Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2021/10481 Esas 2022/1477 Karar Sayılı İlamı

Bölge Adliye
Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi
İlk Derece
Mahkemesi :... 1. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi

Dava, aksi Kurum işleminin iptali ile yetim aylığı bağlanmasına, ödenmeyen aylıkların yasal faizi ile tahsili istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne dair verilen karara karşı, davalı Kurum vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun kısmen kabulü ile kararın kaldırılmasına, davanın kabulüne karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın, davalı Kurum vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM
Davacı vekili, davacının, ölen babasından yetim aylığı almakta iken boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığının 15.03.2010 tarihli denetmen raporuna istinaden kesildiğini, Kurum işleminin iptali istemli açılan davanın kabulüne karar verildiğini ve söz konusu kararın temyizi üzerine bozulduğu, bozma sonrası yapılan yargılama ile davanın reddine dair verilen kararın Yargıtay 10. Hukuk Dairesi’nin 10.11.2014 tarih ve 2014/18901-2014/23336 E.K. sayılı ilamıyla onanarak kesinleştiğini, davacının 02.02.2017 tarihli dilekçe ile davalı Kuruma başvurarak yeniden aylık bağlanmasını istediğini, ancak Kurum tarafından yeni bir tahkikat yapılmaksızın eski tahkikat gerekçe gösterilerek talebin reddine karar verildiğini ileri sürerek, anılan Kurum işleminin iptali ile aylığın yeniden bağlanmasına, kesilen aylıkların faiziyle birlikte tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
II-CEVAP
Davalı Kurum vekili, Kurum kontrol memurları tarafından yapılan denetim sonucunda davacının boşandığı eşi ile birlikte yaşadığının tespit edilerek maaşının kesildiğini, bu işleme karşı açılan davanın reddine karar verildiğini, Kurum işleminin yerinde olduğunu belirterek, davanın reddini savunmuştur.
III-MAHKEME KARARI
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
Mahkemece yapılan yargılama, toplanan deliller, ilgili Kurum ve zabıtadan talep edilen bilgi, belge, tanık beyanları ile yöntem ve yasaya uygun bulunan bilirkişi raporu, 2013/794-2014/387 E.K. sayılı dosyası, 2013/754-2013/1514 E.K. sayılı dosyası hep birlikte değerlendirildiğinde; davacının 15.12.2009 tarihinden itibaren aylığın kesilmesine yönelik kurum işleminin iptali ve vefat eden baba ...’dan ölüm aylığı bağlanması talebi olmadığı, 02.02.2017 tarihli aylık bağlanması talebine ilişkin olmakla birlikte Kurum tarafından ilk yapılan denetim sonucuna göre başvurunun kabul edilmediğini ancak davacının 02.02.2017 tarihli başvurusuna göre değerlendirme yapılması gerektiği, dosya içine gelen belgelere göre, davacının, eski eşi ...’e ait “... Mah. No....” adresinde bulunan ikametgahını 13.04.2016 tarihinden itibaren değiştirdiği, en son 21.09.2016 tarihinden itibaren “... Mah. No...." adresine taşındığı, zabıta araştırması ve muhtarlık yazısı ile ... ile ayrı evlerde yaşadıklarının belirlendiği, dosya kapsamında davacının boşandığı eşi ile eylemli olarak birlikte yaşamadığı hususu sabit olduğu gerekçeleriyle, davanın kabulü ile; davalı kurumca davacının maaşının kesilmesine ilişkin işlemin iptaline,
Maaşa hak kazandığı 02/02/2017 tarihinden bugüne kadar ödenmeyen maaşların yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine, karar verilmiştir.
B-BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI
İstinaf kanun yolu başvurusuna konu edilen karar hakkında; HMK 355. maddesindeki düzenleme uyarınca, istinaf dilekçesinde belirtilen nedenler ve kamu düzenine ilişkin aykırılık bulunup bulunmadığı yönü gözetilerek yapılan incelemede; 07.12.2009 tarihinde kesinleşen boşanma kararı bulunan davacıya, babası ... üzerinden ölüm aylığı bağlanması için 15.12.2009 tarihli tahsis talebinde bulunduğu, 15.03.2010 tarihli denetim raporunda, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı kanaatinde bulunduğu; davacı tarafından açılan Kurum işleminin iptaline ilişkin davanın birleştirilerek görülmesi sonucu ... 1. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesince verilen 2013/794 E.-2014/897 K. sayılı, 11.07.2014 tarihli kararla, davanın reddine karar verildiği ve kararın Yargıtay 10. Hukuk Dairesi'nin 10.11.2014 tarih, 2014/18901 E., 2014/23336 K. Sayılı ilamıyla onanarak kesinleştiği; davacı tarafından 02.02.2017 yeni bir aylık başvurusu yapıldığı SGK Başkanlığı, Bağımsız ve Hizmet Akdiyle Çalışanlar Emeklilik Daire Başkanlığı'nın, 3/1407250 sayı, 21.02.2017 tarihli Kurum yazısı içeriğinde yer alan, "Kurumumuz denetim elemanlarının tuttuğu raporun aksi sabit oluncaya kadar geçerli olması ve konu hakkında mahkeme kararı olmaması sonucu, Hakkınızda Kurumumuzca yapılacak işlem bulunmamakta olup, yargı yoluna başvurabileceği...." gerekçesine dayalı olarak reddedildiği belirlenmiştir.
Mahkemece, davacının boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşama durumunun bulunup bulunmadığı konusunda, Yargıtay içtihatlarında öngörülen araştırma yöntemi çerçevesinde kanıt toplanmak suretiyle davanın kabulü yönünde hüküm kurulmuştur.
Boşandığı eşi ile fiilen birlikte yaşadığı tespit edilen kişilerin aylıklarının kesilmesi yönündeki işlemlerin iptaline yönelik davalar sonucunda, Kurum lehine verilen kararlar gereğince aylık kesme işleminin kesinleşmesi durumunda dahi yerleşik Yargıtay içtihatlarında yer alan “…fiili olarak birlikte yaşama olgusunun saptandığı durumlarda, anılan 2. madde kapsamında hakkın kötüye kullanımının varlığı kabul edilerek ilgililere gelir veya aylık tahsisi yapılmaması, bağlanan gelir veya aylığın kesilmesi gerekmektedir.
Kuşkusuz, hak sahibine fiili birlikteliğin sona erdiği tarihten itibaren, diğer koşulların da varlığı durumunda yeniden gelir veya aylık bağlanabileceği kabul edilmelidir…”(HGK 12.03.2014 tarih, 2013/21-1353 E., 2014/280 K. ve özel Daire kararları.) irdelemesi gereğince; aylık bağlamaya ilişkin koşulların yeniden oluştuğunun iddia edilmesi halinde talep sahiplerinin aylık başvurularının yeniden değerlendirilmesi gerektiği, kesilen aylıkların yeniden bağlanması yönündeki taleplerin Kurum işlemi niteliğinde ve konuya ilişkin aylık bağlama koşulları yönünden yapılacak inceleme ile karara bağlanması gerektiği ve salt daha önce aylığın kesilmiş olması nedeni ile ancak Mahkemece verilecek yeni bir kararla aylığın tekrar bağlanabileceği yönündeki yaklaşımın Yasanın açık hükümlerine aykırı olduğunun belirgin bulunmasına; Hukuk Devleti kapsamında, özellikle sosyal güvenlik hakkının korunup yaşama geçirilmesindeki görevleri üstlenmekle yükümlü olarak kurulmuş olan Sosyal Güvenlik Kurumu görev ve sorumluluklarına aykırı bir yaklaşımla ve üzerine düşen yükümlülüğü yerine getirmeksizin; vatandaşın beyan ve taahhüt belgesindeki beyanları üzerine herhangi bir işlem yapma gereği duymaksızın, başvurudan uzun süre önceki bir tarihte yapılmış denetim raporuna dayalı tespitlerin sürekli olarak geçerli olacağı iddiası ve aylık başvurusunun mahkemelerce değerlendirilmesi gerektiğine yönelik yaklaşımının hukuken kabulü mümkün değil ise de; ortada yöntemince oluşturulmuş bir Kurum işlemi bulunmadığı ve buna dayalı olarak da davacının aylık isteminin reddini gerektirir yasal bir gerekçe bulunmadığı halde; davacının sosyal güvenlik hakkına ulaşmasında daha fazla gecikmeye yol açıp hakkın özünün zedelenmemesi gerektiği değerlendirildiğinde, Kurumun, davacının 02.02.2017 tarihli isteminin reddine dair işleminin iptaline karar verilmelidir.
Yargılama süreci ve istinaf aşamasında da davacının aylık koşullarının bulunmadığı yönünde herhangi bir somut itiraz ve kanıt sunamayan davalı kurum vekilinin dilekçesinde yer verdiği itirazların, sıralanan gerekçeler ışığında yerinde olmadığı; ancak davacının 02.02.2017 tarihli tahsis talebi dikkate alındığında, tahsis talebini takip eden ay başı olan 01.03.2017 tarihinden itibaren babası üzerinden ölüm aylığı bağlanması gerektiği ve 5510 sayılı Yasa’nın 42. maddesinin “Kurum, sigortalıya veya hak sahiplerine bağlanacak gelir, aylık veya toptan ödemeleri, gerekli belgelerin ve incelemelerin tamamlandığı tarihten itibaren en geç üç ay içinde hesap ve tespit ederek sonuçlarını yazı ile bildirir.” hükmü uyarınca, Kurum'un, yaşlılık aylığı tahsis tarihini takip eden 3 aylık sürenin sonundan itibaren faiz alacağı ile sorumlu tutulacağı nazara alındığında, faiz başlangıcının 01.06.2017 tarihinden itibaren olması gerektiği dikkate alınmadan karar verilmesi isabetsiz olmuş, belirtilen hatanın giderilmesi ise, yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden; HMK 353/1-b.2 maddesi uyarınca belirlenen aykırılık düzeltilerek yeniden esas hakkında karar vermek gerekmiş ve aşağıdaki hüküm fıkrası oluşturulmuştur.
HÜKÜM : 1- Davalı SGK Başkanlığı vekilinin istinaf talebinin kısmen kabulüyle; ... 1. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi'nin, 20.03.2019 tarihli, 2017/474 E, 2019/233 K. sayılı kararının Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 353/1-b.2 maddesi uyarınca kaldırılmasına,
2- Davanın kabulüyle;
Davacı ...'ya, babası ... üzerinden 01.03.2017 tarihinden itibaren ölüm aylığı bağlanması ve mahrum kaldığı ölüm aylıklarının ilk üç aylık kısmına ilişkin faiz başlangıcı yönünden 01.06.2017 tarihi başlangıç kabul edilerek, her bir aylık için aylığa hak kazanılan tarihten itibaren yasal faizi ile davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
Aksi yönde Kurum işleminin iptaline,
3- Davalı Kurum harçtan bağışık olduğundan harç alınmasına yer olmadığına; davacı tarafından yatırılan 62,80 TL harcın, karar kesinleştiğinde ve talep halinde davacıya iadesine,
4- 4.080,00 TL vekalet ücretinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
5-Davacı tarafından ilk derece yargılaması aşamasında karşılanan 561,25 TL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
6- Davalı tarafından karşılanan yargılama giderlerinin üzerinde bırakılmasına,
7- HMK 333.maddesi gereğince taraflarca yatırılan ve kalan gider avanslarının, karar kesinleştiğinde yatıran tarafa iadesine,
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ
Davalı Kurum vekili, usul ve yasaya aykırı verilen kararın bozulmasını istemiştir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME
Davanın yasal dayanağı 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 56. maddesinin ikinci fıkrasıdır.
5510 sayılı Kanun’un “Gelir ve aylık bağlanmayacak haller” başlıklı 56.maddesinde; “…Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar, 96'ncı madde hükümlerine göre geri alınır…” düzenlemesi yer almaktadır.
01.10.2008 tarihinden önce yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlarında yer almayan dava konusu düzenleme ilk kez 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda yer almıştır.
Düzenleme ile ölen sigortalının kız çocuğu veya dul eşi yönünden, boşanılan eşle boşanma sonrasında fiilen birlikte olma durumunda, ölüm aylığının kesilmesi ve ödenmiş aylıkların geri alınması öngörülmektedir. Buna göre, daha önce sosyal güvenlik kanunlarında yer almayan, boşanılan eşle fiilen birlikte yaşama olgusu, gelir veya aylık kesme nedeni ve bağlama engeli olarak benimsenmiştir.
Dosyadaki kayıt ve belgelerden, davacının eski eşiyle 07.12.2009 tarihinde boşandıkları, davacıya ölen babasından bağlanan yetim aylığının, eski eşiyle birlikte yaşadığının 15.03.2010 tarihli denetim raporuna istinaden kesildiği, davacı tarafından Kurum işleminin iptali istemli açılan davanın bozmaya uyularak yapılan yargılaması sonucu reddine karar verildiği ve söz konusu kararın Dairemizin 10.11.2014 tarih, 2014/18901-2014/23336 E.K. sayılı ilamıyla onanarak kesinleştiği, davacının 02.02.2017 tarihli dilekçe ile yeniden aylık bağlanması talebiyle Kuruma yaptığı başvurunun, 21.02.2017 tarihli yazı ile Kurum denetim elemanlarının tuttuğu raporların aksi sabit oluncaya kadar geçerli olduğu ve konu hakkında mahkeme kararı olmaması nedeniyle yapılacak bir işlemin bulunmadığı, bu hususta yargı yoluna başvurabileceği belirtilerek reddedilmesi üzerine eldeki davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Somut dosyada, mahkemece davanın kabulüne karar verilmiş ise de; yapılan inceleme ve araştırma hüküm kurmaya yeterli ve elverişli değildir.
Bu itibarla yapılacak iş; davacı ve eski eşinin ... ve ... numaralı adreslerinde zabıta araştırması yapılmalı, ihtilaf konusu dönemde ikamet eden komşular, mahalle muhtarı ve azalar tespit edilerek yöntemince beyanları alınmalı, beyanlar arasında çelişki olması halinde çelişkiler giderilmeli, davacı ve eski eşinin medula kayıtları celp edilerek incelenmeli, 95 numaralı evin kira olup olmadığı, su ve elektrik abonelerinin kimin üzerine olduğu araştırılmalı ve toplanan tüm deliller birlikte değerlendirildikten sonra oluşacak sonuca göre bir karar verilmelidir.
O hâlde, davalı Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi kararının HMK’nın 373/2. maddesi gereği BOZULMASINA, dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 08/02/2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.