Danıştay 6. Daire 2021/6687 Esas 2022/2246 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/6687
Karar No : 2022/2246

TEMYİZ EDEN TARAFLAR : I- (DAVALI) ... Bakanlığı
VEKİLİ : ...
II- (DAVACILAR)
... (... oğlu) miraşçıları:
1- ... 2- ...
3- ... 4- ...
5- ... 6- ...
7- ... 8- ...
9- ... 10- ...
11- ... 12- ...
13- ...
14- ... 'a velayeten ...
15- ...'a velayeten ...
VEKİLLERİ : Av. ...
KARŞI TARAF : ... (... oğlu) miraşçıları:
1- ... 2- ...
3- ... 4- ...
5- ... 6- ...
7- ... 8- ...
9- ... 10- ...
11- ... 12- ...
13- ...
14- ... 'a velayeten ...
15- ...'a velayeten ...
16- ... Bakanlığı

İSTEMİN KONUSU : ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Antalya İli, Manavgat İlçesi,... Mahallesi, ... ada, ... parsel ve Sorkun Mahallesi, ... ada, ... parsel sayılı taşınmazların imar planında umumi hizmetlere ve resmi kurumlara ayrılmak suretiyle mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde tasarrufunun hukuken kısıtlandığı ileri sürülerek taşınmaz bedelinin yasal faiziyle birlikte tazminine karar verilmesi istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Davanın esası hakkında karar verilmesine yer olmadığı yolundaki ... İdare Mahkemesinin ... tarihli, E:..., K:... sayılı kararına karşı davalı tarafından istinafa başvurulması üzerine, mahkeme kararının kaldırılması, dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesi yolundaki ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı bozma kararına uyularak, İdare Mahkemesi tarafından verilen karar verilmesine yer olmadığı kararına karşı taraflarca istinaf yoluna başvurulması üzerine, istinaf başvurularının reddi yolundaki ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının Danıştay Altıncı Dairesinin 07/11/2018 tarih ve E:2018/8299, K:2018/8964 sayılı kararıyla bozulması üzerine, bozma kararına uyularak ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararı ile dava dosyasının anılan Mahkemeye gönderilmesi üzerine, toplam 900.000,00 TL maddi tazminat isteminin; 675.713,27 TL'lik kısmının kabulüne, kalan 224.286,73 TL'lik kısmının ise reddine, 675.713,27 TL'nin dava tarihi olan 02.01.2015 tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte davalı idarelerce davacılara ödenmesine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İdari Dava Dairesince verilen kararda; dava konusu taşınmazların bulunduğu sağlık ocağı alanının, niteliği gereği Sağlık Bakanlığı'nın sorumluluğunda olduğu hususu dikkate alındığında, davalı Manavgat Belediyesinin istinaf isteminin kabul edilerek hasım mevkiinden çıkarılması gerektiği sonucuna varılarak, davalı Sağlık Bakanlığı'nın istinaf başvurusunun reddine, davalı Manavgat Belediye Başkanlığı'nın istinaf başvurusunun kabulü ile hasım mevkiinden çıkarılmasına karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : 1- Davacılar vekili tarafından, bilirkişi raporunda kıyasi emsalin ve karşılaştırmanın hatalı olarak yapıldığı, buna dayalı olarak hesaplanan bedelin çok düşük olduğu hususları ileri sürülmektedir.
2- Davalı Sağlık Bakanlığı vekili tarafından, plan yapım sürecinde Bakanlıkça herhangi bir görüş ve teklifte bulunulmadığı, uyuşmazlık konusu taşınmazlara idarelerince ihtiyaç olmadığından plan değişikliği yoluyla sağlık alanından çıkartılması ve sahiplerinin tasarruflarına bırakılması için ilgili belediyelere yazı ile bildirildiği, husumetin Manavgat Belediye Başkanlığına yöneltilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI : 1- Davalı Sağlık Bakanlığı tarafından, davacıların temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmuştur.
2- Davacılar tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ ...'NUN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY : Antalya İli, Manavgat İlçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parsel ve ... Mahallesi, ... ada, ... parsel sayılı taşınmazların imar planında umumi hizmetlere ve resmi kurumlara ayrılmak suretiyle mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde tasarrufunun hukuken kısıtlandığı ileri sürülerek taşınmaz bedelinin yasal faiziyle birlikte tazminine karar verilmesi istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa’nın 35. maddesinde: "Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz." kuralına yer verilmiş, temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasını düzenleyen 13. maddesinde ise, temel hak ve hürriyetlerin, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabileceği, bu sınırlamaların, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacağı belirtilmiştir.
3194 sayılı İmar Kanununun 10. maddesinde: "Belediyeler; imar planlarının yürürlüğe girmesinden en geç 3 ay içinde, bu planı tatbik etmek üzere 5 yıllık imar programlarını hazırlarlar. Beş yıllık imar programlarının görüşülmesi sırasında ilgili yatırımcı kamu kuruluşlarının temsilcileri görüşleri esas alınmak üzere Meclis toplantısına katılır. Bu programlar, belediye meclisince kabul edildikten sonra kesinleşir. Bu program içinde bulunan kamu kuruluşlarına tahsis edilen alanlar, ilgili kamu kuruluşlarına bildirilir. Beş yıllık imar programları sınırları içinde kalan alanlardaki kamu hizmet tesislerine tahsis edilmiş olan yerleri ilgili kamu kuruluşları, bu program süresi içinde kamulaştırırlar. Bu amaçla gerekli ödenek kamu kuruluşlarının bütçelerine konulur. İmar programlarında, umumi hizmetlere ayrılan yerler ile özel kanunları gereğince kısıtlama konulan gayrimenkuller kamulaştırılıncaya veya umumi hizmetlerle ilgili projeler gerçekleştirilinceye kadar bu yerlerle ilgili olarak diğer kanunlarla verilen haklar devam eder." hükmüne yer verilmek suretiyle, belediyelere, imar planlarını uygulamak üzere belirtilen süre içerisinde imar programını hazırlama; programı uygulamaya koyma, ilgili yatırımcı kamu kuruluşlarına ise imar programlarında kendi görev alanlarındaki kamu hizmeti için ayrılan özel mülkiyete ait arsaları program süresi içinde kamulaştırma zorunluluğu yüklenmiştir.
3194 sayılı İmar Kanununun 04.07.2019 tarihli değişiklikle getirilen "İmar planlarında umumi hizmetlere ve kamu hizmetlerine ayrılan yerler" başlıklı 13. maddesinde; "Özel hukuk kişilerinin mülkiyetinde olup uygulama imar planında düzenleme ortaklık payına konu kullanımlarda yer alan taşınmazlar;
a) Bu kullanımlardan umumi hizmetlere ayrılan alanlar öncelikle 18 inci maddeye göre arazi ve arsa düzenlemesi yapılarak,
b) 4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu kapsamında sırasıyla, ilgisine göre Hazine veya ilgili idarelerin mülkiyetindeki taşınmazlar ile trampa yapılmak veya satın alınmak suretiyle, ilgili kamu kurum ve kuruluşunca kamulaştırılarak kamu mülkiyetine geçirilir.
Düzenleme ortaklık payına konu kullanımlardan yol, meydan, ibadet yerleri, park ve çocuk bahçeleri hariç olmak üzere yapı yapılabilecek diğer alanlarda; alanların kamuya geçişi sağlanıncaya kadar maliklerinin talebi hâlinde ilgili kamu kuruluşunun uygun görüşü alınarak plandaki kullanım amacına uygun özel tesis yapılabilir.
İlgili mevzuat uyarınca hiçbir şekilde yapı yapılamayacak alanlarda muvakkat da olsa yapı yapılmasına izin verilmez. Mevcut yapılar kamulaştırılıncaya kadar korunabilir. Bu alanlarda beş yıllık imar programı süresi içinde, birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerine göre işlem tesis edilerek parsel, kamu mülkiyetine geçirilmek zorundadır. Bu süre en fazla bir yıl uzatılabilir...
" hükmü yer almaktadır.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanunun Ek 1. maddesinde; (Ek: 20/8/2016-6745/33 md.)
Uygulama imar planlarında umumi hizmetlere ve resmî kurumlara ayrılmak suretiyle mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde tasarrufu hukuken kısıtlanan taşınmazlar hakkında, uygulama imar planlarının yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıllık süre içerisinde imar programları veya imar uygulamaları yapılır ve bütçe imkânları dâhilinde bu taşınmazlar ilgili idarelerce kamulaştırılır veya her hâlde mülkiyet hakkını kullanmasına engel teşkil edecek kısıtlılığı kaldıracak şekilde imar planı değişikliği yapılır/yaptırılır. hükmü yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava dosyasının ve Dairemizin E:2021/8420, E:2021/1190, E:2020/2747, E:2018/3925 sayılı dosyalarının (... Mahallesi ... ada, ... sayılı parselin diğer hissedarları tarafından açılan davalar) birlikte incelenmesinden: Uyuşmazlık konusu Hisar mahallesi ... ada, ... parsel sayılı taşınmazın ilk olarak Manavgat Belediye Meclisinin ... tarih ve ... ve ... sayılı kararları ile onaylanan 1/1.000 ölçekli Manavgat uygulama imar planında "Sağlık Ocağı" olarak planlandığı, daha sonra ... Bankasınca 18.03.2013 tarihinde onaylanarak askıya çıkarılan plana yapılan itirazların değerlendirilmesi sonucu Manavgat Belediye Meclisinin ... tarih ve ... sayılı kararı ile son halini alan ve halen yürürlükte bulunan "Manavgat 1. Etap (Merkez Bölgesi) İlave Revizyon Uygulama İmar Planında ise "Sağlık Tesis Alanı" kullanım kararının devam ettirildiği, uyuşmazlık konusu diğer taşınmaz ... Mahallesi ... ada, ... parsel sayılı taşınmazın ise ilk olarak Kültür ve Turizm Bakanlığınca 20.02.2007 tarihinde onaylanan "Manavgat Sorgun Revizyon İlave 1/5.000 ölçekli nazım ve 1/1.000 ölçekli uygulama imar planında "Sağlık Tesisi" olarak belirlendiği, daha sonra adı geçen Bakanlık tarafından 24.08.2015 tarihinde onaylanan "Manavgat 2. Etap (Side Turizm Alanı - Sorgun Bölgesi) 1/5.000 ölçekli Revizyon Nazım ve 1/1.000 ölçekli Revizyon Uygulama İmar Planında "Üniversite Alanı" olarak kullanım kararı getirildiği, 20.02.2007 tarihli plan değişikliği ile anılan kullanım kararının sehven getirildiği belirtilerek planda yeniden "Sağlık Tesis Alanı" olarak belirlendiği, en son Kültür ve Turizm Bakanlığınca 14.01.2016 tarihinde onaylanan ve halen yürürlükte bulunan 1/25.000 ölçekli Doğu Antalya Çevre Düzeni Planı Değişikliği ve Manavgat 2. Etap (Side Turizm Alanı - Sorgun Kesimi) ... ada ... parsel ve ... ada ... parsele ilişkin Revizyon 1/5.000 ölçekli nazım ve 1/1.000 ölçekli uygulama imar planı değişikliği ile "Sağlık Tesisi Alanı" olarak belirlendiği, uyuşmazlığın çözümü amacıyla İdare Mahkemesince mahallinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen bilirkişi raporunda özetle; "dava konusu Hisar mahallesi ... ada ... parsel sayılı taşınmaz yönünden; taşınmazın 4.728,00 m² ve niteliğinin arsa olduğu, taşınmaz üzerinde herhangi bir fiili el atmanın bulunmadığı, ... Asliye Hukuk Mahkemesi Hakimliğinin ... esas sayılı dosyasında bulunan 06.06.2012 tarihli bilirkişi raporunda emsal gösterilen Antalya ili, Manavgat ilçesi, ... mahallesinde bulunan 938 m² yüzölçümlü ... ada, ... parsel sayılı taşınmazın 23.07.2009 tarihinde satıldığı, satış tarihindeki çıplak arsa değerinin 1.156,75 TL/m² denkgeldiği, emsal taşınmazın DOP düşülmüş imar parseli olduğu ve ... Bulvarı üzerinde olması nedeniyle imar durumunun konut+ticari olduğu, emsal taşınmazın imar durumunun taks:0.40 hmax 5 kat olduğu, dava konusu ... ada ... parselin 375 metre kuzeydoğusunda yer aldığı, somut emsal seçilen taşınmazın satış tarihindeki arsa m² birim değerinin dava tarihine güncellenmesi sonucunda anılan taşınmazın dava tarihindeki (02/01/2015) m² değerinin 1.724,20 TL olduğu, iki taşınmaz arasındaki kriterler kıyaslandığında değerlendirme oranının 700/530=1,32 olduğu, bu durumda dava konusu taşınmazın emsal taşınmazdan %32 daha değerli olduğu sonucunun ortaya çıktığı, buna göre dava konusu taşınmazın dava tarihindeki değerinin 2.275,94 TL/m² olarak hesaplandığı, davacıların dava konusu taşınmazda bulunan hisseleri ayrı ayrı hesaplanmak suretiyle dikkate alındığında hesaplanan tazminatın toplamda 32.181,79 TL olduğu, uyuşmazlık konusu ... mahallesi ... ada ... parsel sayılı taşınmaz yönünden; taşınmazın 27.685,00 m² ve niteliğinin arsa olduğu, ... İdare Mahkemesinin ... esas sayılı dosyasında bulunan 16.03.2015 tarihli bilirkişi raporunda emsal gösterilen Antalya ili, Manavgat ilçesi, ... mahallesinde bulunan 6.347,00 m² yüzölçümlü ... ada, ...parsel sayılı taşınmazın 25.06.2008 tarihinde satıldığı, satış tarihindeki değerinin 464,78 TL/m² denk geldiği, emsal taşınmazın dava konusu ... ada ... parselin 1350 metre kuzeybatısında yer aldığı, somut emsal seçilen taşınmazın satış tarihindeki arsa m² birim değerinin dava tarihine güncellenmesi sonucunda anılan taşınmazın dava tarihindeki m² değerinin 675,11 TL olduğu, iki taşınmaz arasındaki kriterler kıyaslandığında değerlendirme oranının 700/590=1,19 olduğu, bu durumda dava konusu taşınmazın emsal taşınmazdan %19 daha değerli olduğu sonucunun ortaya çıktığı, buna göre dava konusu taşınmazın dava tarihindeki (02/01/2015) değerinin 803,38 TL/m² olarak hesaplandığı, davacıların dava konusu taşınmazda bulunan hisseleri ayrı ayrı hesaplanmak suretiyle hesaplanan tazminatın toplamda 643.531,48 TL olduğu" yönünde görüş ve hesaplamalara yer verildiği, anılan bilirkişi raporu doğrultusunda İdare Mahkemesince tazminat isteminin kısmen kabulü, kısmen reddi yolunda karar verildiği anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlıkta, İdare Mahkemesince hükme esas alınan bilirkişi raporunda, uyuşmazlık konusu taşınmazların bedelinin tespiti amacıyla 4 adet emsal satış belirlendiği, bunlardan ikisinin uyuşmazlık konusu taşınmazlardan farklı ve üstün özellikte olduğu belirtilerek değerlendirme dışı bırakıldığı, geriye kalan diğer iki somut emsalin satış tarihlerindeki (2008 ve 2009 yılı) bedellerinin dava tarihine uyarlanarak uyuşmazlık konusu taşınmaz ile karşılaştırılması sonucunda bulunan bedelin dava tarihine (2015 yılına) fiyat taşınması yoluyla taşınmaz bedelinin belirlendiği ve uyuşmazlık konusu ... Mahallesi ... parsel nolu taşınmazın dava tarihindeki (02/01/2015) değerinin 803,38 TL/m² olarak, ... mahallesi ... ada ... parsel sayılı taşınmazın ise 1.724,20 TL/m² olarak belirlendiği, öte yandan, ... İdare Mahkemesinin ... tarih, E:..., K:... sayılı kararında (Dairemizin E: 202021/1990 sayılı temyiz dosyası) ise farklı bir bilirkişi heyeti tarafından ... Mahallesi ... parsel nolu taşınmazın birim fiyatının 610 TL/m² (19/11/2015 tarihi itibarıyla) olarak belirlendiği, İdare Mahkemesince anılan bilirkişi raporu hükme esas alınarak karar verildiği anlaşılmaktadır.
Olayda, uyuşmazlık konusu taşınmazların gerçek değerlerinin en doğru bir biçimde tespiti için emsal taşınmaz belirlenirken öncelikle, dava konusu taşınmazın çevresinin imar durumu özellikleri dikkate alınarak, dava konusu taşınmaza yakın mesafede, aynı yapılaşma koşullarına sahip, eş değer özellikleri olan, mümkün olduğunca dava tarihine en yakın tarihli satışı gerçekleşmiş ve satış bedeli belirli olan taşınmazların seçilmesi suretiyle değer tespitinin yapılması gerekmektedir.
Bu durumda; bilirkişi raporunda somut emsal araştırmasının yetersiz olduğu, dava tarihine göre eski tarihli satışların ( yaklaşık 6-7 yıl önce) somut emsal olarak belirlendiği, aynı zamanda, aynı taşınmaz için birbirine yakın tarihler için farklı bilirkişi heyetleri tarafından birbirinden oldukça farklı birim/m² fiyatları belirlendiği anlaşıldığından, anılan bilirkişi raporunun hükme esas alınması uygun olmayıp, İdari Dava Dairesince gerekli görülürse, aralarında gayrimenkul değerleme uzmanının da bulunduğu yeni bir bilirkişi heyetiyle, mahallinde yeniden keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılarak, ya da ek bilirkişi raporu alınmak suretiyle, taşınmazın dava tarihindeki, cins ve nevi, yüzölçümü, kıymetini etkileyecek bütün nitelik ve unsurları, her unsurun ayrı ayrı değeri, varsa vergi beyanı, varsa resmi makamlarca yapılmış kıymet takdirleri, taşınmazın mevkii ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net geliri, özel amacı olmayan emsal (uyuşmazlığa konu taşınmazın çevresinin imar planındaki kullanım biçimi, yapılaşma koşulları ve konumları açısından benzer özellikleri olan taşınmazlar arasından seçilmeli, davaya konu taşınmaz kadastro parseli ise; emsal alınacak taşınmaz da kadastro parseli olmalı ya da emsal parsel imar parseli ise, emsal taşınmazda kesilen düzenleme ortaklık payı oranı ölçüsünde davaya konu taşınmaz bedeli düşülerek taşınmazın gerçek bedeli belirlenmeli) satışlara göre satış değeri, bedele etki eden tüm kanuni veriler, imar verileri, taşınmazın özgün nitelik ve kullanım şekli, değeri etkileyen hak ve yükümlülükleri, gayrimenkul üzerinde ayni ve şahsi irtifak hakları ve gayrimenkul mükellefiyetleri vb. bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçülerin belirlenmesi suretiyle mümkün olduğunca dava tarihine en yakın tarihli satışı gerçekleşmiş ve satış bedeli belirli olan taşınmazların seçilmesi suretiyle taşınmaz bedeli tespit edilerek uyuşmazlığın esası hakkında yeniden karar verilmesi gerekmektedir.
Hukuki el atma nedeniyle açılan tam yargı davaları, adli yargıdaki fiili el atma nedeniyle açılan davalardan farklı olarak, 3194 ve 2942 sayılı Kanunlar kapsamında açılan davalar olduğundan, hükmedilecek faizin; dava açma tarihi itibariyle talep edilen miktar için, dava tarihinden geçerli olmak üzere, ıslah edilen kısım için ıslah tarihi itibariyle hesaplanması gerekmektedir.
Diğer yandan; yeniden yapılacak yargılamada, davaya konu taşınmazın güncel mülkiyet durumu ile yine güncel imar durumunun, plan değişikliği varsa yapılan değişikliğe dava açılıp açılmadığının, imar uygulaması yapılıp yapılmadığının araştırılması sureti ile öncelikle taşınmaz üzerindeki kısıtlılık durumunun devam edip etmediğinin belirlenmesi gerektiği açıktır.
Öte yandan; Sağlık Bakanlığı vekili tarafından, ilgili belediyelerden imar planında sağlık tesis alanı olarak ayrılan uyuşmazlık konusu taşınmazlara Sağlık Bakanlığının ihtiyacının bulunmadığı, plan değişikliği ile taşınmazdaki kısıtlılık halinin kaldırılmasının Antalya İl Sağlık Müdürlüğü kanalı ile Manavgat Belediye Başkanlığına ve Antalya Büyükşehir Belediye Başkanlıklarına bildirimde bulunulduğu, ilgili idareler tarafından herhangi bir işlem yapılmadığı, husumetin Manavgat Belediye Başkanlığına yöneltilmesi gerektiği yolunda iddia ve itirazlarda bulunulmuşsa da, söz konusu taşınmazların imar planında sağlık tesis alanı olarak belirlendiği, Bakanlığın plan değişikliği taleplerinin reddine dair ilgili idarelerce tesis edilen işlemler hakkında Bakanlıkça herhangi bir dava açıldığına ilişkin dosyada bilgi ve belge bulunmadığından, anılan iddiaya itibar edilmemiştir.
Diğer yandan; davacılardan ...'ın (2003 doğumlu) işbu karar verildiği tarih itibarıyla reşit olduğu dikkate alındığında, adı geçen davacı tarafından, vekil aracılığıyla dava takip edip edilecekse, buna ilişkin vekaletnamenin İdari Dava Dairesince getirtilerek dava dosyasına eklenmesi sağlanmalıdır.
Bu itibarla; temyize konu İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan tarafların temyiz istemlerinin kabulüne,
2. Temyize konu ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 24/02/2022 tarihinde, kesin olarak, esas yönünden oybirliğiyle, gerekçe yönünden oyçokluğuyla karar verildi.

KARŞI OY (X):
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun “İdari dava türleri ve idari yargı yetkisinin sınırı” başlıklı 2. maddesinin 1. fıkrasında, İdarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan davalar, iptal davaları; İdari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan davalar da, tam yargı davaları olarak sayılmıştır.
İlgili idarelerin hareketsiz kalarak İmar Kanununda öngörülen sürede kamulaştırma yoluna gitmemek suretiyle taşınmaz sahibinin mülkiyet hakkının süresi belirsiz bir şekilde kısıtlanması idari işlem ve eylem niteliğinde olup bu işlemin iptali ve bu işlem ve eylemden doğan zararın tazmini idari yargıda açılacak iptal ve tazminat davasının konusunu oluşturur.
Bir başka ifade ile, hukuki el koyma kavramı yerine, daha doğru bir tanımlama ile "taşınmazın kamulaştırılmaması" suretiyle tasarruf hakkının kısıtlanmasına ilişkin davalar, idari yargıda açılacak iptal ve tam yargı davasının konusudur. İmar Kanununun 10. maddesinde öngörülen 5 yıllık sürenin sonunda kamulaştırmama işlemi iptal davasının; idarenin hareketsiz kalması nedeniyle 5 yıllık sürenin bitiminden kamulaştırma tarihine ya da mülkiyetin idareye geçtiği tarihe kadar varsa uğranılan zararın tazmini ise idari yargıda açılan tazminat davasının konusudur. Ancak burada söz konusu olan, kişilerin mülkiyet hakları üzerinde süresi belli olmayan sınırlama şeklindeki idarenin işlem ve eyleminden doğan zararın tazmini olup mülkiyetin bedele çevrilmesi ise idari yargıda açılan tazminat davasının değil, adli yargıda açılacak bedel tespiti ve tescil davasının konusuna girer.
Kamulaştırmasız el atma nedeniyle açılan tazminat davaları, taşınmaz mülkiyetinin bedeli karşılığında kamuya aktarılması yoluyla mülkiyete yapılan fiili müdahaleyi sonlandırmayı hedeflemesiyle, sadece idarenin işlem ve eylemlerinden doğan zararın tazminini sağlayan, mülkiyete ilişkin herhangi bir sonuç doğurmayan idari yargıda açılan tam yargı davalarından farklılaşmaktadır. Mülkiyetin bedele çevrilmesi ise, idari eylem ve işlem nedeniyle doğan bir zarar niteliğinde olmadığından idari yargıda görülen tazminat davasının konusuna girmez.
El atmanın önlenmesi davası ile, mülkiyet hakkına yapılan fiili müdahalenin giderilmesi amaçlanmakta iken kamulaştırmama işlemine karşı açılan iptal davasında ise tam tersine idarenin kamulaştırma bedelini ödemek suretiyle taşınmaz mülkiyetini üzerine alması sağlanmaya çalışılmaktadır. İdarenin hukuka aykırı işleminin iptal edilmesi sonucunda kamulaştırma işlemi gerçekleştirileceğinden, kamulaştırma yükümü altında olan idare tarafından bedel tespiti ve tescil için açılacak dava ise iptal davasının dolayısı ile kamulaştırma işleminin sonucu ve tamamlayıcısıdır.
Buna göre, imar planında kamu alanında kalan taşınmazlar için süresinde kamulaştırma yapılmaması nedeniyle mülkiyet hakkının kısıtlanmış olduğu, bu nedenle mülkiyetin bedele dönüştürülmesi suretiyle tazminat verilmesi istemiyle açılan davalar, esasen idarenin kamulaştırmama ya da parselasyon yapmama yolundaki olumsuz idari işleminin iptali yoluyla taşınmaz bedelinin ödenmesine ilişkin davalardır. İdarenin taşınmazı kamulaştırmaması nedeniyle mülkiyet hakkının kısıtlanması durumunda, kişinin bu işlem nedeniyle taşınmazının değerini talep edebilmesi için öncelikle kamulaştırmama işleminin iptalini sağlaması, bunun yasal sonucu olarak da mülkiyetin bedele çevrilmesini talep etmesi gerekmektedir. Zira, imar planının uygulanması nedeniyle, mülkiyet hakkının kısıtlanıp kısıtlanmadığı, idarenin İmar Kanunundaki hükümlere uygun hareket edip etmediği ve kamulaştırma kanunu hükümleri uyarınca kamulaştırma işleminin tesisinin zorunlu olup olmadığı ve bu işlemin hangi idare yada idarelerce gerçekleştirileceğinin tespiti ancak bu konuda açılacak iptal davası ile açıklığa kavuşturulabilecektir. Bedel tespiti ve tescili ise ancak kamulaştırma işleminin gerekliliği ve kamulaştırmayı yapacak idarenin tespitinden sonra kamulaştırma sürecinin bir parçası, tamamlayıcısı niteliğindedir. Nitekim, Kamulaştırma Kanunundaki düzenleme de bu şekilde olup kamulaştırma işleminin uygulanması, gerçekleştirilmesi amacıyla açılan bedel tespit ve tescil davası idarenin taşınmaz mülkiyetini üzerine almasını temine yöneliktir.
3194 sayılı İmar Kanunu ve ilgili mevzuat yönünden yapılacak değerlendirme sonrasında, tasarruf hakkının süresi belirsiz şekilde kısıtlanması nedeniyle idarenin kamulaştırmama işleminin iptaline karar verilmesi halinde, iptal hükmü gereği taşınmazın değerinin belirlenmesi ve taşınmaz malikine ödenmesi için kamulaştırma kanunundaki sürecin işletilerek idarenin işlem yapması, bu kapsamda asliye hukuk mahkemesinde bedel tespiti ve tescil davası açılması sonucunu da doğuracağından, iptal kararından sonra mülkiyetin bedele dönüştürülmesine ilişkin tazminat istemi hakkında ayrıca inceleme yapılarak karar verilmesine gerek yoktur. Bir başka ifade ile, iptal kararının uygulanması bağlamında idarece kamulaştırma kanununa göre gerekli işlemler başlatılacak olup, ihtiyaç duyulması halinde taşınmazın aynına ilişkin ve tescil sonucunu doğuracak olan bedele ilişkin uyuşmazlık iptal kararının sonucu olarak adli yargı yerinde çözümlenecektir.
Bu durumda taşınmazdaki mülkiyet hakkının imar planı nedeniyle süresi belirsiz zaman diliminde kısıtlanması halinde idari yargıda sadece kamulaştırmama işleminin hukuka uygunluğu incelenerek kısıtlılık durumunun mevcut olup olmadığı yönünde değerlendirme yapılarak, kamulaştırma yapılmaması yolundaki olumsuz idari işlem hakkında karar verilmesi; mülkiyetin bedele dönüştürülmesi istemiyle tescil sonucunu doğuracak tazminat taleplerine yönelik ise, ortada idari yargı yetkisi kapsamında incelenecek bir tazminat davasının bulunmaması nedeniyle bu konuda karar verilmesine yer olmadığı şeklinde karar verilmesi gerektiği sonucuna ulaşıldığından, tazminat isteminin esası hakkında da inceleme yapılarak karar verilmesi nedeniyle Mahkeme kararının belirtilen gerekçeyle bozulması gerektiği oyuyla Dairemiz kararına katılmıyorum.