Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2020/4326 Esas 2022/770 Karar Sayılı İlamı

Bölge Adliye
Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi
No : 2018/2018-2019/1654

İlk Derece
Mahkemesi : ... 3. İş Mahkemesi
No : 2013/20-2018/193

Dava, borçlu olmadığının tespiti ile ödeme emrinin iptali istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın reddine dair verilen karara karşı taraf vekillerince istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince davacı vekilinin istinaf talebinin reddine, davalı Kurum vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile kararın kaldırılarak yeniden verilen kararla davanın reddine, %10 oranındaki haksız çıkma tazminatının davacıdan alınarak davalıya verilmesine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın, davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM
Davacı vekili, ... Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü tarafından 20/12/2012 düzenleme tarihli, 2011/010411 takip numaralı dosyadan üç ayrı ödeme emri ile talep edilen borçların müvekkili firmaya ait olmadığının tespiti ile ödeme emirlerinin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II-CEVAP
Davalı vekili, ödeme emrine karşı İ.İ.K.nun 62.maddesi gereğince 7 gün içinde dava açılması gerektiğini, söz konusu süre geçtikten sonra dava açılması halinde borcun kabulü anlamına geldiğini, davacının, alt işvereni... Soma Uyar Kömür İşl. Paz. ve Tic. Ltd. Şti' nin prim, işsizlik primi, damga vergisi borçlarından dolayı, 6183 sayılı Kanuna göre 2006/522 - 525 sayılı idari dosyalarda Kurumca icra takibi yürütüldüğünü, davacının alt işvereni... Soma Uyar Kömür İşl. Paz. Ve Tic. Ltd Şti.nin davalı kuruma bildirmiş olduğu işçilerin işsizlik sigoryası primlerini ödemediğinden ve 2009/3 - 2011/5.aylara ait borç tahakkuk ettiğinden 07/11/2012 tarih ve 19370630 sayılı ödeme emri ile 007 alt işveren... Soma Uyar Kömür İşl. Paz. ve Tic. Ltd. Şti.' ne ayrıca 5510 sayılı Kanunun işveren - alt işveren illiyetini açıklayan 12. maddesi uyarınca da davacı şirkete ödeme emrinin tebliğ edildiğini, prim ve diğer borçların işçilerin çalışmış olduğu maden ocağının asıl davacı şirkete ait olduğunu, burasını 2009 yılında Şahin Madencilik Tic. San. A.Ş.' den devraldığını ve davacının halen ruhsat sahibi olduğunu, maden sahasında faaliyet gösteren tüm şirketlerin çalıştırmış olduğu işçilere ait bildirimlerin 5510 sayılı Kanunun 12. maddesi uyarınca asıl işveren konumundaki davacı şirkete ait işyeri dosyasından takip edildiğini, asıl işverenin alt işverenin çalıştırdığı işçilerin primlerinden sorumlu tutulduğunu, davacı şirketin alt işvereni... Soma Uyar Kömür İşl. Paz. ve Tic. Ltd. Şti.' nin geçmiş dönem borçları için davacı şirkete 12. madde gereğince icra takibi yapıldığını, bu takiplere karşı ... 2. İş Mahkemesinde 2009/228 Esas ve 2009/258 Esas numaralı davaların görüldüğünü, davalar devam ederken 6111 sayılı Kanuna göre prim affından yararlanmak için yapılandırma talebinde bulunduğunu ve prim borçlarını taksitlendirdiğini, aynı yasada yer alan taksitlendirme imkanından yaralanmak için açtığı davalardan feragat ettiğini, ancak taksitlerini yatırmaması nedeniyle yapılandırmasının bozulduğunu, 6322 sayılı Kanunun 42. maddesiyle 6111 sayılı Kanuna eklenen geçici 19. maddeye göre ihya talebinde bulunmadığından yapılandırma sonrası oluşan borçlarını da ödemeyerek yüklü miktarda prim borçlarının oluştuğunu, 6183 sayılı Kanunun 58. maddesinin 3. fıkrasının 5951 sayılı Kanunun 1.maddesi ile yürürlükten kaldırıldığı için teminatla dahi icra takip ve tahsilatının durdurulamayacağını beyanla davanın reddini talep etmiştir.
III-MAHKEME KARARI
A-İLK DERECE MAHKEME KARAR
İlk derece mahkemesince, “...Tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde, işyeri tescil bilgileri formuna göre 2.0520.01.01.1056519.045 - 12-20-000-023 sicil numarası ile davacı Kara Elmas Pazarlama sanayi Ticaret Limited şirketinin kanun kapsamına alınış tarihinin 23/03/2002 olduğu, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü işletme izni belgesinin 30/12/1988 tarihinde Karadeniz Madencilik Tic. San. Ltd. Şti. adına düzenlendiği ruhsatın 15/03/1990 tarihinde bu şirket uhdesinden Sert Holding A.Ş'ine geçtiği, işletme izin ve işletme ruhsat belgelerine göre maden sahasının ruhsat sahiplerinin ve tarihlerinin Karadeniz Maden Tic. Ltd. Şti.'nin ruhsat nosunun 2745 tarihinin 30/06/1988, Karaelmas Pazarlama San. Tic. Ltd. Şti.'nin ruhsat nosunun 3253 tarihinin 07/01/2009 olduğu, Maden İşleri Genel Müdürlüğünün 3253 (IR:2745) numaralı maden işlet devir belgelerine göre devreden devralan şirketlerin tarih sırasına göre 15/09/1990 tarihinde Karadeniz Maden Tic. San. Ltd. Şti.'nin Sert Holding A.Ş.'ye devredildiği, 30/03/1990 tarihinde Sert Holding A.Ş.'den Şahin Madencilik Tic. San. A.Ş.' ye devredildiği, 06/01/2009 tarihinde Şahin Madencilik Tic. San. A.Ş.'den Karaelmas Pazarlama San. Tic. Ltd. Şti'.ne devredildiği, saha sahibi Şahin Madencilik San. Tic. A.Ş.'nin 14/03/2002 tarihli yazısı ile Enerji Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğüne, ... ili Soma ilçesi IR-2745 ruhsat sayılı sahanın üretimci Soma Buruyar Kömür İşletmeleri Pazarlama San. ve Tic. Ltd.Şti. 'ne rödovans karşılığı kiralandığının bildirildiği, yazı ekinde yer alan 14/2/2002 tarihli sözleşmeye göre; ... ili Soma ilçesi İR-2745 ruhsat sayılı sahanın, Şahin Madencilik Tic. San. A.Ş. ile rödovans karşılığı üretimci Soma Buruyar Kömür İşletmeleri Pazarlama San. ve Tic. Ltd. Şti. 'ne devredildiği, rödovans karşılığı kömür üretimi yapılacağı, sözleşmenin 5.maddesinde yer alan sözleşmenin süresinin 10 yıl olacağı ve bu süre içerisinde saha sahibinin ruhsat devrinin yapılamayacağını bildirdiği, sözleşme ekinde yer alan Şahin Madencilik Tic. San. A.Ş. Yönetim Kurulunun 06/03/2002 tarih, 2002/01 toplantı numaralı yönetim kurulu kararı ile Soma 'da bulunan İR-2745 ruhsat numaralı sahalarının rödovans anlaşması uyarınca Soma Buruyar Kömür İşletmeleri Pazarlama San. Tic. Ltd. Şti'.ne teslimi ile ilgili tüm işlemlerin yapılmasına karar verildiği, Soma Buruyar Kömür işletmeleri Pazarlama San. Tic. Ltd. Şti.'nin yönetim kurulunun 14/03/2002 tarih, 02 toplantı numaralı kararı ile Soma 'da bulunan Şahin Madencilik Tic. ve San. A.Ş.'ye ait İR-2745 ruhsat numaralı sahanın rödovans anlaşması uyarınca teslim alınmasına, şirket ortakları Zafer Burnalı ve Azim Uyar tarafından karar verildiği, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğünün 06/01/2009 tarihli ... ili 3253 (IR-2745) ruhsat, 3213 sayılı Maden Kanunundan doğan tüm hak ve vecibeleri ile aynen ve tamamen kanunun 5.maddesi uyarınca Şahin Madencilik Ticaret Sanayi A.Ş. vekili Seval Kürüm tarafından Kara Elmas Pazarlama San. ve Tic. Ltd. Şti.' ne 06/09/2009 tarihinde devir edildiği, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü maden işletme ruhsatına göre ... ili Soma ilçesi ruhsat numarası 3253 ruhsat sahasının işletme olduğu, ruhsat sahibinin Kara Elmas Pazarlama San. Tic. Ltd. Şti. olduğu davacı ve dava dışı... Soma uyar Kömür İşletmeleri San. Tic. Ltd. Şti.'nin kurucuları ile adreslerinin karşılaşması neticesinde iki şirket arasında benzerliklerin bulunduğu, Kara Elmas Pazarlama San. Tic. Ltd. Şti. adına işlem gören 1056519.045/12 sicil sayılı işyeri bordrolarının mevcut olmadığından bu işyerinde işçi çalıştırılıp çalıştırılmadığı tespit edilemediği, ... 1. İş Mahkemesinin 2014/47 Esas sayılı dosyası içerisinde mevcut Maden işleri Genel Müdürlüğünün 28/09/2010 tarih, 18478 sayılı yazısında "...İR-2745 (sicil 3253) sayılı ruhsat, 06/01/2009 tarihinde Şahin Madencilik Tic. San. A.Ş. Tarafından Kara Elmas Pazarlama San. Ltd. Şti.'ne devir edilmiştir. Ruhsat halen Kara Elmas Pazarlama San. ve tic. Ltd.Şti. Uhdesinde devam etmektedir. Soma Buruyar kömür İşletmeleri Pazarlama San. Ve tic. Ltd.Şti ile ruhsatın o dönem sahibi olan Şahin Madencilik Tic. San. A.Ş. İle 14/03/2002 tarihinde yapılmış 10 yıl süreli ve genel müdürlüğümüzce kabul edilmiş, halen yürürlükte olan rödovans sözleşmesi bulunmaktadır. Genel müdürlüğümüz sicil kayıtlarında başka rödovans sözleşmesine rastlanılmamıştır" şeklinde bilgi verildi.
... 1. İş Mahkemesinin Yargıtay tarafından onanmak suretiyle kesinleşen 20/01/2015 tarih 2014/47 Esas - 2015/28 sayılı kararı ile davacı Şahin Madencilik Tic. San. A.Ş. 'nin borçlu bulunmadığının tespitine hükmedildiği, ancak bu kararın gerekçesinde davacı şirketin ruhsat sahasındaki faaliyetlerinin 1995 yılında ocakta bulunan makine ve techizatları sattığı ocağın 2002 yılına kadar kapalı kaldığı, ocaktaki faaliyetlerin rödovans sözleşmesi imzalayan şirket tarafından yerine getirildiğinin tespit edildiği açıklamasına yer verildiği, davacı Kara Elmas Pazarlama San. Ltd. Şti. adına 23/03/2002 tarihinde kanun kapsamına alınan işyeri tarafından en son 2017/02 ayında işçilik bildiriminde bulunulduğu, üretim faaliyetinin dava dışı... Soma Uyar Kömür İşletmeleri Pazarlama San. Tic. Ltd. Şti. tarafından yerine getirildiğinin ispatına elverişli bilgi ve belge bulunmadığı tespit edilmiştir.
Tüm bu hususlardan anlaşılacağı üzere davacı şirket ile dava dışı... Soma Uyar Kömür işletmeleri San. Tic. Ltd. Şti. arasında kurucuları gerekse şirket faaliyetlerinin sürdürüldüğü adresler nedeniyle organik bağ bulunulduğu izlenimi edinildiği, iki şirket arasında usulüne uygun bir rödovans sözleşmesi bulunmadığı maden sahasında üretim işinin kimin tarafından yapıldığının belirlenememesi nedeniyle dava dışı şirket ile arasındaki muazzalı sözleşme nedeniyle çalıştırılan işçiler ile ilgili kurum alacaklarından sorumlu olduğu ve kurum tarafından yürütülen takip işlemlerinde yasal düzenlemelere aykırılık bulunmadığı anlaşılmakla...” gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
İstinaf kanun yoluna başvuran davacı vekili, usul ve yasaya aykırı ilk derece mahkemesi kararının kaldırılarak davanın kabulüne karar verilmesini istemiştir.
İstinaf kanun yoluna başvuran davalı Kurum vekili, 6183 sayılı Yasa'nın 58. Maddesindeki yasal düzenlemeye rağmen davanın reddi halinde borcun %10 zamlı olarak davacı taraftan tahsiline yönünde hüküm kurulmamasının usul ve yasaya aykırı olduğunu beyanla kararın bozulmasını istemiştir.
B-BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI
... Bölge Adliye Mahkemesince, ilk derece mahkemesinin ... 1. İş Mahkemesinin Yargıtay tarafından onanmak suretiyle kesinleşen 20/01/2015 tarih 2014/47 Esas - 2015/28 sayılı kararı, Soma Buruyar Kömür İşletmeciliği Paz. San. Tic.Ltd. Şti.' nin ünvan değişikliği yaparak... Soma Uyar Kömür Paz. San. Tic. Ltd. Şti. ünvanını almış olması, davacı şirket ile aralarında usulüne uygun düzenlenmiş rödövans sözleşmesinin bulunmaması, her iki şirket arasında organik bağ olduğu ve muvazaalı sözleşme nedeniyle çalıştırılan işçiler ile ilgili Kurum alacaklarından sorumlu olduğu yönündeki 10.01.2018 tarihli bilirkişi raporundaki tespit, davacı Karaelmas Şirketinin 2011/010412 sayılı icra takip dosyasından aynı dönemdeki damga vergisi borçları için gönderilen ödeme emirlerinin iptaline yönelik açılan dava nedeniyle ... 3. İş Mahkemesinin 2013/18 Esas, 2018/191 Karar sayılı davanın reddine dair verilen karara karşı yapılan istinaf itirazının ... Bölge Adliye Mahkemesi 10.Hukuk Dairesinin 2018/1999 esas, 2019/1086 karar sayılı ilamı ile esastan reddine karar verilmiş olması gözetildiğinde; İlk derece mahkemesi karar gerekçesindeki değerlendirme dikkate alındığında; davanın reddine dair verilen karar isabetli ise de davalı SGK Başkanlığı lehine % 10 oranındaki haksız çıkma tazminatına hükmedilmemesi usul ve yasaya aykırı olmuştur...” gerekçesiyle,
“Davacı vekilinin istinaf başvurusunun reddine,
Davalı SGK Başkanlığı vekilinin istinaf başvurusunun kabulüne,
... 3. İş Mahkemesi'nden verilen 05/06/2018 tarih, 2013/20 Esas ve 2018/193 Karar sayılı kararın Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 353/(1)-(b)-(2). maddesi gereğince kaldırılmasına, davanın reddine, 6183 sayılı Yasanın 58. maddesi gereğince % 10 oranındaki haksız çıkma tazminatının davacıdan alınarak davalıya verilmesine..” karar verilmiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ
Davacı vekili, davalı Kurumun müvekkil şirket ile... Soma Uyar Kömür Paz. San. Tic. Ltd. Şti. arasında muvazaa iddiası olmadığı halde mahkemenin bu yönde değerlendirme yaptığını, muvazaa olmasının da söz konusu olmadığını, her iki şirketin ayrı tüzel kişilikleri olduğunu ve bir dönem, birer ortağın soy isimlerinin aynı olması ya da akraba olmaları bu firmaları organik bağ içerisine sokmayacağını,aynı şekilde Soma'da maden sahasının ruhsat sahibi ile rödevansçının adreslerinin bir süre ortak olması da son derece doğal olduğundan bahisle usul ve yasaya aykırı kararın bozulmasını talep etmiştir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME
Bilindiği üzere madenler, Anayasanın 168. maddesi ve 3213 sayılı Maden Kanununun 4. maddesi gereği devletin hüküm ve tasarrufu altında olup, arama ve işletme hakkının gerçek ve tüzel kişilere devri ancak kanunun öngördüğü şartlarda mümkündür.
Madenler üzerindeki hakların bölünmezliğini, devir ve intikalini düzenleyen anılan Kanunun 5. maddesinde, madenler üzerindeki hakların hiç birisinin hisselere bölünemeyeceği ve her bir hakkın bir bütün halinde muameleye tabi tutulacağı hüküm altına alınmıştır. Anılan yasal düzenleme çerçevesinde, ruhsat sahibi tarafından maden sahası üzerinde, ruhsatın verdiği yetkilerin tamamının yada bir bölümünün sözleşme ile 3. kişilere devri mümkün değildir. Ancak uygulamada, ruhsat sahipleri özel hukuk alanına giren kimi sözleşmelerle ve belirli bir bedel karşılığında maden çıkarma ve satış haklarını özel kişilere bırakmaktadırlar. Rödovans olarak adlandırılan bu yöntemle ruhsat sahipleri, taşeron olarak üretim yapan üçüncü kişilere süreli sözleşmeler ile maden çıkarma ve satış haklarını kiralamaktadırlar.
Günümüz literatüründe rödovans, “maden ruhsat alanlarının, hukuki hak ve sorumlulukları kendisinde kalması koşuluyla hak sahibi tarafından sözleşme ile özel veya tüzel bir kişiye, bir süre tahsis edilmesi durumunda, maden ocağının işletilmesini üstlenen özel veya tüzel kişinin, esas ruhsat sahibine, ürettiği her bir ton maden için ödemeyi taahhüt ettiği meblağ” olarak tanımlanmaktadır.
Rödovans sözleşmesine ilişkin Maden Kanununda özel bir düzenleme olmadığı için Borçlar Kanununun 270 ve devamı maddelerinde düzenlenen "hasılat kirasına" ait hükümler uygulanır. Türk Borçlar Hukukunda sözleşmelerde şekil serbestisi geçerlidir. Yasada özel olarak bir şekle bağlanmayan sözleşmeleri taraflar istedikleri şekilde yapabilirler. Rödovans sözleşmesi maden ruhsatının devri anlamına gelmediğinden, devir sözleşmesinin Maden İşleri Genel Müdürlüğünde yetkili memur huzurunda yapılması zorunluluğu yoktur.
1990 yılında Maden Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 32. maddesinin son fıkrası değiştirilerek, üçüncü kişi ve kuruluşların ruhsat sahipleri ile yapmış oldukları rödovans, kira, taşeron vb. sözleşmelere dayanılarak ruhsat sahasında faaliyette bulunabilmesi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının iznine bağlanmıştır. Ruhsat sahiplerinin, sözleşmeleri bir ay içinde Maden Dairesi’ne bildirerek uygun görüş alması şartı getirilmiştir. Ancak 03.02.2005 tarihinde yayımlanan Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin geçici 2. maddesindeki “Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden sonra, ruhsat sahiplerinin Kanun kapsamındaki faaliyetleri ile ilişkili olarak üçüncü kişi ya da kuruluşlarla yaptığı sözleşmelerin Genel Müdürlüğe bildirilmesine ve görüş alınmasına gerek yoktur. Ancak ruhsat sahasındaki tüm faaliyetlerden Genel Müdürlüğe karşı ruhsat sahibi sorumludur.” hükmü gereği bildirim yükümlülüğü kaldırılmıştır. Anılan yönetmelik, 06.11.2010 tarihinde yayımlanan Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliğinin 168. maddesi ile yürürlükten kaldırılarak, Rödövans sözleşmeleri ile ilgili olarak geçici 1. maddesinde aynı düzenlemeye yer verilmiştir.
Rödovansçının sorumluluğu konusunda 24.06.2010 tarih 27621 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5995 sayılı Kanunun 17. maddesi ile Maden Kanununa eklenen Ek 7. maddesi ile yeni düzenleme yapılmıştır. Anılan madde de; maden ruhsat sahiplerinin, ruhsat sahalarının bir kısmında veya tamamında üçüncü kişilerle yapmış oldukları rödovans sözleşmelerinde, bu alanlarda yapılacak madencilik faaliyetlerinden doğacak İş Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili idari, mali ve hukuki sorumluluklarının rödovansçıya ait olacağı, ancak bu durumun ruhsat sahibinin Maden Kanunundan doğan sorumluluklarını ortadan kaldırmayacağı belirtilmiştir.
Davada çözümü gereken sorun, prim borçlusu davadışı şirket ile davacı şirket arasında düzenlenen, maden kömürü sahasının rödovansla çalıştırılmasına ilişkin sözleşmeye dayalı çalışmanın, asıl işveren-alt işveren (taşeron) ilişkisi yaratacak nitelikte olup olmadığının saptanmasıdır.
Dava konusu dönemin bir kısmında yürürlükte olan ve üçüncü kişinin aracılığının düzenlendiği 506 sayılı Kanunun 87. maddesine göre; "sigortalılar üçüncü bir kişinin aracılığı ile girmiş ve bununla sözleşme yapmış olsalar bile, bu kanunun işverene yüklediği ödevlerden dolayı, aracı olan üçüncü kişi ile birlikte asıl işveren de sorumludur. Aracı, bir işte veya bir işin bölüm veya eklentisinde işverenden iş alan ve kendi adına sigortalı çalıştıran 3. kişidir." 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanunun 12. maddesinde de "Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denir. Sigortalılar, üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve bunlarla sözleşme yapmış olsalar dahi, asıl işveren, bu Kanunun işverene yüklediği yükümlülüklerden dolayı alt işveren ile birlikte sorumludur." hükümleri düzenlenmiştir.
Bu çerçevede, asıl işveren taşeron ilişkisinin varlığı için öncelikle işin başka bir işverenden alınmış olması, bir başka ifade ile asıl işverenin işverenlik sıfatına devredilen iş dolayısıyla sahip olması, asıl işyeri ya da işyerinden sayılan yerlerde kendi adına işçi çalıştırıyor olması gerekir.
İşin belirli bir bölümünde değil de tamamının bir bütün halinde ya da bölümlere ayrılarak başkalarına devredildiği, işten bu yolla tamamen el çekildiği, sigortalı çalıştırılmadığı için işveren sıfatının haiz olunmadığı durumda ise, bunları devralan kişiler alt işveren, devredenler de asıl işveren olarak nitelendirilemeyecektir.
Aracı sıfatının kazanılmasında diğer koşullar ise; asıl işverenden istenilen işin, asıl iş ya da işyeriyle ilgili işin bir bölümünde veya işyeri eklentilerinde alınmış olması ve bu işte işi alanın kendi işçilerinin çalıştırılması ve bu nedenle de işveren sıfatına sahip olunmasıdır.
Yapılan açıklamalar ışığında, davacı Kara Elmas Pazarlama Sanayi Ticaret Limited Şirketinin kanun kapsamına alınış tarihinin 23/03/2002 olduğu, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü işletme izni belgesinin 30/06/1988 tarihinde Karadeniz Madencilik Tic. San. Ltd. Şti. adına düzenlendiği, ruhsatın 15/03/1990 tarihinde bu şirket tarafından Sert Holding A.Ş.'ne devredildiği, 30/03/1990 tarihinde de Sert Holding A.Ş.'den Şahin Madencilik Tic.San. A.Ş.'ye devredildiği, 06/01/2009 tarihinde ise Şahin Madencilik Tic.San.A.Ş.'den Karaelmas Pazarlama san. Tic. Ltd. Şti. 'ne devredildiği, öte yandan işletme ruhsat sahibi dava dışı Şahin Madencilik Tic.San. A.Ş.ile dava dışı dava dışı prim borçlusu... Soma Uyar Ltd. Şti.(eski unvanı Soma Buruyar Kömür İşletmeciliği Pazarlama Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.) arasında 14.02.2002 tarihli 10 yıl süreli bir rödavans sözleşmesinin akdedildiği,bu sözleşme devam ederken ruhsatın Şahin Madencilik Tic. San. A.Ş. 'den Karaelmas Pazarlama San. Tic. Ltd. Şti.'ne devredildiği anlaşılmaktadır.
Dava dışı Şahin Madencilik Tic. San. A.Ş. ile dava dışı prim borçlusu... Soma Uyar Ltd.Şti. (eski unvanı Soma Buruyar Kömür İşletmeciliği Pazarlama Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.) arasındaki sözleşmenin tetkikinden; Saha sahibinin rödovans karşılığı üretimciye mevcut tesisleri (yeraltı ve yerüstü) hali hazır şekliyle bir zabıt karşılığı teslim edeceğinin; saha sahibinin uhdesinde bulunan maden sahasını, Maden Kanunu ve işbu sözleşmenin maddelerinden doğan haklarını her zaman kontrol etmek denetlemek hakkına sahip olduğunun ve bu denetlemeyi dilediği kimseye yaptırabileceğinin; maden sahibinin, üretimcinin bir yeminli mali müşavir tarafından tam tastik kapsamında denetim altına alınmasını talep etmek hakkı olduğunun; üretimci tarafından Maden İşleri Genel Müdürlüğüne her yıl verilen üretim programını öncelikle saha sahibinin onayına sunacağının, saha sahibi program üzerinde itiraz ve düzeltme haklarını isterse kullanabileceğinin ve üretim programı saha sahibinin onayından sonra Maden İşleri Genel Müdürlüğüne sunulacağının; saha sahibi ve üretimci gerek program ve hedeflerin takibi gerekse gerekli görülen diğer hususları karşılıklı olarak görüşmek üzere üç ayda bir tarafların anlaşacağı bir yerde toplanacağının; dönem faaliyetleri raporlarının, projelerin ve imalat haritalarının hazırlanması ve Maden Kanunu'nun yükümlülüklerinden ruhsat sahibinin sorumlu olduğunun; rödovans tutarının kontrolü için saha sahibinin kantar, sevk irsaliyesi, fatura gibi vesairleri kontrol hakkının daima olduğunun taraflar arasında kararlaştırıldığı görülmektedir.
Mahkemece, ... 1. İş Mahkemesinin Yargıtay tarafından onanmak suretiyle kesinleşen 20/01/2015 tarih 2014/47 Esas - 2015/28 sayılı kararı ile davacı Şahin Madencilik Tic. San. A.Ş. 'nin dava dışı Soma Buruyar Kömür İşletmeciliği Pazarlama Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.' nin işlettiği kömür madeni işyerinin asıl işvereni olmadığı iddiasıyla prim borçlarının tahsili için gönderilen ödeme emirlerinin iptalini ve hacizlerin kaldırılması istemine ilişkin davada,davacının borçlu bulunmadığının tespitine hükmedildiği, ancak bu kararın gerekçesinde davacı şirketin ruhsat sahasındaki faaliyetlerinin 1995 yılında ocakta bulunan makine ve techizatları sattığı ocağın 2002 yılına kadar kapalı kaldığı, ocaktaki faaliyetlerin rödovans sözleşmesi imzalayan şirket tarafından yerine getirildiğinin tespit edildiği açıklamasına yer verildiği, davacı Kara Elmas Pazarlama San.Ltd. Şti' adına 23/03/2002 tarihinde kanun kapsamına alınan işyeri tarafından en son 2017/02 ayında işçilik bildiriminde bulunulduğu, üretim faaliyetinin dava dışı... Soma Uyar Kömür İşletmeleri Pazarlama San. Tic.Ltd.Şti tarafından yerine getirildiğinin ispatına elverişli bilgi ve belge bulunmadığının tespit edildiğinden bahisle buna göre, davacı Kara Elmas Pazarlama San.Ltd. Şti. ile dava dışı... Soma Uyar Kömür işletmeleri San. Tic. Ltd. Şti. arasında gerek kurucuları gerekse şirket faaliyetlerinin sürdürüldüğü adresler nedeniyle organik bağ bulunulduğu izlenimi edinildiği, ki şirket arasında usulüne uygun bir rödovans sözleşmesi bulunmadığı maden sahasında üretim işinin kimin tarafından yapıldığının belirlenememesi nedeniyle dava dışı... Soma Uyar Kömür işletmeleri San. Tic. Ltd. Şti. ile arasındaki muvazaalı sözleşme nedeniyle çalıştırılan işçiler ile ilgili kurum alacaklarından sorumlu olduğu gerekçesiyle kurulan hüküm eksik incelemeye dayalıdır.
Mahkemece, yukarıda değinilen yasal düzenlemeler ve yapılan açıklamalar çerçevesinde, dava dışı... Soma Uyar Kömür işletmeleri San. Tic. Ltd. Şti. ile Şahin Madencilik Tic. San. A.Ş. arasında akdedilen rödavans sözleşmesi döneminde ruhsatı devraldığı tarihten itibaren davacı Kara Elmas Pazarlama San. Ltd. Şti.' nin işyerinde işçi çalıştırıp çalıştırmadığı; üretim araçlarının kim tarafından ne şekilde sağlandığı, üretim işinin kimin tarafından yapıldığı, sözleşme hükümlerinin uygulandığı dönem içerisinde denetim görevinin davacı şirket tarafından gerçekleştirilip, bu konuda eleman çalıştırılıp çalıştırılmadığı; konuları da araştırılarak, 5510 sayılı Kanunun 12. maddesinde belirtilen koşulların somut olayda gerçekleşip gerçekleşmediğinin şüpheden uzak biçimde ortaya konulması gereğinin gözetilmemiş olması, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz ardı edilerek eksik araştırma ve inceleme sonucu yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O halde, davacı vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun kabulü ile kararın kaldırılarak davanın reddine ilişkin kararı bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi kararının, yukarıda açıklanan nedenlerle HMK’nın 373/2 maddesi gereği BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde temyiz eden ilgiliye iadesine, dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 19.01.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.