Danıştay 8. Daire 2021/7206 Esas 2022/1588 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2021/7206
Karar No : 2022/1588

DAVACI : …

DAVALI : … Odası
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU :
1- EMO Eskişehir Şube Başkanlığı'nın … tarih ve … sayılı yazısı
2- Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Yönetim Kurulu'nun … tarihli … sayılı oturumunda aldığı …,… ve … karar no’lu kararlarının iptali ve
… no’lu kararın dayanağı olduğundan bahisle;
3- TMMOB Ana Yönetmeliği'nin 50. maddesinin,
4- TMMOB Disiplin Yönetmeliği'nin 8. maddesinin c bendinin,
5- TMMOB SMM Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliği'nin 04.06 ve 11. maddelerinin,
6- TMMOB SMM Hizmetleri ve Asgari Ücret-Asgari Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 4/k maddesinin,
7- EMO Ana Yönetmeliği'nin 99/b ve 100. maddesinin (l) bendinin,
8- EMO SMM Hizmetleri Yönetmeliği 12. maddesi
9- EMO En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esaslan Yönetmeliği’nin; 1'inci maddesindeki "...mesleki denetim...” ibaresinin, 2’nci maddesinin "...mesleki etkinliklerinin denetim kurallarını...” ibaresinin, 3'üncü maddesinin tümünün, 4'üncü maddesinin (j) ve (p) bendinin, 7’nci maddesinin (a) bendindeki "...mühendislik hizmetini odanın denetimine sunmak zorundadır.” ibaresi ile (b) bendinin tümünün, 9’uncu maddesinin başlangıcındaki “…denetiminde...” ibaresi ile (b) bendinin "...hizmetlerin ... denetlenmesi...” ibaresinin, 10'uncu maddesinin tümünün, 11'inci maddesindeki “mesleki denetim işlemlerinde...” ibaresinin ve
10- EMO Yönetim Kurulu'nun 28.03.2014 tarih ve 43/66 sayılı kararı ile yürürlüğe konulmuş olan EMO Malî İşler Yönetmeliğinin eki Bütçe ve Muhasebe İşlemleri Kılavuzu,
01 Gelir Bütçesi,
“Bölüm II- Hizmet Karşılığı Gelirler” bölümünün;
01. Belge düzenleme gelirleri
01.01 Oda Üyelik Belgesi
01.02 İhale Belgesi
01.03 Şantiye Şefliği Belgesi
01.04 LPG Sorumlu Müdür Belgesi
01.05 Enerji Yöneticiliği İçin Oda Üyelik Belgesi
01.06 Diğer Muhtelif Maktu Belgeler alt madde başlığı ve alt maddelerinin ve
“Bölüm IV- SMM Hizmetleri Gelirleri” şeklindeki bölüm başlığının ve alt bölümdeki;
01. SMM ve Büro Tescil Belgesi ilk çıkarmaları
02. SMM ve Büro Tescil Belgesi yenilemeleri
03. Proje Denetim Gelirleri alt maddelerinin
hukuka aykırılıkları nedeni ile iptali istemiyle açılmıştır.

DAVACININ İDDİALARI :
TMMOB ve bağlı odalarına, üst hukuk normları olan Anayasa ve ilgili 6235 sayılı Kanun ile verilmiş bir mesleki denetim yetkisi bulunmadığı, denetim bedelinden de söz edilemeyeceği, bu nedenle Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Yönetim Kurulu'nun, … tarih ve … sayılı oturumunda aldığı … nolu mesleki denetim bedellerine ilişkin karar, mesleki denetimin üst hukuk normlarında var olmaması ve ancak EMO’ca yönetmeliklerle Anayasa'nın 124 üncü maddesine aykırı olarak düzenlenmiş olması nedeni ile hukuka aykırı olduğu, dayanakları ile beraber iptali gerektiği belirtilmektedir.
SMM ve BT belgelerinin, meslek odasınca her yıl düzenlenerek mühendise maktu bir bedel karşılığında verilen belgeler olduğu, serbest mühendislere bu belgelerin tanziminin zorunluluk haline getirildiği, bu belgelerin düzenlenmesi karşılığında serbest mühendislerden vesika bedelini (belge bedelini) maktu gelir olarak talep ettiği, kanunda vesika (belge) bedelleri olarak tanımlanmış olan SMM ve BT yenileme bedellerini tahsil etmenin EMO’ nun yasal hakkı olduğu, ancak kanunen vesika geliri olarak tanımlanması mümkün olmayan elektronik imza ve mesleki sorumluluk sigortası geliri gibi başka iki gelir türünün de SMM ve BT vesika yenileme (belge yenileme) bedellerinin içerisine ilave edildiği, bu nedenle … tarih ve … sayılı oturumunda alınan … no’lu kararın hukuka aykırı olduğu öne sürülmüştür.
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Yönetim Kurulunun, … tarih ve … sayılı oturumunda … no’lu kararın alındığı, 2016 yılı SMM-BT belge (vesika) bedellerinin (ücretlerinin) aşırı yüksek, fahiş ve orantısız değerlerde belirlendiği; Yönetmeliğin Eki Bütçe ve Muhasebe işlemleri Kılavuzu'nun 01 numaralı bölümünün Gelir Bütçesini düzenlediği, Yönetmeliğin gelir bütçesi fasıl (Bölüm) düzenlemeleri kanuna uygun olarak yapılmadığı, kanunda; mevcut bazı gelir kalemlerine hiç yer verilmediği, kanunda yeri olmayan bazı gelir kalenin ise, kanun hükmü genişletilerek Yönetmeliğe eklendiği, bazı gelir kalemlerinin ise birbirinin içerisine karıştırıldığı, SMM-BT belge ilk çıkarma ve yenileme ücretlerinin, vesika ücretleri gelirlerden olduğu, Kanunda müstakil bir gelir faslında (bölümünde) düzenlenmesi zorunlu tutulmuş olan bu gelir için Yönetmelikte ayrı bölüm - fasıl mevcut olmadığı, kanunun açık hükmüne göre ‘Vesika ücretlerini” “hizmet karşılığı alınan ücretler” faslında içerisinde tahsil etmek ve muhasebeleştirmenin mümkün olmadığı, Bölüm II deki hizmet karşılığı gelirlerin, hizmeti talep edenlerden tahsil edilen gelirlerin üçüncü şahıslara verilen hizmetlerden edinilen gelirler olduğu, vesika ücretlerinin ise ki EMO’ca belge gelirleri olduğu, hizmet karşılığı alınan ücretler içerisinde değerlendirilmesinin olanaksız olduğu ileri sürülmüştür.
Yasada hiç düzenlenmemiş olması nedeni ile SMM Hizmetleri Gelirleri adı altında bir gelirin tahsilinin mümkün olmadığı, SMM hizmetinin oda yönetmeliklerinde tanımlandığı, bu hizmet SMM’lerin mesleğini icra etmek, üçüncü şahıslara iş yapmak suretiyle gelir elde ettikleri hizmeti tanımladığı, SMM hizmeti odanın üyelerine vereceği bir hizmeti ifade etmediği, Oda, üyesine SMM hizmeti veremiyeceği, bu isim altında üyesinden bir ücret de tahsil edemeyeceği, davalı odanın hizmet olarak nitelendirdiği belge tanzimi ise odanın kuruluş sebebi olup, kanunla düzenlendiği ve odanın üyesine doğal olarak yapmak zorunda olduğu asli bir görevi olduğu, bu görevin yerine getirilmesinde takdir edilecek ücret emsalleri ile orantılı olması gerektiği Kanunun amir hükümlerine aykırı olarak, ayrı fasıl (bölüm) başlıktan altında düzenlenmeyerek, birbirinin içerisinde değerlendirilmiş olmaları nedeni ile iptalleri gerektiği öne sürülmektedir.

SAVUNMANIN ÖZETİ:
EMO Yönelim Kurulu’nun … tarihli toplantısında alınan … nolu kararda mesleki denetim bedelinin maktu olarak alınacağı, 2016 yılı için bu bedelin 70 - TL olmasına, elektrik ile ilgili fen adamlarının yetki sınırında olan 50 kw altı projeler/hizmetler için bu bedelin arttırılmayarak 2015 yılında olduğu gibi 15 - TL olarak belirlenmesine karar verildiği, 2015 yılı için mesleki denetim bedelinin 500- TL belirlenmesinin ardından açılan davada Danıştay Sekizinci Dairesinin 2014/11818 nolu dosyasında yürütmenin durdurulmasına karar verildiği karar sonrasında 500.- TL’lik ücret kaldırılarak 2015 yılı için fen adamlarının yetki sınırında olan hizmetler hariç 65 - TL olarak belirlendiği, 2016 yılı için bu ücretin 70 - TL olarak belirlendiği; dava konusu yapılan … nolu kararda, SMM üyelerine 2016 yılı için de ücretsiz olarak e-imza verilmesine devam edilmesi yönünde olduğu; … nolu kararda ise SMM ve Büro Tescil belge ücretlerinde 2016 yılı için herhangi bir artış yapılmaması, 2015 yılı belge ücretlerinin aynen uygulanması, bu bedellere e-imza ve Oda tarafından yaptırılan mesleki sorumluluk sigortası bedelinin de dahil olması kararlaştırıldığı, dava dilekçesinde iddia edildiği gibi müvekkil Oda e-imza ve mesleki sorumluluk sigortası için bir bedel alınmadığı, SMM üyelerine ayrıca Oda ajandası, Oda dergisi, yönetmelikler kitapçığı gibi materyallerin de ücretsiz verildiği, Odanın üyelerinden elde ettiği geliri 6255 sayılı Yasa’nın amaçları çerçevesinde üyelerinin mesleki çalışmalarının kolaylaştırılması yönünde kullandığı, EMO Mali İşler Yönetmeliğinin ise Oda içi muhasebeleştirmeyle ilgili kuralları belirlemekte olduğu, dava konusu kararın dayanağı olmadığı gibi 28.03.2014 tarihinde yürürlüğe girdiği, tüm Yönetmeliklerin yayımlanması tarihinden itibaren 60 gün içerisinde dava açma süresi geçirildiği, Mesleki denetime ilişkin olarak iptali istenilen diğer yönetmelik maddelerinde de herhangi bir hukuka aykırılık bulunmadığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesine göre Danıştay'ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davalarda, temyiz incelemesi sonucu bozulan kararlar üzerine ısrar olanağı tanınmadığından ve Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulları'nın kararlarına uyulması mecburi olduğundan Dairemiz kararının bozulan kısmı yönünden Kurul kararında belirtilen gerekçeyle dava konusu düzenlemelerin iptali gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Dava, Elektrik Mühendisleri Odası Eskişehir Şube Başkanlığının … tarih ve … sayılı yazısının, Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulunun … tarih ve … sayılı oturumunda alınan …, … ve … numaralı kararlarının, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ana Yönetmeliği'nin 50. maddesinin, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Disiplin Yönetmeliği'nin 8. maddesinin (c) bendinin, TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliği'nin 04.06. ve 11. maddelerinin, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgari Ücret-Asgari Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (k) bendinin, Elektrik Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği'nin 99/B maddesi ile 100. maddesinin 1. fıkrasının (l) bendinin, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliği'nin 12. maddesinin, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin 1. maddesinde yer alan "mesleki denetim" ibaresinin, 2. maddesinde yer alan "mesleki etkinliklerinin denetim kurallarını" ibaresinin, 3. maddesinin, 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) ve (p) bentlerinin, 7. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde yer alan "mühendislik hizmetini Odanın mesleki denetimine sunmak zorundadır" ibaresi ile (b) bendinin, 9. maddesinin 1. fıkrasında yer alan "denetiminde" ibaresi ile bu fıkranın (b) bendinde yer alan "hizmetlerinin" ve "denetlenmesi" ibarelerinin, 10. maddesinin, 11. maddesinin 1. fıkrasında yer alan "mesleki denetim işlemlerinde" ibaresinin, Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulunun 28/03/2014 tarih ve 43/66 sayılı kararı ile yürürlüğe konulan Elektrik Mühendisleri Odası Mali İşler Yönetmeliği'nin eki "Bütçe ve Muhasebe İşlemleri Kılavuzu"nun, "01 Gelir Bütçesi" kısmının "Bölüm II- Hizmet Karşılığı Gelirler" başlıklı bölümünde yer alan 01. Belge düzenleme gelirleri, 01.01 Oda Üyelik Belgesi, 01.02 İhale Belgesi, 01.03 Şantiye Şefliği Belgesi, 01.04 LPG Sorumlu Müdür Belgesi, 01.05 Enerji Yöneticiliği İçin Oda Üyelik Belgesi, 01.06 Diğer Muhtelif Maktu Belgeler maddeleri ile "Bölüm IV- SMM Hizmetleri Gelirleri" başlıklı bölümünde yer alan 01. SMM ve Büro Tescil Belgesi ilk çıkarmaları, 02. SMM ve Büro Tescil Belgesi yenilemeleri, 03. Proje Denetim Gelirleri maddelerinin iptali istemiyle açılmıştır.
Danıştay Sekizinci Dairesinin 25/06/2019 tarih ve E:2015/14912, K:2019/6072 sayılı kararıyla dava konusu TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin; 10. maddesinin (ğ) bendinin "...ülke ekonomisine uygunluğu..." ibaresi ve 10. maddesinin (h) bendinin "...ihale bedeli üzerinden..." ibaresi ile Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Yönetim Kurulu'nun … tarih ve … sayılı … no’lu kararının ve EMO Eskişehir Şube Başkanlığı'nın … tarih ve … sayılı işleminin iptaline, diğer kararlar ve düzenlemeler yönünden davanın reddine karar verilmiştir.
Tarafların temyiz istemi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 08/07/2021 tarih ve E:2020/2104, K:2021/1437 sayılı kararıyla davanın reddine karar verilen kısımlar yönünden, davacının temyiz istemi kısmen kabul edilerek, "Dava konusu Yönetmeliklerin dayanağı olan 6235 sayılı Kanun'da, mesleki hizmetlerin karşılığı olan asgari ücretlerin belirlenmesine ilişkin bir düzenlemeye yer verilmediği, Yönetmelik hükümlerinin, elektrik mühendisliği hizmeti piyasasında doğrudan rekabeti engelleme, bozma ve kısıtlama amacını taşıdığı anlaşıldığından, 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesinin (a) bendine açıkça aykırı olduğu, keza Anayasal koruma altındaki sözleşme özgürlüğünün ancak kanunla sınırlanabilmesi mümkün olduğundan, taraflar arasında serbestçe belirlenmesi gereken sözleşmenin bedel unsuruna, kanuni dayanağı bulunmaksızın, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan davalı Oda tarafından asgarî ücret tarifesi ve alınacak ücret esaslarının belirlenmesi suretiyle müdahale edilemeyeceği cihetle üyelerin Oda tarafından belirlenmiş asgari ücret tanımlamalarına uyacağını ve mesleki denetim uygulamasında bu yönde denetim yapılacağını düzenleyen dava konusu Yönetmelik hükümlerinde hukuka uygunluk görülmemiştir." gerekçesiyle Daire kararının, TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliği'nin 04.06. maddesinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgari Ücret-Asgari Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (k) bendinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliği'nin 12. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde yer alan "ve EMO tarafından belirlenmiş en az ücret tanımlarına" ibaresi, (c) bendinde yer alan "EMO tarafından belirlenen mühendislik hizmetleri en az ücretlerinin uygulanması" ibaresi, (d) bendinin (3) numaralı alt bendinde yer alan "Oda tarafından belirlenen en az ücret tanımlamaları üzerinden düzenlenmiş" ibaresi, (e) bendinde yer alan "EMO en az ücretlerine göre" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan "en az ücret" ibaresi, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan "en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş" ibaresi, (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan "kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu" ibaresi yönünden davanın reddine ilişkin kısmının bozulmasına, kesin olarak karar verilmiştir.
2575 sayılı Danıştay Kanunu’nun 38. maddesinde, İdari Dava Daireleri Kurulunun, idari dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararları temyizen inceleyeceği, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 46. maddesinin 1. fıkrasında, Danıştay Dava Dairelerinin nihai kararlarının Danıştay’da temyiz edilebileceği, 49. maddesinin 4. fıkrasında ise Danıştay'ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davaların temyizen incelenmesinde bu madde ile ısrar hariç 50. madde hükümlerinin kıyasen uygulanacağı öngörülmüştür. 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesinin 4. fıkrasında yer alan düzenleme ile Danıştay Dava Dairelerine, ilk derecede bakılan davalarla ilgili bozma kararlarına karşı eski kararlarında ısrar edebilme yetkisi tanınmamıştır.
Açıklanan nedenlerle,TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliği'nin 04.06. maddesinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgari Ücret-Asgari Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (k) bendinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliği'nin 12. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde yer alan "ve EMO tarafından belirlenmiş en az ücret tanımlarına" ibaresi, (c) bendinde yer alan "EMO tarafından belirlenen mühendislik hizmetleri en az ücretlerinin uygulanması" ibaresi, (d) bendinin (3) numaralı alt bendinde yer alan "Oda tarafından belirlenen en az ücret tanımlamaları üzerinden düzenlenmiş" ibaresi, (e) bendinde yer alan "EMO en az ücretlerine göre" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan "en az ücret" ibaresi, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan "en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş" ibaresi, (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan "kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu" ibaresinin Genel Kurul kararında belirtilen gerekçelerle iptaline karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Dairemizin 25/06/2019 tarih ve E:2015/14912, K:2019/6072 sayılı kararının Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 08/07/2021 tarih ve E:2020/2104, K:2021/1437 sayılı kararıyla kısmen bozulması üzerine, bozma kararına uyularak Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 'Temyiz' başlıklı 46. maddesinin 1. fıkrasında, Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının Danıştay'da temyiz edilebileceği; 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun 'İdari ve vergi dava daireleri kurullarının görevleri' başlıklı 38. maddesinde, İdari Dava Daireleri Kurulunca idari dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararların temyizen inceleneceği; 2577 sayılı Kanun'un 'Temyiz incelemesi üzerine verilecek kararlar' başlıklı 49. maddesinin 4. fıkrasında da, Danıştayın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davaların temyizen incelenmesinde bu madde ile ısrar hariç 50. madde hükümlerinin kıyasen uygulanacağı kurala bağlanmıştır.
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümleri uyarınca Danıştay Dava Dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararların temyizen bozulması durumunda ısrar olanağı tanınmamıştır.
Bu nedenle, bozma kararı gözönünde bulundurularak, yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.

İLGİLİ MEVZUAT :
Anayasa'nın "Yönetmelikler" başlıklı 124. maddesinin 1. fıkrasının işlem tarihinde yürürlükte bulunan halinde, "Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler."; "Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları" başlıklı 135. maddesinin 1. fıkrasında, "Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzelkişilikleridir." hükümlerine yer verilmiştir.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nun 2. maddesinde, "Birliğin kuruluş amacı ile yapamayacağı faaliyetler ve işler aşağıda gösterilmiştir.
Birliğin kuruluş amacı:
a) Bütün mühendis ve mimarları ihtisas kollarına ayırmak ve her kol için bir oda kurulmasına karar vermek;
Bu suretle aynı ihtisasa mensup meslek mensuplarını bir Odanın bünyesinde toplamak; merkezde idare heyeti, haysiyet divanı ve murakıplar gibi görevlilere yetecek kadar üyesi bulunmayan Odanın merkezini, Umumi Heyetin belirleyeceği yerde açmak;
b) Mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak;
c) Meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmi makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmektir.
Birlik ve organları, kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamazlar." hükmü yer almıştır.
6235 sayılı Kanun'un 19. maddesinde, "Odalar, bu kanunun 2 nci maddesinde belirtilen amaç için Birlik Umumi Heyetince kararlaştırılan işlerden yalnız odalarını ilgilendiren kısımlar ile görevlidirler. Odalar va organları, kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamazlar."; 33. maddesinde, "Türkiye'de mühendislik ve mimarlık meslekleri mensupları mesleklerinin icrasını iktiza ettiren işlerle meşgul olabilmeleri ve mesleki tedrisat yapabilmeleri için ihdisasına uygun bir odaya kaydolmak ve azalık vasfını muhafaza etmek mecburiyetindedirler. Kamu Kurumu ve Kuruluşları ile İktisadi Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşlarında asli ve sürekli olarak çalışan mühendislik ve mimarlık meslekleri mensuplarının meslek ve ihtisaslarıyla ilgili odaya girmeleri isteklerine bağlıdır. Ancak bunlar görevlerinin gereği olan işleri yaparken, mesleki bakımdan, Odaya kayıtlı meslekdaşlarının yetkileriyle haklarına sahip ve onların ödevleriyle yükümlüdürler. Bu konuda Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları ile ilgili hükümler saklıdır."; 39. maddesinde, "Bu kanun hükümleri müteşebbis heyetlerce ihzar ve Birlik Umumi Heyetince tasvip edilecek bir talimatname ile tatbik olunur." hükümlerine yer verilmiştir.
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un "Amaç" başlıklı 1. maddesinde, "Bu Kanunun amacı, mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hakim olan teşebbüslerin bu hakimiyetlerini kötüye kullanmalarını önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yaparak rekabetin korunmasını sağlamaktır." hükmüne yer verilmiş, 3. maddesinde, teşebbüsün "Piyasada mal veya hizmet üreten, pazarlayan, satan gerçek ve tüzelkişilerle, bağımsız karar verebilen ve ekonomik bakımdan bir bütün teşkil eden birimleri"; teşebbüs birliğinin "Teşebbüslerin belirli amaçlara ulaşmak için oluşturduğu tüzelkişiliği haiz ya da tüzelkişiliği olmayan her türlü birlikleri" ifade edeceği belirtilmiştir.
4054 sayılı Kanun'un "Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar" başlıklı 4. maddesinde, "Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır.
Bu haller, özellikle şunlardır:
a) Mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kar gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tesbit edilmesi,
b) Mal veya hizmet piyasalarının bölüşülmesi ile her türlü piyasa kaynaklarının veya unsurlarının paylaşılması ya da kontrolü,
c) Mal veya hizmetin arz ya da talep miktarının kontrolü veya bunların piyasa dışında belirlenmesi,
d) Rakip teşebbüslerin faaliyetlerinin zorlaştırılması, kısıtlanması veya piyasada faaliyet gösteren teşebbüslerin boykot ya da diğer davranışlarla piyasa dışına çıkartılması yahut piyasaya yeni gireceklerin engellenmesi,
e) Münhasır bayilik hariç olmak üzere, eşit hak, yükümlülük ve edimler için eşit durumdaki kişilere farklı şartların uygulanması,
f) Anlaşmanın niteliği veya ticari teamüllere aykırı olarak, bir mal veya hizmet ile birlikte diğer mal veya hizmetin satın alınmasının zorunlu kılınması veya aracı teşebbüs durumundaki alıcıların talep ettiği bir malın ya da hizmetin diğer bir mal veya hizmetin de alıcı tarafından teşhiri şartına bağlanması ya da arz edilen bir mal veya hizmetin tekrar arzına ilişkin şartların ileri sürülmesi,
..." hükmü yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliği'nin 04.06. maddesinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgari Ücret-Asgari Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (k) bendinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliği'nin 12. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde yer alan "ve EMO tarafından belirlenmiş en az ücret tanımlarına" ibaresi, (c) bendinde yer alan "EMO tarafından belirlenen mühendislik hizmetleri en az ücretlerinin uygulanması" ibaresi, (d) bendinin (3) numaralı alt bendinde yer alan "Oda tarafından belirlenen en az ücret tanımlamaları üzerinden düzenlenmiş" ibaresi, (e) bendinde yer alan "EMO en az ücretlerine göre" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan "en az ücret" ibaresi, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan "en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş" ibaresi ve (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan "kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu" ibaresine ilişkin kısmı yönünden;
Dava konusu Yönetmelik hükümlerinde, üyelerin Oda tarafından belirlenmiş asgari ücret tanımlamalarına uyacağı ve mesleki denetim uygulamasında bu yönde denetim yapılacağı kurala bağlanmıştır.
Mesleki hizmetlerin karşılığı olan asgari ücretlerin belirlenmesi konusunda, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ve Anayasa'nın 48. maddesinde düzenlenen sözleşme özgürlüğü çerçevesinde bir değerlendirme yapılması gerekmektedir.
1 - 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu yönünden;
Mesleki hizmetlerin karşılığı olan asgari ücretleri belirleme konusunda davalı idarenin yasal dayanağının bulunup bulunmadığının öncelikle değerlendirilmesi gerekmektedir.
Uyuşmazlığın çözümü için, genel olarak, idarenin düzenleme yetkisinin kapsamı ve bu bağlamda idarenin özerk ve türev düzenleme yetkisi üzerinde durulmalıdır.
Anayasa'nın 124. maddesinde, kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabileceği düzenlenmiştir. Bu düzenleme, idarenin özerk ve türev düzenleme yetkisinin anayasal dayanağını oluşturmaktadır.
İdarenin düzenleme yetkisinin aslında ikincil, türev nitelikte olduğu hususunda bugün için bir duraksama bulunmamaktadır. Anayasa'ya göre, idarenin, düzenleme yetkisini kanunlar çerçevesinde ve kanunlara uygun olarak kullanması gereklidir. Kanunun öngördüğü düzenleme yetkisinin yine kanunda belirtildiği gibi kullanılması, kanun hükmü, bir konunun yönetmelikle düzenlenmesini öngörüyorsa, düzenlemenin yönetmelikle yapılması zorunludur.
Ayrıca, normlar hiyerarşisi olarak bilinen temel hukuk ilkesine göre, normlar arasında altlık ve üstlük ilişkisi söz konusu olmakta ve her norm geçerliliğini bir üst hukuk normundan almaktadır. Başka bir anlatımla normlar hiyerarşisi, her türlü normun hiyerarşik olarak bir sıra dahilinde sıralanması ve birbirine bağlı olması anlamına gelmekte olup; bunun doğal sonucu olarak, hiyerarşik sıralamada daha altta yer alan normun, kendisinden üstte bulunan norma aykırı hükümler içeremeyeceği, bir başka deyişle alt norm niteliğindeki düzenleyici işlemlerin, bir hakkın kullanımını üst normda öngörülmeyen bir şekilde daraltamayacağı veya kısıtlayamayacağı; dolayısıyla, düzenleyici bir işlemin kendinden önce gelen kanun ve yönetmelik hükümlerine aykırı düzenlemeler getiremeyeceği kabul edilmektedir.
Bu açıklamalar ışığında uyuşmazlığa bakıldığında, davalı idarenin dava konusu alandaki düzenleme yetkisinin ve bu yetkinin hukuka uygun olarak kullanılıp kullanılmadığının irdelenmesi gerekmektedir.
6235 sayılı Kanun'un 39. maddesinde, bu Kanun hükümlerinin müteşebbis heyetlerince ihzar ve Birlik Umumi Heyetince tasvip edilecek eki bir talimatname yani bir Yönetmelik ile tatbik olunacağı hükme bağlanmıştır.
6235 sayılı Kanun'un 2. maddesinde ise, mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak; meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmi makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmek, Birliğin kuruluş amaçları arasında sayılmış, Birlik ve organlarının, kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamayacağı belirtilmiştir.
Görüldüğü üzere, dava konusu Yönetmeliklerin dayanağı olan 6235 sayılı Kanun'da, mesleki hizmetlerin karşılığı olan asgari ücretlerin belirlenmesine ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
2 - 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun yönünden;
Serbest çalışan elektrik mühendislerinin esas itibarıyla serbest meslek sahibi olduğu, serbest meslek faaliyetinin, sermayeden ziyade şahsî mesaiye, ilmî veya meslekî bilgiye veya ihtisasa dayanan işlerin bir işverene bağlı olmaksızın bağımsız olarak, şahsî sorumluluk altında ve bir ücret karşılığı yapıldığı göz önüne alındığında, hizmetini ücret karşılığı sunan serbest meslek mensubu mühendislerin 4054 sayılı Kanun kapsamında birer teşebbüs oldukları açıktır.
4054 sayılı Kanun'un 3. maddesinde, teşebbüslerin belirli amaçlara ulaşmak için oluşturduğu tüzel kişiliği haiz ya da tüzel kişiliği olmayan her türlü birlik teşebbüs birliği olarak tanımlanmıştır. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ilişkin olarak herhangi bir istisnaya yer verilmediğinden ve teşebbüs birliklerinin 4054 sayılı Kanun'a tâbi olabilmesi için özel hukuk veya kamu hukuku tüzel kişisi olmaları ya da kanunla veya iradî olarak kurulmuş olmaları önem taşımadığından, davalı Odanın 4054 sayılı Kanun uygulamasında "teşebbüs birliği" sayılması gerekmektedir.
Bu çerçevede; davalı Oda tarafından elektrik mühendisliği hizmetlerine ilişkin piyasa düzenleyiciliği kapsamında yürürlüğe konulan dava konusu Yönetmelikler birer teşebbüs birliği kararı niteliğinde olduğudan, 4054 sayılı Kanun'a aykırı olmamaları gerekmektedir.
4054 sayılı Kanun'un 4. maddesinde, belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemlerinin hukuka aykırı ve yasak olduğu belirtildikten sonra, aynı maddenin 1. fıkrasının (a) bendinde, mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kâr gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesinin rekabeti engelleyici ve yasak olduğu kurala bağlanmıştır.
Dava konusu Yönetmelik hükümlerinde, elektrik mühendisliği hizmetlerinin karşılığı olan asgari ücretlerin belirlenmesi öngörülmekte ve bu çerçevede hazırlanan asgari ücret tarifeleriyle mühendislerin, hizmetin fiyatını belirleme serbestisi hizmet alanlar (tüketici) aleyhine engellenmekte, bu suretle satım fiyatı davalı Oda tarafından tespit edilmektedir.
Bu itibarla, dava konusu Yönetmelik hükümlerinin, elektrik mühendisliği hizmeti piyasasında doğrudan rekabeti engelleme, bozma ve kısıtlama amacını taşıdığı anlaşıldığından, 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesinin (a) bendine açıkça aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.
Davalı Oda tarafından, elektrik mühendisleri arasında haksız rekabeti önlemek ve hizmet standartlarını yükseltmek amacıyla dava konusu Yönetmelik hükümlerinin yürürlüğe konulduğu ileri sürülmektedir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Haksız Rekabet” bölüm başlığı altında düzenlenen 54. maddesinde, haksız rekabete ilişkin hükümlerin amacı, bütün katılanların menfaatine, dürüst ve bozulmamış rekabetin sağlanması olarak belirtilmiş, rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük kuralına aykırı davranışlar ile ticarî uygulamalar yasaklanmıştır. 4054 sayılı Kanun'da düzenlenen rekabetin korunmasına ilişkin düzenlemelerle ise, kamusal fayda da gözetilerek fiyat ve kâr gibi göstergelerin müdahalelerden uzak olarak serbest piyasa şartlarında belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu itibarla, anılan kuralların yer yer iç içe ve birlikte uygulanma imkânı bulunmakla birlikte, birbirinden farklı amaçları hedeflediği anlaşılmaktadır.
Bununla birlikte; Rekabet Hukuku kuralları kamusal ve soyut bir koruma sağladığından ve haksız rekabet hükümlerine nazaran daha kapsayıcı olduğundan, asgarî ücret belirlenmesinin haksız rekabeti engelleyeceği ihtimalinden hareketle; 4054 sayılı Kanun'da hedeflenen tüketicinin ve kamunun korunması esasının ortadan kalkmayacağı ve dava konusu Yönetmeliklerin denetiminde anılan Kanun'un uygulanmasına engel bir durumun bulunmadığı açıktır.
3 - Anayasa'nın 48. maddesinde düzenlenen sözleşme özgürlüğü yönünden;
Anayasa'nın 48. maddesinde, çalışma ve sözleşme hürriyeti düzenlenmiştir. Buna göre, herkesin dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetine sahip olduğu, özel teşebbüsler kurmanın serbest olduğu, Devletin, özel teşebbüslerin millî ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alacağı belirtilmiş; Anayasa'nın 13. maddesinde de, temel hak ve hürriyetlerin, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasa'nın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabileceği, bu sınırlamaların, Anayasa'nın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacağı kurala bağlanmıştır.
Dava konusu Yönetmelik hükümlerine göre, elektrik mühendisliği hizmeti alacak gerçek veya tüzel kişilerin, meslek alanında faaliyette bulunabilmek için davalı Odaya üye olmak zorunluluğunda bulunan bir meslek mensubu ile Oda tarafından belirlenen en az ücrete uygun bir sözleşme yapmaları gerekmektedir.
Yapılacak sözleşmenin unsurlarından biri de sözleşmenin bedelidir. Sözleşmedeki bedelin taraflarca serbest olarak belirlenmesi asıldır. Nitekim, bedeli kararlaştırma konusundaki anlaşma serbestisi de sözleşme özgürlüğü kapsamında olup, anayasal koruma altındadır. Sözleşme serbestisini sınırlayacak nitelikteki bir kuralın ise, yine Anayasa'da tanımlanan sınırlama sebeplerine uygun olarak kanunla konulması gerekmektedir.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan davalı Odaya 6235 sayılı Kanun'da mensupları için asgarî ücret belirleme yetkisi veren bir kural bulunmamaktadır. Dolayısıyla, anılan Kanun'da yer verilmeyen bir yetkinin Yönetmelik hükümleri ile düzenlenmesi açıkça hukuka aykırıdır.
Anayasal koruma altındaki sözleşme özgürlüğünün ancak kanunla sınırlanabilmesi mümkün olduğundan, taraflar arasında serbestçe belirlenmesi gereken sözleşmenin bedel unsuruna, kanuni dayanağı bulunmaksızın, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan davalı Oda tarafından asgarî ücret tarifesi ve alınacak ücret esaslarının belirlenmesi suretiyle müdahale edilemeyeceği açıktır.
Bu durumda; üyelerin Oda tarafından belirlenmiş asgari ücret tanımlamalarına uyacağını ve mesleki denetim uygulamasında bu yönde denetim yapılacağını düzenleyen dava konusu Yönetmelik hükümlerinde hukuka uygunluk görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Dava konusu, TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliği'nin 04.06. maddesinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlık Mühendislik Hizmetleri ve Asgari Ücret-Asgari Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (k) bendinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliği'nin 12. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde yer alan "ve EMO tarafından belirlenmiş en az ücret tanımlarına" ibaresi, (c) bendinde yer alan "EMO tarafından belirlenen mühendislik hizmetleri en az ücretlerinin uygulanması" ibaresi, (d) bendinin (3) numaralı alt bendinde yer alan "Oda tarafından belirlenen en az ücret tanımlamaları üzerinden düzenlenmiş" ibaresi, (e) bendinde yer alan "EMO en az ücretlerine göre" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan "en az ücret" ibaresi, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan "en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş" ibaresi, (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan "kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu" ibaresinin İPTALİNE,
2. Dava sonuç olarak kısmen iptal kısmen ret ile sonuçlandığından aşağıda dökümü yapılan (bozmaya uyma aşaması posta gideri dahil) … TL yargılama giderinin … TL kısmının davacı üzerinde bırakılmasına ve yargılama giderlerinin diğer kısmı olan … TL'nin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
3. Davanın ilk aşamasında davalı idare lehine vekalet ücretine hükmedildiği anlaşıldığından yeniden avukatlık ücreti yönünden hüküm kurulmamasına,
4. Posta gideri avansından artan tutarın 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 333. maddesi uyarınca kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde taraflara iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere,
10/03/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.