Danıştay 10. Daire 2021/3983 Esas 2022/1476 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2021/3983
Karar No : 2022/1476

DAVACI : ...Gümrük Müşavirliği Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. ...

DAVALI : ...Bakanlığı
(Mülga ...Bakanlığı)
VEKİLİ : Av. ...

DAVANIN_KONUSU : 07/10/2016 tarihli ve 29850 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin; 30., 31., 32. ve 34. maddeleri ile aynı Resmî Gazete nüshasında yayımlanan Gümrük Genel Tebliği'nin (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği) (Seri No:6) 5., 7., 10., 13., 20., 22., 23., 24. ve Geçici 1. maddelerinin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : YGM (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri) tanımı ve YGM olmak için gerekli şartların değiştirilmesinin halihazırda faaliyet gösteren YGM'leri olumsuz etkilediği, YGM'ler için kanunda öngörülmeyen ve sınırları çizilmeyen geniş bir müteselsil sorumluluk getirildiği, düzenlemelerin çalışma hak ve özgürlüğünü ve özel teşebbüsü kısıtlayıcı hükümler içerdiği, kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesine aykırı olarak disiplin hükümlerinin oluşturulduğu, mezuniyet ve yaş şartının kazanılmış haklar ilkesine aykırılık teşkil ettiği, dava konusu düzenlemelerde kamu yararı bulunmadığı ve idareye sınırsız takdir yetkisi verildiği, halihazırda YGM'lere yüklenen mali külfetlerin de arttığı ileri sürülmektedir.

DAVALININ SAVUNMASI : 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 10. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde yer alan düzenlemenin yetkilendirilmiş gümrük müşavirleriyle ilgili olarak idareye düzenleme yapma ve takdir yetkisi verdiği, yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin kamu görevlilerine ait bir takım kamusal görev ve yetkilerle donatılmış bulundukları, bu nedenle idarenin bu hususlarda müesseseyi düzenleyici ve ıslah edici tasarruflarda bulunmasının doğal olduğu, idarenin bu düzenleme yetkisini üst normlara uygun olarak kullandığı, davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : ...

DÜŞÜNCESİ : Davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : ...

DÜŞÜNCESİ : Dava; 7.10.2016 gün ve 29850 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 30, 31, 32 ve 34'üncü maddeleri ile, yine 7.10.2016 gün ve 29850 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Gümrük Genel Tebliğinin (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği) (Seri No:6) 5, 7, 10, 13, 20, 22, 23, 24 ve geçici 1'inci maddelerinin iptali istemiyle açılmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 124'üncü maddesinde, Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilecekleri belirtilmiştir.
Uyuşmazlığın çözümü bakımından, Yönetmelikle yapılan düzenlemenin üst normlara ve hukuka uygun olup olmadığının irdelenmesi gerekmektedir. Buna göre;
4458 sayılı Gümrük Kanununun 10’uncu maddesinin 1’inci fıkrasının (c) bendinde, gümrük idaresinin gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanması için gerekli gördüğü bütün önlemleri alabileceği, bu çerçevede, eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin gerekli gördüğü bir kısım tespit işlemlerinin, belirleyeceği niteliklere sahip gümrük müşavirleri eliyle yürütülmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemeye yetkili olduğu hükme bağlanmış; 227’inci maddesinde de, Gümrük müşavir yardımcısı olabilecek kişilerin taşıması gereken nitelikler ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir.
640 sayılı Gümrük Ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2’nci maddesinin n bendinde, gümrük müşaviri ve yardımcılarıyla yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerine ilişkin gerekli düzenlemeleri yapmak ve denetlemek Gümrük ve Ticaret Bakanlığının görevleri arasında sayılmış, Gümrükler Genel Müdürlüğünün görevlerinin düzenlendiği 7’nci maddesinin (n) fıkrasında da, gümrük müşaviri ve yardımcıları ile yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerine ilişkin iş ve işlemleri yürütmek görevleri arasında sayılmıştır.
Öte yandan; 4458 sayılı Kanun tarafından verilen yetkiye dayanılarak, gümrük idarelerinde yapılacak gümrük işlemlerine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi ve uygulamaya yön verecek hususlara açıklık getirilmesi amacıyla davalı idare tarafından hazırlanan ve 7.10.2009 gün ve 27369 sayılı Resmi Gazetede(mükerrer) yayımlanarak yürürlüğe giren Gümrük Yönetmeliği ile oluşturulan "Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği" kurumu, 30.6.2015 gün ve 29402 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmeliğin 16’ncı maddesinin h bendi uyarınca mülga olmuştur.
Sonrasında, 7.10.2016 günlü ve 29850 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 30’uncu maddesiyle 574; 31’inci maddesiyle Yönetmeliğin 575; 32’nci maddesiyle 576 ve 34’üncü maddesiyle 578’inci maddesi yeniden düzenlenerek, yönetmelikte yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin sorumluluğu, sahip olması gereken nitelikleri, uygulanacak cezalar ve yetki belgesinin geri alınması hususlarına yer verilmiştir.
Yukarıda yer verilen hükümlerin değerlendirilmesinden; yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği müessesesinin düzenlenmesinde, bürokratik işlemlerin azaltılması, gümrük işlemlerinin daha hızlı sürede sonlandırılması ve böylelikle vatandaşa daha kaliteli ve etkili kamu hizmeti sunulmasıyla birlikte teknik bilgi ve uzmanlık gerektiren gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanmasını sağlamaya yönelik faaliyetlerin etkili biçimde sürdürülmesinin hedeflendiği görülmekle; kanun koyucunun yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin yürüttükleri hizmeti kamu hizmeti olarak nitelendirerek, idarenin daha önce devlet memurlarına yaptırmış olduğu bir çok gümrük işlemini, bilgi, tecrübe ve güven esasına dayalı olarak yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerine devrettiği, bu hizmeti yürüten yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin, dolaylı temsil suretiyle faaliyet gösteren gümrük müşavirleri ile tespit işlemini yaptığı yükümlülerden bağımsız olarak faaliyet göstermesinin amaçlandığı sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla; söz konusu göreve atanacaklarda hizmetin gereklerine uygun aranılacak nitelikleri belirleme konusunda takdir yetkisine sahip olan idarece, bu meslek grubunun 4458 sayılı Kanunun 227'nci maddesinde gümrük müşavirliği için öngörülen öğrenim şartı dahil diğer şartları taşımaları yanında, gümrük işlerinde gümrük müşavirlerine göre neredeyse kamu personeli statüsünde daha fazla yetkiyle donatılmış olan bu meslek mensupları için ayrıca yaş koşulu ve daha önce disiplin cezası alanlar yönünden özel şartlar belirlenmesine, sözleşmeyi imzalamakla işlemi yapacak yetkilendirilmiş gümrük müşaviri ile birlikte ortak bir yükümlülük altına girmiş olan tüzel kişiyi temsil ve ilzama yetkili kişi veya kişilerin, birlikte sorumlu tutulmasına, yürürlük tarihinin belirlenmesine yönelik dava konusu düzenlemelerde hizmet gereği, kamu yararı ve üst norma aykırılık görülmemiştir.
Ayrıca; davacı Şirket tarafından, dava konusu düzenlemelerin uygulanması ile kazanılmış hakların ihlal edildiği ileri sürülmekte ise de, objektif hukuki düzenlemelerden kazanılmış bir hak doğduğunu ileri sürebilmek için yürürlükteki hukuk kurallarına göre yapılıp tamamlanmış olan bir hukuki işlemden doğan subjektif hakkın bulunması gerekir. Bir statüye bağlı olarak ileriye dönük beklenen haklar ise bu nitelikte kabul edilmemekte olup, olayda da ortada kazanılmış bir hakkın ihlali söz konusu olmadığından bu yöndeki iddiada da isabet görülmemiştir.
6 seri nolu Gümrük Genel Tebliğinin (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği) 5, 7, 10, 13, 20, 22, 23, 24 ve geçici 1'inci maddelerinin iptali istemine gelince;
Gümrük Yönetmeliğinin, dava konusu Tebliğ ile aynı tarihli Resmî Gazetede yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 30'uncu maddesi ile yeniden düzenlenen mülga 574'üncü maddesinde; yetkilendirilmiş gümrük müşaviri, 4458 sayılı Kanunun 10'uncu maddesinin 1'inci fıkrasının (c) bendine istinaden ekonomik etkili gümrük rejimleri, nihai kullanım, basitleştirilmiş usul uygulamaları ve diğer gümrük işlemlerinin doğru olarak uygulanmasını sağlamak için Bakanlıkça belirlenen tespit işlemlerini yapmak üzere yetkilendirilen ve 576'ncı maddede belirtilen şartları taşıyan gümrük müşaviri olarak tanımlanmış, bu fıkrada geçen tespit işlemlerine ilişkin usul ve esaslar ile yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin çalışma usul ve esaslarının Bakanlıkça yayımlanan tebliğ ve genelgelerle belirleneceği kurala bağlanmıştır.
Yukarıda yer verilen hükümlere göre, Gümrük Müsteşarlığının gerekli gördüğü uygulamalar için yönetmelik yayımlayabileği açık olup; iptali istenilen düzenlemelerin, yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerine tanınan yetkilerde sınırlamalara giden ve yine üst normlarda bulunmayan sorumluluk ve yükümlülükler getiren hususlar olduğu dikkate alındığında, davalı İdarece sözü edilen hususlarda tebliğ yayımlanarak düzenlemeye gidilmesinde yasal isabet görülmemiştir.
Bu durumda, yönetmelik ile düzenleme yapılması gereken konularda tebliğ yayınlanarak düzenlemeye gidilmesinde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenle Gümrük Genel Tebliğinin (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği) (Seri No:6) Tebliğin davaya konu kısımlarının iptaline; davanın diğer kısımlarının ise reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Danıştay (Kapatılan) Onbeşinci Dairesinin 20/02/2019 tarih ve E:2016/10303, K:2019/914 sayılı kısmen iptal, kısmen ret kararının iptale ilişkin kısmının, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 03/03/2021 tarih ve E:2019/1694, K:2021/390 sayılı kararıyla kısmen onanması, kısmen bozulması üzerine bozulan kısım hakkında Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Dava, 07/10/2016 tarihli ve 29850 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin; 30., 31., 32. ve 34. maddeleri ile aynı Resmî Gazete nüshasında yayımlanan Gümrük Genel Tebliği'nin (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği) (Seri No:6) 5., 7., 10., 13., 20., 22., 23., 24. ve Geçici 1. maddelerinin iptali istemiyle açılmıştır.
Danıştay (Kapatılan) Onbeşinci Dairesinin 20/02/2019 tarih ve E:2016/10303, K:2019/914 sayılı kararıyla; dava konusu Yönetmeliğin 30., 31., 32. ve 34. maddeleri ile Gümrük Genel Tebliği'nin 5. maddesinin 1. fıkrası, 7. maddesinin 1. fıkrası, 10. maddesi, 13. maddesi, 22. maddesi, 23. maddesi ve 24. maddesi yönünden davanın reddine, Gümrük Genel Tebliği'nin 5. maddesi (1. fıkrası hariç), 7. maddesi (1. fıkrası hariç), 20. maddesi ve Geçici 1. maddesinin iptaline karar verilmiştir.
Anılan kararın iptale ilişkin kısmının davalı idarece temyiz edilmesi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 03/03/2021 tarih ve E:2019/1694, K:2021/390 sayılı kararı ile Daire kararının, Gümrük Genel Tebliği'nin dava konusu 5. maddesinin (1. fıkra hariç), 20. maddesinin ve Geçici 1. maddesinin iptaline ilişkin kısmının onanmasına, anılan Tebliğ'in dava konusu 7. maddesinin (1. fıkra hariç) iptaline ilişkin kısmının bozulmasına karar verilmiştir.
Anılan karara karşı karar düzeltme isteminde bulunulmamıştır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 46. maddesinin 1. fıkrasında, Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının Danıştay'da temyiz edilebileceği; 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun 38. maddesinde, idari dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararların İdari Dava Daireleri Kurulunca temyizen inceleneceği; 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesinin 4. fıkrasında da, Danıştay'ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davaların temyizen incelenmesinde bu madde ile ısrar hariç 50. madde hükümlerinin kıyasen uygulanacağı kurala bağlanmış; böylece Danıştay dava dairelerine, ilk derece mahkemesi olarak verdikleri kararların temyizen bozulması halinde ısrar olanağı tanınmamıştır.
Buna göre, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun bozma kararına uyularak bozulan kısım hakkında yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.

İLGİLİ MEVZUAT :
4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 10. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde; Gümrük Müsteşarlığının, gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanması için gerekli gördüğü bütün önlemleri alacağı, bu çerçevede, eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin gerekli gördüğü bir kısım tespit işlemlerinin, belirleyeceği niteliklere sahip gümrük müşavirleri eliyle yürütülmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemeye yetkili olduğu hükme bağlanmıştır.
4458 sayılı Kanun'un verdiği bu yetkiye dayanılarak hazırlanan ve 07/10/2009 tarihli ve 27369 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Gümrük Yönetmeliği ile "Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği" kurumu oluşturulmuş, anılan Yönetmeliğin, 07/10/2016 tarih ve 29850 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan "Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"in 30. maddesi ile yeniden düzenlenen 574. maddesinde; yetkilendirilmiş gümrük müşaviri, 4458 sayılı Kanun'un 10. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden ekonomik etkili gümrük rejimleri, nihai kullanım, basitleştirilmiş usul uygulamaları ve diğer gümrük işlemlerinin doğru olarak uygulanmasını sağlamak için Bakanlıkça belirlenen tespit işlemlerini yapmak üzere yetkilendirilen ve 576. maddede belirtilen şartları taşıyan gümrük müşaviri olarak tanımlanmış ve bu fıkrada geçen tespit işlemlerine ilişkin usul ve esaslar ile yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin çalışma usul ve esaslarının Bakanlıkça yayımlanan tebliğ ve genelgelerle belirleneceği belirtilmiş; 31 maddesi ile yeniden düzenlenen 575. maddesinde yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin sorumluluğu, 32. maddesi ile yeniden düzenlenen 576. maddesinde, yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin sahip olması gereken nitelikler, 34. maddesi ile yeniden düzenlenen 578. maddesi ile de, yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerine uygulanacak cezalar ve yetki belgesinin geri alınması hususları ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
07/10/2016 tarih ve 29850 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük Genel Tebliği'nin (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği) (Seri No: 6) "Yetki belgesi" başlıklı 7. maddesinde, "(1) 5 inci maddede yer alan nitelikleri taşıyan ve başvuruları uygun bulunan gümrük müşavirleri adına Genel Müdürlük tarafından örneği Ek-4’te yer alan yetki belgesi, yetki numarası verilmek suretiyle düzenlenir. Yetki belgesinin geçerlilik süresi 3 yıldır. Bu süre Gümrük Yönetmeliğinin 576 ncı maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde yer alan nitelik dikkate alınarak daha kısa belirlenir.
(2) Adına yetki belgesi düzenlenen gümrük müşavirinin BİLGE (Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri) kullanıcı kodlarına bloke konulur. Yetki sahibinin merkezi BİLGE programı üzerinde işlem yapabilmesi için profil oluşturulur. Yetki belgesi, gümrük müşavirinin kayıtlı bulunduğu Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü tarafından yetkilendirilmiş gümrük müşaviri veya noter onaylı vekâletnameyi haiz vekiline tutanak karşılığında teslim edilir. Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri, internet üzerinden kendi erişim kodunu oluşturur. Başvuru tarihinden itibaren üç ay içerisinde ilgilisi tarafından teslim alınmaması halinde, belge düzenlenmemiş sayılır.
(3) Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri kendisine teslim edilen yetki belgesinin saklanmasından ve erişim kodunun kullanımından sorumludur.
(4) Yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin adı-soyadı, tüzel kişi ticaret unvanı, faaliyet adresi, telefon ve e-posta adresi bilgileri Bakanlık internet sayfasında yayımlanır. Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri adı-soyadı, tüzel kişi ticaret unvanı, faaliyet adresi, telefon ve e-posta adreslerine ilişkin bilgilerinde herhangi bir değişiklik olması durumunda, 7 gün içerisinde bilgilerin program aracılığıyla güncellenmesi için Genel Müdürlüğe bildirimde bulunulur.
(5) Yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği yetkisini kazanan kişinin gümrük müşavirliği statüsünün devam etmesi nedeniyle bu Tebliğde yer almayan hususlarda gümrük müşavirinin tabi olduğu mevzuat hükümleri yetkilendirilmiş gümrük müşaviri için de geçerlidir." düzenlemesine yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Gerek 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun yukarıda hükmüne yer verilen 10. maddesi, gerekse Gümrük Yönetmeliği'nin 574. maddesi ile idareye; yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği kurumunu oluşturma, hangi tespit işlemlerinin, idarece belirlenecek niteliklere sahip gümrük müşavirleri eliyle yürütüleceğini tespit etme, bu hususlara ilişkin usul ve esasları düzenleme, yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin yapacağı tespit işlemlerine ilişkin usul ve esaslar ile yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin çalışma usul ve esaslarını tebliğ ve genelgelerle belirleme yetkilerinin verildiği açıktır.
Bu çerçevede, dava konusu Tebliğ'in 7. maddesinin 1. fıkrası hariç diğer fıkraları incelendiğinde, bu fıkralarda düzenlenen hususların, yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği yetki belgesine ve bu belgenin oluşturulan bilgisayar sistemine kaydına, teslimine, saklanmasına ilişkin olduğu ve bu aşamalarda yapılacak iş ve işlemleri içerdiği, bu konuların ise yukarıda belirtilen Kanun ve Yönetmelik hükümleri ile verilen yetki kapsamında kalarak üst normlara aykırılık taşımadığı dikkate alındığında, söz konusu düzenlemelerin Tebliğ ile yapılmasının mümkün olduğu sonucuna ulaşıldığından, dava konusu Tebliğin 7. maddesinde (1. fıkrası hariç) hukuka aykırılık görülmemiştir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. 07/10/2016 tarihli ve 29850 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük Genel Tebliği'nin (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği) (Seri No: 6) 7. maddesinin (1. fıkrası hariç) iptali istemi yönünden DAVANIN REDDİNE,
2. Sonucu itibarıyla dava kısmen ret, kısmen iptalle sonuçlandığından, davacı tarafından yapılan ve ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam ...TL yargılama giderinin takdiren yarısı olan ...TL'nin davacı üzerinde bırakılmasına, diğer yarısı olan ...TL'nin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, temyiz aşamasında davalı idare tarafından yapılan ...TL yargılama giderinin yarısı olan ...TL'nin davalı idare üzerinde bırakılmasına, ...TL'nin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre tahsilde tekerrür olmamak kaydıyla ...TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutar varsa kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde taraflara iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 21/03/2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.