Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2021/11975 Esas 2022/4591 Karar Sayılı İlamı

Bölge Adliye
Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi
No : 2020/730-2021/1151
İlk Derece
Mahkemesi : ... 6. İş Mahkemesi
No : 2019/46-2019/390

Asıl dava, davalılar-karşı davacılar ... ile ...'un 13/01/2012-12/01/2013 tarihleri arasında davacı-karşı davalı ... yanında çalışmadıklarının tespiti ile ilgili Kurum işleminin iptali istemine ilişkindir.
Birleşen dava; davacı-karşı davalı ...'un 05.11.2011-15.02.2013 tarihleri arasında davalı-karşı davacı ...'a ait inşaatta bekçi olarak çalıştığının tespiti istemine ilişkindir.
Birleşen diğer dava; davacı-karşı davalı ...'ün 05.11.2011-13.02.2013 tarihleri arasında davalı-karşı davacı ...'a ait işyerinde çalıştığının tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle asıl davanın reddine, birleşen davaların kısmen kabulüne dair verilen karara karşı davacı-karşı davalı ..., davalı-karşı davacı ... ve davalı Kurum vekilleri tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesince verilen kararın, davacı-karşı davalı ..., davalı-karşı davacı ... ve davalı Kurum vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM
Asıl dava davacı-karşı davalısı vekil dava dilekçesinde özetle; müvekkili tarafından konut olarak kullanılan adreste 12/02/2013 tarihinde davalı kurum denetim elemanları tarafından İşyeri Durum Tespit Tutanağı tutularak, ... ve ... isimli şahısların sigortasız çalıştırıldığı yönünde tespit yapıldığını, 13/02/2013 tarih, GU/2012/16 sayılı rapor düzenlendiğini, rapora istinaden müvekkili adına ...işyeri sicil numarasıyla işyeri tescili yapıldığını, yine rapora istinaden ... ve ...'un 12/02/2012-12/02/2013 dönemindeki sigortasız hizmetlerinin tescili için aylık prim hizmet belgesi verilmesinin istendiğini, bu belgelerin süresi İçinde verilmemiş olması nedeniyle idari para cezası tahakkuk ettirildiğini, idari para cezasına itiraz komisyonunda itiraz edildiğini, komisyonun itirazı reddettiğini, bu işlemin hukuka aykırı olduğunu, denetim sırasında tutulmuş tutanağın gerçeği yansıtmadığını, tespit yapılan yerin işyeri olmadığını, müvekkiline ve ağabeyine ait müstakil aile konutları inşaatı olduğunu, yakın bir zamanda inşaatın tamamlanmış olduğunu, tutanağın müvekkilinin gıyabında tutulduğunu, bahse konu şahsıların Göynük Köyünde çiftçilik yaptıklarını, hamallık ve tadilat gibi yevmiyeli işler yaptıklarını, müvekkiline ait inşaatta da gerektiğinde gündelikçi olarak çağrıldıklarını, ancak bu kişilerin müvekkilinin yanında sürekli bir çalışmaları olmadığını, kendi nam ve hesaplarına çalıştıklarını, ücretli ve sürekli çalışanlar hariç, ev hizmetlerinde çalışanların sigortalı sayılamayacaklarını bu şahsıların 5510 sayılı yasanın 86/7.maddesi uyarınca geriye dönük l yıllık süredeki hizmetlerinin tespitinin hayatın olağan akışına aykırı olduğunu, bu kişilerin hiçbir zaman birlikte çalışmadıkları halde denetim sırasında aynı anda hazır olmalarının da manidar olduğunu, tutanağın müvekkili tarafından imzalanmadığını, müvekkilinin yönetim kurulu üyesi olduğu Karakoç tekstil A.Ş.'de şoför olarak çalışmakta olan ...'in adreste bulunması nedeniyle ona imzalattırıldığını, bu kişinin çalışanlardan bilgi sahibi olmadığını beyanla, ... ve ...'un davalı kurum tarafından tespiti yapılan 13/01/2012-13/01/2013 dönemine ilişkin hizmetlerinin bulunmadığının ve müvekkilinin prim borcunun bulunmadığının tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
Birleşen dava(2013-204 esas) davacı vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkilinin davalı ...'a ait inşatta bekçi olarak 05/11/2011-15/02/2013 tarihleri arasında çalıştığını, müvekkilinin davalı ve diğer çalışanlarla yaptığı görüşmelerde sigorta girişinin yapıldığını ve primlerinin ödendiğinin kendisine söylendiğini, bu nedenle sigorta girişinin yapıldığını ve primlerinin ödendiğini zanettiğini, davalının kötü niyetli olarak müvekkilinin okuma yazma bilmemesini kullandığını ve SGK'ya bildirimde bulunmadığını, müvekkilinin mali gücü olmadığını, bu nedenle adli müzaheret talebinin kabulü ile, müvekkilinin bu işyerinde 05/11/2011-15/02/2013 tarihleri arasında tespitine karar verilmesi istemi ile iş bu davayı açtığı anlaşılmıştır.
Birleşen diğer dava (2013-222 esas) davacı vekili dava dilekçesinde özetle; davacı vekili dava dilekçesi ile müvekkilinin davalı işyerinde 05.11.2011-13.02.2013 tarihleri arasında aralıksız olarak geçen ve kuruma bildirilmeyen sigortalı hizmetlerinin tespitine ve 2012 Aralık-2013 Ocak aylarına ilişkin iki aylık asgari ücretleri toplamı olan 1600 TL. Ücret alacağının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiş aşamada alacak taleplerine yönelik olarak açtıkları davanın ... 5. İş Mahkemesi'nin 2013/403 Esas kaydında görülmekte olduğunu beyanla tespite yönelik taleplerinin kabulüne karar verilmesini talep etmiş, aşamada birleştirme kararına ilişkin Mahkemenin takdirine bıraktıklarını beyan etmiştir.
II-CEVAP
Davalı Kurum cevap dilekçesinde özetle; davalı Kurum adına usulüne uygun dava dilekçesi tebliğ edilmiş olup davalı vekili cevap ve beyanlarında; öncelikle görev itirazında bulunduklarını, davaya bakmakla yetkili mahkemelerin idare Mahkemeleri olduğunu, davacıya süt İşyerinde 13/02/2013 tarihinde yapılan inceleme sonucu inceleme raporu düzenlendiğini, yapılan denetimde işyerinin tescilsiz olduğunun ve işyerinde çalışırken tespit edilen Yunus Tögülve ...'un sigortasız olarak çalıştığının tespit edildiğini, bu tespit üzerine, ...işyeri sicil numaralı işyerinin davacı adına tescil edildiğini, davacı hakkında idari para cezası uygulandığını, davacının bu idari para cezasına itirazının reddedildiğini, 5510 sayılı Yanın 59. maddesine göre kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları tarafından düzenlenen tutanakların aksi sabit oluncaya kadar geçerli sayıldıklarını, yapılan işlemlerin hukuka uygun olduğunu beyanla, davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı-karşı davacı ... vekili cevap ve beyanlarında özetle: davacının davalının yanında 4857 iş kanununa dayalı hizmet akdi ve 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu kapsamında bir çalışmasının olmadığını, SGK tarafından tespit edilen hizmet süresi tespit edilen 12/02/2013 tarihinden geriye dönük bir yıllık süreyi kapsamakta olup davacının iddia ettiği hizmet süresinin de farklı olduğunu, yine aynı şekilde davacının kurum taraından tespit edilen hizmet süresiyle ilgili hizmetinin bulunmadığına ilişkin ... 6. İş Mahkemesi'nin 2013/215 esas sayılı tespit davasında iş bu davanın birleştirilmesini, aksi takdirde davanın sonucunun beklitici mesele yapılmasını, her durumda ... 1. İdare Mahkemesinin 2013/714 esas sayılı idari para cezasına itiraz davasının karara çıkmasının bekletici mesle yapılmasını, haksız ve hukuka aykırı olarak açılmış bulunan davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III-MAHKEME KARARI
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
İlk derece mahkemesi;
A) Asıl davanın reddine,
B) Birleşen ... 1.İş mahkemesinin 2013/ 222 esas sayılı dosyasının kısmen kabulüne,-kısmen reddine ve kısmen karar verilmesine yer olmadığına,
Birleşen dosya davacısı ...sigorta sicil numaralı ...' ün davalı ... adına tescilli... sicil sayılı iş yerinde 24/11/2011-11/02/2012 tarihleri arasında çalıştığının tespitine,
Davacının çalıştığını talep ettiği 12/02/2012 - 12/02/2013 tarihleri arasında SGK tarafından tescil edildiği anlaşıldığından bu yönde yeniden karar verilmesine yer olmadığına,
Davacının fazlaya ilişkin taleplerinin reddine,
C) Birleşen ... 6.İş mahkemesinin 2013/204 esas sayılı dosyasının kısmen kabulüne-kısmen reddine ve kısmen karar verilmesine yer olmadığına,
Birleşen dosya davacısının ... sigorta sicil numaralı ...'un ... adına tescilli... sicil sayılı iş yerinde ...'un davalı iş yerinde 27/11/2011-11/02/2012 tarihleri arasında çalıştığının tespitine,
Davacının çalıştığını talep ettiği 12/02/2012 - 12/02/2013 tarihleri arasında SGK tarafından tescil edildiği anlaşıldığından bu yönde yeniden karar verilmesine yer olmadığına
Davacının fazlaya ilişkin taleplerinin reddine, karar vermiştir.
B-BAM KARARI
... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi, Davacı/davalı ..., davalı/davacı ... ve davalı Kurum vekilinin istinaf başvurularının HMK 353/1-b-1 maddesi gereğince ayrı ayrı esastan reddine, karar verilmiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Asıl dava davacısı-karşı dava davalısı ... vekili, istinaf dilekçesinde belirttiği nedenlerle kararın bozulmasını istemiştir.
Asıl dava davalısı-karşı dava davacısı ... vekili, istinaf dilekçesinde belirttiği nedenlerle kararın bozulmasını istemiştir.
Davalı kurum vekili, istinaf dilekçesinde belirttiği nedenlerle kararın bozulmasını istemiştir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
1- 6100 sayılı HMK m. 119/1-e gereğince davacının, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmek, m. 194 gereğince de taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğü vardır. Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur.
Bir davada haklı çıkabilmek için soyut veya genel hatlarıyla bir iddiayı ortaya koymak yeterli değildir. Aynı zamanda bu iddiaların, ispata elverişli hale getirilerek zaman, mekân ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir. En azından iddianın araştırılabilmesine yönelik somut bilgi ve açıklamaların sunulması gerekir.İddia somutlaştırıldıktan sonra hâkim ve karşı taraf, bunun üzerinden savunma ve yargılama yapabilecektir. Soyut iddialar ve vakıalar üzerinden değerlendirme yapılması mümkün değildir.
Somutlaştırma yükü, genel anlamda tarafların açıklama ödevinin bir parçası ve layihalar teatisi aşamasındaki tezahür şeklidir. Somutlaştırma yükü, basit yargılama ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da geçerlidir.
HMK m. 31 gereğince, Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir. Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim, m. 31 ve 119/1-e gereğince davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir. Hizmet tespiti davalarının amacı hizmetlerin karşılığı olan sosyal güvenlik haklarının korunmasıdır. Hizmet akdine dayalı çalışma olgusunun ispatında delil sınırlandırması yoksa da eldeki davada; davalılar ... ve ...'ün davacı nezdinde yaptıkları iş açıklığa kavuşturulmalı, kimlerle çalıştıkları, ne iş yaptıkları, hangi süreler zarfında çalıştıkları davacı ve davalılara açıklattırılarak hiç bir şüpheye yer bırakmayacak şekilde açıklığa kavuşturulmalıdır.
2-Sahte sigortalılığa dayanan davalar hizmet tespiti içerikli olmakla, davanın yasal dayanağını oluşturan 5510 sayılı Yasa’nın 86. maddesinde bu tür hizmet tespiti davalarının kanıtlanması yönünden özel bir yöntem öngörülmemiştir. Kimi ayrık durumlar dışında resmi belge ve yazılı delillerin bulunması sigortalı sayılması gereken sürelerin saptanmasında güçlü delil olmaları itibariyle sonuca etkili olurlar. Ne var ki bu tür kanıtların bulunmaması halinde somut bilgilere dayanması inandırıcı olmaları koşuluyla bordro tanıkları veya iş ilişkisini bilen komşu işyeri çalışanları gibi kişilerin bilgileri ve bunları destekleyen diğer tanıklarla dahi sonuca gitmek mümkündür. Bu tür davalar kamu düzeni ile ilgili olduğundan özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunlu olup mahkemece, tarafların sunduğu deliller ile yetinilmemeli, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun ilgili hükümleri esas alınarak kendiliğinden araştırma ilkesi benimsenmeli, sigortalılığın kabulü ve hüküm altına alınabilmesi için hizmet akdinin ve eylemli çalışmanın varlığı ortaya konulmalıdır.
Yukarıda anlatılanlar nazarında Mahkemece, Kurum Denetmenince düzenlenen 12.02.2013 tarihli durum tespit tutanağında imzası bulunan ve mahkemece de beyanı alınan tutanak tanığı olan ve davacı ...'a ait şirkette şoför olarak çalışan tanık ...'in beyanı ve mahkemece dinlenilen taraf tanıklarının beyanları ile Kurum denetmeni tarafindan davacıya ait işyerinde 12.02.2013 tarihinde yapılan yerel denetimde davalılar ... ve ...'un fiilen çalıştıklarının görüldüğü, ...'ün 05.11.2011 tarihinden, ... ise 08.11.2011 tarihinden itibaren bu işyerinde çalıştıklarını belirten beyanları esas alınmak suretiyle hüküm kurulmuş ise de verilen karar eksik incelemeye dayalıdır. Mahkemece; öncelikle yukarıda açıklanan somutlaştırma yükümlülüğü kapsamında taraflara delilleri sorulup belirlenmeli ancak bu delillerle de yetinilmeyerek re'sen araştırma ilkesi doğrultusunda dosya kapsamında bodro tanığının olmaması karşısında;Mahkemece, komşu iş yeri tanıkları tespit edilerek beyanlarına başvurulmalı, inşaata ne zaman başlanılıp ne zaman bitirildiği, davalıların bu inşaatta ne iş yaptıkları, hangi tarihte çalışmaya başladıkları, ne kadar süre ile çalıştıkları hususları belirlenip tanık ifadeleri de göz önünde bulundurulmalı, böylelikle uyuşmazlık konusu, hiçbir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde çözümlenip; kurum denetiminin yerinde olup olmadığı belirlenmek suretiyle sonucuna göre bir karar verilmelidir.
Bu maddi ve hukuki olgular göz önünde bulundurulmaksızın, mahkemece eksik inceleme ve araştırma sonucu davanın reddine karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O hâlde, davacı-karşı davalı ..., davalı-karşı davacı ... ve davalı Kurum vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ :... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi kararının HMK'nın 373/1 maddesi gereğince kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine, temyiz harcının istek halinde ilgilisine iadesine, 30.03.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.