Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2021/11005 Esas 2022/1423 Karar Sayılı İlamı

Bölge Adliye
Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi
No : 2021/1866-2021/1642

İlk Derece
Mahkemesi : ... 1. İş Mahkemesi
No : 2019/358-2021/311

Dava, Bağ-Kur sigortalılığının tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne dair verilen karara karşı, davalı Kurum vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 10.Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın davalı Kurum vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi

I-İSTEM
Davacı, Kurumca geçersiz sayılan 01.10.1987-15.08.2005 tarihleri arasındaki Bağ-Kur sürelerinin geçerli olduğunun ve tahsis talebinde bulunduğu 03.01.2019 tarihini takip eden aybaşından itibaren aylığa hak kazandığının tespitini, geriye dönük olarak oluşturulan isteğe bağlı Bağ-Kur sigortalılık sürelerinin iptalini talep etti.
II-CEVAP
Davalı vekili, Kurum kayıtlarından anlaşılacağı üzere, davacının 01.10.1987 - 15.4.1988 ve 18.04.1988 - 30.09.1991 tarihleri arasında vergi kaydının olduğunu, ... Esnaf Sicil Memurluğunda da 10.10.1988 - 27.02.2004 yılları arası kayıtlı olması nedeniyle 01.10.1987 tarihi itibariyle kayıt ve tescili yapılarak sigortalılığı başlatıldığını, bu sürecin 2003 yılına kadar devam ettirildiğini, davacının 02.10.2003 tarih, 300811 sayı ile Kurum Kayıtlarına intikal eden ilk dilekçe ve 29.11.2004 tarih 352015 sayı ile Kurum kayıtlarına intikal eden 2. dilekçe ve eki Esnaf Sicil Müdürlüğü yazısına istinaden Vergide Kayıtlı süreleri dışında çalışmasının olmadığını belgelemesi nedeniyle 1479 sayılı Kanunun değişik 24.ve 25.maddeleri uygulanması ile ilgili olarak sayılı hazırlanan 95/11 Genelge hükümleri uygulanarak sigortalılık süreleri Vergi Dairesi Kayıtlarına göre yeniden düzenlenmiş olup, Oda ve Sicil Kayıtları kişinin talebi ile geçersiz sayıldığını, davacının ilk prim ödemeleri 30.09.2003 tarihinde ödenmeye başladığı, 95/11 sayılı Genelge hükümleri uygulanması nedeniyle sigortalılık sürelerinin haricinde ödediği primler fazlaya düşmüş, fazlaya düşen ödemeleri prim iadesi olarak tarafına iade edilmiş ilgili iade edilen meblağı almayarak bu paraların 19.03.2019 tarihli dilekçe ile İsteğe Bağlı olarak değerlendirilmesini talep etmesi nedeniyle SSK' ya tabi çalışmaları da dikkate alınarak İsteğe Bağlı değerlendirme yapıldığını, Kurumca yapılan işlemde bir hata bulunmadığını beyanla; davanın reddini istemiştir.
MAHKEME KARARLARI
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
İlk derece mahkemesi, davanın kabulüne, davacının 01/04/1988 - 15/08/2005 tarihleri arasında 17 yıl 4 ay 14 gün 1479 sayılı Yasa'ya tabi zorunlu Bağ-Kur sigortalısı olduğunun tespitine, geçmişe dönük olarak kaydedilen isteğe bağlı Bağ-Kur sigortalılığına ilişkin Kurum işleminin iptaline, davacının 03/01/2019 tarihli tahsis talebi uyarınca 506 sayılı Kanun'un geçici 81/B-g bendi gereğince yaşlılık aylığına hak kazandığının tespitine karar verildi.
B- BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI
... Bölge Adliye Mahkemesi, davalı Kurum vekilinin istinaf başvurularının HMK nın 353/1-b-1 maddesi gereğince esastan reddine karar verildi.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davalı Kurum vekili, kurumun 20423426430 TC kimlik ve 0528614830 Bağ-Kur numaralı 4/1-b sigortalısı ...’nün dosyasında, Bornova ve Konak Vergi Dairelerinde 01.10.1987 - 15.04.1988 ve 18.04.1988 - 30.09.1991 tarihleri arası vergi kaydının olduğu, ... Esnaf Sicil Memurluğunda da 10.10.1988-27.02.2004 yılları arası kayıtlı olması nedeniyle 01.10.1987 tarihi itibariyle kayıt ve tescili yapılarak sigortalılığının başlatılmış olduğunu, bu sürecin 2003 yılına kadar devam etmiş olduğunu, davacının 02.10.2003 tarih, 300811 sayı ile kurum kayıtlarına intikal eden ilk dilekçe ve 29.11.2004 tarih, 352015 sayı ile kurum kayıtlarına intikal eden 2. dilekçe ve eki Esnaf Sicil Müdürlüğü yazısına istinaden vergide kayıtlı süreleri dışında çalışmasının olmadığını belgelemesi nedeniyle, 1479 sayılı Kanunun değişik 24.ve 25. maddeleri uygulanması ile ilgili olarak hazırlanan 95/11 sayılı Genelge hükümleri uygulanarak sigortalılık süreleri vergi dairesi kayıtlarına göre yeniden düzenlenmiş olup, oda ve sicil kayıtlarının kişinin talebi ile geçersiz sayılmış olduğunu, davacının ilk prim ödemelerinin 30.09.2003 tarihinde ödenmeye başlanmış olduğunu, 95/11 sayılı Genelge hükümleri uygulanması nedeniyle sigortalılık sürelerinin haricinde ödediği primlerin fazlaya düşmüş olduğunu, fazlaya düşen ödemelerin prim iadesi olarak tarafına iade edilmiş, ilgili iade edilen meblağı almayarak bu paraların 19.03.2019 tarihli dilekçe ile isteğe bağlı olarak değerlendirilmesini talep etmesi nedeniyle SSK ya tabi çalışmaları da dikkate alınarak isteğe bağlı değerlendirme yapılmış olduğunu, kurumca yapılan işlemde bir hata bulunmadığından davacının davasının reddinin gerektiğini belirterek kararın bozulması talebinde bulunmuştur.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
01.04.1972 tarihinde yürürlüğe giren 1479 sayılı Kanunun 24 ve 25. maddelerinde “...kendi adına ve hesabına çalışanlar olarak nitelendirilen bağımsız çalışanlardan kanunla kurulu meslek kuruluşlarına yazılı olan gerçek kişiler...”, “meslek kuruluşuna yazılarak çalışmaya başladıkları tarihten itibaren” zorunlu Bağ-Kur sigortalısı sayılmışken, anılan maddelerde 19.04.1979 gün ve 2229 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik ile meslek kuruluş kaydı zorunluluğu kaldırılarak, “kendi adına ve hesabına” çalışma koşulu ve belirtilen nitelikte çalışmaya başlama tarihi sigortalılık niteliğini kazanmak için yeterli kabul edilmiştir.
20.04.1982 tarihinde yürürlüğe giren 2654 sayılı Kanun ile yapılan düzenlemede, kendi adına ve hesabına çalışma koşuluna ek olarak “gerçek ve götürü usulde gelir vergisi mükellefi olanlar” için mükellefiyetin başlangıç tarihinden, “kendi adına ve hesabına bağımsız çalışmakla beraber gelir vergisinden muaf olanlardan kanunla kurulu meslek kuruluşlarına usulüne uygun olarak kayıtlı olanlar” kayıtlı oldukları tarihten itibaren sigortalı sayılmaktadır.
22.03.1985 tarihinde yürürlüğe giren 3165 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikte ise, bu kez; “gerçek ve götürü usûlde gelir vergisi mükellefi olanlar, Esnaf ve Sanatkarlar Siciline kayıtlı bulunanlar veya kanunla kurulu meslek kuruluşuna usulüne uygun kayıtlı bulunanlardan” gelir vergisi mükellefi olanlar, mükellefiyetin başlangıç tarihinden, gelir vergisinden muaf olanlar ile vergi kaydı bulunmayanlar da Esnaf ve Sanatkarlar Siciline veya kanunla kurulu meslek kuruluşlarına kayıt oldukları tarihten itibaren kendiliğinden sigortalı sayılmışlardır.
02.08.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4956 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemede de; kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; “gelir vergisi mükellefi olanlar ile, gelir vergisinden muaf olanlardan Esnaf ve Sanatkar Sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşuna usulüne uygun olarak kayıt olanlar” sigortalı sayılmışlardır.
14.09.1971 tarihli resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 1479 sayılı Yasanın 79. maddesinde, en az 2 tam yıl bu Kanuna göre sigortalı bulunanların, kendilerine, daha önce malullük veya yaşlılık aylığı bağlanmamış olmak şartiyle, 24 üncü maddede belirtilen sigortalılık niteliğini kaybettiklerinde, Kuruma yazılı olarak istekte bulunmak suretiyle, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına isteğe bağlı olarak devam edebilecekleri hüküm altına alınmış iken, 19.04.1979 gün ve 2229 sayılı Yasa ile yapılan değişiklik ile 24 üncü madde kapsamına girmeyenlerin aynı maddenin a, b, c fıkralarında sayılanlar dışındakiler ile ev kadınları ve Türkiye’de ikamet eden Türk asıllı yabancı uyrukluların, Kuruma yazılı olarak başvurmak suretiyle isteğe bağlı sigortalı olabilecekleri belirtilmiş, 22.03.1985 tarihinde yürürlüğe giren 3165 sayılı Yasa ile yapılan değişiklikle, bu kez, İsteğe bağlı sigortalılığın, sigortalının tescil talebinin Kuruma intikal ettiği tarih itibariyle başlayacağı, terk talebinin Kuruma intikal ettiği tarihte veya diğer sosyal güvenlik kanunlarına tabi olarak çalışmaya başlama ile sona ereceği, 02.08.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4956 sayılı Yasa ile getirilen düzenlemede de;    bu Kanunun 24 üncü maddesinin (I) numaralı bendi kapsamına girmeyenlerden, aynı maddenin (II) numaralı bendinin (a) ve (c) alt bentlerinde sayılanlar dışında kalanların, ev kadınları ve Türkiye'de ikamet eden yabancı uyrukluların talepleri halinde isteğe bağlı sigortalı olabilecekleri, isteğe bağlı sigortalılığın, sigortalılık tescil talebinin Kuruma intikal ettiği tarih itibariyle başlayacağı ve terk talebinin Kuruma intikal ettiği tarihte veya diğer sosyal güvenlik kanunlarına tâbi olarak çalışmaya başladığı tarihten bir gün önce veya sigortalının toplam borcunun üç aylık prim ve ceza tutarından fazla olması halinde sigortalının daha önce ödediği primlerin tam olarak karşıladığı ayın sonu itibariyle sona ereceği hüküm altına alınmıştır.
İnceleme konusu dosyada; davacının 01.04.1988 - 15.08.2005 tarihleri arasında Bağ-Kur sigortalılığının olduğu, 30.09.2003 tarihinden başlamak üzere 2004, 2005 yıllarında ve 30.06.2011-31.08.2016 tarihleri arasında prim ödemelerinin bulunduğu, 03.01.2019 tarihinde tahsis talebinde bulunması üzerine; davacının 29.04.2004 tarihli dilekçesi ile sigortalılık süresinin vergi mükellefiyet süresine göre tespit edilmesini talep ettiğinden bahisle sigortalılık süresinin vergi kayıt süresine göre yeniden düzenlendiği ve 01.10.1987 - 15.04.1988 ve 18.04.1988 - 30.09.1991 tarihleri arasında Bağ-Kur sigortalısı olduğunun kabul edildiği anlaşılmaktadır. Vergi sürelerine göre kabul edilen sigortalılık süresinden sonra davacının fazla ödediği prim tutarının iade edilmek üzere muhasebe işlemi yapıldığı ancak davacının iade almayarak 19.03.2019 tarihli dilekçesi ile isteğe bağlı sigortalılık olarak değerlendirilmesini istemesi üzerine 01.02.2012 - 19.03.2019 tarihleri arasında 4/1-a sigortalısı olmadığı sürelerin dışında 4/1-b kapsamında isteğe bağlı sigortalı kabul edilmiştir. Aynı zamanda davacı 10.10.1988 - 27.04.2004 tarihleri arasında esnaf ve sanatkarlar siciline kayıtlıdır.
Mahkemece; dava edilen dönemde primler düzenli ödendiğinden Medeni Kanunun 2. maddesindeki objektif iyiniyet kuralı gereği davanın tümden kabulüne karar verilmiş ise de; Medeni Kanunun 2. maddesindeki objektif iyiniyet kuralının somut olaya uygulanma imkanı bulunmamaktadır. Bu nedenle davacanın esnaf ve sanatkarlar sicil kaydı da gözetilerek faaliyet durumu araştırılmalı, bir sonuca varılamadığı taktirde nizalı döneme ilişkin olarak ilk prim ödemesinin 30.09.2003 tarihinde yapıldığı, 2004 ve 2005 yıllarında da muhtelif aylarda prim ödemesinin yapıldığı gözetilip, söz konusu ödemelerden vergi kaydına dayalı olarak kurumca kabul edilen sigortalılık sürelerine ilişkin prim borcu kurumdan da sorulup mahsup edildikten sonra bakiye kalan miktarların ileriye yönelik olarak karşılık geldiği süre isteğe bağlı sigortalılık olarak kabul edilip tahsis talebinin de buna göre incelenmesi gerekmektedir.
Mahkemece yukarıda belirtilen hukuki ve maddi olgular göz önünde bulundurulmaksızın eksik inceleme ve araştırma sonucu yazılı şekilde karar verilmiş olması, usûl ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O hâlde, davalı Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin kararı kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 07.02.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.