Danıştay 13. Daire 2018/2807 Esas 2022/1039 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2018/2807
Karar No:2022/1039

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ... Petrol ve Ticaret A.Ş.
VEKİLİ : Av. ...
KARŞI TARAF (DAVALI) : ... Kurumu
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Dağıtıcı lisansı ile faaliyet gösteren davacı şirketin, sözleşmeli bayisi olarak faaliyet gösteren 6 adet şirkete ait akaryakıt istasyonunda stok hareketleri ve akaryakıt alım-satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemini kurmadığından bahisle 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun fiil tarihinde yürürlükte bulunan 19. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca her bayi için 739.666,00- TL olmak üzere 6 bayi için toplam 4.437.996,00-TL idari para cezası verilmesine ilişkin Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun (Kurul) ... tarih ve ... sayılı kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen ... gün ve E:..., K:... sayılı kararda; ... tarih ve ... sayılı Kurul kararı ile istasyon otomasyon sistemi kurma yükümlülüğünün 30/06/2011 tarihine ertelendiği, 30/06/2011 tarihinin otomasyon sisteminin kurulduğu ve aktif olarak veri erişiminin sağlanması gereken nihai tarih olduğu, davacı şirketin bayilik sözleşmesinin bulunduğu 6 bayisi ile 30/06/2011 tarihinde istasyon otomasyon sistemini kurmaması gerekçesiyle karşılıklı fesih protokolü imzaladığı, işbu protokollerin otomasyon sistemi kurulumu gerçekleşinceye kadar askıda olduğunun belirtildiği, ancak ilgili fesih protokollerinin davalı idareye bildirilmediği, sözleşmelerin davacı şirketin yazılı savunmasında da açıkça otomasyon sistemi kurulana kadar askıda fesih olduğunun kabul edildiği, yazılı savunmada belirtilen bayi istasyonunda yapılan bakım, onarım ve tadilatın da otomasyon sistemi kurmaya engel nitelikte kapsamlı bakım, onarım ve tadilat olmadığı, yine karşılıklı fesih protokolü imzalanan bir bayide de 01/07/2011 tarihli verinin sisteme daha sonradan girildiği hususları da göz önünde bulundurulduğunda, dağıtıcı lisansı sahibi olan davacı şirketin sözleşmeli bayisi bulunan 6 akaryakıt istasyonunda otomasyon sistemi kurma yükümlülüğü bulunduğu ve uygulaması gerektiği açık olup bu yükümlülüğünü yerine getirmediği anlaşıldığından, davacı şirket hakkında 5015 sayılı Kanun'un 19. maddesi uyarınca her bir bayi için ayrı ayrı idarî para cezası uygulanmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesi'nce; istinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının usul ve hukuka uygun olduğu ve davalı tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, savunmaları dikkate alınmaksızın ve ön araştırma ve soruşturma yapılmadan işlem tesis edildiği, Kanun'da belirlenen süreler geçtikten sonra işlem uygulandığı, aynı fiil nedeniyle tek ceza verilmesi gerekirken 6 ayrı ceza uygulandığı, söz konusu bayiler ile karşılıklı fesih protokolleri imzalandığı, bir kısım bayilerde tadilat olduğundan dolayı otomasyon sisteminin kurulamadığı, otomasyon sisteminin kurulması üzerine bayilere akaryakıt ikmaline başlanıldığı, diğer bir bayi ile bayilik sözleşmesinin feshedilerek bayilik ilişkisinin sonlandırıldığı, anılan tarihte bayilik sözleşmesinin askıda olduğu için hukuken geçerliliğinin bulunmadığı, davalı idarece belirlenen kriterlerin kendilerine bildirilmediği gibi ilan yolu ile de duyurulmadığı ve dolayısıyla bu kriterlerin kendileri aleyhine uygulanamayacağı, bayilere ait istasyonlarda veri kaybı olduğuna ilişkin bir tespit bulunmadığı, otomasyon sistemi kurulu değilken bayilere akaryakıt ikmali yapılmadığı, cezanın, fiil ile orantısız ve fahiş olduğu ve mülkiyet hakkına ölçüsüz şekilde müdahale niteliği taşıdığı, dava konusu işleme esas olan fiilin niteliği itibarıyla düzeltme imkanı olan fiillerden olduğu, somut olmayan iddialar nedeniyle savunma hakkının sağlıklı şekilde yerine getirilemediği ve bu nedenle savunma hakkının ihlal edildiği, Kanun'un 7. maddesinin 6. fıkrasının Anayasa'ya aykırı olduğu temyiz ve ek beyan dilekçeleriyle ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kısmen kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının kısmen onanması, kısmen bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Dağıtıcı lisansı ile faaliyet gösteren davacı şirketin sözleşmeli bayisi olarak faaliyet gösteren ... Petrol Otomotiv İnşaat Gıda Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.(...), ... Petrol Nakliye Lpg Zahirecilik Otomotiv Komisyon Gübre Hayvancılık Yedek Parça Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.(... ), ... Akaryakıt Ürünleri Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. (... ), ...Petrol Ürünleri Pazarlama Nakliyet İthalat İhracat Sanayi Ticaret Ltd. Şti. (... ), ... Petrol Taşımacılık ve Gıda Sanayi Ticaret Ltd. Şti. (...) ve ... Otomotiv Akaryakıt Gıda İnşaat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. (... ) unvanlı şirketlere ait akaryakıt istasyonlarında stok hareketleri ve akaryakıt alım-satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemini kurmadığından bahisle 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun fiil tarihinde yürürlükte bulunan 19. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca her bayi için 739.666,00- TL olmak üzere 6 bayi için toplam 4.437.996,00-TL idari para cezası ile cezalandırılmasına ilişkin Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun (Kurul) ... tarih ve ... sayılı kararının tesis edilmesi üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun ''Amaç ve kapsam'' başlıklı 1. maddesinde, ''Bu Kanunun amacı; yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan temin olunan petrolün doğrudan veya işlenerek güvenli ve ekonomik olarak rekabet ortamı içerisinde kullanıcılara sunumuna ilişkin piyasa faaliyetlerinin şeffaf, eşitlikçi ve istikrarlı biçimde sürdürülmesi için yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetlerinin düzenlenmesini sağlamaktır.''; ''Lisans sahiplerinin temel hak ve yükümlülükleri'' başlıklı 4. maddesinde, ''Lisans, sahibine lisansta yer alan faaliyetin yapılması ile bu konularda taahhütlere girişilmesi haklarını verir. Lisans ile tanınan haklar; bu Kanunun, ilgili diğer mevzuatın ve lisansta yer alan kayıtlı hususların yerine getirilmesi koşuluyla kullanılır. Piyasa faaliyetinde bulunanlar, kötüniyet veya tehlikeli eylem sonucunu doğuracak her türlü işlemden özenle kaçınmak, bunların oluşumunun engellenmesi için her türlü tedbiri almak ile istenmeyen durumları en kısa sürede gidermek zorundadır.''; fiil tarihinde yürürlükte bulunan hâliyle 7. maddesinde, ''...Dağıtıcı lisansı sahipleri, Kurum tarafından belirlenen esaslara uygun olarak bayilerinde kaçak akaryakıt satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurmak ve uygulamakla yükümlüdür."; yine fiil tarihinde yürürlükte bulunan hâliyle 19. maddesinde ise, ''Bu Kanuna göre idarî para cezalarının veya idarî yaptırımların uygulanması, bu Kanunun diğer hükümlerinin uygulanmasına engel oluşturmaz. Bu Kanuna göre verilen ceza ve tedbirler diğer kanunlar gereği yapılacak işlemleri engellemez. Bu Kanuna göre; a) Aşağıdaki hâllerde, sorumlulara altıyüzbin Türk Lirası idarî para cezası verilir:...4) 5, 6, 7, 8, 16, 17 ve 18 inci maddelerin ihlali.'' kuralına yer verilmiştir.
Petrol Piyasası Kanununun 19. maddesi uyarınca 2011 Yılında Uygulanacak Para Cezaları Hakkında Tebliğ gereği 5015 sayılı Kanun'un 19. maddenin ikinci fıkrasının (a) bendi uyarınca verilecek idarî para cezaları yeniden değerleme oranında artırılarak 739.666,00-TL olarak belirlenmiştir.
06/07/2007 tarih ve 26574 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 27/06/2007 tarih ve 1240 sayılı Petrol Piyasasında Dağıtıcı Lisansı Sahiplerinin Bayi Denetim Sistemine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Kararın 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, "Dağıtıcı lisansı sahibi:... Akaryakıt istasyonlarında stok hareketleri ve akaryakıt alım satım işlemlerinin elektronik ortamda, günlük olarak izlenebilmesine yönelik bir istasyon otomasyon sistemi kurar. Merkez bağlantısı olan istasyon otomasyon sistemi ile bayilerindeki akaryakıt alım satım hareketlerini izler ve raporlar. Kayıt dışı ikmal ve satış tespit edilmesi hâlinde Kurumu derhal bilgilendirir.''; 5. Maddesinde, "Bu Kararın 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (ı) bendi 30/06/2011, (c) bendi 01/10/2011, diğer hükümleri yayımı tarihinde yürürlüğe girer." kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İdare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen kararın;
1- Davacıya, sözleşmeli bayisi olarak faaliyet gösteren ..., ..., ..., ..., ... unvanlı şirketlere ait akaryakıt istasyonlarında stok hareketleri ve akaryakıt alım-satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemini kurmadığından bahisle her bir bayi için ayrı ayrı 739.666,00-TL olmak üzere toplam 3.698.330,00-TL idarî para cezası verilmesine ilişkin Kurul kararı usule ve hukuka uygun olup, davacı tarafından bu kısım yönünden ileri sürülen temyiz nedenleri kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
2- Davacıya, sözleşmeli bayisi ...'e ait akaryakıt istasyonunda stok hareketleri ve akaryakıt alım-satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemini kurmadığından bahisle 739.666,00-TL idarî para cezası verilmesine ilişkin Kurul kararına yönelik kısmına gelince;
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümlerine göre, lisans sahiplerinin, lisans sahibi olmasından dolayı her türlü yükümlülüğe uymak zorunda oldukları, Kurum tarafından belirlenen esaslara uygun olarak bayilerinde kaçak petrol satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurmanın ve uygulamanın da dağıtıcı lisans sahibinin uymakla yükümlü olduğu yükümlülüklerden biri olduğu, dağıtıcı lisans sahiplerinin bu yükümlülüğü yerine getirmeleri için belirlenen en son sürenin ise 30/06/2011 tarihi olduğunun Kurul kararı ile belirlendiği anlaşılmaktadır.
Davacı şirketin sözleşmeli bayisi olarak faaliyet gösteren ... ile davacı şirket arasındaki bayilik ilişkisinin davacı şirket tarafından feshedildiği, feshin İstanbul 8. Noterliği tarafından düzenlenen ... tarih ve ... sayılı ihbarnameyle bayiye 22/07/2011 tarihinde tebliğ edildiği ve fesih işleminin davacı şirket tarafından 10/08/2011 tarihli yazı ile Kurum'a bildirildiği görülmüştür. Dairemizin 25/10/2021 tarihli ara kararı ile; uyuşmazlığın çözümlenebilmesi için davacıdan, davalı idareden, Gelibolu Vergi Dairesi Müdürlüğü ve Gelir İdaresi Başkanlığı'ndan, dağıtıcı lisansı sahibi şirketlerin, bayilerindeki stok hareketleri ve akaryakıt alım satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemlerini kurma yükümlülüğünün son günü olan 30/06/2011 tarihinden, dağıtıcı lisansı sahibi davacı şirketin bayisi olan ve Çanakkale ili, Gelibolu ilçesi, ... mevkiinde faaliyet gösteren ... 'e ait akaryakıt istasyonu ile bayilik sözleşmesinin feshedildiği 11/07/2011 tarihine kadarki dönemde faaliyetinin bulunup bulunmadığı, faaliyette bulunuldu ise buna ilişkin bilgi ve belgelerin istenilmesine; davacı tarafından anılan bayisine ait akaryakıt istasyonuna akaryakıt teslimatı yapılıp yapılmadığı, yapıldı ise buna ilişkin fatura ve diğer bilgi ve belgelerin istenilmesine karar verilmiştir.
Dairemizce yapılan ara kararına Gelibolu Kaymakamlığı Gelibolu Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından verilen ... tarih ve ... sayılı cevabi yazıda, ...'in 04/09/1990-31/12/2006 tarihleri arasında mükellefiyetli şube, 01/01/2007-31/12/2009 tarihleri arasında mükellefiyetsiz şube iş yerinin bulunduğunun belirtildiği, yazı ekinde gönderilen 16/06/2011 tarihli yoklama fişine göre ise, akaryakıt istasyonunun 2009 yılı Aralık ayından itibaren gayr-i faal olduğunun tespit edildiği; Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilen ... tarih ve ... sayılı cevabi yazıda ise, Kurum veri tabanında yer alan BS form ve e-fatura bilgileri üzerinden yapılan sorgulamada davacı şirket ile anılan bayisi arasında 30/06/2011 - 11/07/2011 tarihleri arasında yapılan herhangi bir satış beyan ve e-fatura bilgisine ulaşılamadığı belirtilmiştir.
Bu durumda, dağıtım şirketlerinin bayilerinde otomasyon sistemi kurmaları gereken son tarih olan 30/06/2011 ile davacı dağıtım şirketinin bayilik sözleşmesini feshettiği 11/07/2011 tarihi arasında ... unvanlı bayisine akaryakıt sevkiyatı yaptığı somut olarak ortaya konulamadığından, dağıtım lisansı sahibi davacıdan bayilik ilişkisini devam ettirmek istemediği adı geçen bayisine ait akaryakıt istasyonunda otomasyon sistemi kurmasının beklenemeyeceği açıktır.
Bu itibarla, davacı şirketin sözleşmeli bayisi olarak faaliyet gösteren ...'e ait akaryakıt istasyonunda stok hareketleri ve akaryakıt alım-satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemi kurmadığından bahisle, 739.666,00-TL idarî para cezası verilmesine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığından, davanın reddi yönündeki İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında bu kısım yönünden hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kısmen reddi ile ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdarî Dava Dairesi'nin ... tarih ve E:... , K:... sayılı kararının, davacıya, bayilerine ait akaryakıt istasyonunda stok hareketleri ve akaryakıt alım-satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemini kurmadığından bahisle her bir bayi için ayrı ayrı 739.666,00-TL olmak üzere 5 bayisi için toplam 3.698.330,00-TL idarî para cezası verilmesine ilişkin kısmı yönünden davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun reddine dair kısmının 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca ONANMASINA,
2. Davacının temyiz isteminin kısmen kabulü ile anılan Bölge İdare Mahkemesi kararının, davacının bayisi ... 'e ait akaryakıt istasyonunda stok hareketleri ve akaryakıt alım-satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemini kurmadığından bahisle 739.666,00-TL idari para cezası verilmesine ilişkin kısmı yönünden davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun reddine yönelik kısmının 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesi uyarınca BOZULMASINA,
3. Bozulan kısım hakkında yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdarî Dava Dairesi'ne gönderilmesine, 16/03/2022 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.