Danıştay 8. Daire 2019/3847 Esas 2022/1907 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2019/3847
Karar No : 2022/1907

TEMYİZ EDEN (DAVALILAR) : 1- ...İl Özel İdaresi
VEKİLİ : Av. ...

2- ...Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVACI) : ...Yapı İnşaat Taşıma Mad. San. Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...gün ve E:..., K:...sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Sivas ili, Koyulhisar ilçesi, ...köyü, ...mevkiinde, ...Irmağı üzerinde yer alan kum-çakıl ocağı işletmesine verilen ...numaralı I (a) grubu maden işletme ruhsatının iptal edilmesine ilişkin Sivas İl Özel İdaresi Ruhsat ve Denetim Müdürlüğünün ...tarih ve E....sayılı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ...İdare Mahkemesince verilen ...tarih ve E:..., K: ...sayılı kararda; yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenen rapor ile dosyada yer alan bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirilmesinden, her ne kadar davalı idareler tarafından davacı ile akdedilen 14/09/2015 tarihli sözleşmenin 20. maddesi ile dava konusu alanda davalı DSİ Genel Müdürlüğü tarafından proje geliştirildiğinde davacının hiçbir hak talep etmeden ocak yerini terk edeceği taahhüt altına alındığı belirtilmiş ise de, anılan sözleşme hükmünde söz konusu projede inşaat aşamasına gelindiğinde davacının ocak sahasını terk edeceğinin taahhüt altına alındığı, bilirkişi raporunda belirtildiği ve keşif sırasında tespit edildiği üzere anılan projede inşaat aşamasına gelinmediği, davalı DSİ Genel Müdürlüğü'nün dava konusu ruhsatın iptaline ilişkin talep yazılarındaki tespitlerin aksine akarsu yatağından yatak duraylığını bozacak ve serbest akışa engel olacak şekilde malzeme alınmadığı, suyun akış yönünü değiştirerek kıyı oyulmalarına sebep olunmadığı, ocak sahasında orjinal talveg hattının bozulmadığı ve talveg hattından daha derinden malzeme alınmadığı, dolayısıyla dava konusu kum çakıl ocağının bir kısmı davalı idare tarafından yapılan dere yatağı ıslahı ve rekreasyon projesinin çok az bir kısmıyla çakışıyor olsa da bunun projeye zarar vermediği, kaldı ki davalı idare tarafından proje ile çakışan kısmı mutlak koruma alanı olarak da belirlenebileceği hususu da dikkate alındığında dava konusu işlemde hukuka ve mevzuata uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesince; istinaf başvurusuna konu kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve davalılar tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDEN ...İL ÖZEL İDARESİ'NİN İDDİALARI :Dava konusu alanda, davacı tarafından talveg kotunun daha derininden malzeme alınması neticesinde dere akışının bozulduğunu, DSİ tarafından ıslah proje geliştirildiği sabit olup, mahkemece işlemin iptaline karar verilmesinin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

TEMYİZ EDEN ...GENEL MÜDÜRLÜĞÜ'NÜN İDDİALARI : DSİ 19. Bölge Müdürlüğü'nün 25.08.2017 tarihli yazısı ile bildirilen tutanakta, davacı ocak işletmecisi tarafından talveg kotunun 3.50-4.00 metre daha derininden malzeme alındığını, bunun sonucu olarak dere yatağında bozulmalar olduğu, dere akışının bozulduğu ve Bölge Müdürlüğü tarafından yapılmakta olan ıslah projesinin zarar gördüğünün tespit edildiği; bu tespitler neticesinde işlem tesis edildiğini, yerel mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda, harita mühendisince ölçüm yapmadan gözlemsel olarak dere akış rejiminin bozulmadığı çukurluklar oluşmadığı yönünde tespitte bulunulduğu, yine raporda 19.08.2016 tarihli uydu görüntüsünden anlaşılacağı üzere akarsu yatağının malzeme alındıktan sonra da yatağın duyarlılığının bozulmadığı serbest akışında devam ettiği belirtildiği ancak ocak içerisindeki suyun durgun durumda olmasının talveg kotundan daha derinden malzeme alınmadığına teknik gerekçe olarak kabulünün mümkün olmadığını ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, dosya tekemmül ettiğinden davalı Sivas İl Özel İdaresi tarafından talep edilen yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Sivas ili, Koyulhisar İlçesi, ...Köyü, ...Mevkii Kelkit Irmağı üzerinde 1(a) grubu maden alanın 14/09/2015 tarihinde davaca adına 5 yıl süreli ...ruhsat numaralı 1(a) grubu Maden İşletme Ruhsatı düzenlendiği, Devlet Su İşleri 19.Bölge Müdürlüğü'nün ...tarih ve ...sayılı yazısı ile ruhsat alanı ile taraflarınca yapılmakta olan dere yatağı ıslahı ve rekreasyon proje ve etkileşim alanının çakıştığı, ocağın işletilmesi sırasında orijinal talveg hattının bozulduğu, bunun da yapılmakta olan projeye zarar verdiği, yapılacak kamu yatırımına engel olduğu, dere yatağının hidroliğini bozacağı, projenin inşaatına başlanıldığı belirtilerek ocak işletmesinin ocak yerini terk etmesinin sağlanmasının talep edildiği, Devlet Su İşleri 19. Bölge Müdürlüğü tarafından verilen ...tarih ve ...sayılı yazıda ise taraflarınca 08/08/2017 tarihinde anılan ocak sahasında yapılan inceleme sonucunda tutulan tutanak ile anılan ocak işletmecisi tarafından dere talveg kodunun 3.50-4.00 m. daha derinden malzeme alındığı, bunun soncu olarak dere yatağında bozulmalar olduğu, dere akışının bozulduğu, yürütülen projenin zarar gördüğünün tespit edildiği belirtilerek ocak işletme şartlarına uyulmayarak dere yatağında orjinal talveg hattının bozulmasına sebebiyet verildiği gerekçesiyle ruhsat süresinin bitimine kadar anılan sahada üretim yapılmasının uygun olmadığı belirtilerek anılan ocak sahasında işletmecinin ocak yerini terk etmesinin sağlanması gerektiği belirtilmesi üzerine Valilik Makamının ...tarih ve E....sayılı Olur'larına istinaden Sivas İl Özel İdaresi Ruhsat ve Denetim Müdürlüğü tarafından ...tarih ve E....sayılı işlemle davacının ...ruhsat numaralı 1(a) grubu Maden İşletme Ruhsatı'nın iptal edildiği, bunun üzerine davacı tarafından 24/10/2017 tarihinde itiraz edildiği, itirazının reddedilmesi üzerine dava konusu ruhsat iptali işleminin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
08.12.2007 tarihli 26724 Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Kum, Çakıl ve Benzeri Maddelerin Alınması, İşletilmesi ve Kontrolü Yönetmeliği'nin 6. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde "İşletme süresince akarsu yatağında yatak duraylılığını bozacak ve serbest akışa engel olacak şekilde malzeme alınması, mahfuz, servis yolu ve benzeri yapılar yapılarak suyun akış yönü değiştirilerek kıyı oyulmalarına, sedde bulunan yerlerde seddelere, bulunmayan yerlerde ise yatak kenarlarında bulunan ocak kullanım alanı dışında yer alan tarım alanları, meskun mahaller ve benzeri tesislere zarar verecek şekilde yatak üzerinde çalışma yapılması yasaktır.", aynı maddenin (e) bendinde ise, "Belirlenecek talveg kotundan daha fazla derine inilmez." kuralına yer verilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun "Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ile Vergi Usul Kanunu'nun uygulanacağı haller" başlığını taşıyan 31. maddesinde; "Bu Kanunda hüküm bulunmayan hususlarda; hakimin davaya bakmaktan memnuiyeti ve reddi, ehliyet, üçüncü şahısların davaya katılması, davanın ihbarı, tarafların vekilleri, dosyanın taraflar ve ilgililerce incelenmesi, feragat ve kabul, teminat, mukabil dava, bilirkişi, keşif, delillerin tespiti, yargılama giderleri, adli yardım hallerinde ve duruşma sırasında tarafların mahkemenin sukünunu ve inzibatını bozacak hareketlerine karşı yapılacak işlemler, elektronik işlemler ile ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla duruşma icrasında Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümleri uygunlanır." düzenlemesi bulunmaktadır

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
08.12.2007 tarihli 26724 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Kum, Çakıl ve Benzeri Maddelerin Alınması, İşletilmesi ve Kontrolü Yönetmeliği'nin 6. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde, işletme süresince, akarsu yatağında yatak duyarlılığını bozacak ve serbest akışa engel olacak şekilde malzeme alınmasının ve yatak kenarlarında bulunan ocak kullanım alanı dışında yer alan tarım alanları, meskun mahaller ve benzeri tesislere zarar verecek şekilde yatak üzerinde çalışma yapılmasının yasak olduğu, aynı maddenin (e) bendinde de, belirlenecek talveg kotundan daha derine inilemez kuralına yer verilmektedir.
Devlet Su İşleri 19. Bölge Müdürlüğünce yapılan çalışmalar neticesinde taraflarınca 08/08/2017 tarihinde anılan ocak sahasında yapılan inceleme sonucunda tutulan tutanak ile anılan ocak işletmecisi tarafından dere talveg kodunun 3.50-4.00 m. daha derinden malzeme alındığı, bunun soncu olarak dere yatağında bozulmalar olduğu, dere akışının bozulduğu, yürütülen projenin zarar gördüğünün tespit edildiği belirtilerek 02/06/2015 tarihli görüşümüzde belirtilen ocak işletme şartlarına uyulmayarak dere yatağında orjinal talveg hattının bozulmasına sebebiyet verildiği gerekçesiyle ruhsat süresinin bitimine kadar anılan sahada üretim yapılmasının uygun olmadığı belirtilerek anılan ocak sahasında işletmecinin ocak yerini terk etmesinin sağlanması gerektiği kanaatine varıldığı ifade edildiği, ancak harita mühendisi, jeoloji mühendisi ili maden mühendisi ile oluşturulan bilirkişi heyetinin 06/05/2018 tarihli raporunda ise, akarsu yatağından yatak duraylığını bozacak ve serbest akışa engel olacak şekilde malzeme alınmadığı, suyun akış yönünü değiştirerek kıyı oyulmalarına sebep olunmadığı, ocak sahasında orjinal talveg hattının bozulmadığı ve talveg hattından daha derinden malzeme alınmadığı belirtilerek aksi yönde tespitler yapıldığı görülmektedir.
Madencilik faaliyeti nedeniyle dere yatağının zarar görüp görmeyeceği hususlarının ve madencilik faaliyetinin bir bütün olarak çevresel etkilerinin ortaya konulmasını sağlamak amacıyla, konusunda uzman, madencilik faaliyetinin derenin su akışına ve çevreye olacak etkilerinin araştırılabilmesi için aralarında en az bir çevre mühendisi ile nehir hidroliği ve su yapıları konusunda hidrojeoloji mühendisinin de bulunduğu bilirkişi heyetiyle mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılıp, davacı tarafından yürütülecek madencilik faaliyetinin olası tehlike ve riskleri belirlenerek bir karar verilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
Bu itibarla, dava konusu işlemin iptali yönündeki kararına yönelik istinaf isteminin reddine ilişkin temyize konu Bölge Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulüne,
2. ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...gün ve E:..., K:...sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Kullanılmayan ...TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davalı idareye iadesine,
4. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 22/03/2022 tarihinde kesin olarak oybirliği ile karar verildi.