Danıştay 2. Daire 2021/4924 Esas 2022/770 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İKİNCİ DAİRE
Esas No : 2021/4924
Karar No : 2022/770

KARARIN DÜZELTİLMESİNİ
İSTEYEN (DAVACI) : ...Mad. Pet. Ürn. San. ve Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVALI) : ...Valiliği
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ...İdare Mahkemesince verilen ...günlü, E:..., K:...sayılı kararın onanmasına ilişkin Danıştay Onuncu Dairesinin 07/06/2018 günlü, E:2018/2105, K:2018/2058 sayılı kararının; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen 3622 sayılı Kanun ile değişik 54. maddesi uyarınca düzeltilmesi istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava Konusu İstem : Davacının Osmaniye İli, Toprakkale İlçesi, ...Mevkiinde bulunan Er:...nolu IV. Grup Pomza Maden Sahasında kullanmakta olduğu 2 adet kırma-eleme tesisinin ruhsatlandırılması amacıyla yaptığı başvuruya cevaben ruhsat değiştirilmesi talebinin uygun olmadığı yolunda Osmaniye İl Özel İdare Müdürlüğüne bildirilen olumsuz görüşe ilişkin Osmaniye Valiliği, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün ...günlü, ...sayılı işleminin iptali istemiyle dava açılmıştır.
İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti : .... İdare Mahkemesince verilen temyize konu kararıyla; 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı, Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun'un 20. maddesine göre zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3 kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılıp işletilemeyeceği; davacının 2 adet kırma-eleme tesisinin ruhsatlandırılmasını istediği bölgeye 3 km mesafede 10-15 yaş aralığında 14 adet zeytinlik sahasının bulunduğu; kırma-eleme tesisinin niteliği itibari ile zeytin sahalarına zarar vereceği sabit olduğundan anılan mevzuat hükümleri uyarınca, davacının ruhsat başvurusunun uygun görülmemesine ilişkin davaya konu işlemde hukuka ve mevzuata aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle, davanın reddine karar verilmiştir.
Daire Kararının Özeti : Davacının temyiz başvurusu üzerine, Danıştay Onuncu Dairesinin 07/06/2018 günlü, E:2018/2105, K:2018/2058 sayılı kararıyla, temyize konu İdare Mahkemesi kararının onanmasına karar verilmiştir.

KARAR DÜZELTME TALEBİNDE
BULUNANIN İDDİALARI : Davacı tarafından; mahkemece yaptırılan teknik incelemenin davalı idareye yaptırıldığı, dosyanın eksik inceleme ile tekemmül ettirildiği, hukuki dinlenilme hakkının ihlal edildiği, davalı idarenin kırma eleme tesisinin ruhsatlandırılması talebinin incelenmesi sırasında, sahanın Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılmasına Dair Kanun'un 20. maddesi kapsamında kaldığından bahisle ruhsat talebinin uygun olmadığınının bildirildiği, davalı idarenin bu işlemine karşı ileri sürülen, ruhsatlı alanın üç kilometre yakınında oluşturulan zeytin bahçelerinin, davacının ruhsat aldığı tarihten çok sonra oluşturulduğu, ağaçların tespit edilecek yaşları itibari ile ve sunulan idari tespit kararları ile bu iddiaların doğrulanacağı, Maden Kanununun ilgili hükümleri karşısında kazanılmış haklarının korunması gerektiği, yaptırılacak incelemenin aralarında ziraat mühendisi, maden mühendisi ve maden mevzuatına hakim hukukçu bilirkişilerden oluşan tarafsız bilirkişi kurulu aracılığı ile mahallinde keşif yapılarak incelenmesi gerektiği, dosyada ise oluşturulan kurul tarafından sahada inceleme yaptırılarak 02/11/2015 günlü raporun oluşturulduğu, Mahkemenin, teknik inceleme gereken bu hususları oluşturacağı tarafsız bilirkişi kurulu aracılığı ile araştırmak yerine, tarafsız olması beklenemeyecek durumdaki davanın karşı tarafı olan idareye rapor hazırlatarak, bu raporu karara esas aldığı, işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesi sürecinde davalı idareden görüş sorulmasının mevzuata aykırı olduğu, ruhsat sahasının içerisinde ve çevresinde oluşturulan zeytin bahçelerinin tümünün davacı adına düzenlenen ruhsat tarihinden sonra kurulmuş olduğu dolayısıyla davacının kazanılmış hakkının bulunduğu, idarenin savunmasının aksine, kırma eleme tesisinin de ruhsat kapsamında olduğu ve kazanılmış hak olarak değerlendirilmesi gerektiği ileri sürülerek, Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın düzeltilmesi istenilmektedir.

KARŞI TARAFIN CEVABI : Cevap verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : ...

DÜŞÜNCESİ : Karar düzeltme isteminin kabulü ile mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay İkinci Dairesince; Danıştay Onuncu Dairesi tarafından, Danıştay Başkanlık Kurulunun 18/12/2020 günlü, K:2020/62 sayılı kararının "Ortak Hükümler" kısmının 6. fıkrası uyarınca, ayrıca bir gönderme kararı verilmeksizin Dairemize iletilen dosyada, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
Kararın düzeltilmesi dilekçesinde ileri sürülen nedenler, 2577 sayılı Kanun'un Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen 3622 sayılı Kanun ile değişik 54. maddesi hükmüne uygun bulunduğundan, davacının karar düzeltme isteminin kabulü ile İdare Mahkemesi kararının onanmasına dair Danıştay Onuncu Dairesinin 07/06/2018 günlü, E:2018/2105, K:2018/2058 sayılı kararı kaldırılarak uyuşmazlık yeniden incelendi:


İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Davacının Osmaniye ili, Toprakkale ilçesi, ...Mevkiinde bulunan Er:...nolu IV. Grup Pomza Maden Sahasında kullanılmakta olan 2 adet kırma-eleme tesisinin ruhsatlandırılması amacıyla yaptığı başvuruya cevaben ruhsat değiştirilmesi talebinin uygun olmadığı yolunda Osmaniye İl Özel İdare Müdürlüğüne bildirilen olumsuz görüşe ilişkin Osmaniye Valiliği, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü'nün ...günlü, ...sayılı işleminin iptali istemiyle temyizen incelenmekte olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT :
3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun'un 20. maddesinin ve Zeytinciliğin Islahı Yabanilerinin Aşılattırılmasına Dair Yönetmeliğin 23. maddesinin dava konusu işlemin tesis edildiği ve işleme konu işyeri açma ve çalışma ruhsatının verildiği tarihte yürürlükte olan halinin birlikte değerlendirilmesinden, zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3 kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesisin yapılamayacağı ve işletilemeyeceği, bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli tarımsal sanayi işletmelerinin kurulmasının ise Bakanlığın iznine tabi olduğu görülmektedir. Bir başka ifadeyle, gerekli tedbirler alınmış olsa bile zeytinlik sahalarda ve bu sahalara üç kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası ve küçük ölçekli tarımsal sanayi işletmeleri dışında kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran ya da sayılan olumsuz sonuçlara yol açma ihtimali bulunan tesislerin yapılması ve işletilmesi mümkün değildir.
Ayrıca; zeytinlik sahalarında açılacak zeytin ürünlerine ilişkin işletmeler için dahi Bakanlık izni gerekmekteyken, maden sahası için anılan Kanun ve Yönetmelik maddelerinde belirtilen mesafe şartının öncelikle dikkate alınması gerektiği tartışmasızdır.
3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun'un 4. maddesinde, 3. maddede belirtilen mercilerin, iznin verilmesi için yapılacak beyan ve incelemelerde;
a) İnsan sağlığına zarar vermemek,
b) Çevre kirliliğine yol açmamak,
c) Yangın, patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar, kat mülkiyeti ve doğanın korunması ile ilgili düzenlemelere aykırı davranmama gibi genel kriterlere göre düzenlenecek yönetmeliği esas alacakları belirtilmiştir.
10/08/2005 günlü, 25902 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin "Tanımlar" başlıklı 4. maddesinde, gayrisıhhî müessese, faaliyeti sırasında çevresinde bulunanlara biyolojik, kimyasal, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden az veya çok zarar veren veya vermesi muhtemel olan ya da doğal kaynakların kirlenmesine sebep olabilecek müessese olarak; ikinci sınıf gayrisıhhî müessese, meskenlerden mutlaka uzaklaştırılması gerekmemekle beraber izin verilmeden önce civarında ikamet edenlerin sıhhat ve istirahatleri üzerine gerek tesisatları ve gerekse vaziyetleri itibarıyla bir zarar vermeyeceğine kanaat oluşması için inceleme yapılması gereken işyeri olarak tanımlanmış olup, işyeri açma ve çalışma ruhsatı; yetkili idareler tarafından bu Yönetmelik kapsamındaki işyerlerinin açılıp faaliyet göstermesi için verilen izin olarak belirlenmiştir.
Aynı Yönetmeliğin "İkinci ve üçüncü sınıf gayrısıhhi müeseseler" başlıklı 23. maddesinde; yetkili idarelerin, ikinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müesseseler için yapılacak beyan ve incelemelerde; insan sağlığına zarar verilmemesi, çevre kirliliğine yol açılmaması, yangın, patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar, kat mülkiyeti ve doğanın korunması ile ilgili düzenlemeleri esas alacağı hüküm altına alınmıştır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 31. maddesinin atıfta bulunduğu Hukuk Muhakemesi Kanununun 266. maddesinde ise, mahkemenin, çözümü hukuk dışında özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar vereceği, hakimlik mesleğinin gerektirdiği genel ve hukuki bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamayacağı hükme bağlanmıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME :
Dava konusu olayda uyuşmazlık; davacı tarafından kırma-eleme tesisinin ruhsatlandırılması istemiyle yapılan başvurunun, dava konusu sahaya 3 km mesafede 10-15 yaş aralığında 14 adet zeytinlik sahasının bulunması ve kırma-eleme tesisinin niteliği itibari ile zeytin sahalarına zarar verecek nitelikte olduğundan bahisle uygun görülmemesine ilişkin işlemden kaynaklanmakta olup, dosya kapsamındaki bilgi ve belgeler incelendiğinde; mahkemece karara esas alınan 02/11/2015 günlü bilirkişi raporunun davalı idarece yaptırılan teknik inceleme sonucunda düzenlendiği, davacı tarafından ruhsatlı alanın üç kilometre yakınında oluşturulan zeytin bahçelerinin, davacının ruhsat aldığı tarihten çok sonra oluşturulduğu, ağaçların tespit edilecek yaşları itibari ile ve sunulan idari tespit kararları ile bu iddialarının doğrulanacağı, Maden Kanununun ilgili hükümleri karşısında kazanılmış haklarının korunması gerektiği yolunda iddialarının bulunduğu görülmektedir.
Gayrısıhhi müessese ruhsatına konu madencilik ve benzeri faaliyetlerin çevre ve toplum sağlığı açısından olası etkileri dikkate alındığında; taraflarca ileri sürülen iddiaların ve konuyla ilgili diğer yasal düzenlemelerin bir bütün içinde değerlendirilmesi ve ileri sürülen hukuka aykırılık iddialarının gerekirse keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmak suretiyle incelenmesi ve değerlendirilmesi gerekmektedir.
Yukarıda aktarılan kanun hükmü uyarınca, çözümü hukuk dışında özel ve teknik bilgiyi gerektiren hususların, mahkemece belirlenen tarafsız bilirkişi kurulu aracılığı ile tespiti gerekmektedir. Mahkeme kararına esas alınan raporun ise, davalı idare tarafından belirlenen kişilerce düzenlenmesi nedeniyle, tarafsız bir bilirkişi heyeti olarak kabul edilemeyeceği gibi, düzenlenen raporun, zeytinlik alanın mesafesine ve ağaçların yaşlarına ilişkin tespitlerin bilimsel veri olarak kabulünü gerektirecek ayrıntılı açıklamalar içermediği görülmektedir.
Bu durumda; İdare Mahkemesince, sözü edilen incelemeleri bilimsel verilerle ortaya koyacak uzmanlık alanlarından seçilen bilirkişi heyetiyle bilirkişi incelemesi yaptırılarak dava konusu sahanın zeytinlik sahalara 3 km mesafe uzaklıkta bulunma şartını taşıyıp taşımadığı, ruhsat sahasının içerisinde ve çevresinde oluşturulan zeytin bahçelerinin davacı adına düzenlenen ruhsat tarihinden önce ya da sonra kurulmuş olup olmadığı hususları tespit edildikten sonra yeniden bir karar verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, davanın reddi yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.


KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVACININ TEMYİZ İSTEMİNİN KABULÜNE;
2. .... İdare Mahkemesinin ...günlü, E:..., K:...sayılı kararın, 2577 sayılı Kanun’un temyize tabi ilk kararın verildiği tarih itibarıyla yürürlükte olan haliyle 49/1-b maddesi uyarınca BOZULMASINA;
3. 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesinin 3622 sayılı Kanun ile değişik 3. fıkrası uyarınca ve yukarıda belirtilen hususlar da gözetilerek yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine, 23/02/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.