Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2021/9125 Esas 2022/229 Karar Sayılı İlamı

Mahkemesi :İş Mahkemesi

Dava, 2926 sayılı Kanun kapsamında Tarım Bağ-Kur sigortalılığının tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece, bozma ilamına uyularak davanın kısmen kabulü ile davacının 01/07/1998 - 05/05/2011 tarihleri arasında Tarım Bağ-Kur sigortalısı olduğunun tespitine, hizmet döküm cetvelinde kurumca kabul edilen dönemler bakımından hukuki yarar yokluğundan usulden reddine dair karar verilmiştir.
Hükmün, davalı Kurum avukatı tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
Davanın yasal dayanağı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun geçici 7. maddesi delaletiyle mülga 2926 sayılı Kanunun 2., 3., 6., 9. ve 10. maddeleri ve 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendidir.
2926 sayılı Kanunun 2. maddesinde, Kanunla veya Kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulan Sosyal Güvenlik Kuruluşları kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene hizmet akdiyle bağlı olmaksızın, 3. maddenin (b) bendinde tanımlanan tarımsal faaliyette bulunanların Tarım Bağ-Kur sigortalısı sayılacakları belirtilmiştir.
Anılan Kanunun 3.maddesinin (b) bendinde "Tarımsal faaliyette bulunanlar: kendi mülkünde, ortaklık veya kiralamak suretiyle başkalarının mülkünde, kamuya mahsus mahallerde ekim dikim, bakım, üretim, yetiştirme ve ıslah yollarıyla veya doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle bitki, orman, hayvan ve su ürünlerinin üretimini, avlanmasını, avcılar ve yetiştiriciler tarafından muhafazasını, taşınmasını sağlayanlar veya bu ürünlerden sair bir şekilde faydalanmak suretiyle kendi adına ve hesabına faaliyette bulunanlar" olarak tanımlanmış, 5. maddesinde, sigortalı olmanın zorunlu olduğu, sigortalı olmak hak ve yükümlülüğünden vazgeçilemeyeceği ve kaçınılamayacağı, 6. maddesinde ise, diğer Sosyal Güvenlik Kuruluşları kapsamına tabi bir işte çalışanların, çalışmaya başladıkları tarihten bir gün önce, sigortalılıklarının sona ereceği hüküm altına alınmıştır. Ayrıca aynı Kanunun 9. maddesi Kurum'a re'sen tescil yükümlülüğü yüklemiştir.
Anılan Kanunun 10. maddesine göre ise, kayıt ve tescil işlemlerinde valilik, kaymakamlık, özel idare, belediye, muhtarlık ve nüfus idareleri kayıtları ile, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının, kanunla kurulu meslek kuruluşlarının, tarım satış kooperatifleri ve birliklerinin Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. ve tarım kesimine yönelik faaliyette bulunan milli bankaların kayıtlarının esas alınacağı bildirilmiştir.
5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde, köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan tarımsal faaliyette bulunanların sigortalı olacakları, anılan Kanunun 3. maddesinde ise tarımsal faaliyetin, “Kendi mülkünde, ortaklık veya kiralamak suretiyle başkalarının mülkünde veya kamuya mahsus mahallerde; ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıslah yoluyla yahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle bitki, orman, hayvan ve su ürünleri elde edilmesini ve/veya bu ürünlerin yetiştiricileri tarafından; muhafazasını, taşınmasını veya pazarlanmasını,” ifade edeceği belirtilmiştir.
Tarım Bağ-Kur sigortalılığının yasal dayanağını oluşturan 2926 sayılı Kanunda, bildirimsiz kalan sigortalılar için 506 sayılı Kanunun 79 ve 5510 sayılı Kanunun 86.maddesinde öngörülen "hizmet tespiti" davasına koşut bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Anılan düzenlemede, kayıt ve tescillerini yaptırmayan sigortalıların hak ve yükümlülüklerinin kayıt ve tescil edildikleri tarihi takiben başlayacağının hükme bağlanmış olması karşısında, kayıt ve tescil, yada tescil yerine geçen iradi prim ödemesi veya prim tevkifatı öncesine isabet eden tarımsal faaliyet ve buna dayalı "Tarım Bağ-Kur sigortalılığının tespiti" söz konusu olamayacaktır.
Ayrıca 2926 sayılı Kanunun 6. maddesinde belirtilen şekilde sigortalılığın sona erip ermediği araştırılmalı ve bu bağlamda çekişmeli dönemde 506 sayılı Kanun kapsamında SSK sigortalılığı ya da 1479 sayılı Kanun kapsamında zorunlu Bağ-Kur sigortalılığı varsa ve bu sigortalılık süresi makul süreyi aşmışsa, HGK'nun 14.02.2007 gün, 2007/21-73-71 sayılı ve 14.03.2012 gün, 2011/10-804-152 sayılı Kararları göz önünde bulundurularak sigortalılığın sona erdiği olgusu da dikkate alınmalıdır.
Eldeki davada, davacının dava dilekçesi ekinde sunduğu, ... Sebze Meyve Tic. Ltd. Şti. tarafından düzenlenen 2004 ve 09.07.2009, 02.07.2009 ve tarihin silik olarak net okunmadığı (24.04.2009ya da 2004 yılına ait olabileceği) tarihli müstahsil makbuzları ile ...-... Sebze Meyve Komiyoncusu tarafından düzenlenmiş 31.05.201(yıl eksik çıkmış) tarihli müstahsil makbuzlarının bulunduğu ayrıca Kurum’un kabulünde olan ... Sebze Meyve Tic. Ltd. Şti’ne ürün satışından kaynaklı 1998 haziran ayına ait tevkifat kesintisinin bulunduğu ancak tevkifat listesinde sadece davacı ad soyadının bulunması karşısında yetersiz kimlik bilgisinden dolayı Kurum tarafından bu kesintinin davacıya ait olup olmadığı noktasında tereddüt oluşması sonucu bu kesintisinin davacıya maledilmediği belirgindir. Mahkemece, dava dilekçesi ekinde yer alan müstahsil makbuzlarının varlığı yeterince irdelenmeden ve Kurum’un davacıya aidiyeti konusunda şüpheye düştüğü tevkifat kesintisinin davacıya aidiyeti konusunda araştırma yapmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.
Mahkemece yapılması gereken; 1998 Haziran ayına ilişkin tevkifat ödemesinin tevkifat listesinde yer alıp Kurum’a da intikal ettiği ne var ki; kimlik bilgilerindeki yetersizlik ve aynı isimde birden fazla kimsenin bulunduğunun anlaşılması nedeniyle Kurum tarafından davacıya maledilmediği görülmekle öncelikle bu uyuşmazlığın bir aidiyet uyuşmazlığı olduğu değerlendirilmedir. Bu tür aidiyet ve tespit davalarında gerçeğin tam olarak saptanması için, tanık beyanları ile birlikte işin kuşku ve duraksamaya yer vermeyecek şekilde etraflıca araştırılması gerekmektedir. Mahkemece, ilgili Nüfus Müdürlüğü ‘ne davacı ile aynı isim ve soy isimde bulunan tevkifat tarihi nazara alındığında küçük yaşta olanlar (tevkifat tarihinden sonra veya bu tarihe yakın tarihte doğan) dışında kalan kişilerin beyanlarına başvurulmalı, dinlenecek kişilerden tevkifatın aidiyeti hususunda iddiada bulunanların olması halinde dava konusu uyuşmazlığın bu kişilerin de hak alanını ilgilendirmesi nedeniyle onların da davaya dahil edilmesi sağlanarak, aidiyetin kime ait olduğu hususu şüpheye yer bırakmayacak şekilde saptanmalıdır. Aidiyetin davacıya ait olduğunun belirlenmesi karşısında; 01.07.1998 tarihi itibariyle tescile hükmedileceği gözetilmelidir. Diğer bir hususta dava dilekçesi ekinde yer alan müstahsil makbuzlarının davacıya aidiyeti hususu irdelenmeli ve anılan kayıtların asılları ilgili şirketlerden celbedilip varlığına ve sıhhatine yönelik iddia ve savunmalar gözetilip sigortalılık süresine esas alınıp alınmayacağı üzerinde durulmalı, öte yandan, ziraat oda kaydının 28.11.2006 tarihinden itibaren başlayıp devam ettiğine göre davacının, tescil tarihi olan 06.05.2011 tarihine kadar prim ödemesinin bulunmadığı gözetilip aidiyete konu 1998 haziran tevkifat kesintisi ile dava dilekçesi ekindeki müstahsil makbuzları (davacıya ait olduğunun belirlenmesi halinde) dikkate alınıp aradaki süreler de gözetilmek suretiyle (makul süreyi aşmamak kaydıyla) tarımsal faaliyetin sürekliliğinin kanıtlanmadığı takdirde tevkifat kesintisi ve mezkur müstahsil makbuzları ile sınırlı kabul kararının verilmesi gerekeceği hususu gözetilip hüküm tesis edilmelidir.
O halde, davalı Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, 12.01.2022 gününde oy birliğiyle karar verildi.