Danıştay 13. Daire 2021/3396 Esas 2022/843 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2021/3396
Karar No:2022/843


TEMYİZ EDENLER : 1. (DAVALI) ... Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. ...

2. (DAVACI) ... Turizm Taşımacılık Gıda
Hayvancılık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN_KONUSU : ... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Ticari tahditli (S) plakalı aracı ile taşımacılık yapan davacı şirket tarafından, Orhangazi ilçesine kayıtlı 30 adet ticari servis (S) plakanın ayrı ayrı satışına ilişkin 27/04/2021 tarihinde yapılacak olan ihalenin ve bu ihalenin dayanağı olan ... tarih ve ... sayılı Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) kararının iptali istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; ...21 tarih ve ... sayılı UKOME kararının Orhangazi ilçesinde (S) serisinden ticari tahditli plaka ihtiyacı olduğunun belirlenmesine ilişkin (a) bendinin, Ulaşım Koordinasyon Merkezi'nin mahalli ihtiyacın karşılanmasına yönelik yönlendirici karar alma ve görüş oluşturulmasına dair görevleri arasında ise de; Orhangazi ilçesi için (S) serisinden ticari plakaların satış beledinin 250.000-TL+ KDV olarak belirlenmesinin uygun olduğuna ilişkin (b) bendi ile adına kayıtlı ticari tahditli plaka bulunmayan şahıslara en fazla 1 adet, şirketlere en fazla 5 adet ticari servis (S) plakası satışı yapılmasına, tahmini bedelin 1/5 oranında teminat alınmasına, plaka ihalesi parti miktarı, satış şartnamesi, müracaat şekli, süresi, ihale zamanı ve benzer standart ihale prosedürünün ilgili kanun ve yönetmelikler kapsamında Bursa Büyükşehir Belediyesi Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı İhale Şube Müdürlüğü tarafından yürütülmesinin uygun olduğuna ilişkin (c) bendinin, belediye meclisince imtiyaz devri hususunda karar alındıktan sonra ihale yapmaya yetkili encümene yetki devri sonrasında, encümen tarafından yapılması gereken işlemlerden olması nedeniyle Ulaşım Koordinasyon Merkezi'nin anılan bu bentlere ilişkin hususlarda karar alma yetkisi bulunmadığı, (S) plaka satışı işinin davalı Belediye'ye ait toplu ulaşım ve taşıma hizmetleri kapsamında olduğu, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu uyarınca ihale yoluyla üçüncü kişilere satış yoluyla devir yetkisine sahip olan Belediye Meclisi tarafından alınan karar sonrasında ihale işlemlerinin Belediye Encümeni tarafından yürütülmesi gerektiği, söz konusu (S) plakaların Bursa Büyükşehir Belediye Meclisi'nce herhangi bir karar alınmadan dava konusu edilen Ulaşım Koordinasyon Kurulu kararı ile Orhangazi İlçesine kayıtlı olmak üzere 30 adet (S) plaka satışının yapılmasına ve ihaleye ilişkin işlemlere dair (b) ve (c) bentlerinde ve bu karar dayanak alınmak
suretiyle 27/04/2021 tarihinde yapılacak olan ihale işleminde hukuka uygunluk bulunmadığı; dava konusu UKOME kararının Orhangazi ilçesinde (S) serisinden ticari tahditli plaka ihtiyacı olduğunun belirlenmesine ilişkin (a) bendinin incelenmesinden ise, UKOME'ye tanınan yetki kapsamında, gerekli araştırma ve inceleme yapılarak (S) serisinden ticari tahditli plaka ihtiyacının belirlenmesine ilişkin dava konusu işlemin bu kısmında hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu ... tarih ve ... sayılı UKOME kararının (a) bendine yönünden davanın reddine, UKOME kararının (b) ve (c) bentlerine ilişkin kısmının ve 27/04/2021 tarihli ihalenin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, davacının İznik ilçesi sınırlarında geçerli S plaka sahibi olduğu, bu plakanın davacıya Orhangazi ilçesi sınırlarında iş yapma imkânı tanımadığı, bu sebeple davacının menfaat ihlâli ve dava açma ehliyetinin bulunmadığı, servisçilik işinin araçların gideceği güzergâhı kendi aralarında serbestçe belirledikleri bir iş türü olduğu ve bunun için belediyeden herhangi bir izin ya da onay almadıkları, servis plaka satışının bir imtiyaz devri olmadığı çünkü servisçilik işinin bir belediye hizmeti olmadığı, büyükşehir sınırları dahilinde il trafik komisyonunun yetkilerinin UKOME tarafından kullanıldığı; davacı tarafından, 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu kararı gerekçe gösterilerek süresiz olarak plaka satışına izin veren dava konusu UKOME kararının hukuka aykırı olduğu, UKOME kararının (a) bendinde ihtiyacın belirlenmesine ilişkin bir düzenleme bulunmadığı, ihalenin plaka satışına ilişkin olduğu, belediyelerin plaka satışına ilişkin herhangi bir yetkisinin bulunmadığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFLARIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, davacı tarafından verilen temyiz dilekçesinin süresinde olmadığı, dava konusu işlemlerin bütünüyle hukuka uygun olduğu; davacı tarafından, dava konusu işlemin bir plaka satış ihalesi olduğu, mevzuat gereğince toplu taşıma hizmetlerinin ancak imtiyaz yoluyla, kiralama yoluyla, ruhsat verme yöntemiyle veya hizmet satın alma yoluyla yerine getirebileceği, anılan yöntemler arasında plaka satışının bulunmadığı, toplu taşıma hizmetinin plaka satışı yoluyla gördürülemeyeceği, Bursa ilinde faaliyet gösterdiği, buna ilişkin olarak dosyaya ruhsatnamenin sonulduğu, potansiyel ihale katılımcısı olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...'NİN DÜŞÜNCESİ : Davalı idarenin temyiz isteminin reddi, davacının temyiz isteminin kabulü ile Mahkeme kararının iptale ilişkin kısmının gerekçeli olarak onanması, redde ilişkin kısmının ise bozularak iptal edilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü ve Sekizinci Dairelerince, 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun Ek 1. maddesi uyarınca birlikte yapılan toplantıda, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 17. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca davalının duruşma istemi yerinde görülmeyerek ve dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
USUL YÖNÜNDEN :
Davacının dava açma ehliyetinin bulunduğu ve temyiz isteminin süresinde olduğu anlaşıldığından, davalı idarenin usule ilişkin itirazları geçerli görülmeyerek işin esasına geçildi.
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY:
Orhangazi ilçesinin nüfus artışının ilerleyen yıllarda da devam edeceğinin beklendiği, nüfus artışının öğrenci ve çalışan sayılarında da artışa neden olacağı ve bu durumun (S) plakalı servis araçlarına ihtiyacı yıllar içinde artıracağı doğrultusunda hazırlanan 2021 yılına ilişkin Orhangazi Servis Araçları Raporu doğrultusunda alınan 25/02/2021 tarih ve 2021/42 sayılı Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) kararı ile 27/04/2021 tarihinde yapılacak olan 30 adet ticari servis (S) plakasının ayrı ayrı satışına ilişkin ihalenin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun, "Kapsam" başlıklı 1. maddesinin 1. fıkrasında, ''Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür.''; 9. maddesinde, "Tahmin edilen bedel, idarelerce tespit edilir veya ettirilir. İşin özelliğine göre gerektiğinde bu bedel veya bu bedelin hesabında kullanılacak fiyatlar belediye, ticaret odası, sanayi odası, borsa gibi kuruluşlardan veya bilirkişilerden soruşturulur. Tahmin edilen bedel, bunun dayanaklarının da eklendiği bir hesap tutanağında gösterilir ve asıl evrak arasında saklanır. Bu bedel gerektiğinde ihale komisyonlarınca tahkik ettirilir. Ancak, yapım işlerinde bu işler için kanunların verdiği yetkiye dayanılarak ilgili dairelerce tespit edilmiş birim fiyatları varsa, bunlar uygulanır."; 13. maddesinin 5. fıkrasında, ''İl özel idarelerine ait ihaleler, il daimi encümenince, belediyelere ait ihaleler belediye encümenince bu Kanun hükümlerine göre yürütülür.''; 36. maddesinin 1. fıkrasında, “Bu Kanun'un 1'inci maddesinde yazılı işlere ilişkin ihalelerde, tekliflerin gizli olarak verilmesini sağlayan kapalı teklif usulü esastır.” kurallarına yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun "Amaç" başlıklı 1. maddesinde, "Bu Kanun'un amacı, belediyenin kuruluşunu, organlarını, yönetimini, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usûl ve esaslarını düzenlemektir."; "Kapsam" başlıklı 2. maddesinde, "Bu Kanun belediyeleri kapsar."; "Belediyenin görev ve sorumlulukları" başlıklı 14. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, "Belediye, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla; a) İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ... hizmetlerini yapar veya yaptırır. ...";
"Belediyenin yetkileri ve imtiyazları" başlıklı 15. maddesinde, "Belediyenin yetkileri ve imtiyazları şunlardır: ... f) Toplu taşıma yapmak; bu amaçla otobüs, deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dâhil her türlü toplu taşıma sistemlerini kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek. ... p) Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma

araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.
...
Belediye, (e), (f) ve (g) bentlerinde belirtilen hizmetleri Danıştay'ın görüşü ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın kararıyla süresi kırkdokuz yılı geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebilir; toplu taşıma hizmetlerini imtiyaz veya tekel oluşturmayacak şekilde ruhsat vermek suretiyle yerine getirebileceği gibi toplu taşıma hatlarını kiraya verme veya 67. maddedeki esaslara göre hizmet satın alma yoluyla yerine getirebilir.";
"Meclisin görev ve yetkileri" başlıklı 18. maddesinin (j) bendinde ise, "Belediye meclisinin görev ve yetkileri şunlardır: ... j) Belediye adına imtiyaz verilmesine ve belediye yatırımlarının yap-işlet veya yap-işlet-devret modeli ile yapılmasına; belediyeye ait şirket, işletme ve iştiraklerin özelleştirilmesine karar vermek." ;
"Uygulanmayacak hükümler" başlıklı 84. maddesinde, "Bu Kanunla, belediyenin sorumlu ve yetkili kılındığı görev ve hizmetlerle sınırlı olarak; 24/04/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumî Hıfzıssıhha Kanunu, 04/07/1934 tarihli ve 2559 sayılı Polis Vazife ve Selâhiyet Kanunu, 10/06/1949 tarihli ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu, 12/09/1960 tarihli ve 80 sayılı 1580 Sayılı Belediye Kanununun 15. Maddesinin 58. Bendine Tevfikan Belediyelerce Kurulan Toptancı Hal’lerinin Sureti İdaresi Hakkında Kanun, 02/07/1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanunu, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu, 03/05/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanunu, 14/06/1989 tarihli ve 3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun, (…), 10/07/2003 tarihli ve 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu, 01/05/2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 14/07/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nda bu Kanun hükümlerine aykırılık bulunması durumunda bu Kanun hükümleri uygulanır." kuralları yer almıştır.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun "Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları" başlıklı 7. maddesinde, "Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır: ... f) Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek. ... p) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek. Büyükşehir içindeki toplu taşıma hatlarıyla ilgili olarak; şehir merkezine olan uzaklık, nüfus ve hattı kullanan sayısı kriterleri esas alınarak tespit edilecek hatlarla ilgili toplu taşıma hizmetlerinin işlettirilmesine karar vermek.";
"Ulaşım hizmetleri
" başlıklı 9. maddesinde, “Büyükşehir içindeki kara, deniz, su, göl ve demiryolu üzerinde her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla, büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları ile, Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu'nun görevlendireceği ilgili odanın temsilcisinin katılacağı Ulaşım Koordinasyon Merkezi kurulur. İlçe belediye başkanları kendi belediyesini ilgilendiren konuların görüşülmesinde koordinasyon merkezlerine üye olarak katılırlar. Ulaşım Koordinasyon Merkezi toplantılarına ayrıca gündemdeki konularla ilgili üye olarak belirlenmeyen ulaşım sektörü ile ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından ihtisas meslek odalarının temsilcileri de davet edilerek görüşleri alınır. Bu Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dahilinde il trafik komisyonunun yetkileri ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılır. Ulaşım koordinasyon merkezi kararları, büyükşehir belediye başkanının onayı ile yürürlüğe girer. Ulaşım koordinasyon merkezi tarafından toplu taşıma ile ilgili alınan kararlar, belediyeler ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilgililer için bağlayıcıdır. ..." kurallarına yer verilmiştir.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun "Amaç" başlıklı 1. maddesinde, "Bu Kanun'un amacı, karayollarında, can ve mal güvenliği yönünden trafik düzenini sağlamak ve trafik güvenliğini ilgilendiren tüm konularda alınacak önlemleri belirlemektir.";
"İl ve ilçe trafik komisyonları" başlıklı 12. maddesinde, "İl ve İlçe Trafik Komisyonlarının kuruluşu ile görev ve yetkileri: ... b) Görev ve yetkiler: 1. İl sınırları içinde mahalli ihtiyaç ve şartlara göre trafik düzeni ve güvenliğini sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri almak, 2. Trafiğin düzenli bir şekilde akımını sağlamak bakımından alt yapı hizmetleri ile ilgili tedbirleri almak, trafikle ilgili sorunları çözümlemek, bütün ülkeyi ilgilendiren Trafik Güvenliği Yüksek Kurulu'nun müdahalesini gerektiren hususları İçişleri Bakanlığına iletmek. 3. Karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları, çalıştırılabileceği yerler ile güzergâhlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek. ..." kuralları yer almıştır.
15/06/2006 tarih ve 26199 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği'nin "Görev ve yetkileri" başlıklı 18. maddesinde, (1) UKOME, büyükşehir içindeki kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesini sağlamak üzere; ulaşım, trafik ve toplu taşıma konularında üst düzeyde yönlendirici karar alma, uygulama, uygulatma ve ilgili mevzuattaki usulüne göre gereken tesisleri kurma, kurdurma ve işletme hak ve yetkilerine haizdir. Bu amaçla;
a) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde, mevzuatla yetkili kılındığı durumlarda mahalli ihtiyaç ve şartlara göre trafik düzeni ve güvenliğini sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri almakla,
b) Büyükşehir belediye ve mücavir alan sınırları içinde nazım plan çerçevesinde, arazi kullanım ve ulaşım planlama çalışmalarıyla büyükşehir ulaşım planını yapmak, yaptırmak, uygulamak ve uygulatmak için gereken karar ve tedbirleri almakla,
c) Trafiğin düzenli bir şekilde akımını sağlamak bakımından alt yapı hizmetleri ile ilgili tedbirleri almak, trafikle ilgili sorunları çözümlemek, trafikle ilgili olarak ülkeyi ilgilendiren veya mevzuat değişikliği gerektiren hususları İçişleri (Ek ibare: RG-23/5/2019-30782) ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na iletmekle,
ç) Kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; otobüs, taksi, dolmuş ve servis durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek, gerçek ve tüzel kişiler ile resmi ve özel kurum ve kuruluşlara ait otopark olmaya müsait boş alan, arazi ve arsaları geçici otopark yeri olarak ilan etmek ve bunların sahiplerine veya üçüncü şahıslara işletilmesi için izin vermek, izin verilen otoparklar ile karayolu üzerindeki diğer park yerlerinde (Değişik ibare: RG-25/4/2014-28982) engelliler için işaretlerle belirlenmiş bölümler ayrılmasını sağlamakla,
d) Karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları ile bu taşıtların teknik özelliklerini tespit etmek, çalıştırılabileceği yerler ile güzergâhlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek, bunlara izin ve çalışma ruhsatı vermekle,
e) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde, ulaşım, toplu taşıma ve trafik mevzuatının büyükşehir belediyesine verdiği yetki doğrultusunda uygulamaya yönelik yönlendirici karar almak ve görüş oluşturmakla,
f) İlçe (Ek ibare: RG-25/4/2014-28982) belediyelerince (Mülga ibare: RG-25/4/2014-28982) (…) düzenlenen yol ve kavşaklar ile büyükşehir belediyesince yapılan sinyalizasyon sistemlerinde aksaklık tespit edildiği takdirde uyarıda bulunmak ve düzeltilmesini sağlamakla,
g) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde kalan karayollarının bir kısmının veya tamamının yoldan faydalananların bir kısmına veya tamamına kapatılmasına, park edilecek yerler ile zaman ve süresinin ve araçların geliş ve gidiş yollarının ve yollara konulacak trafik işaretlerinin yerlerinin belirlenmesine karar vermekle,
ğ) Büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunun belirlediği sınırlar içinde araçların kullanacağı şeritleri ve yol kullanım esaslarını tespit etmek ve gerekli yasakları koymak, gerekli hal ve yerlerde en çok ve en az hız limitlerini belirlemekle, görevli ve yetkilidir.";
"Ulaşım hizmetlerine ilişkin işlemler" başlıklı 28. maddesinde, (1) Nüfus artışı ve şehrin ulaşım planı dikkate alınmak suretiyle büyükşehir sınırları dâhilinde taşıma ihtiyacı, UKOME tarafından düzenlenecek bir raporla İçişleri (Ek ibare: RG-23/5/2019-30782) ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na bildirilir.

(2) Taksi, dolmuş, minibüs ve umum servis araçları ile toplu taşım araçlarının tahsis süreleri, ticari plaka sayıları ile bu plakaların verilmesine ilişkin usul, esas ve devir ücretleri UKOME’ce tespit edilir." kurallarına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Temyize konu Mahkeme kararının dava konusu UKOME kararının kısmen hukuka uygun bulunarak (a) bendi yönünden davanın reddine ilişkin kısmının incelenmesinden,
Her ne kadar Mahkeme kararında, "dava konusu 25/02/2021 tarih 2021/42 sayılı UKOME kararının, Orhangazi İlçesinde (S) serisinden ticari tahditli plaka ihtiyacı olduğunun belirlenmesine ilişkin (a) bendinin; Ulaşım Koordinasyon Merkezi'nin mahalli ihtiyacın karşılanmasına yönelik yönlendirici karar alma ve görüş oluşturulmasına dair görevleri arasında" olduğu belirtilmiş ise de, dava konusu UKOME kararının (a) bendinde Orhangazi ilçesinde (S) serisinden ticari tahditli plaka ihtiyacı olduğu yönünde bir karar veya görüş bulunmamaktadır. Dava konusu UKOME kararının (a) bendi "yalnızca şahıslara ihale yoluyla satılacak (S) serisinden ticari plakalar için, 'Ticari Araç Belgesi' tanzim edilmeden, ihale Encümen kararının tahsis belgesi yerine geçmesinin uygun olduğuna" ilişkindir. Dava konusu UKOME kararının "Orhangazi İlçesinde (S) serisinden ticari tahditli plaka ihtiyacı olduğunun belirlenmesi nedeniyle kısa ve orta dönem için gerekli olabilecek 30 adet (S) plaka satışının yapılmasının uygun olduğuna" ilişkin kısmı UKOME kararının (a) bendinin dışındadır. Bu sebeple Mahkeme kararının "25/02/2021 tarih 2021/42 sayılı UKOME kararının, (a) bendinin iptali isteminin reddine" ilişkin 2 numaralı hükmü ile gerekçesi uyumlu değildir.
Dava konusu UKOME kararının (a) bendinde, Mahkeme kararının gerekçesinde belirtilen dava konusu UKOME kararın (a) bendi dışındaki kısmında ve işlemin bütününde 30 adet (S) plakanın "satış" yoluyla ihale edileceği düzenlenmiştir.
Aktarılan mevzuata göre, şehir içi trafik hizmetlerini yapma ve yaptırmanın belediyelerin görev ve sorumluluğunda olduğu, bu kapsamda, toplu taşıma yapmak amacıyla her türlü toplu taşıma sistemlerini kurma, kurdurma, işletme ve işlettirmenin, belediyelerin yetkisinde bulunduğu, toplu taşıma hizmetlerinin belediyelerce; imtiyaz verme, ruhsat verme, kiralama veya hizmet satın alma usûllerinden birinin seçilmesi yoluyla gördürülebileceği anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, toplu taşıma hizmetlerinin hangi usûllerle gördürülebileceğinin tahdidî olarak sayıldığı 5393 sayılı Kanun'a göre, söz konusu hizmetlerin imtiyaz verme, ruhsat verme, kiralama veya hizmet satın alma usûllerinden birinin seçilmesi yoluyla gördürülebileceği, anılan Kanun'da toplu taşıma hizmetlerinin satış yoluyla gördürülebileceğine ilişkin bir düzenleme bulunmadığı anlaşıldığından, dava konusu UKOME kararının "Orhangazi İlçesinde (S) serisinden ticarî tahditli plaka ihtiyacı olduğunun belirlenmesi nedeniyle kısa ve orta dönem için gerekli olabilecek 30 adet

(S) plaka satışının yapılmasının uygun olduğuna" ilişkin kısmında ve anılan kararın (a) bendindeki "yalnızca şahıslara ihale yoluyla satılacak (S) serisinden ticarî plakalar için, 'Ticarî Araç Belgesi' tanzim edilmeden, ihale Encümen kararının tahsis belgesi yerine geçmesinin uygun olduğuna" ilişkin kısımında hukuka uygunluk, dava konusu işlemin kısmen reddine ilişkin temyize konu İdare Mahkemesi kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.
Temyize konu Mahkeme kararının, dava konusu UKOME kararının kısmen hukuka aykırı bulunarak (b) ve (c) bentleri yönünden iptaline ilişkin kısmının ve bu işleme dayanılarak 27/04/2021 tarihinde yapılacak olan Orhangazi ilçesine kayıtlı 30 adet ticarî servis (S) plakanın ayrı ayrı satışına ilişkin ihalenin incelenmesinden,
Dava konusu UKOME kararıyla "... (b) Orhangazi ilçesi için (S) serisinden ticarî plakaların 'satış' bedelinin 250.000-TL+KDV olarak belirlenmesinin uygun olduğuna, (c) Adına kayıtlı ticarî tahditli plaka bulunmayan şahıslara en fazla 1 adet şirketlere en fazla 5 adet ticarî servis (S) plakası 'satışı' yapılmasına, tahmini bedelin 1/5 oranında teminat alınmasına, plaka ihalesi parti miktarının satış şartnamesi müracaat şekli süresi ihale zamanı ve benzer standart ihale prosedürünün ilgili kanun ve yönetmelikler kapsamında Bursa Büyükşehir Belediyesi Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı İhale Şube Müdürlüğü tarafından yürütülmesinin uygun olduğuna ..." karar verilmiştir.
Aktarılan mevzuata göre, şehir içi trafik hizmetlerini yapma ve yaptırmanın belediyelerin görev ve sorumluluğunda olduğu, bu kapsamda, toplu taşıma yapmak amacıyla her türlü toplu taşıma sistemlerini kurma, kurdurma, işletme ve işlettirmenin, belediyelerin yetkisinde bulunduğu, toplu taşıma hizmetlerinin belediyelerce; imtiyaz verme, ruhsat verme, kiralama veya hizmet satın alma usûllerinden birinin seçilmesi yoluyla gördürülebileceği anlaşılmaktadır.
Toplu taşıma hizmetlerinin hangi usûllerle gördürülebileceğinin tahdidî olarak sayıldığı 5393 sayılı Kanun'a göre, söz konusu hizmetler imtiyaz verme, ruhsat verme, kiralama veya hizmet satın alma usûllerinden birinin seçilmesi yoluyla gördürülebileceğinden ve satış yoluyla gördürülebileceğine ilişkin bir düzenleme bulunmadığından, dava konusu UKOME kararının "(b) Orhangazi ilçesi için (S) serisinden ticarî plakaların 'satış' bedelinin 250.000-TL+ KDV olarak belirlenmesinin uygun olduğuna, (c) Adına kayıtlı ticarî tahditli plaka bulunmayan şahıslara en fazla 1 adet şirketlere en fazla 5 adet ticarî servis (S) plakası 'satışı' yapılmasına, tahmini bedelin 1/5 oranında teminat alınmasına, plaka ihalesi parti miktarının satış şartnamesi müracaat şekli süresi ihale zamanı ve benzer standart ihale prosedürünün ilgili kanun ve yönetmelikler kapsamında Bursa Büyükşehir Belediyesi Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı ihale şube müdürlüğü tarafından yürütülmesinin uygun olduğuna" karar verilmesine ilişkin kısmında ve satış ihalesinde hukuka uygunluk, temyize konu İdare Mahkemesi kararında ise sonucu itibarıyla hukukî isabetsizlik bulunmamaktadır.



KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin reddine,
2. ... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının "... tarih ... sayılı Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) kararı ile Orhangazi İlçesine kayıtlı olmak üzere 30 adet (S) plaka satışının yapılmasına ve ihaleye ilişkin işlemlere dair (b) ve (c) bentlerinde ve bu karar dayanak alınmak suretiyle 27/04/2021 tarihinde yapılacak olan ihale işleminde hukuka uygunluk bulunmadığına" ilişkin kısmında, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde sayılan bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından anılan Mahkeme kararının dava konusu işlemlerin iptaline ilişkin kısmının yukarıda belirtilen GEREKÇEYLE ONANMASINA,
3. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
4. ... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının "25/02/2021 tarih 2021/42 sayılı Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) kararının (a) bendinde yer alan, "yalnızca şahıslara ihale yoluyla satılacak (S) serisinden ticari plakalar için, 'Ticari Araç Belgesi' tanzim edilmeden, ihale Encümen kararının tahsis belgesi yerine geçmesinin uygun olduğuna" ilişkin kısmı ile "Orhangazi İlçesinde (S) serisinden ticari tahditli plaka ihtiyacı olduğunun belirlenmesi nedeniyle kısa ve orta dönem için gerekli olabilecek 30 adet (S) plaka satışının yapılmasının uygun olduğuna" ilişkin kısımına yönelik iptal isteminin reddine ilişkin kısmının 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca BOZULMASINA,
5. Bu kısımlar yönünden de DAVA KONUSU İŞLEMİN İPTALİNE,
6. Ayrıntısı aşağıda gösterilen ve davacı tarafından yapılan ilk derece ve temyiz yargılama giderleri toplamı ...-TL ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ...-TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
7. Davalı idare tarafından yapılan toplam ...-TL temyiz yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
8. Posta giderleri avansından artan tutarın taraflara, istemi hâlinde kullanılmayan ...-TL yürütmeyi durdurma harcının davalı idareye iadesine,
9. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
10. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 07/03/2022 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.


(X) KARŞI OY :

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 7. maddesinin (f) bendinde, “Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.”; (p) bendinde, “Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek. (Ek cümle: 16/5/2018-7144/14 md.) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hatlarıyla ilgili olarak; şehir merkezine olan uzaklık, nüfus ve hattı kullanan sayısı kriterleri esas alınarak tespit edilecek hatlarla ilgili toplu taşıma hizmetlerinin işlettirilmesine karar vermek.” büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında sayılmıştır.
Anılan Kanun'un “Ulaşım hizmetleri” başlıklı 9. maddesinde de, bu Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dâhilinde il trafik komisyonunun yetkilerinin ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılacağı, ulaşım koordinasyon merkezi kararlarının, büyükşehir belediye başkanının onayı ile yürürlüğe gireceği, ulaşım koordinasyon merkezi tarafından toplu taşıma ile ilgili alınan
kararların, belediyeler ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilgililer için bağlayıcı olduğu, koordinasyon merkezinin çalışma esas ve usulleri ile bu kurullara katılacak kamu kurum ve kuruluş temsilcilerinin, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile İçişleri Bakanlığı tarafından müştereken çıkarılan yönetmelikle belirleneceği, büyükşehir belediyelerine bu Kanun ile verilen görev ve yetkilerin uygulanmasında, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun bu Kanuna aykırı hükümlerinin uygulanmayacağı belirtilmiştir.
Ayrıca, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 8. ve 9. maddelerine dayanılarak hazırlanan ve 15/06/2006 tarihli, 26199 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği'nin "Ulaşım Koordinasyon Merkezi" başlıklı üçüncü kısmının “Görev ve yetkileri” kenar başlıklı 18. maddesinde, “(1) UKOME, büyükşehir içindeki kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesini sağlamak üzere; ulaşım, trafik ve toplu taşıma konularında üst düzeyde yönlendirici karar alma, uygulama, uygulatma ve ilgili mevzuattaki usulüne göre gereken tesisleri kurma, kurdurma ve işletme hak ve yetkilerine haizdir. Bu amaçla; a) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde, mevzuatla yetkili kılındığı durumlarda mahalli ihtiyaç ve şartlara göre trafik düzeni ve güvenliğini sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri almakla, … ç) Kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; otobüs, taksi, dolmuş ve servis durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmekle…d) Karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları ile bu taşıtların teknik özelliklerini tespit etmek, çalıştırılabileceği yerler ile güzergâhlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek, bunlara izin ve çalışma ruhsatı vermekle, e) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde, ulaşım, toplu taşıma ve trafik mevzuatının büyükşehir belediyesine verdiği yetki doğrultusunda uygulamaya yönelik yönlendirici karar almak ve görüş oluşturmakla, ...” görevli ve yetkilidir kuralına yer verilmiş; 28. maddesinin (2) numaralı fıkrasında da, “Taksi, dolmuş, minibüs ve umum servis araçları(nın)... tahsis süreleri, ticari plaka sayıları ile bu plakaların verilmesine ilişkin usul, esas ve devir ücretleri UKOME’ce tespit edilir.” düzenlemesi yer almıştır.
Aktarılan hükümlerin birlikte değerlendirilmesinden, karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden büyükşehir belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları ile bu taşıtların teknik özelliklerini tespit etmek, çalıştırılabileceği yerler ile güzergâhlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek, bunlara izin ve çalışma ruhsatı verme konusunda karar verme yetkisinin Büyükşehir Ulaşım Koordinasyon Merkezine ait olduğu anlaşılmaktadır.
Diğer yandan, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 12/(b) maddesinde il ve ilçe trafik komisyonlarının görevleri sayılmıştır. Bu kapsamda, 02/04/1986 tarih ve 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulmuş olan Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Karar ile, tahdit kapsamında bulunan taksi, dolmuş, minibüs ve (S) serisinden ticari servis araçlarına verilecek plakaların verilme usul ve esasları belirlenmiştir.
Anılan Karar'ın 3. maddesinde, ticari plaka verilebilmesi için umum servis araçlarında, şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçtiğini beyan etmiş ve ilgili meslek odasına, ilgili meslek odasının bulunmadığı yerlerde şoförler odasına üye olmak veya ticaret odalarına kayıtlı taşımacı şirketlerce şehir içinde taşımacılık yapmak şartı aranacağı öngörülmüş ve ticari plakaların verilme usul ve esaslarını düzenleyen 5. maddesinde ise, “Ticari plaka, kapalı teklif usulü ile aşağıdaki şartlar dikkate alınarak, trafik komisyonunun tespit edeceği esaslara göre verilir.
a) İlin ihtiyacı dikkate alınarak dağıtılacak ticari plaka sayısı trafik komisyonunca tespit edilecek ticari plakanın serbest piyasadaki tahmini bedelinin %80’ine tekabül eden muhammen bedeli, müracaat şekli, süresi, ihale zamanı ve diğer hususlar mahalli vasıta ve/veya en az iki gazete ile kamuoyuna duyurulur.
b) Tespit edilen ticari plakalar ikişer aylık dönemlerde bir yılda altı defa verilebilir.
c) Kapalı teklif zarfları trafik komisyonları huzurunda açılır ve en yüksek bedeli teklif edenlerden başlamak üzere o dönem için tespit edilen miktarda ticari plaka verilir. Eşit ücret teklif edenler arasında trafik komisyonu huzurunda kura çekilir.
d) Müracaat edenlerden, trafik komisyonunun tespit edeceği muhammen bedelin 1/5’i teminat olarak peşin alınır. Plaka bedelinin kalan kısmı ödenmedikçe plaka almaya hak kazananlara ticari plaka verilmez, kazanamayanların teminatları iade edilir.” kuralı yer almıştır (www.trafik.gov.tr.mevzuat.karar).
23/07/2004 tarihinde yürürlüğe giren 5216 sayılı Kanun’un 9. maddesinde, büyükşehir sınırları dahilinde il trafik komisyonunun yetkilerinin Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) tarafından kullanılması öngörüldüğünden, 02/04/1986 tarih ve 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulmuş olan Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Karar'ın 5. maddesiyle, tahdit kapsamında bulunan taksi, dolmuş, minibüs ve (S) serisinden ticari servis araçların plakalarının verilmesinde il trafik komisyonuna ait bulunan yetkilerin UKOME tarafından kullanılması kanunun amir hükmü gereğidir. 5216 sayılı Kanun ile belirlenen kurallar ile çelişmeyen 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve ilgili mevzuatın uygulanacağı açık olup, anılan Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen Usul ve Esasların ve öngördüğü temel ilkelerin 5216 sayılı Kanun ve yukarıda anılan Yönetmelik ile çelişmediği anlaşılmaktadır. Ayrıca 02/04/1986 tarih ve 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının iptali istemiyle açılan davada, Danıştay Sekizinci Dairesi'nin 17/12/2020 tarih ve E:2018/37, K:2020/5771 sayılı kararıyla davanın reddine karar verilmiştir.
Bu itibarla, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle büyükşehir sınırları içerisinde il trafik komisyonu yetkileri Büyükşehir Ulaşım Koordinasyon Merkezi’ne geçmiş bulunduğundan, uyuşmazlığa konu tahdit kapsamında bulunan (S) serisinden ticari servis araçlarına verilecek plakaların ihtiyaca göre sayısının belirlenmesi, kapalı teklif usulü ihale edilmesi, muhammen bedelin tespiti, ilanı, müracaat şekli, süresi, ihale zamanı, teminat miktarı, plaka bedelinin ödenmesi hususunda yetki UKOME'ye ait bulunmaktadır.
Belirtilen hukuki durumun aksine büyükşehir belediye meclisince belirtilen konularda ayrıca bir karar alınması yönünde yapılacak bir uygulamanın, UKOME tarafından alınan kararların, belediye meclislerince yeniden tartışılmasına, değiştirilmesine, uygulanmamasına ya da eksik
uygulanmasına neden olacağı ve bu durumun UKOME kararlarının bağlayıcı olduğu yönündeki kanun hükmünü işlevsiz hâle getireceği, UKOME tarafından karar verilmeden önce belediye meclisi kararı aranmasının da katılımcı bir anlayışla oluşturulan UKOME’nin kuruluş amacı ile bağdaşmayacağı kuşkusuzdur. Kaldı ki, Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 28. maddesinde, Belediye Kanunu’nun bu kanuna aykırı olmayan hükümlerinin uygulanacağı kurala bağlandığından, yukarıda belirtilen konularda Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun yetki kurallarının uygulanması gerekmektedir. Bu noktada, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 13. maddesinin beşinci fıkrasında, belediyelere ait taşıma işlerinin bu Kanun kapsamında olduğu ve belediyelere ait ihalelerin belediye encümenince yapılacağı kuralı yer aldığından, uyuşmazlık konusu ihalenin belediye encümeni tarafından yapılacağı hususunda bir tartışma bulunmamaktadır.
Bu bağlamda, tahdit kapsamında bulunan (S) serisinden ticari servis plakaları için Orhangazi ilçesinin ihtiyacı nedeniyle 27/04/2021 tarihinde yapılan ihalenin ve bu ihalenin dayanağı olan ... tarih, ... sayılı UKOME kararının (b) ve (c) bentlerinde hukuka aykırılık bulunmadığından, İdare Mahkemesi'nce UKOME kararının (b) ve (c) bentleri açısından Bursa Büyükşehir Belediye Meclisince herhangi bir karar alınmadığı gerekçesiyle verilen iptal kararında hukuki isabet bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, temyize konu Mahkeme kararının iptale ilişkin kısmının bozulmasına karar verilmesi, davanın reddine ilişkin kısmının ise aynen onanması gerektiği oyu ile karara katılmıyorum.