Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2021/6329 Esas 2022/2376 Karar Sayılı İlamı

Bölge Adliye
Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi
İlk Derece
Mahkemesi : ... İş Mahkemesi

Dava, iptal edilen hizmetlerin fiili çalışma olduğunun tespiti ile aksi kurum işleminin iptaline, yaşlılık aylığına hak kazandığının tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın reddine dair verilen karara karşı davacı vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesince verilen kararın, davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM:
Davacı vekili; müvekkilinin ... SSK numarası ile işçi olarak çalışırken yasal şartları oluştuğundan 2010 yılında davalı Kurum'dan emekli olduğunu, emekli aylığını alırken 11.05.2017 tarihli, 2017/HZ/016 sayılı denetim raporu ile 26.04.2007 ile 01.02.2008 tarihleri arasındaki 275 günlük sigortalılığının ve emekliliğinin iptal edildiğini, gün ve emeklilik iptalinden dolayı 89.186,64 TL'si ana para olmak üzere toplam 115.639,52 TL'nin iadesinin istendiğini, müvekkilinin 2006 ile emekli olduğu 2010 yılları arasında ... Otogarı'nda ... Turizm bünyesinde aralıksız yazıhaneci olarak çalıştığını, başka şirkette çalışmadığını, 275 günlük sigortalılığın neden iptal edildiğini bilmediklerini, bunda davacının kusurunun olmadığını, sigortalılık ve emeklilik iptal kararının iptali ile ortadan kaldırılmasına, müvekkilinin emeklilik hakkını kazandığı 2010 yılından bu tarafa emekli olduğunun tespitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
II- CEVAP:
Davalı Kurum vekili; müvekkili Kurum tarafından 01.10.2010 tarihi itibari ile davacıya yaşlılık aylığı bağlandığını, 11.05.2017 tarihli, 2017/HZ/16 sayılı ... Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Sosyal Güvenlik Denetmenliği servisinin raporu ile davacının ... İnş.Gıda San.Tic.Ltd.Şti ünvanlı işyerinde 16.04.2007 - 01.02.2008 tarihleri arasındaki toplam 276 günlük sigortalı çalışmasının fiili çalışma olmadığı tespit edildiğinden bu sürelerin iptal edilmesi neticesinde aylık bağlama şartları bozulduğundan yaşlılık aylığının başlangıç tarihi itibari ile durdurulduğunu, denetmen raporunda ... İnş. Gıda San.Tic. Ltd. Şti. adına işlem gören fırın işletmesi işyerinde onlarca kişi sigortalı göründüğünden sahte sigortalı bildiriminde bulunulup bulunulmadığı araştırılarak ifadeler alındığını, denetimde ifadesi alınan işyerinde çalışan işçiler ve diğer kişilerin ifadelerinde davacının fiili çalışmasının bulunmadığını söylediklerini belirterek davanın reddine karar verilmesini talep ettiğini bildirmiştir.
III- MAHKEME KARARI:
A- İLK DERECE MAHKEME KARARI
İlk Derece Mahkemesince “Davacının davasının reddine,” şeklinde karar verilmiştir.
B- BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI
Bölge Adliye Mahkemesi “Davacı vekilinin istinaf başvurusunun 6100 Sayılı Yasa'nın 353/1-b-1 maddesi gereğince esastan reddine, ” karar verilmiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davacı vekili kararın usul ve yasaya aykırı olduğunu belirterek kararın bozulmasını talep etmiştir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
Uyuşmazlık, somut olayda fiili çalışma olgusunun ispatı konusunda, İlk Derece Mahkemesince yapılan inceleme ve araştırmanın hükme yeterli bulunup bulunmadığı noktasında toplanmaktadır.
Sahte sigortalılığa dayanan davalar hizmet tespiti içerikli olmakla, davanın yasal dayanağını oluşturan 5510 sayılı Yasa’nın 79. maddesinde bu tür hizmet tespiti davalarının kanıtlanması yönünden özel bir yöntem öngörülmemiştir. Kimi ayrık durumlar dışında resmi belge ve yazılı delillerin bulunması sigortalı sayılması gereken sürelerin saptanmasında güçlü delil olmaları itibariyle sonuca etkili olurlar. Ne var ki bu tür kanıtların bulunmaması halinde somut bilgilere dayanması inandırıcı olmaları koşuluyla bordro tanıkları veya iş ilişkisini bilen komşu işyeri çalışanları gibi kişilerin bilgileri ve bunları destekleyen diğer tanıklarla dahi sonuca gitmek mümkündür. Bu tür davalar kamu düzeni ile ilgili olduğundan özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunlu olup mahkemece, tarafların sunduğu deliller ile yetinilmemeli, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun ilgili hükümleri esas alınarak kendiliğinden araştırma ilkesi benimsenmeli, sigortalılığın kabulü ve hüküm altına alınabilmesi için hizmet akdinin ve eylemli çalışmanın varlığı ortaya konulmalıdır.
6100 sayılı HMK madde119/1-e gereğince davacının, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmek, madde 194 gereğince de taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğü vardır. Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur.
Bir davada haklı çıkabilmek için soyut veya genel hatlarıyla bir iddiayı ortaya koymak yeterli değildir. Aynı zamanda bu iddiaların, ispata elverişli hale getirilerek zaman, mekân ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir. En azından iddianın araştırılabilmesine yönelik somut bilgi ve açıklamaların sunulması gerekir. İddia somutlaştırıldıktan sonra hâkim ve karşı taraf, bunun üzerinden savunma ve yargılama yapabilecektir. Soyut iddialar ve vakıalar üzerinden değerlendirme yapılması mümkün değildir.
Somutlaştırma yükü, genel anlamda tarafların açıklama ödevinin bir parçası ve layihalar teatisi aşamasındaki tezahür şeklidir. Somutlaştırma yükü, basit yargılama ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da geçerlidir.
HMK madde 31 gereğince, Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir. Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim, m. 31 ve 119/1-e gereğince davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir.
Somut olayda, davalı Kurum tarafından, 11/05/2017 tarihli Kurum Denetmen raporu ile davacının 26/04/2007 - 01/02/2008 tarihleri arasında ... sicil numaralı dosyada işlem gören dava dışı ... İnş. Gıda San. Tic. Ltd. Şti. unvanlı işyerindeki hizmetlerinin de iptal edildiği, mahkemece, davacının hizmetinin iptal edildiği 26/04/2007 - 01/02/2008 tarihleri arasında davacının denetmen raporuna ve kurum işlemine konu olan ...'e ait fırındaki çalışmalarının fiili çalışmaya dayalı olmadığının anlaşıldığı belirtilerek, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları tarafından yapılan tespit ve düzenlenen raporların aksi eşdeğer delillerle ispatlanamadığı belirtilerek, denetmen raporuna istinaden yapılan kurum işleminin iptaline ve davacının emekliliğe hak kazandığının tespitine yönelik davanın reddine karar verildiği anlaşılmıştır.
Mahkemenin kararı eksik inceleme ve araştırmaya dayalıdır.
Mahkemece yapılacak iş; davacının 2006 - 2010 yılları arasında dava dışı ... Turzm. Ltd. Şti.’inde kesintisiz çalıştım şeklindeki beyanı, yine dinlenen davacı tanıkları ..., ... ve ...’nin beyanları da dikkate alınmak suretiyle, davacının 11/05/2017 tarihli denetmen raporu ile iptal edilen 26/04/2007 - 01/02/2008 tarihleri arasında iptal edilen sigortalı çalışmalarının hangi işverenlik nezdinde geçtiği, bu işyerinde geçen çalışmalarının da davacının açıklayacağı dava dışı işyerinde geçmiş olması halinde gerçek/fiili duruma uygun olması açısından dava dışı Zabitğulları inş. Gıda. Ltd. Şti. unvanlı işyerinde geçen hizmetlerinin iptalini, ihtilaf konusu dönemde asıl çalıştığını iddia ettiği ... Turizm Ltd. Şti.' nin işyerinde geçen hizmetlerinin tespiti şeklinde düzeltilmesini isteyip istemediği ayrıntılı olarak Hukuk Muhakemeleri Kanununun 31 inci maddesi kapsamında açıklattırılmalı, hizmetin iptalini isteyip asıl işverenlik nezdinde çalıştığı şeklinde düzeltmesini istemesi halinde, açılan davanın gerek dava dışı işverenlerin hak alanını ilgilendirmesinden gerek kamu düzenine ilişkin niteliği gereği HMK 124. maddesi dikkate alınmak suretiyle, adı geçen her iki dava dışı işyeri sahiplerine karşı husumet yöneltmesi için davacıya mehil vermek, davaya katılımı sağlanan işyeri sahibi/sahiplerinin göstereceği bütün delilleri toplamak, ihtilaf konusu dönem (26/04/2007 - 01/02/2008 tarihleri arasında) yönünden davacının çalışmasının geçtiğini iddia ettiği işyerinde çalışması geçen diğer bordrolu tanıklar ile söz konusu işyerinde muhasebeci olarak çalışan kişiler tespit edilerek beyanlarına başvurulmalı, tanık beyanları arasında çelişki bulunması halinde giderilmeli, gerek duyulması halinde komşu işyerleri sahipleri ile çalışanları Sosyal Güvenlik Kurumu, Vergi Dairesi, Emniyet, Belediye, Ticaret Odası aracılığıyla tespit edilerek bu kişilerin bilgi ve görgülerine başvurulmalı, buna göre tahsis talep tarihi itibariyle yaşlılık aylığı şartlarını taşıyıp taşımadığı değerlendirilmeli, sonuç olarak davacının gerçek/fiili duruma uyan hizmetini açıkça ortaya koyan, infaza da elverişli bir karar verilmelidir.
O hâlde, davacı vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen İlk Derece Mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde temyiz eden ilgiliye iadesine, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 23/02/2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.