Danıştay 2. Daire 2020/1901 Esas 2022/1137 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İKİNCİ DAİRE
Esas No : 2020/1901
Karar No : 2022/1137

DAVACI : ...
VEKİLİ : Av. ...

DAVALI : ...Bakanlığı
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri ...

DAVANIN KONUSU :
Van ili, Edremit ilçesi, ...İlköğretim Okulunda ana sınıfı öğretmeni olan ve eşi sosyal güvenlik yönünden 506 sayılı Kanun'un Geçici 20. maddesinde belirtilen özel sandığa tabi çalışan davacının, eş durumu özürüne dayalı olarak Samsun iline atanmak için yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlem ile bu işlemin dayanağını oluşturan ve 14/12/2011 tarihinde yayımlanan Öğretmenlerin Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu'nda, eşi 506 sayılı Kanun'un Geçici 20. maddesine göre, bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlara yer verilmemesi yönünden eksik düzenlemenin iptali istenilmiştir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Danıştay İkinci Dairesinin 22/02/2018 günlü, E:2016/553, K:2018/1058 sayılı kararıyla;
14/12/2011 tarihinde yayımlanan Öğretmenlerin Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu'nda, eşi 506 sayılı Kanun'un Geçici 20. maddesine göre, bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlara yer verilmemesine ilişkin eksik düzenlemenin iptali istemi yönünden;
Uyuşmazlık konusu düzenlemeye karşı açılan başka bir davada; Danıştay İkinci Dairesinin 22/02/2018 tarih ve E:2016/550, K:2018/1057 sayılı kararıyla; "eşi, 506 sayılı Kanun'un geçici 20. maddesine göre bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlara, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve benzeri kurumlarda çalışanlara" yer verilmemesine ilişkin eksik düzenlemenin iptaline karar verildiğinden, aynı konudaki iptal istemi hakkında ayrıca karar verilmesine yer bulunmadığı,
Van ili, Edremit ilçesi, Gölkaşı İlköğretim Okulu'nda ana sınıfı öğretmeni olan ve eşi sosyal güvenlik yönünden 506 sayılı Kanun'un Geçici 20. maddesinde belirtilen özel sandığa tabi olarak çalışan davacının, eş durumu özrüne dayalı olarak Samsun iline atanmak için yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlemin iptali istemi yönünden;
06/05/2010 tarih ve 27573 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmenlerinin Atama ve Yer Değiştirme Yonetmeliği'nin "Eş Durumu Özrü" başlıklı 37. maddesinin 2. fıkrası, 5. fıkrası ve 9. fıkrasının (b) bendinde yer alan düzenlemeler aktarıldıktan sonra,
Anılan Yönetmeliğin, "Eş Durumu Özrü" başlıklı 37. maddesinin 2. fıkrası incelendiğinde, düzenlemenin amacının; eşi kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektörde belli bir süre görev yapmış bulunan öğretmenlerin eş durumu özrüne bağlı olarak atanmasına imkan sağlamak suretiyle Anayasa ile koruma altına alınan aile bütünlüğünün sağlanması ve bu şekilde kamu hizmetinin daha verimli bir şekilde yürütülmesi olduğu,
Bu durumda, davacının eşinin 5510 sayılı Kanun kapsamında sosyal güvenlik kurumuna bağlı olarak çalışmadığı açık olmakla birlikte, çalıştığı kurumun tâbi olduğu özel sandık kapsamında sosyal güvencesi bulunduğunun anlaşılması karşısında, eşinin görev yaptığı Samsun iline eş durumu özrü kapsamında naklen atanma istemi hakkında, Yönetmelik'te öngörülen diğer şartların da yerine getirilip getirilmediği konusunda bir değerlendirme yapıldıktan sonra işlem tesis edilmesi gerekirken, Aralık 2011 Öğretmenlerin Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu'nda özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlara yer verilmediğinden bahisle başvurusunun reddine ilişkin dava konusu işlemin Yönetmeliğin amacına aykırı olduğu sonucuna ulaşıldığı,
Öte yandan, işlemin iptali yolunda verilen kararın, davacının eş durumu özrü sebebiyle Samsun iline doğrudan atanması sonucunu doğurmayıp; davalı idarece, davacı talebinin dava konusu işlem tarihinde yürürlükte bulunan mevzuattaki eş durumu özrüne ilişkin hükümler çerçevesinde boş norm kadro durumu ve hizmet puanı da dikkate alınarak, yeniden değerlendirilerek sonucuna göre bir işlem tesis edilmesi gerektiği gerekçesiyle,
14/12/2011 tarihinde yayımlanan Öğretmenlerin Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu'nda, eşi 506 sayılı Kanun'un Geçici 20. maddesine göre, bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlara yer verilmemesi yönünden eksik düzenlemenin iptali istemi hakkında karar verilmesine yer olmadığına; davacının eş durumu özrüne dayalı olarak Samsun iline atanmak için yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlemin iptaline karar verilmiştir.
Anılan kararın, davalı idare tarafından temyiz edilmesi üzerine; Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 12/12/2019 günlü, E:2018/2130, K:2019/6412 sayılı kararıyla;
Bireysel işlem yönünden; Danıştay İkinci Dairesi kararının, bireysel işlemin iptaline ilişkin kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmediği;
Düzenleyici işlem yönünden; Temyize konu Daire kararında atıf yapılan Danıştay İkinci Dairesinin 22/02/2018 tarih ve E:2016/550, K:2018/1057 sayılı kararının, dava konusu edilen düzenlemeye ilişkin kısmı Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 12/12/2019 tarih ve E:2018/1920, K:2019/6400 sayılı kararı ile "...652 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 37. maddesinin 3. fıkrasının 'Bakanlıkça belirlenen özür gruplarına bağlı yer değiştirmeler ise yaz tatillerinde yapılır.' biçimindeki son cümlesinin iptaline ilişkin, Anayasa Mahkemesinin 06/02/2013 tarih ve E:2011/123, K:2013/26 sayılı kararının gerekçesi incelendiğinde; kararda özür durumuna bağlı yer değiştirmelerin sadece yaz tatillerinde yapılmasının, özür gruplarına ilişkin yer değiştirmelere zaman yönünden kısıtlama getirdiği ve bu durumun da hukuka aykırı olduğunun vurgulandığı görülmektedir.
Bu durumda, anılan Anayasa Mahkemesi kararının, Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmenlerinin Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği'nin uygulanmasını tamamen ortadan kaldıracak nitelikte olmadığı gibi tüm Yönetmelik maddelerini hukuka aykırı kıldığından da söz edilemeyeceğinden dava konusu Kılavuz'un dayanaksız kaldığından bahsedilemeyeceği açıktır.
Öte yandan, 652 sayılı KHK'nın Geçici 6. maddesinde, anılan KHK'ya ilişkin düzenlemeler yürürlüğe girinceye kadar bu KHK'ya aykırı olmayan mevcut düzenlemelerin uygulanmaya devam edileceğinin açıkça belirtilmesi karşısında, anılan Yönetmelik hükümlerinin ayakta olduğunun kabulü gerekmektedir.
Bu itibarla, uyuşmazlık konusu Kılavuz hükümlerinin esas yönünden incelemesi gerekirken, Anayasa Mahkemesinin 06/02/2013 tarih ve E:2011/123, K:2013/26 sayılı kararına atıf yapılarak Kılavuz'un dayanaksız kaldığı gerekçesiyle verilen iptal kararında hukuki isabet bulunmadığı sonucuna varılmıştır...." gerekçesiyle bozulmuştur.
Bu durumda, Daire tarafından dava konusu düzenleyici işlem yönünden karar verilmesine yer olmadığı kararı verilmesine gerekçe olan iptal kararı, temyiz aşamasında bozulduğundan, Dairesince bu husus dikkate alınarak, bu kısım hakkında yeniden bir karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle; Danıştay İkinci Dairesinin temyize konu 22/02/2018 günlü, E:2016/553, K:2018/1058 sayılı kararının, bireysel işlemin iptaline ilişkin kısmının onanmasına, düzenleyici işlemin iptali istemi hakkında karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısmının bozulmasına karar verilmiştir.

DAVACININ İDDİALARI :
Davacı tarafından; Van ili, Edremit ilçesi, ...İlköğretim Okulunda ana sınıfı öğretmeni olarak görev yaptığı, eşinin ise sosyal güvenlik yönünden 506 sayılı Kanun'un Geçici 20. maddesinde belirtilen özel sandığa tabi olarak Samsun ilinde özel bir bankada çalıştığı, eş durumu mazeretiyle Samsun iline atanmak için yaptığı başvurusunun kabul edilmediği; bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olanlar ile SGK mevzuatına tabi olarak çalışanlar arasında 2005 yılından Aralık 2011'e kadar davalı Bakanlık tarafından bir ayrım yapılmadığı; dava konusu olan Kılavuz'da eksik düzenleme bulunduğu ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI :
Davalı idare tarafından; 652 sayılı KHK’nın 37/3. fıkrasında; "Öğretmenlerin Bakanlıkça belirlenen hizmet bölge veya alanlarında en az üç eğitim öğretim yılı görev yapması esastır. Bunların yer değiştirme suretiyle atamaları her yıl yapılan atama plan ve programları çerçevesinde eğitim öğretim faaliyetlerini etkilemeyecek şekilde sonuçlandırılır. Bakanlıkça belirlenen özür gruplarına bağlı yer değiştirmeler ise yaz tatillerinde yapılır.” hükmünün yer aldığı, üst hukuk normlarına ve ihtiyaca binaen güncellenen hükümler çerçevesinde hazırlanan dava konusu Kılavuzun mevzuata uygun olduğu savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : ...

DÜŞÜNCESİ : Uyuşmazlık konusu eksik düzenlemeye karşı açılan başka bir davada; Danıştay İkinci Dairesinin 08/03/2022 günlü, E:2020/1903, K:2022/1113 sayılı kararıyla, söz konusu eksik düzenlemenin iptaline karar verildiğinden, işbu davaya yönelik aynı istem hakkında yeniden karar verilmesine yer bulunmamaktadır.

DANIŞTAY SAVCISI : ...
DÜŞÜNCESİ : Dava Van ili, Edremit ilçesi, ...İlköğretim Okulu'nda ana sınıfı öğretmeni olan davacı tarafından, eşinin sosyal güvenlik yönünden 506 sayılı Kanun'un Geçici 20. maddesinde belirtilen özel sandığa tabi olarak çalıştığından bahisle eş durumu özürüne dayalı olarak Samsun iline atanmak için yapılan başvurunun, Aralık 2011 Öğretmenlerin Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu'nda bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığı'na tabi olarak çalışanlara yer verilmediğinden bahisle davalı idarece reddi üzerine, 23.12.2011 tarihli Milli Eğitim Bakanlığı söz konusu ret işlemi ile bu işlemin dayanağını oluşturan ve 14/12/2011 tarihinde yayımlanan Öğretmenlerin Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu'nda, eşi 506 sayılı Kanun'un Geçici 20. maddesine göre, bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlara yer verilmemesi yönünden eksik düzenlemenin iptali istemiyle açılmıştır.
Danıştay İkinci Dairesinin 22/02/2018 tarih ve E:2016/553, K:2018/1058 sayılı kararıyla;
14/12/2011 tarihinde yayımlanan Aralık/2011 Öğretmenlerin Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu'nda, eşi, 506 sayılı Kanunun Geçici 20. maddesine göre bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlara yer verilmemesine ilişkin eksik düzenlemenin iptal istemi yönünden; Uyuşmazlık konusu düzenlemeye karşı açılan başka bir davada; İkinci Dairenin 22/02/2018 tarih ve E:2016/550, K:2018/1057 sayılı kararıyla; "eşi, 506 sayılı Kanun'un geçici 20. maddesine göre bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlara, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve benzeri kurumlarda çalışanlara" yer verilmemesine ilişkin eksik düzenlemenin iptaline karar verildiği, 652 sayılı KHK'nın 37. maddesinin 3. fıkrasının "Bakanlıkça belirlenen özür gruplarına bağlı yer değiştirmeler ise yaz tatillerinde yapılır." biçimindeki son cümlesinin Anayasa Mahkemesi'nin 06/02/2013 günlü, E:2011/123, K:2013/26 sayılı kararıyla iptal edilmesi karşısında, dava konusu Kılavuz'un yasal dayanağının kalmadığı gerekçeleriyle aynı konudaki iptal istemi hakkında ayrıca karar verilmesine yer bulunmadığına, davacının, eş durumu özrüne dayalı olarak Samsun iline atanmak için yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlemin iptali istemi yönünden işlemin iptaline karar verildiği, bu kararın davalı idare tarafından temyiz edilmesi üzerine yapılan inceleme sonucunda; Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 12/12/2019 tarih ve E.2018/2130;K.2019/6412 sayılı kararıyla, kararın bireysel işlemin iptaline ilişkin kısmının onanmasına karar verildiği ve kararın bu kısmının kesinleştiği, dava konusu edilen düzenlemeye ilişkin kısım yönünden ise, temyize konu Daire kararında atıf yapılan Danıştay İkinci Dairesinin 22/02/2018 tarih ve E:2016/550, K:2018/1057 sayılı kararının, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 12/12/2019 tarih ve E:2018/1920, K:2019/6400 sayılı kararı ile; Anayasa Mahkemesinin 06/02/2013 tarih ve E:2011/123, K:2013/26 sayılı kararının Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmenlerinin Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği'nin uygulanmasını tamamen ortadan kaldıracak nitelikte olmadığı gibi tüm Yönetmelik maddelerini hukuka aykırı kıldığından da söz edilemeyeceğinden dava konusu Kılavuz'un dayanaksız kaldığından bahsedilemeyeceği, bu itibarla, uyuşmazlık konusu Kılavuz hükümlerinin esas yönünden incelemesi gerekirken, Anayasa Mahkemesinin 06/02/2013 tarih ve E:2011/123, K:2013/26 sayılı kararına atıf yapılarak Kılavuz'un dayanaksız kaldığı gerekçesiyle verilen iptal kararında hukuki isabet bulunmadığı sonucuna varılmıştır...." gerekçesiyle bozulduğundan dava konusu düzenleyici işlem yönünden Dairesince bu husus dikkate alınarak, bu kısım hakkında yeniden bir karar verilmesi gerektiği belirtilerek kararın düzenleyici işlemin iptaline ilişkin kısmının bozulduğu anlaşılmıştır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 50. maddesinin beşinci fıkrası uyarınca, temyiz üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca verilen kararlara uyulması zorunlu olduğundan, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun bozma gerekçesi gözetilerek dosyanın incelenmesine geçildi.
Dava konusu uyuşmazlık 506 sayılı Kanunun Geçici 20 nci maddesine göre, öğretmenin bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışan eşinin de sosyal güvenlik kurumuna bağlı olarak çalışan öğretmen eşleri gibi, Aralık 2011 Öğretmenlerin Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu kapsamına alınıp alınmayacağı, buna bağlı olarak eşi bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışan öğretmenlerin anılan klavuzun "Eş durumu özrü" başlıklı 3/1. maddesi kapsamına dahil edilmemesi nedeniyle eksik düzenleme bulunup bulunmadığına ilişkindir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın “Ailenin Korunması” başlıklı 41. maddesinin 1. fıkrasında; Ailenin Türk toplumunun temeli olduğu ve eşler arasında eşitliğe dayandığı, 2. fıkrasında ise Devletin, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması için gerekli tedbirleri alacağı hükme bağlanmıştır.
652 sayılı Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin "Atama" başlıklı 37/4. maddesinde "Öğretmenlerin yer değiştirme suretiyle atamalarında uyulacak temel ilkeler, özür grupları, hizmet bölgeleri ve alanları, hizmet puanı ve diğer hususlara ilişkin usûl ve esaslar yönetmelikle belirlenir." hükmüne yer verilmiştir.
06/05/2010 günlü, 27573 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan ve dava konusu işlemin tesis edildiği tarih itibariyle yürürlükte olan Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmenlerinin Atama ve Yer Değiştirme Yonetmeliği'nin "Tanımlar" başlıklı 4/k maddesinde " Kılavuz: Öğretmenlik görevine atamaya veya öğretmenlerin il içi ve iller arası yer değiştirmelerinde uygulanacak usul ve esasları belirlemek üzere bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak hazırlanan düzenlemeyi, ifade eder.", "Eş Durumu Özrü" başlıklı 37. maddesinin 2. fıkrasında; "Öğretmenlerin bu özür durumundan yer değiştirme isteğinde bulunabilmesi için eşinin, atanmak istediği yerde sosyal güvenlik kurumuna bağlı olarak çalışması ve bu durumu belgelendirmeleri gerekmektedir." 5. fıkrasında; "Eş durumu özrüne bağlı olarak yapılacak yer değiştirmelerde aranan son iki yıl içinde en az 360 gün sigortalılık süresinin hesabında, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesi kapsamında geçen hizmet süreleri birlikte değerlendirilir." denildikten sonra, 9. fıkranın (b) bendinde eşi; kamu kurum ve kuruluşları dışında 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin (a) ve (b) bentleri kapsamında sigortalı olarak çalışanların, 10. bendinde öğretmenlerden eşleri ülke genelinde faaliyet gösteren; ancak, merkezi bir ilde yerleşik olan şirketlerde çalışanların, iş merkezinin dışında bir iş yerlerinde çalışıyor olması hâlinde atanma talepleri halinde hangi belgelerin isteneceği düzenlenmiştir.
Yukarıda yer verilen Yönetmeliğin, "Eş Durumu Özrü" başlıklı 37. maddesinin 2. fıkrası incelendiğinde, düzenlemenin amacının; eşi kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektörde belli bir süre görev yapmış bulunan öğretmenlerin eş durumu özrüne bağlı olarak atanmasına imkan sağlamak suretiyle Anayasa ile koruma altına alınan aile bütünlüğünün sağlanması ve bu şekilde kamu hizmetinin daha verimli bir şekilde yürütülmesi olduğu anlaşılmaktadır.
Mülga 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun halen yürürlükte olan geçici 20. maddesinde, "Bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlikler personelinin malullük, yaşlılık ve ölümlerinde yardım yapmak üzere, bu kanunun yayımı tarihine kadar tesis veya dernek olarak kurulmuş bulunan sandıklar, bu kanunun yayımı tarihinden itibaren en geç altı ay içinde:
a) İlgili bulundukları banka, sigorta şirketi, reasürans şirketi, ticaret odası, sanayi odası, borsa veya bunların birliklerinin bütün personelini kapsayacak,
b) Bu personelin, iş kazalariyle meslek hastalıkları, hastalık, analık, malullük, yaşlılık ve ölüm, eşlerinin analık, eş ve çocuklarının hastalık hallerinde, en az bu kanunda belirtilen yardımları sağlayacak,
c) Sandıkların statülerine tabi personelin bu madde şümulüne giren banka, sigorta şirketi, reasürans şirketi, ticaret odası, sanayi odası, borsa veya bunların birliklerinden birinden diğerine geçmesi halinde bu gibi personelin kendi sandıklarındaki müktesep haklarının da diğer ilgili sandığa veya aralarında kuracakları müşterek bir sandığa intikalini temin edecek,
... Sözü edilen sandıkların mevzuatına tabi olarak geçen hizmetler ile emekli sandıkları kanunlarına veya malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak geçen hizmetler yazılı istek halinde, 05/01/1961 tarihli 228 sayılı Kanunun aylık bağlanmasına ilişkin esasları dairesinde birleştirilerek tahsis yapılır." hükmüne yer verilmiştir.
Öte yandan, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na 08/05/2008 tarih ve 26870 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5754 sayılı Kanun'un 73. maddesi ile eklenen geçici 20. maddesinde, "506 sayılı Kanunun geçici 20. maddesi kapsamındaki bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlikler personeli için kurulmuş bulunan sandıkların iştirakçileri ile aylık veya gelir bağlanmış olanlar ile bunların hak sahipleri herhangi bir işleme gerek kalmaksızın bu maddenin yayımı tarihinden itibaren üç yıl içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna devredilerek bu Kanun kapsamına alınır. Üç yıllık süre Bakanlar Kurulu kararı ile en fazla (Değişik: 01/03/2012-6283/3 md.) dört yıl daha uzatılabilir. Devir tarihi itibarıyla sandık iştirakçileri bu Kanunun 4 üncü maddesinin (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar." hükmüne yer verilmiş, anılan maddenin devamında ise 506 sayılı Yasa'nın geçici 20. maddesi uyarınca kurulan sandıkların Sosyal Güvenlik Kurumu'na devri aşamasındaki geçiş sürecine ilişkin düzenlemelere yer verilmiş, yasa metninde geçen süreler 4/3/2011 tarihli ve 2011/1559 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile iki yıl, 8/4/2013 tarihli ve 2013/4617 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile bir yıl, 24/2/2014 tarihli ve 2014/6042 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile, bir yıl daha uzatılmış, bu süreçte 506 sayılı Kanunun Geçici 20. maddesi kapsamındaki banka sandıklarının Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığına devir işlemleri tamamlanamamıştır.
5510 sayılı Yasa genel olarak incelendiğinde; anılan Yasa'nın 38/1. maddesinde, “Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının uygulanmasında dikkate alınacak sigortalılık süresinin başlangıcı; sigortalının,... 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sandıklara veya bu Kanuna tâbi olarak malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak ilk defa kapsama girdiği tarih olarak kabul edilir..." hükmüne, Geçici 2. maddesinin 1/c-4. bendinde "...Bu Kanuna tabi hizmetlerle 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesine tabi sandıklarda geçen hizmetlerin birleştirilmesinde de bu fıkra hükümleri esas alınmak suretiyle bu Kanunla mülga 2829 sayılı Kanun hükümleri uygulanır.” hükmüne, 81. maddesinde, "Bu Kanun gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işverenler bir yıl süreyle bu fıkrayla sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz. Bu fıkrada düzenlenen teşvik, kamu idareleri hariç bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara ilişkin matrah, oran ve esaslar üzerinden 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sandıkların statülerine tabi personel için de uygulanır." hükmü, 102. maddesinin j fıkrasındaki, ".... bildirim ile 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesinde yer alan sandıklara, sandık iştirakçiliğinin başlama veya sona ermesine ilişkin bildirimi, süresi içinde ya da Kurumca belirlenen şekle ve usule uygun olarak yapmayanlar veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında,... her bir sigortalı veya sandık iştirakçisi için asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanır." hükmüne yer verilmiştir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri göz önüne alındığında, 506 sayılı Yasa'nın geçici 20. maddesine göre kurulmuş olan özel emeklilik sandıklarının henüz Sosyal Güvenlik Kurumu'na devir süreci tamamlanmamış olması nedeniyle, bu sandıklara tabi olarak çalışanların 5510 sayılı Yasa'nın uygulanmasında sigortalı sayılamayacağı ileri sürülebilirse de; bu sandıkların tamamen 5510 sayılı Yasa'dan bağımsız olarak faaliyet gösterdiğinden, başka bir ifadeyle iştirakçilerinin işe başlama, sigortalılık süresinin hesabı, emeklilik işlemleri gibi uygulamalarında Sosyal Güvenlik Kurumu'nun gözetim ve denetimi dışında, tamamen özel, ayrı bir mevzata tabi olduğundan söz edilemez.
Bu durumda, yasa koyucunun amacının anılan özel emeklilik sandıklarına iştirakçi olan personeli 5510 sayılı Kanun 4/a maddesi çerçevesinde sigortalı kapsamına almak istediğinin açık olduğu, sırf yasada belirlenen sürede bu sandıklarının Sosyal Güvenlik Kurumuna devir işlemlerinin normal olarak 08.05.2011 tarihine kadar tamamlanamamasının eşi özel emeklilik sandığı iştirakçisi öğretmenler aleyhine sonuç doğuracak şekilde yorumlanmasının hakkaniyete uygun düşmediği, bu durumdaki özel emeklilik sandığı iştirakçisi personelin 5510 sayılı yasa kapsamı dışında olmakla birlikte, çalıştığı bankanın tâbi olduğu ve primlerinin ödendiği özel sandık kapsamında sosyal güvencesi bulunduğunun anlaşılması karşısında, eşi 506 sayılı Yasa'nın geçici 20. maddesine göre kurulmuş olan özel emeklilik sandığı iştirakçisi olan öğretmenlerin, Aralık 2011 Öğretmenlerin eş durumu özrüne bağlı olarak atama talebinde bulunabilecekler arasına dahil edilmemesinin 5510 sayılı Kanunun Geçici 20. maddesi ile 06/05/2010 günlü, 27573 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmenlerinin Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği'nin 37/2. maddesindeki düzenlemenin amacına aykırı olduğu, bu nedenle Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu'nun "Eş durumu özrü" başlıklı 3/1. maddesinde eşi bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığı'na tabi olarak çalışan öğretmenlerin madde kapsamına dahil edilmemesi nedeniyle eksik düzenleme bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, 14/12/2011 tarihinde yayımlanan Öğretmenlerin Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu'nun 3/1. maddesinde eşi 506 sayılı Kanun'un Geçici 20. maddesine göre, bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlara yer verilmemesi yönünden eksik düzenlemenin iptaline karar verilmesinin gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay İkinci Dairesince; Dairemizin 22/02/2018 günlü, E:2016/553, K:2018/1058 sayılı kararının karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısmının, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 12/12/2019 günlü, E:2018/2130, K:2019/6412 sayılı kararıyla bozulması üzerine, 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesine göre Danıştay dava dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararların temyizen bozulması halinde ısrar hakkı tanınmadığından bozma kararına uyularak, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten sonra dosyadaki bilgi ve belgeler de incelenmek suretiyle, bozulan kısım yönünden işin gereği düşünüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Van ili, Edremit ilçesi, ...İlköğretim Okulunda ana sınıfı öğretmeni olarak görev yapan davacı, eşi sosyal güvenlik yönünden 506 sayılı Kanun'un Geçici 20. maddesinde belirtilen özel sandığa tabi çalıştığından, eş durumu özürüne dayalı olarak Samsun iline atanmak için başvuru yapmış, anılan başvurusu, Aralık/2011 Öğretmenlerin Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu'nda; eşi bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlara yer verilmediğinden bahisle 23/12/2011 tarihli işlem ile reddedilmiştir.
Bunun üzerine işbu dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT :
652 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin işlem tarihinde yürülükte olan 37. maddesinin 3. fıkrasında; "Öğretmenlerin Bakanlıkça belirlenen hizmet bölge veya alanlarında en az üç eğitim öğretim yılı görev yapması esastır. Bunların yer değiştirme suretiyle atamaları her yıl yapılan atama plan ve programları çerçevesinde eğitim öğretim faaliyetlerini etkilemeyecek şekilde sonuçlandırılır. Bakanlıkça belirlenen özür gruplarına bağlı yer değiştirmeler ise yaz tatillerinde yapılır.";
Geçici 6. maddesinde ise, "Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin uygulanmasına ilişkin düzenlemeler bir yıl içinde yürürlüğe konulur. Bu düzenlemeler yürürlüğe girinceye kadar mevcut düzenlemelerin bu Kanun Hükmünde Kararnameye aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam olunur." hükümlerine yer verilmiştir.
06/05/2010 tarih ve 27573 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmenlerinin Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği'nin işlem tarihinde yürürlükte bulunan 35. maddesinde, öğretmenlerin sağlık, eş ve öğrenim durumu özürleri nedeniyle özür gereklerinin karşılanabileceği yerlere yer değiştirme isteğinde bulunabilecekleri kurala bağlanmış,
"Eş Durumu Özrü" başlıklı 37. maddesinin 2. fıkrasında; "Öğretmenlerin bu özür durumundan yer değiştirme isteğinde bulunabilmesi için eşinin, atanmak istediği yerde sosyal güvenlik kurumuna bağlı olarak çalışması ve bu durumu belgelendirmeleri gerekmektedir."; 5. fıkrasında; "Eş durumu özrüne bağlı olarak yapılacak yer değiştirmelerde aranan son iki yıl içinde en az 360 gün sigortalılık süresinin hesabında, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesi kapsamında geçen hizmet süreleri birlikte değerlendirilir."; 9. fıkrasının (b) bendinde ise; "Eşi; kamu kurum ve kuruluşları dışında 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin (a) ve (b) bentleri kapsamında sigortalı olarak çalışanlardan; 1) Eşinin çalışmakta olduğu iş yerinden alınacak görev yeri belgesi, 2) Eşinin çalışmakta olduğu iş yerinin çalışır durumda olduğunu gösterir bağlı bulunduğu vergi dairesinden veya ilgili meslek teşekkülünden alınacak belge, 3) Başvuru tarihinden itibaren geriye dönük son iki yıllık süre içinde en az 360 gün sigortalı hizmeti olduğunu ve sigortalılığının halen devam ettiğini gösterir belge, 4) Aile kütüğüne işlenmiş kişisel bilgilerin özetlerini gösterir nüfus kayıt örneği ya da Nüfus Hizmetleri Kanununun 23 üncü maddesinde belirtilen süre içerisinde Uluslararası Aile Cüzdanı örneği, (10) Öğretmenlerden eşleri ülke genelinde faaliyet gösteren; ancak, merkezi bir ilde yerleşik olan şirketlerde çalışanların, iş merkezinin dışında bir iş yerlerinde çalışıyor olması hâlinde bu maddenin dokuzuncu fıkrasının (b) bendinde istenilen belgelere ilave olarak; atanmak istediği yerde iş yerinin faaliyette olduğuna dair belgeyi anonim şirketlerde çalışanların işyerinden, diğer şirketlerde çalışanların da vergi dairesinden, belediyeden veya ilgili meslek kuruluşlarından alacağı belge ile belgelendirmeleri gerekir." kurallarına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava konusu Kılavuz'un yayımlandığı 14/12/2011 tarihi itibarıyla yürürlükte olan ve 14/09/2011 günlü, 28054 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak Milli Eğitim Bakanlığının yeniden yapılandırılması kapsamında 3797 sayılı Kanun'u yürürlükten kaldıran 652 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK)'nin Geçici 6. maddesinde; anılan KHK'ya ilişkin düzenlemeler yürürlüğe girinceye kadar bu KHK'ya aykırı olmayan mevcut düzenlemelerin uygulanmaya devam edileceğinin açıkça belirtilmesi karşısında; Kılavuz'un yayımlandığı tarihte yürürlükte bulunan ve 06/05/2010 günlü, 27573 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmenlerinin Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği'nin, 652 sayılı KHK'ya aykırı olmayan hükümlerinin iş bu dava konusu uyuşmazlık hakkında uygulanacağı açıktır.
Öte yandan; 652 sayılı KHK'nın 37. maddesinin 3. fıkrasının "Bakanlıkça belirlenen özür gruplarına bağlı yer değiştirmeler ise yaz tatillerinde yapılır." biçimindeki son cümlesinin iptaline ilişkin Anayasa Mahkemesinin 06/02/2013 günlü, E:2011/123, K:2013/26 sayılı kararının gerekçesi incelendiğinde; kararda, özür durumuna bağlı yer değiştirmelerin sadece yaz tatillerinde yapılmasının, özür gruplarına ilişkin yer değiştirmelere zaman yönünden kısıtlama getirdiği ve bu durumun da hukuka aykırı olduğunun vurgulandığı; anılan kararın, Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmenlerinin Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği'nin uygulanmasını tamamen ortadan kaldıracak nitelikte olmadığı ve tüm Yönetmelik maddelerini hukuka aykırı kıldığından da söz edilemeyeceği, dolayısıyla dava konusu Kılavuz'un dayanaksız kaldığından bahsedilemeyeceğinin kabulü gerekmektedir.
14/12/2011 tarihinde yayımlanan Öğretmenlerin Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu'nda, eşi 506 sayılı Kanun'un Geçici 20. maddesine göre, bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlara yer verilmemesine ilişkin eksik düzenlemenin iptali istemi yönünden;
Uyuşmazlık konusu eksik düzenlemeye karşı açılan başka bir davada; Dairemizin 08/03/2022 günlü, E:2020/1903, K:2022/1113 sayılı kararıyla; "... Yönetmeliğin, "Eş Durumu Özrü" başlıklı 37. maddesinin 2. fıkrası incelendiğinde, düzenlemenin amacının; eşi kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektörde belli bir süre görev yapmış bulunan öğretmenlerin eş durumu özrüne bağlı olarak atanmasına imkan sağlamak suretiyle Anayasa ile koruma altına alınan aile bütünlüğünün sağlanması ve bu şekilde kamu hizmetinin daha verimli bir şekilde yürütülmesi olduğu anlaşılmaktadır.
Bu nedenle, Kılavuzda; eşi, 506 sayılı Kanun’un 20. maddesine göre, bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlar ile eşi, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve benzeri kurumlarda çalışanlara eş durumu özrüne bağlı yer değişikliği hakkı verilmemesinin Yönetmeliğin amacına aykırı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Ayrıca, Yönetmeliğin 37. maddesinin 4. fıkrasıyla; eşi emekli olan öğretmenlere, eşlerinin emeklilik tarihinden sonraki altı ay ile sınırlı olmak ve bir defaya mahsus olmak üzere ilk yer değiştirme döneminde eşinin ikamet ettiği yere yer değiştirme isteğinde bulunabileceğine yönelik tanınan hakkın, dava konusu Kılavuz'da yer verilmemek suretiyle üst hukuk normuna aykırı şekilde ortadan kaldırıldığı görülmektedir.
Açıklanan nedenlerle; Kılavuz'un davaya konu edilen kısmının, eş durumu özrüne bağlı yer değiştirme başvurusunda bulunacaklar yönünden mevzuata aykırı şekilde eksik düzenlenmesinde hukuka uygunluk bulunmamaktadır." gerekçesiyle eksik düzenlemelerin iptaline karar verildiğinden, işbu davaya yönelik aynı istem hakkında yeniden karar verilmesine yer bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. 14/12/2011 tarihinde yayımlanan Öğretmenlerin Eş Durumu Özrüne Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu'nda, eşi 506 sayılı Kanun'un Geçici 20. maddesine göre, bankalar için kurulmuş özel emeklilik sandığına tabi olarak çalışanlara yer verilmemesi yönünden eksik düzenlemenin iptali istemi hakkında KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA;
2. Aşağıda dökümü yapılan ...-TL yargılama giderinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine; davalı idarece, temyiz aşamasında yatırılan ve kullanılan ...-TL posta ücretinin davalı idare üzerinde bırakılmasına; artan posta ücretinin aidiyetine göre taraflara iadesine;
3. Bakılan davanın kesinleşen kısmı için davacı lehine vekalet ücretine hükmedildiğinden, bu aşamada davacı lehine yeniden vekalet ücretine hükmedilmemesine;
4. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'na temyiz yolu açık olmak üzere, 08/03/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.