Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2021/3102 Esas 2022/961 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2021/3102
Karar No : 2022/961

TEMYİZ EDENLER : 1-(DAVACI): … Altın İşletmeleri A.Ş.
VEKİLLERİ : Av. …, Av. …

2-(DAVALI): … Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU: Danıştay Sekizinci Dairesinin 08/12/2020 tarih ve E:2019/354, K:2020/5345 sayılı kararının aleyhlerine olan kısımlarının temyizen incelenerek bozulması taraflarca karşılıklı istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Ormanlık alanda madencilik faaliyeti yürüten davacı şirkete verilen altyapı tesisi izni nedeniyle, 2005-2011 yılları arasına ilişkin alınan arazi tahsis bedelinin eksik alındığından bahisle metrekare üzerinden yapılan yeniden hesaplanma sonucu belirlenen arazi tahsis bedeli farkının ödenmesinin istenilmesine ilişkin Bergama Orman İşletme Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işlemi ile bu işlemin dayanağı olan Orman Genel Müdürlüğü İzin ve İrtifak Dairesi Başkanlığının … tarih ve … sayılı işleminin iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Sekizinci Dairesinin 08/12/2020 tarih ve E:2019/354, K:2020/5345 sayılı kararıyla; davalı idarenin usule yönelik süre itirazı yerinde görülmeyerek işin esasına geçilmiş,
6831 sayılı Orman Kanunu'nun 16. maddesinin ilk hali ile 5995 sayılı Kanun'la değişik halinin 1. fıkrası, 05/04/1995 tarih ve 22249 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Orman Arazilerinin Tahsisi Hakkında Yönetmelik'in 52. ve 54. maddeleri, 22/03/2007 tarih ve 26470 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Orman Sayılan Alanlarda Verilecek İzinler Hakkında Yönetmelik'in 13. maddesinin 2. fıkrası, 60. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendi ile Geçici 1. maddesi ve 21/06/2005 tarih ve 25852 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Madencilik Faaliyetleri İzin Yönetmeliği'nin dayanağı olan 3213 sayılı Maden Kanunu'nun 7. maddesinin 1. fıkrasında yer alan kurallar aktarılarak,
Anayasa Mahkemesinin 15/01/2009 tarih ve E:2004/70, K:2009/7 sayılı kararıyla, 3213 sayılı Kanun'un 7. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen yerlerdeki madencilik faaliyetlerinin yürütülmesine ilişkin esasların Kanun'da düzenlenmesi gerekirken iptali istenen kural ile bu hususlara ilişkin düzenlemenin Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmeliğe bırakılmasının Anayasa'nın 2., 43., 63. ve 168. maddelerine aykırı olduğu gerekçesiyle söz konusu düzenlemenin iptal edildiği,
Anılan bu karar üzerine, Madencilik Faaliyetleri İzin Yönetmeliği'nin orman, muhafaza ormanı ve ağaçlandırma alanlarında madencilik faaliyetlerini düzenleyen çeşitli maddelerin iptali istemiyle açılan davada, Dairelerinin 11/11/2009 tarih ve E:2005/4198, K:2009/6647 sayılı kararıyla dava konusu maddelerin iptaline karar verildiği,
Her ne kadar, Madencilik Faaliyetleri İzin Yönetmeliği'nin Geçici 3. maddesinde; 05/06/2004 tarihinden önce, maden ruhsat sahipleri ile Orman Genel Müdürlüğü arasında yapılmış sözleşmelere göre alınması gereken bedellerin, bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden sonra Kanun ve bu Yönetmelik hükümlerine göre tahsil edileceği belirtilmiş ise de, Yönetmeliğin arazi tahsis bedeline ilişkin düzenlemeler içeren maddeleri yukarıda belirtilen karar ile iptal edildiğinden, altyapı tesislerine verilen izinlerde arazi tahsis bedelinin hangi esas üzerinden hesaplanacağı hususunun dayanağının kalmadığı,
Düzenleyici işlem niteliğindeki … tarih ve … sayılı Orman Genel Müdürlüğü işlemi yönünden;
Davalı idare tarafından, anılan dönemlerde altyapı tesislerinden alınması gereken arazi tahsis bedelinin, Madencilik Faaliyetleri İzin Yönetmeliği uyarınca m² üzerinden hesaplanması gerektiği gerekçesiyle dava konusu işlemin tesis edildiği anlaşılmakta ise de; Madencilik Faaliyetleri İzin Yönetmeliği'nin arazi tahsis bedeline ilişkin maddelerinin Dairelerinin 11/11/2009 tarih ve E:2005/4198, K:2009/6647 sayılı kararıyla iptal edilmesi üzerine bu işlemin dayanağının kalmadığı,
Bu durumda, Madencilik Faaliyetleri İzin Yönetmeliği'nin yürürlük tarihi olan 21/06/2005 tarihinden, Orman Sayılan Alanlarda Verilecek İzinler Hakkında Yönetmelik'in yürürlüğe girdiği 22/03/2007 tarihine kadar olan dönemde maden ruhsat sahası içindeki orman alanında bulunan altyapı tesislerinden alınacak arazi tahsis bedelinin m² üzerinden hesaplanarak, ilgili dönemlerde proje keşif bedeli üzerinden hesaplanan bedelle arasındaki farkın gecikme zammı ile birlikte tahsil edilmesi yönünde tesis edilen işlemde hukuka uyarlık görülmediği,
Dava konusu bireysel işlemin 2005 ve 2006 yılları için arazi tahsis bedelinin m² üzerinden yeniden hesaplanması sonucu bulunan aradaki farkın gecikme zammı ile birlikte istenilmesine ilişkin kısmı yönünden;
İşlemde bahsi geçen 2005 ve 2006 yıllarında 05/04/1995 tarihli Orman Arazilerinin Tahsisi Hakkında Yönetmelik'in yürürlükte olduğu,
İptal davalarında, idari işlemler hakkında hukuka uygunluk denetimi yapıldığı; yetki ve şekil unsurları yönünden hukuka uygun olduğu anlaşılan bir işlemin, idarece gösterilen sebeple sınırlı olarak yargısal denetiminin yapılamayacağı; işlemin, mevcut yasal düzenlemeler bütünlüğü içinde hukuka uygun bir sebebin bulunup bulunmadığının, İdare Hukukunun en belirgin ilkesi olan resen araştırma ilkesi çerçevesinde incelenmesi gerektiği,
Görülmekte olan bir davada idarece dava konusu işlemin tesisinde esas alınmamış, ancak yargı yerince dosyanın incelenmesi sonucu başka bir neden saptanmış ve idarece ileri sürülen nedenin hukuken geçerli olmadığı belirlenmiş ise, idarenin ileri sürdüğü sebep dışında dosyada saptanan nedene göre uyuşmazlığın çözümlenmesinin İdare Hukukunda "sebep ikamesi" ilkesi olarak nitelendirildiği ve resen araştırma ilkesinin bu duruma cevaz verdiği,
İdarece, söz konusu bireysel işlemin tesis sebebi olarak, yukarıda belirtilen ve dayanaksız kalması sebebiyle iptaline karar verilen Orman Genel Müdürlüğünün düzenleyici işlemi gösterilmiş ise de; uyuşmazlıkta uygulanması gereken ve bahsi geçen dönemlerde yürürlükte olan Yönetmeliğin ilgili hükmünde; tesisler için, arazi tahsis bedelinin proje maliyet bedelinin %0,5'i olarak açıkça belirlenmesi nedeniyle, bahsi geçen dönemler için ancak bu esasa göre bedelin belirlenmesi gerekmekte olup; m² üzerinden tahsis bedelinin yeniden hesaplanması sonucu aradaki farkın istenilmesine ilişkin işlemde bu yönüyle hukuka uyarlık görülmediği,
Dava konusu işlemin 2007, 2008 ve 2009 yılları için, arazi tahsis bedelinin m² üzerinden yeniden hesaplanması sonucu bulunan aradaki farkın gecikme zammı ile birlikte istenilmesine ilişkin kısmı yönünden;
Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 22/12/1973 tarih ve E:1968/8, K:1973/14 sayılı kararı ile, idarenin yokluk, açık hata, memurun gerçek dışı beyanı ve hilesi hallerinde süre aranmaksızın kanunsuz terfi veya intibaka dayalı ödediği meblağı her zaman geri alabileceği; belirtilen istisnalar dışında kalan hatalı ödemelerin geri alınmasının, hatalı ödemenin ilk yapıldığı tarihten başlamak üzere idari dava açma süresi içinde mümkün olduğu, bu süre geçtikten sonra geri alınamayacağının karara bağlandığı; anılan karar, her ne kadar hatalı terfi ve intibaktan doğan ödemelerin geri alınmasına ilişkin ise de, bu karar ile idari işlemlerin geri alınmasında uyulması gereken temel ilkeler ortaya konulduğundan, tüm hatalı işlemlerin idarece geri alınmasında da dikkate alınması gerektiği,
İdarece, söz konusu işlemin tesis sebebi olarak yukarıda incelenen ve dayanaksız kalması sebebiyle iptaline karar verilen Orman Genel Müdürlüğünün düzenleyici işlemi gösterilmiş ise de; sebep ikamesi ilkesi uyarınca uyuşmazlıkta, bahsi geçen dönemlerde (2007-2009) yürürlükte olan 22/03/2007 tarihli Orman Sayılan Alanlarda Verilecek İzinler Hakkında Yönetmelik'in uygulanması gerektiği,
Diğer taraftan; uyuşmazlıkta uygulanması gereken Yönetmelik'te, tesisler için, arazi tahsis bedelinin m² üzerinden hesaplanması gerekmesine karşın; idarece hatalı olarak, bu yıllara ilişkin arazi tahsis bedelinin de, proje maliyet bedelinin binde beşi üzerinden hesaplanması nedeniyle, idarenin hatalı işlemini her zaman geri alarak mevzuata uygun yeni bir işlem tesis etmesinin mümkün olduğu,
Davalı idare tarafından, uyuşmazlıkta uygulanması gereken Yönetmelik hükümlerine uygun olarak; söz konusu yıllara ilişkin arazi tahsis bedelinin m² üzerinden yeniden hesaplanarak, daha önce eksik alınan miktarın istenilmesine ilişkin olarak tesis edilen işlemin bu kısmında hukuka aykırılık bulunmadığı,
Dava konusu bireysel işlemin 2010 ve 2011 yılları için, arazi tahsis bedelinin m² üzerinden yeniden hesaplanması sonucu bulunan aradaki farkın gecikme zammı ile birlikte istenmesine ilişkin kısmı yönünden;

30/09/2010 tarih ve 27715 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Orman Kanununun 16 ncı Maddesinin Uygulama Yönetmeliği'nin 38. maddesinde, bu Yönetmeliğin yürürlük tarihinden sonra, Orman Kanunu'nun 16. maddesi gereğince verilecek izinlerle ilgili olarak, 22/03/2007 tarih ve 26470 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Orman Sayılan Alanlarda Verilecek İzinler Hakkında Yönetmelik'in, Orman Kanunu'nun 16. maddesinin uygulamasını düzenleyen hükümlerinin uygulanmayacağı hükmünün getirildiği; 26. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde ise, arazi izin bedelinin; izin süresince arazi iradından yoksun kalma ve izin bitiminden sonra yetiştirilecek meşcerenin hasılat düşüklüğünden doğan zararın karşılığı olarak Genel Müdürlükçe belirlenen birim bedel ile verilecek iznin bulunduğu arazinin yol ve yerleşim merkezlerine yakınlığı, civar arazilerinin rayiç değerleri ve talep alanındaki ormanın vasfı dikkate alınarak bölge müdürlüğünce tespit edilecek birim kullanma bedelinin toplamının izin alanı ile çarpımı sonucu bulunacağı hükmü ile "arazi izin bedelinin" hesaplanma şeklinin değiştirilmiş olması nedeniyle, dava konusu işlemin 2010 ve 2011 yılları için arazi izin bedelinin m² üzerinden hesaplanmasında ve aradaki farkın ödenmesinin istenilmesinde hukuka uyarlık görülmediği gerekçeleriyle,
… tarih ve … sayılı Orman Genel Müdürlüğü işlemi ile … tarih ve … sayılı bireysel işlemin 2005 ve 2006 yılları ile 2010 ve 2011 yıllarına ilişkin davacı şirketten arazi tahsis bedeli farkı talep edilmesine ilişkin kısmının iptaline, bireysel işlemin 2007, 2008 ve 2009 yıllarına ilişkin olarak davacı şirketten arazi tahsis bedeli farkı talep edilmesine ilişkin kısmı yönünden ise davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI :
Davacı tarafından, düzenleyici işlemin iptali üzerine bu işleme dayanılarak tesis edilen bireysel işlemin de iptali gerektiği, Daire kararının davanın reddine yönelik kısmına dayanak olarak gösterilen Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 22/12/1973 tarih ve E:1968/8, K:1973/14 sayılı kararında açık hatadan söz edilmesine ve Daire tarafından tesis edilen işlemde açık hata tespitinde bulunulmamasına rağmen bireysel işlemin 2007, 2008 ve 2009 yıllarına ilişkin kısmı yönünden verilen ret kararında hukuka uyarlık bulunmadığı ileri sürülmektedir.
Davalı idare tarafından, 21/06/2005 tarihli Madencilik Faaliyetleri İzin Yönetmeliği'nin 25. maddesinde arazi tahsis bedellerinin m² üzerinden hesaplanacağının düzenlendiği, Danıştay Sekizinci Dairesinin 11/11/2009 tarih ve E:2005/4198, K:2009/6647 sayılı kararıyla söz konusu maddenin yalnızca 4. fıkrasının iptal edildiği, tamamının iptal edildiğinden bahisle verilen temyize konu Daire kararının iptale ilişkin kısmının hatalı olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI :
Taraflarca, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'NIN DÜŞÜNCESİ : Temyiz istemlerinin reddi ile Daire kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan;
"a) Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka aykırı karar verilmesi,
c)Usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması" sebeplerinden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, temyiz dilekçelerinde ileri sürülen iddialar kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Tarafların temyiz istemlerinin reddine,
2. Yukarıda özetlenen gerekçeyle kısmen dava konusu işlemlerin iptali, kısmen davanın reddi yolundaki Danıştay Sekizinci Dairesinin temyize konu 08/12/2020 tarih ve E:2019/354, K:2020/5345 sayılı kararının ONANMASINA,
3. Kesin olarak, 24/03/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.