ve kanunun hangi maddesinin ihlâl edildiği hiçbir tereddüde yer vermeyecek şekilde belirlenmeli, ilgilisinden buna uygun olarak savunma istenilmeli ve ancak bu süreçten sonra eylemin karşılığı olan idarî yaptırımın uygulanmasına karar verilmelidir.
Uyuşmazlıkta, davacı şirketten yukarıda izah edilen usule uyulmadan savunma istenildiği, bu durumun ise savunma hakkının kısıtlanması niteliğinde olduğu açıktır.
Bu itibarla, davacı şirkete idari para cezası verilmesine ilişkin dava konusu işlemin iptali istemiyle açılan davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun reddine dair temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesi'nin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesi'ne gönderilmesine, 23/02/2022 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.