Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2021/608 Esas 2022/999 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2021/608
Karar No : 2022/999

TEMYİZ EDENLER :1- (DAVACI): …Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ: Av. …
2- (DAVALI): … Bakanlığı
VEKİLİ: Hukuk Müşaviri …

İSTEMİN KONUSU : Danıştay Altıncı Dairesinin 24/06/2020 tarih ve E:2017/2460, K:2020/6076 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığınca yürütülen İzmirdeniz Projesi kapsamında, Üçkuyular-Konak (4. Bölge) etabına ait kıyı kesimine ilişkin 1/5000 ölçekli revizyon ve ilave nazım ve 1/1000 ölçekli revizyon ve ilave uygulama imar planı teklifinin, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca onaylanabilmesi amacıyla İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığından plan inceleme ve işlem hizmet bedeli olarak 205.278,75-TL talep edilmesine dair Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü'nün … tarih ve … sayılı işleminin ve bu işlemin dayanağı olduğu ileri sürülen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2017 Yılı Birim Fiyat Listesinin "I-644 sayılı KHK'nın 2 (H) Maddesi Kapsamında Ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İşlem Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının, "Açıklamalar" bölümünün, 18. maddesinin I. fıkrasının (a) bendi ile II. fıkrasının (a) ve (b) bentleri, III., IV., V. ve VI. fıkraları, 22. ve 23. maddeleri ile "II-644 Sayılı KHK ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Kıyı Kenar Çizgisi, Halihazır Harita ile Arazi ve Arsa Düzenlemesi İşlemlerinden Alınacak İnceleme ve Onay Hizmet Bedellerinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmında yer alan 2. ve 3. maddelerin iptali ve plan inceleme ve işlem bedeli olarak ödenen 205.278,75-TL'nin davalı idareden tazminine karar verilmesi istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Altıncı Dairesinin 24/06/2020 tarih ve E:2017/2460, K:2020/6076 sayılı kararıyla;
644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin (KHK) 2. maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde, asli görevleri arasında sayılan yetkilerini kullanarak işlem tesis etmesi halinde davalı idareye herhangi bir bedel talep etme yetkisi tanınmadığı gibi, anılan Bakanlığın yürütmek zorunda olduğu söz konusu kamu hizmeti için ücret alınacağı yolunda açık bir yasal düzenlemeye de yer verilmediği,
Anılan KHK'nın 2. maddesinin birinci fıkrasının (h) bendinde, kamu veya özel sektör tarafından gerçekleştirilecek yatırımlara ilişkin olarak ilgililerince hazırlandığı halde yetkili idarece üç ay içinde onaylanmayan etüt, harita, her tür ve ölçekteki çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planları ve değişikliklerine ilişkin olarak ilgililerinin valilikten talep etmesi ve valilikçe Bakanlığa teklifte bulunulması üzerine tesis edilmiş işlemlerde ücret alınması mümkün olmakla birlikte, davacı tarafından sunulan planların onaylanmasının anılan düzenleme kapsamında değerlendirilmesine olanak bulunmadığı,
4736 sayılı Kanun'un 1. maddesinde sayılan kurum ve kuruluşlar tarafından üretilen "ticari" mal ve hizmetler için ücretsiz ve indirimli tarife uygulanmasını yasaklayan anılan maddenin ise, imar planlarının onaylanmasına ilişkin işlemlerin kamu hizmeti niteliğinde olması ve Bakanlığın asli görevleri arasında yer alması sebebiyle uygulanmasına ve dava konusu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü'nün … tarih ve … sayılı işleminin ve bu işlemin dayanağı olan 2017 Yılı Birim Fiyat Listesinin hükümlerinin, 4736 sayılı Kanun kapsamında değerlendirilmesine imkan bulunmadığı,
Dava konusu olan … tarih ve … sayılı işlemin, birim fiyat listesinin hangi hükümlerine dayalı olarak tesis edildiğinin Dairelerince yapılan, 05/02/2018 tarih ve E:2017/2460 sayılı ara kararı ile sorulduğu, davalı idarece cevaben, 2017 Yılı Birim Fiyat Listesinin "644 sayılı KHK'nın 2 (H) Maddesi Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Heseplanmasına İlişkin Usuller" kısmında yer alan, 18. maddenin II. fıkrasının (a) bendi uyarınca işlem tesis edildiğinin beyan edildiği görülse de, "644 sayılı KHK'nın 2 (H) Maddesi Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Heseplanmasına İlişkin Usuller" başlığı altında yapılan plan ve projelere ilişkin plan inceleme ve işlem hizmet bedeli alınmayacak kurum ve kuruluşlar arasında "belediyeler"in sayılmaması nedeniyle, aynı kısım altında yer alan 18. maddenin I. fıkrasının (a) bendi ile 22. maddenin de, dava konusu … tarih ve … sayılı işleme dayanak oluşturduğu,
Belirtilen nedenlerle, birim fiyat listesinin 18. maddesinin I. fıkrasının (a) bendi ile II. fıkrasının (a) bendinde ve 22. maddesinde, bu maddeler uyarınca davacıdan ücret talep edilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemde hukuka uyarlık görülmediği,
Bu itibarla; davacıdan tahsil edilen 205.278,75-TL'nin davacıya ödenmesi gerektiği,
Uyuşmazlığın, "I-644 sayılı KHK'nın 2 (H) Maddesi Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Heseplanmasına İlişkin Usuller" kısmında yer alan 18. maddenin II. fıkrasının (b) bendi, III., IV., V. ve VI. fıkraları, 23. madde ile "II-644 Sayılı KHK ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Kıyı Kenar Çizgisi, Halihazır Harita ile Arazi ve Arsa Düzenlemesi İşlemlerinden Alınacak İnceleme ve Onay Hizmet Bedellerinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmında yer alan 2. ve 3. maddeleri yönünden incelenmesinden;
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin 1 fıkrasının (a) bendinde iptal davalarının, idari işlemlerin yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar olarak tanımlandığı, buna göre, idari yargıda iptal davası açılabilmesi için idari işlem ile davacı arasında bir menfaat ilişkisi bulunması, bunun da kişisel, güncel ve meşru olması gerektiği,
Davacıdan plan inceleme ve işlem hizmet bedeli istenilmesine ilişkin subjektif işlemin tesisine dayanak oluşturmayan yukarıda sayılan maddelerin davacının menfaatini etkilemediği ve dolayısıyla davanın bu kısmı yönünden dava açma ehliyetinin bulunmadığı sonucuna ulaşıldığı gerekçesiyle;
Dava konusu edilen işlemlerden birim fiyat listesinin 8. maddesinin I. fıkrasının (a) bendinin, II. fıkrasının (a) bendinin, 22. maddesinin ve davalı idarenin … tarih ve … sayılı işleminin iptaline, plan inceleme ve işlem hizmet bedeli olarak ödenen 205.278,75-TL yönünden davanın kabulüne, birim fiyat listesinin dava konusu edilen diğer hükümleri açısından ise, davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI :
Davacı tarafından, davalı idareye 644 sayılı KHK'nın 28. maddesi ile her ne kadar döner sermaye kurma konusunda yetki verilmişse de, bu işletmenin hizmetleri sebebiyle ancak fiyatlandırılması mümkün olan işlemler için ücret belirlemesi olanaklı olup, Bakanlığın asli bir kamu hizmeti olan plan onama yetkisi sebebiyle ücret almasının yasal olmadığı, diğer taraftan, davalı idarenin ücretlendirebileceği hizmet bedelini ise bu hizmetten yararlananlardan isteyebileceği, davalı tarafından asli olarak yapılması gereken bir hizmetin, vatandaşlara sunulmak üzere Belediyelerince yapılması durumunda, hizmetten Belediyenin değil vatandaşların yararlandığı, bu sebeple kıyı planlarını onama işleminin ücretlendirmesinin dayanağını, 4736 sayılı Kanun'un 1. maddesinin oluşturmadığı; ayrıca, 4736 sayılı Kanun'un 1. maddesinin davalı tarafça yanlış yorumlandığı, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli I, II, III, IV sayılı cetvellerdeki idarelerin, Anayasa'nın eşitlik ilkesine aykırı olacak şekilde bu madde hükmünden muaf tutulmasının hukuka aykırı olduğu, davanın kısmen ehliyet yönünden reddine yönelik Daire kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
Davalı idare tarafından, dava konusu edilen imar planı tekliflerinin onaylanmasına dair işlemleri yapma görevinin ilgili mevzuat hükümleri gereğince Bakanlıkları uhdesinde yer aldığı, bu kapsamda onay işleminin yapılabilmesi için talebin tetkiki, süreçlerin takibi ve benzeri hizmetlerin yapılmasının öncelikle zaruri olduğu, Bakanlıklarının bu işlemleri tesis edebilmesi için bir takım çalışmalar yapması yani hizmet üretmesi gerekeceğinden, bunların maliyeti gözetilmek suretiyle, kendilerine verilmiş yetki kapsamında belirlenen tarifedeki ücretin, davacıdan talep edildiği, kamu kurum ve kuruluşlarının ürettikleri mal ve hizmet tarifeleri ile ilgili "özel nitelikli" bir düzenleme olan 08/01/2002 tarih ve 4736 sayılı Kanun uyarınca, gelir getiren kamusal hizmetlerde herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanamayacağı, belediyelere yönelik muafiyet konusunda bir karar alınmadığı sürece, dava konusu işlemde olduğu gibi döner sermaye hizmet bedelinden (plan inceleme ve işlem hizmet bedeli) muaf tutulmalarının mümkün olmadığı, kaldı ki, 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun uyarınca dava konusu plan teklifi ve onaylanmasına ilişkin işlemden "plan inceleme ve işlem hizmet bedeli" altında alınan bedelin, hizmetin yürütülmesi için gerekli bir kamusal maliyet olup, bunun talep edenden karşılanmasının, mevzuat gereği idareye tanınan bir hak olduğu, öte yandan davanın konusunun işlem olması nedeniyle de nisbi değil maktu vekalet ücretine hükmedilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI :
Davacı tarafından, Danıştay Altıncı Dairesince verilen kararın lehlerine olan kısımlarının usul ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

Davalı idare tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ: Temyiz istemlerinin reddi ile Daire kararının onanmasının uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Davacı tarafından yürütülen "İzmirdeniz Projesi”, Mavişehir - İnciraltı kesimi arasında 4 ayrı planlama alanına ayrılmış olup; 1. bölge, Mavişehir - Alaybey Tersanesi arası, 2. bölge, Alaybey Tersanesi - Alsancak Limanı arası, 3. bölge, Alsancak Limanı-Konak Köprülü Kavşağı arası ve 4. bölge, Konak Köprülü Kavşağı-Üçkuyular Vapur İskelesi arası olarak belirlenmiştir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü, Kıyı Alanları Dairesi Başkanlığı, Ege Bölgesi Kıyı Alanları Şube Müdürlüğü'nün … tarih, … sayılı yazısında belirtilen eksiklikler doğrultusunda "Kıyı Yapı ve Tesislerinde Planlama ve Uygulama Sürecine İlişkin Tebliğ" uyarınca yeniden hazırlanan, İzmirdeniz Projesi (4.bölge) Üçkuyular-Konak Kıyı kesimine ilişkin imar planları, … tarih ve … sayılı yazı ile onaylanmak üzere Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na iletilmiş ve söz konusu imar planı tekliflerinin, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nca değerlendirilebilmesi için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetim Kurulu Başkanlığı'nın … tarih ve … sayılı kararı uyarınca belirlenen 2.000,00-TL tutarındaki başvuru bedeli, davacı tarafından davalının hesabına aktarılmıştır.
Davacının, … tarih ve …sayılı yazısı ekinde, ödeme dekontu ve hazırlanan 21 takım plan teklif dosyası, Çevre ve Şehircilik Bakanlığına iletilmiş; daha sonra, "Kıyı Yapı ve Tesislerinde Planlama ve Uygulama Sürecine İlişkin Tebliğ" gereği eksiklikleri tamamlanarak kurum görüşleri kapsamında yeniden düzenlenen imar planları, İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi'nin … tarih ve … sayılı kararı ile uygun bulunarak, 3621 sayılı Kıyı Kanunu kapsamında onaylanmak üzere … tarih ve … sayılı yazı ile davalıya gönderilmiş, bu imar planlarının kurumlara dağıtımı yapılmak üzere 22 takım olarak hazırlanan imar planlarının … tarih ve …sayılı yazı ekinde tekrar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na iletilmesi üzerine, davalı tarafından tesis edilen uyuşmazlığa konu … tarih ve … işlem ile davacıdan, plan inceleme ve işlem bedeli olarak 205.278,75-TL'nin ödenmesi istenilmiştir.
Bunun üzerine temyizen incelenen dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT :
4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'un 1. maddesinde; "Genel bütçeye dahil daireler ile katma bütçeli idareler, bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan fonlar, kefalet sandıkları, sosyal güvenlik kuruluşları, genel ve katma bütçelerin transfer tertiplerinden yardım alan kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile müesseseleri, il özel idareleri ve belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmeler, özel bütçeli kuruluşlar, özelleştirme işlemleri tamamlanıncaya kadar, 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Kanuna tâbi kuruluşlar ve özel hukuk hükümlerine tâbi, kamunun çoğunluk hissesine sahip olduğu kuruluşlar, kamu banka ve kuruluşları ile bunlara bağlı iş yerleri ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmaz." hükmüne yer verilmiştir.
Dava konusu birim fiyat listesinin yürürlüğe konulduğu ve bu listeye dayanılarak davacı şirketten plan inceleme ve işlem hizmet bedeli talep edilen işlem tarihinde yürürlükte olan 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2. maddesinin 1. fıkrasının (ç) bendinde; "Her tür ve ölçekteki fiziki planlara ve bunların uygulanmasına yönelik temel ilke, strateji ve standartları belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak, Bakanlar Kurulunca yetkilendirilen alanlar ile merkezi idarenin yetkisi içindeki kamu yatırımları, mülkiyeti kamuya ait arsa ve araziler üzerinde yapılacak her türlü yapı, milli güvenliğe dair tesisler, askeri yasak bölgeler, genel sığınak alanları, özel güvenlik bölgeleri, enerji ve telekomünikasyon tesislerine ilişkin etütleri, harita, her tür ve ölçekte çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini resen yapmak, yaptırmak, onaylamak ve başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarelerce ruhsatlandırma yapılmaması halinde resen ruhsat ve yapı kullanma izni vermek.", (h) bendinde ise, "Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan veya mülkiyeti Hazineye, kamu kurum veya kuruluşlarına veya gerçek kişilere veyahut özel hukuk tüzel kişilerine ait olan taşınmazlar üzerinde kamu veya özel sektör tarafından gerçekleştirilecek olan yatırımlara ilişkin olarak ilgililerince hazırlandığı veya hazırlatıldığı halde yetkili idarece üç ay içinde onaylanmayan etüt, harita, her tür ve ölçekteki çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini ilgililerinin valilikten talep etmesi ve valiliğin Bakanlığa teklifte bulunması üzerine bedeli mukabilinde yapmak, yaptırmak ve onaylamak, başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarece verilmemesi halinde bedeli mukabilinde resen yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatını vermek." davalı idarenin görevleri arasında sayılmıştır.
Diğer taraftan anılan Kanun Hükmünde Kararnamenin "Döner sermaye" başlıklı 28. maddesinde ise; "Bakanlık ihtiyaç duyduğu hallerde ve lüzum gördüğü merkezlerde Bakanın onayı ile görev ve hizmetleriyle ilgili döner sermayeli işletmeler kurabilir. Döner sermaye miktarını belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
İşletmelerin görevleri, gelirleri, işleyişi ve denetimi ile diğer hususlar Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine yürürlüğe konulan yönetmelikle düzenlenir." hükmüne yer verilmiştir
Bu kapsamda hazırlanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliğinin "İşletme idaresi" başlıklı 10. maddesinde, "İşletme hizmetleri; Yönetim Kurulu, işletme yöneticisi, harcama yetkilisi, gerçekleştirme görevlisi, muhasebe yetkilisi, muhasebe birim personeli ve teknik eleman ile yeteri kadar diğer görevlilerden oluşan işletme idaresi tarafından yürütülür." düzenlemesi ile "Yönetim Kurulunun görevleri" başlıklı 12. maddesinin 1. fıkrasının (h) bendinde; "Maliyet bedelinin altında olmamak üzere, işletme tarafından üretilen mal ve hizmetlerin veya yapılan işlerin tarife, ücret veya birim fiyatlarını belirlemek." düzenlemesine yer verilmiştir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü 2017 Yılı Birim Fiyat Listesinin "I-644 sayılı KHK'nın 2 (H) Maddesi Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Heseplanmasına İlişkin Usuller" kısmında yer alan "Açıklamalar" bölümünün 18. maddesinde, "3621 sayılı Kıyı Kanunu ve ilgili mevzuatında belirtilen kıyı yapılarına ilişkin imar planı teklifleri ile bu kıyı yapıları ile birlikte Kıyı Kenar Çizgisinin (KKÇ) kara tarafından sahil şeridi ve/veya bu alanların dışındaki alanları da içeren imar planı teklifleri için;
I. 2015/8139 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca; 10.12.2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli I,II,III,IV sayılı cetvellerindeki idarelerin;
a. Bu idarelerin mülkiyetinde bulunan alanlar ile devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan alanlara ilişkin olarak, bu idarelerin Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderdikleri her tür ve ölçekteki plan tekliflerinden; Başvuru bedelleri ile adı geçen Bakanlıkça uygun görülerek onaylanan planların plan inceleme ve işlem hizmeti ve aynı kapsamdaki imar durum belgesi hazırlama, plan örneği, dijital ortamda veri transferi ve her türlü veri temini, 8.1.2002 tarihli, 4736 sayılı Kanunun 1. maddesinin 1. fıkrası hükmünden muaf olup; bu kapsamda yer alan plan tekliflerinde "Başvuru bedeli" ile; "Plan inceleme ve işlem hizmeti bedeli" alınmaz ve yine bu Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen diğer iş ve işlemler için de Döner Sermaye Bedeli alınmaz.
...
II. 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun "Tanımlar" başlığı altındaki mahalli idarelerin;
a.10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli I,II,III,IV sayılı cetvellerdeki idarelerin mülkiyetinde bulunan alanlar, devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan alanlar ile kendi mülkiyetlerindeki alanlara ilişkin olarak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderdikleri her tür ve ölçekteki plan tekliflerinden; Kaynak geliştirme ve gelir elde etmeye yönelik planları ile arsa satışı karşılığı hasılat paylaşımı, Yap-İşlet-Devret modeliyle gerçekleştirilecek yatırımlara yönelik imar planı tekliflerinden; başvuru bedeli tam olarak ve yukarıda yer alan A X B X C formulüne ve plan türüne göre "Açıklamalar" bölümünde yer alan usullere göre hesaplanacak plan inceleme ve işlem hizmet bedeli 1/8 oranında alınır.
b.10/12/2003 tarihli 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli I, II, III, IV sayılı cetvellerdeki idarelerin mülkiyetinde bulunmayan alanlara, devletin hüküm ve tasarrufu altında olmayan alanlara ile kendi mülkiyeti dışındaki alanlara ilişkin olarak, bu idarelerin Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderdikleri her tür ve ölçekteki plan tekliflerinden; Başvuru bedeli ve yukarıda yer alan A X B X C formülüne ve plan türüne göre "Açıklamalar" bölümünde yer alan diğer usullere göre hesaplanacak plan inceleme ve işlem hizmet bedeli tam olarak alınır. Bu bedelin, mülkiyet/kullanım izni sahibinden alınması işi teklif veren kurum sorumluluğundadır.
III. Ancak yap-işlet-devret modeli ile gerçekleştirilecek yatırımlara yönelik planlarda; ilgili kamu kurum ya da kuruluşu ya da mahalli idare tarafından sunulan plan tekliflerinde, plan teklifini sunan kurum/kuruluş/idare tarafından plan inceleme ve işlem hizmet bedeli ödemesinin imar planının kesinleşmesinden itibaren 6 (altı) ay içerisinde gerçekleştirileceğine ilişkin resmi taahhütte bulunulması durumunda onaylanan planların dağıtımı gerçekleştirilir.
IV. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun "Tanımlar" başlığı altındaki genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, düzenleyici ve denetleyici kurumlar, sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idarelerin Yap-İşlet-Devret modeli ile gerçekleştirilecek yatırımlarına yönelik plan tekliflerinde sözleşmeyi imzalayan yatırımcının belli olması halinde; başvuru bedeli tam olarak alınır, plan inceleme ve işlem hizmet bedeli ise 1/3 oranında alınır, plan inceleme ve işlem hizmet bedelinin tavan bedeli geçmesi halinde ise plan inceleme ve işlem hizmet bedeli tavan bedelin 1/5 ü olarak hesaplanır.
V. Ancak, 5018 sayılı Kamu Yönetimi ve Kontrol Kanununun "Tanımlar" başlığı altındaki genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, düzenleyici ve denetleyici kurumlar, sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idarelerin milletler arası antlaşma çerçevesinde yap-işlet-devret, yap-işlet-sahip ol gibi modellerle gerçekleştireceği yatırımlar ve bütünleyici fonksiyonlarına yönelik imar planı tekliflerinde sözleşmeyi imzalayan yatırımcının belli olması halinde; başvuru bedeli tam olarak alınır, plan inceleme ve işlem hizmet bedeli ise 1/3 oranında alınır, plan inceleme ve işlem hizmet bedelinin tavan bedeli geçmesi halinde de plan inceleme ve işlem hizmet bedeli tavan bedeli geçmesi halinde de plan inceleme ve işlem hizmet bedeli tavan bedelin 1/5 ü olarak hesaplanır.
VI. 644 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2. maddesi (ğ) bendi gereğince Bakanlar Kurulunca belirlenen ve "Özel Proje Alanı" olarak ilan edilen yerlere ilişkin her tür ve ölçekte planlara ait iş ve işlemlere dair plan inceleme ve işlem hizmet bedeli 1.80 katsayısı ile çarpılarak bulunacaktır. Ek (2) deki bedeller, "Özel Proje Alanı" olarak ilan edilen yerlere ilişkin plan teklifleri için 1.8 katsayısı ile çarpılarak hesaplanır." düzenlemeleri bulunmaktadır.
22. maddesinde, "5018 sayılı Kanuna ekli olan I,II,III,IV sayılı cetvellerdeki idareler tarafından istenilen ve Bakanlığımızca onaylanan imar planı örneklerinden bedel alınmaz. " düzenlemesi, 23. maddesinde, "Belediyeler tarafından Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderilen "Özel Proje Alanı İlanı" işlemlerinden sadece başvuru bedeli alınır. Özel Proje Alanına ilişkin her tür ve ölçekteki imar planı tekliflerine ilişkin iş ve işlemlerden başvuru bedeli ile plan inceleme ve işlem hizmet bedeli alınmaz. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önceki başvurulara istinaden yapılmış ve bedeli henüz tahsil edilmemiş iş ve işlemler ile hizmetler için de yukarıdaki fıkra hükümleri uygulanır." kuralı, 2017 yılı Birim Fiyat Listesinin "II- 644 sayılı KHK ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Kıyı Kenar Çizgisi, Halihazır Harita ile Arazi ve Arsa Düzenlemesi İşlemlerinden Alınacak İnceleme ve Onay Hizmet Bedelinin Heseplanmasına İlişkin Usuller" başlıklı ikinci kısmının 2. maddesinde, "Kıyı Kenar Çizgisinin aktarımına yönelik idarece yapılan Kıyı Kenar Çizgisi değişiklik işlemlerinden (iptal, yeni tespit, onama işlemleri gibi) pafta sayısı üzerinden hesaplanmak kaydıyla Kenar Çizgisi aktarım işlemi hizmet bedeli alınır." kuralı, 3. maddesinde, "644 sayılı KHK'nın 2 (h) maddesi kapsamında yapılacak tüm işlemlerden incleme ve onay bedeli 2 (iki) katsayısı ile çarpılarak hesaplanacaktır." kuralı bulunmaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan;
"a) Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka aykırı karar verilmesi,
c)Usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması" sebeplerinden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Dayandığı hukuksal nedenler ve gerekçesi yukarıda açıklanan Danıştay Altıncı Dairesi kararının, dava konusu işlemlerden Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2017 Yılı Birim Fiyat Listesinin "I-644 sayılı KHK'nın 2 (H) Maddesi Kapsamında Ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İşlem Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının, "Açıklamalar" bölümünde yer alan 18. maddenin II. fıkrasının (a) bendinin iptaline ve davanın kabulüne ilişkin kısmı ile davanın ehliyet yönünden reddine ilişkin kısmı, aynı gerekçeler ile Kurulumuzca da uygun bulunmuş olup temyiz dilekçelerinde ileri sürülen iddialar, kararın anılan kısımlarının bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
Temyize konu kararın, "I-644 sayılı KHK'nın 2 (H) Maddesi Kapsamında Ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İşlem Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının, "Açıklamalar" bölümünde yer alan 18. maddenin I. fıkrasının (a) bendi ile 22. maddenin iptaline ilişkin kısmına gelince;
Uyuşmazlıkta, dava konusu edilen bu maddelerin, imar planı tekliflerinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca onaylanabilmesi amacıyla İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığından plan inceleme ve işlem hizmet bedeli olarak 205.278,75-TL talep edilmesine dair Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü'nün … tarih ve … sayılı işleminin dayanağını oluşturmadığı anlaşılmaktadır.
Bu nedenle, anılan maddelerin davacının menfaatini etkilemediği ve dolayısıyla davanın bu kısmı yönünden de, dava açma ehliyetinin bulunmadığı sonucuna ulaşıldığından, davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmesi gerekirken, bu kısım açısından işin esasına girilerek verilen Daire kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1.Davalı idarenin temyiz isteminin kısmen kabulüne, kısmen reddine,
2.Danıştay Altıncı Dairesinin temyize konu 24/06/2020 tarih ve E:2017/2460, K:2020/6076 sayılı kararının, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2017 Yılı Birim Fiyat Listesinin "I-644 sayılı KHK'nın 2 (H) Maddesi Kapsamında Ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İşlem Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının, "Açıklamalar" bölümünde yer alan 18. maddenin I. fıkrasının (a) bendi ile 22. maddeye ilişkin kısmının oyçokluğuyla BOZULMASINA, dava konusu işlemlerden 18. maddenin II. fıkrasının (a) bendinin iptaline yönelik kısmı ile davanın kabulüne ilişkin kısmının oyçokluğuyla ONANMASINA,
3.Davacının temyiz isteminin reddine,
4.Danıştay Altıncı Dairesinin temyize konu 24/06/2020 tarih ve E:2017/2460, K:2020/6076 sayılı kararının, davanın ehliyet yönünden reddine ilişkin kısmının oybirliğiyle ONANMASINA,
5.Bozulan kısım yönünden yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Daireye gönderilmesine,
6.Kesin olarak, 28/03/2022 tarihinde karar verildi.

KARŞI OY
X- 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, idari işlemler hakkında; yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar, iptal davaları olarak tanımlanmıştır. İdarenin hukuka uygun davranmasını sağlayan en önemli denetim araçlarından olmakla birlikte, her idari işleme karşı herkes tarafından iptal davası açılmasının idari işlemlerde istikrarsızlığa neden olmaması ve idarenin işleyişinin bu yüzden olumsuz etkilenmemesi için, dava konusu edilecek işlem ile dava açacak kişi arasında belli ölçüler içinde menfaat ilişkisi bulunmasını öngören yasa koyucu, iptal davaları için "menfaat ihlali"ni, subjektif ehliyet koşulu olarak getirmiştir.
İptal davalarındaki subjektif ehliyet koşulunun, doğrudan doğruya hukuk devletinin yapılandırılması ve sürdürülmesine ilişkin bir sorun olması dolayısıyla, idari işlemlerin hukuka uygunluğunun iptal davası yoluyla denetlenmesini engellemeyecek bir biçimde anlaşılması gerekmektedir.
Dosyanın incelenmesinden; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2017 Yılı Birim Fiyat Listesinin "I-644 sayılı KHK'nın 2 (H) Maddesi Kapsamında Ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İşlem Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının, "Açıklamalar" bölümünde yer alan 18. maddesinin I. fıkrasının (a) bendi ile 22. maddesinde, 5018 sayılı Kanun'a ekli I, II, III ve IV sayılı cetvellerdeki idareler tarafından hazırlanıp, onaylanması amacıyla davalı Bakanlığa sunulan imar planı tekliflerinden herhangi bir bedel alınmayacağı yönünde düzenlenmeler yapılmasına karşın; kamu yararı amacıyla hareket eden ve kamu hizmeti niteliğindeki projelerin vatandaşlara sunulmasına aracılık eden mahalli idareler tarafından hazırlanan imar planı teklifleri açısından, bu idarelerin uyuşmazlığa konu maddelerde, 5018 sayılı Kanun'a ekli I, II, III ve IV sayılı cetvellerdeki idareler ile birlikte sayılmayarak, eşitliğe aykırı şekilde düzenleme yapıldığı iddiası ile dava açıldığı görülmektedir.
Bu itibarla, davacının anılan maddeler yönünden de dava açma ehliyetinin bulunduğu sonucuna varıldığından, temyize konu kararın bu kısmına yönelik olarak işin esası hakkında bir karar verilmesi gerektiği oyuyla, karara katılmıyoruz.


KARŞI OY
XX- Mülga 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 28. maddesine dayanılarak hazırlanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği'nin 12. maddesinin (h) bendinde; "Maliyet bedelinin altında olmamak üzere, işletme tarafından üretilen mal ve hizmetlerin veya yapılan işlerin tarife, ücret veya birim fiyatlarını belirlemek" Döner Sermaye İşletmesi Yönetim Kurulunun görevleri arasında sayılmış olup, söz konusu düzenleme, döner sermaye işletmesi tarafından bir mal ve hizmetin üretilmesi veya bir iş yapılması durumunda, üretilen mal ve hizmetin karşılığı olarak bir tarife, ücret veya birim fiyat belirlemek konusunda Döner Sermaye İşletmesi Yönetim Kuruluna yetki vermektedir.
Davalı idare tarafından plan tekliflerinin sonuçlandırılması, bir hizmetin ifasını gerektirdiği, bu hizmet sunulurken idarelerince plan onama işlemlerinin yapılabilmesi için talebin tetkiki, süreçlerin takibi ve benzeri hizmetlerin yapılması için birtakım maliyetlerin karşılanması gerektiği göz önünde bulundurulduğunda, bu görev yerine getirilirken verilen hizmet karşılığı döner sermaye geliri elde etme yetkisi veren dava konusu düzenlemenin yapılabileceği ve bu düzenlemeye dayanılarak, sunulan hizmetin karşılığında bir bedel istenebileceği/tahsil edilebileceğinin kabulü gerekmektedir.
Bu durumda, bir hizmet ifasını gerektiren ve bu hizmet nedeniyle meydana gelen maliyeti karşılamaya yönelik getirilen dava konusu düzenlemenin 18. maddesinin II. fıkrasının (a) bendinde ve bu düzenlemeye dayanılarak davacıdan plan inceleme ve hizmet bedeli tahsil edilmesine ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle, iptaline karar verilen bu işlemler yönünden Daire kararının bozulması gerektiği oyuyla, kararın bu kısmına katılmıyorum.