Danıştay 8. Daire 2021/6784 Esas 2022/1510 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2021/6784
Karar No : 2022/1510

DAVACI : …

DAVALILAR : 1- … Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
2- … Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
3- … Üniversitesi Rektörlüğü
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU :
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü'nde … olarak görev yapan ve Fırat Üniversitesi'nde … eğitimine devam eden davacının,
1- Doktora tez aşamasına geçebilmesi için sınava girmesi gerektiği yönünde tesis edilen … tarih ve … sayılı Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü işleminin ve;
2- Bu işlemin dayanağı 01/07/1996 tarihli, 22683 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği'nin 32. maddesinde yer alan "yabancı dil şartı hariç" ibaresi ile geçiçi 1. maddesinin iptali istemidir.

DAVACININ İDDİALARI :
... Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Genel Türk Tarihi Bilim Dalı’nda doktora eğitimine başlamak için 13/02/1996 tarihinde dil sınavına girerek bu sınavdan başarılı olan ve bilim sınavına girmeye hak kazanan davacı tarafından, ders aşamasını tamamlayıp yeterlilik sınavı aşamasına geldiğinde 01/07/1996 tarih ve 22683 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği hükümleri uyarınca, doktora yeterlik sınavına girebilmek için getirilen yabancı dil sınavında başarılı olmak şartını yerine getirmediğinden bahisle kaydının silindiği, ancak kendisinin doktoraya başvurduğu dönemde 1982 tarihli Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği'nin yürürlükte olduğu, bu yönetmelik gereği başvuru sırasında girmiş olduğu dil sınavı dışında başkaca dil sınavı şartının aranmadığı, kazanılmış hakkı olduğu ve doktora programına başlayıp yeterlilik aşamasında değişen mevzuat hükümlerinin geleceğe yönelik sonuç doğurması gerekirken geriye yürütüldüğü, doktora programından ilişiğinin kesilmesi ve dayanak mevzuatının hukuka aykırı olduğu iddia edilmektedir.

DAVALI İDARELERİN SAVUNMALARI :
… BAŞKANLIĞI'NIN SAVUNMASI :
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun işlem tarihinde yürürlükte olan şekliyle 11. ve 65. maddelerinin verdiği yetkiye dayanılarak yürürlüğe konulan düzenleyici işlem niteliğindeki dava konusu Yönetmelikte lisansüstü öğretim esaslarının belirlendiği ve Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce lisansüstü programa başlamış olan öğrencileri doktora yeterlilik ve sanatta yeterlilik için bu Yönetmelik'te getirilen yabancı dil şartı hariç haklarının saklı olduğunun düzenlendiği, dava konusu Yönetmeliğin yürürlükten kaldırdığı 1982 tarihli Yönetmelik uyarınca doktora programına başlamış ve mezun olmamış bir öğrencinin öğrencilik statüsüne ilişkin olarak yapılacak düzenlemelere statüsü devam ettiği için tabi olacağı, bu bağlamda davacının doktora yeterlilik sınavına girebilmek için aranan yabancı dil şartını sağlamadığı, işlemde ve işlemin dayanağı mevzuatta hukuka aykırılık bulunmadığı savunulmaktadır.

… BAŞKANLIĞI'NIN SAVUNMASI :
Davacının 1996-1997 eğitim öğretim yılı bahar yarıyılında kayıt yaptırdığını, ders aşamasını tamamlayıp yeterlilik sınavı aşamasına geldiğinde 01/07/1996 tarih ve 22683 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği hükümleri uyarınca, doktora yeterlik sınavına girebilmek için getirilen yabancı dil sınavında başarılı olmak şartını yerine getirmediğinden bahisle kaydının silindiği, Yönetmelikte dil şartı hariç olmak üzere öğrencilik statüsüne ilişkin eski Yönetmelik'le düzenlenen kısımların korunduğu, Yönetmelik hükümlerinin objektif kriterler içerdiği, kamu yararı ve hizmet gerekleri doğrultusunda hazırlanan düzenleyici işlem ve bu düzenleyici işleme dayanılarak tesis edilen bireysel işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı savunulmaktadır.

… ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ'NÜN SAVUNMASI :
Davacı ile ilgili işlemlerin Fırat Üniversitesi'nin 1996-1997 eğitim öğretim yılında yürürlükte olan Lİsansüstü Eğitim Öğretim Yönetmeli doğrultusunda yapıldığı, Yönetmelik'te yer alan; "ÜDS yabancı dil sınavından en az 50 alma şartının" davacı tarafından sağlanamadığı, mevzuata uygun olarak tesisi edilen işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Bozma kararına uyularak bozulan kısım yönünden davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Danıştay Sekizinci Dairesinin 29/05/2019 tarih ve E:2013/6783, K:2019/5208 sayılı kararıyla;
Dava konusu Yönetmeliğin 32. maddesinde yer alan "yabancı dil şartı hariç" ibaresi ile Geçici 1. maddesinin iptali istemi yönünden;

20/04/2016 tarih ve 29690 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Lisansüstü eğitim Öğretim Yönetmeliği'nin "Yürürlükten kaldırılan yönetmelik" başlıklı 36. maddesinde, 01/07/1996 tarih ve 22683 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği'nin yürürlükten kaldırıldığı görüldüğünden, anılan Yönetmeliğin 32. maddesinde yer alan "yabancı dil şartı hariç" ibaresi ile Geçici 1. maddesinin iptali istemi yönünden hukuken karar verilmesine olanak bulunmadığı;
… tarih ve … sayılı Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü işlemi yönünden ise;
Dava konusu düzenleme yürürlüğe konulurken haklı beklentilerin korunması ve bu yönde düzenleme yapılması gerekmekte iken, eğitimin tamamlaması durumunda elde edilme beklentisi içinde oluşan haklar korunmadan yürürlüğe konulan dava konusu düzenleme uyarınca tesis edilen işlemde bu yönüyle hukuka uyarlık görülmediği gerekçesiyle;
Dava konusu Yönetmelik hükümleri hakkında karar verilmesine yer olmadığına, dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 24/02/2021 gün ve E:2019/3483, K:2021/352 sayılı kararıyla mezkur 8. Daire kararının; karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısmı onanmış, bireysel işlemin iptaline ilişkin kısmı ise haklı beklentinin varlığından söz edilemeyeceği gerekçesiyle bozulmuştur.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunun 49. maddesine göre Danıştayın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davalarda, temyiz incelemesi sonucu bozulan kararla üzerine Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurullarının kararlarına uyulması mecburi olduğundan anılan Kurul kararında belirtilen gerekçeyle bozma kararı doğrultusunda karar verilmesi gerekmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, dava konusu yönetmelik hükmü yönünden karar verilmesine yer olmadığına, bireysel işlem yönünden işlemin iptaline dair Dairemizin 29/05/2019 tarih ve E:2013/6783 K:2019/5208 sayılı kararının karar verilmesine yer olmadığına dair kısmının onanmasına, bireysel işlemin bozulmasına dair Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 24/02/2021 tarih ve E:2019/3483,K:2021/352 sayılı kararı üzerine, bozma kararına uyularak Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 'Temyiz' başlıklı 46. maddesinin 1. fıkrasında, Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının Danıştay'da temyiz edilebileceği; 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun 'İdari ve vergi dava daireleri kurullarının görevleri' başlıklı 38. maddesinde, İdari Dava Daireleri Kurulunca idari dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararların temyizen inceleneceği; 2577 sayılı Kanun'un 'Temyiz incelemesi üzerine verilecek kararlar' başlıklı 49. maddesinin 4. fıkrasında da, Danıştayın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davaların temyizen incelenmesinde bu madde ile ısrar hariç 50. madde hükümlerinin kıyasen uygulanacağı kurala bağlanmıştır.
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümleri uyarınca Danıştay Dava Dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararların temyizen bozulması durumunda ısrar olanağı tanınmamıştır.
Bu nedenle, bozma kararı gözönünde bulundurularak, yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.

İLGİLİ MEVZUAT :
Anayasası'nın 131. maddesinde; Yükseköğretim Kurumlarının öğretimini planlamak, düzenlemek, yönetmek, denetlemek, yükseköğretim kurumlarındaki eğitim-öğretim ve bilimsel araştırma faaliyetlerini yönlendirmek, bu kurumların kanunda belirtilen amaç ve ilkeler doğrultusunda kurulmasını, geliştirilmesini ve üniversitelere tahsis edilen kaynakların etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak ve öğretim elemanlarının yetiştirilmesi için planlama yapmak maksadı ile Yükseköğretim Kurulu kurulacağı belirtilmiştir.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun "Yükseköğretim Kurulu" başlıklı 6. maddesinin 1. fıkrasında; "Yükseköğretim Kurulu, tüm yüksek öğretimi düzenleyen ve yükseköğretim kurumlarının faaliyetlerine yön veren, bu kanunla kendisine verilen görev ve yetkiler çerçevesinde özerkliğe ve kamu tüzel kişiliğine sahip, bir kuruluştur. Yükseköğretim Kuruluna; Yükseköğretim Denetleme Kurulu ile gerekli planlama, araştırma, geliştirme, değerlendirme, bütçe, yatırım ve koordinasyon faaliyetleri ile ilgili birimler bağlıdır." hükmüne yer verilmiş olup; "Üniversitelerarası kurul" başlıklı 11. maddesinde kurulun görevleri arasında, doktora ile ilgili esasları tespit etmek ve yurt dışında yapılan doktoraları, doçentlik ve profesörlük unvanlarını değerlendirmek sayılmıştır.
Yine anılan Kanun'un "Yönetmelikler" başlıklı 65. maddesinde; "Üniversitelerarası Kurul akademik bir organ olup aşağıdaki görevleri yapar:
...
(5) Doktora ile ilgili esasları tespit etmek ve yurt dışında yapılan doktoraları, doçentlik ve profesörlük ünvanlarını değerlendirmek,
...
b. Aşağıdaki hususlar Üniversitelerarası Kurul tarafından çıkarılacak yönetmeliklerle düzenlenir:
(1) Lisansüstü öğretim esasları,
(2) Bu Kanunun uygulanması ile ilgili diğer akademik hususlar." hükmü yer almaktadır.
Her ne kadar 2547 sayılı Kanun'un 65. maddesinde lisansüstü öğretim esaslarını belirleme yetkisi Üniversitelerarası Kurul Başkanlığına verilmiş ise de; 2547 sayılı Kanun'un 44. maddesinde 19/11/2014 tarih ve 6569 sayılı Kanun'un 28. maddesiyle yapılan değişiklikle; yatay geçiş ve çift ana dal eğitiminin usul ve esasları ile azami öğrenim süreleri, lisansüstü eğitim usul ve esasları ile öğrenim sürelerinin Yükseköğretim Kurulu tarafından çıkarılan yönetmelikle belirleneceği hükmü kurala bağlanmıştır.
01/07/1996 tarih ve 22683 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren ve davacının doktora programından ilk kez ilişiğinin kesilmesine yönelik tesis edilen işlem tarihinde yürürlükte olan mülga Lisansüstü Eğitim Öğretim Yönetmeliği'nin "Öğrenci Kabulü" kabulü başlıklı 2. maddesinin (b) bendinde; "Doktora programına... Kabul için yapılacak bilim sınavı sonuçları ile lisans ve yüksek lisans öğrenimi sırasında alınan notların ne şekilde değerlendirmeye alınacağı ve ayrıca yabancı dil sınavı yapılıp yapılmayacağı, yapılması halinde hangi düzeyde yabancı dil bilgisi aranacağı ilgili senato tarafından belirlenir ..."; "Yeterlik Sınavı" başlıklı 21. maddesinde; "... d) Doktora yeterlik sınavına girebilmek için Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavı'nda yüz üzerinden en az altmış puan almış olmak gerekir... e) Doktora yeterlik sınavı, yazılı ve sözlü olarak iki bölüm halinde yapılır. Doktora Yeterlik Komitesi, sınav jüri önerileri ve öğrencinin yazılı ve sözlü sınavlardaki başarı durumunu değerlendirerek öğrencinin başarılı veya başarısız olduğuna salt çoğunlukla karar verir. Bu karar, enstitü anabilim dalı başkanlığınca yeterlik sınavını izleyen üç gün içinde ilgili enstitüye tutanakla bildirilir..."; 32. maddesinde; "Bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile 06/10/1982 tarih ve 17830 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Lisansüstü Öğretim Yönetmeliği ve değişiklikleri yürürlükten kaldırılmıştır. Lisansüstü programlarına 1996-1997 Eğitim öğretim yılından önce başlamış öğrencilerin, doktora yeterlik ve sanatta yeterlik için bu yönetmelikte getirilen yabancı dil şartı hariç hakları saklıdır."; Geçici 1. maddesinde; "1995-1996 Eğitim-Öğretim yılı sonuna kadar yönetmeliğin yürürlükten kaldırılan hükümleri nedeniyle ilişiği kesilmiş olan öğrencilere, bu Yönetmeliğin hükümlerinden yararlanma hakkı tanınmaz."; Geçici 2. maddesinde; "Bu yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte bir doktora programına kayıtlı olup da yeterlik sınavına girmemiş veya girip de başaramamış olan öğrenciler ile sanatta yeterlik programlarına kayıtlı olan öğrenciler, yabancı dil ile ilgili olarak bu yönetmelikte getirilen hükümlere tabidirler." düzenlemeleri yer almaktadır.
20/04/2016 tarih ve 29690 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Lisansüstü eğitim Öğretim Yönetmeliği'nin "Yürürlükten kaldırılan yönetmelik" başlıklı 36. maddesinde, 01/07/1996 tarih ve 22683 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği'nin yürürlükten kaldırıldığı belirtilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Bireysel İşlem Yönünden ;
01/07/1996 tarih ve 22683 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren ve davacının doktora programından ilk kez ilişiğinin kesilmesine yönelik işlem tarihinde yürürlükte olan mülga Lisansüstü Eğitim Öğretim Yönetmeliği'nin 32. maddesinde; bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile 06/10/1982 tarih ve 17830 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Lisansüstü Öğretim Yönetmeliği ve değişikliklerinin yürürlükten kaldırıldığı, lisansüstü programlarına 1996-1997 eğitim öğretim yılından önce başlamış öğrencilerin, doktora yeterlik ve sanatta yeterlik için bu Yönetmelik'te getirilen yabancı dil şartı hariç haklarının saklı olduğu, Geçici 1. maddesinde de,1995-1996 eğitim-öğretim yılı sonuna kadar Yönetmeliğin yürürlükten kaldırılan hükümleri nedeniyle ilişiği kesilmiş olan öğrencilere, bu Yönetmelik hükümlerinden yararlanma hakkı tanınmayacağı düzenlenmiştir.
...Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Genel Türk Tarihi Bilim Dalında doktora eğitimine başlamak için 13/02/1996 tarihinde dil sınavına girerek bu sınavdan başarılı olan ve bilim sınavına girmeye hak kazanan davacı tarafından, ders aşamasını tamamlayıp yeterlilik sınavı aşamasına geldiğinde 01/07/1996 tarih ve 22683 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği hükümleri uyarınca, doktora yeterlik sınavına girebilmek için getirilen yabancı dil sınavında başarılı olmak şartını yerine getirmediğinden bahisle kaydının silindiği, ancak kendisinin doktoraya başvurduğu dönemde 1982 tarihli Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği'nin yürürlükte olduğu, bu Yönetmelik gereği başvuru sırasında girmiş olduğu dil sınavı dışında başkaca dil sınavı şartının aranmadığı, kazanılmış hakkı olduğu ve doktora programına başlayıp yeterlilik aşamasında değişen mevzuat hükümlerinin geleceğe yönelik sonuç doğurması gerekirken geriye yürütüldüğü, doktora programından ilişiğinin kesilmesi işlemi ve dayanak mevzuatın hukuka aykırı olduğu iddia edilmektedir.
Dayanağı düzenleyici işlem ile bireysel işleme karşı birlikte dava açılması ve düzenleyici işlemin yürürlükten kaldırılması nedeniyle düzenleyici işlem hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmesi durumunda, bireysel işlem hakkında hüküm kurulurken, düzenleyici işlem yönünden de işin esasına girilerek hukukilik denetiminin yapılması gerektiği noktasında duraksama bulunmamaktadır. Bu nedenle, temyizen bakılan bu uyuşmazlıkta, bireysel işlemin hukuka uygunluğunun değerlendirilebilmesi için, bu işlemin dayanağı olan dava konusu Yönetmelik hükümlerinin hukukiliğinin değerlendirilmesi gerekmektedir.
Öğrencilik statüsü devam ettiği sürece, öğrencilerin, dayanağı üst hukuk normlarına uygun olmak kaydıyla ve haklı sebeplerle idarece mevzuatta aksi öngörülmedikçe, yapılan mevzuat değişikliklerine tabi olmaları gerekmekte olup, lisansüstü programlara 1996-1997 eğitim öğretim yılından önce başlamış ve eğitimlerine devam eden öğrencilerin, doktora yeterlik ve sanatta yeterlik için sonraki tarihli Yönetmelik'te getirilen yabancı dil şartına tabi olacakları yönünde kural öngören dava konusu Yönetmelik hükümlerinde, doktora eğitiminin niteliği göz önünde bulundurulduğunda hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
İdareler tarafından, mevzuatla verilen görevlerin yerine getirilmesi amacıyla düzenlemeler yapılırken ve işlem tesis edilirken Anayasa'da yer alan hukuk devleti ilkesi uyarınca, kazanılmış hak, haklı beklenti, idari faaliyetlerin belirliliği ve hukuki güvenlik ilkesi gibi ilkelerin de göz önünde bulundurulması gerekir.
"Kazanılmış hak" doktrinde, yürürlükteki hukuka uygun olarak doğan ve böylece kişiye özgü lehte sonuçlar doğurmuş, daha sonra mevzuat değişikliği ya da işlemin geri alınması gibi durumların varlığına rağmen hukuk düzenince korunması gereken bir hak olarak tanımlanmakta olup, uyuşmazlık konusu olayda davacı dava konusu Yönetmelik değişikliği yürürlüğe girdiğinde henüz doktora programının ders aşamasında olması nedeniyle, Yönetmelik değişikliği öncesinde bütün sonuçlarıyla fiilen elde edilmiş bir hakkı bulunmamaktadır.
Bunun yanında, idarenin ister düzenleyici işlem, ister bir taahhüt, isterse uzun süren bir uygulamasına güvenerek olsun, bireylerin çıkarlarına ya da lehlerine olan bir sonuca ulaşabileceklerini ümit etmelerine "haklı beklenti" denilmektedir. Dava konusu Yönetmelik hükümleri yürürlüğe girdiğinde, doktora programının ders aşamasında olan ve yabancı dil şartını yerine getiremediğinden kaydı silinen davacının, söz konusu işlemi dava konusu yapmaksızın, daha sonra beş kez daha kaydının aynı gerekçeyle silinmesinden sonra işbu davayı açtığı anlaşıldığından, davacı bakımından haklı beklentinin varlığından da söz edilemez.
Dava konusu bireysel işlemin dayanağı olan Yönetmelik hükümlerinin hukuka uygun olduğu değerlendirildiğinden, bu hükümlere ve hukukun genel ilkelerine uygun olarak tesis edilen … tarih ve … sayılı Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü işleminde, üst norma ve hukuka aykırılık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. İdari Dava Daireleri Kurulu'nun bozma kararına uyulmak suretiyle bozulan kısım yönünden davanın reddine karar verilerek; sonuç olarak, dava kısmen ret kısmen karar verilmesine yer olmadığına şeklinde sonuçlandığından; aşağıda dökümü yapılan (bozmaya uyma aşaması posta gideri dahil) … TL yargılama giderinin … TL kısmının davacı üzerinde bırakılmasına ve karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı dosyalar için öngörülen … TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine, yargılama giderlerinin diğer kısmı olan … TL'nin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine,
3. Temyiz aşamasında, davalı tarafından yapılan … TL yargılama giderlerinin,… TL kısmının davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine, kalan … TL kısmının davalılar üzerinde bırakılmasına,
4. Posta gideri avanslarından artan tutarların 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 333. maddesi uyarınca kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde taraflara iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere,
09/03/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.