Danıştay 9. Daire 2019/6734 Esas 2022/1288 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
DOKUZUNCU DAİRE
Esas No : 2019/6734
Karar No : 2022/1288

TEMYİZ EDENLER : 1-(DAVACI) ...Sosyal ve Sağlık Hizmetler Bilgi İşlem Otomasyon İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. ...

2-(DAVALI) ...Başkanlığı-...
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ...Bölge İdare Mahkemesi .... Vergi Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının taraflarca temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Davacı şirket tarafından, Hatay İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliğince ihale edilen "Veri Hazırlama Elemanı Hizmeti Toplu Alım İşi" ihalesinin, mahkeme kararı gereğince alınan Kamu İhale Kurulu kararı uyarınca ihale makamı tarafından iptal edildiğinden bahisle, ihale kararı ve sözleşme nedeniyle ödenen toplam 608.930,07-TL damga vergisinin iadesi talebiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali ve söz konusu tutarın başvuru tarihinden itibaren hesaplanacak yasal faiziyle birlikte iadesi istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... Vergi Mahkemesi ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararıyla; Hatay İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği ile ...ihale kayıt numaralı "Veri Hazırlama Elemanı Hizmeti Toplu Alım İşi" ihalesi kapsamında davacı şirket arasında 05/05/2014 tarihli sözleşme imzalanmış ise de, bu ihale için davacı şirket tarafından yapılan itirazen şikayet başvurusu üzerine 19/03/2014 tarihli ve 1411 sayılı Kamu İhale Kurulu Kararı ile düzeltici işlem belirlenmesine karar verildiği, anılan Kurul kararının iptali istemiyle başka bir firma tarafından açılan davada, .... İdare Mahkemesinin ...tarihli ve E:..., K:...sayılı kararı ile verilen "davanın reddine" dair kararın da Danıştay 13. Dairesinin 29/05/2015 tarih ve E:2015/1019, K:2015/2035 sayılı kararıyla bozulması üzerine anılan kararın icaplarına göre işlem tesisi gerektiğinden Kamu İhale Kurulunca ...tarih ve ...sayılı kararın iptaline ve mahkeme kararı uyarınca itirazen şikayet başvurusunun reddine karar verildiği ve Kurul kararı gereğince Hatay İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği'nce davacı şirket ile imzalanan sözleşmenin 30/09/2015 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere feshedildiği, davacı şirket tarafından üstlenilen ihale kararı ve bu ihale kararına istinaden düzenlenen sözleşmenin hüküm ifade edebilmesi için yetkili makamlara (Kamu İhale Kurulu, görevli ve yetkili mahkeme vs.) yapılan itiraz başvurularının sonuçlandırılması gerektiği, ihalenin sözü edilen makamlarca iptal edilmesi durumunda, ihale kararının ve bu karara istinaden, ihale uhdesinde kalan mükellef ile ihale yetkilisi arasında imzalanan sözleşmenin tekemmül ettiğinden söz etme imkanı bulunmadığından ve bu durumda 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1'inci maddesi kapsamında değerlendirilebilecek nitelikte bir belgeden söz edilemeyeceğinden, damga vergisi açısından vergiyi doğuran olayın meydana geldiğinin kabulüne olanak bulunmadığı, davacı şirket tarafından üstlenilen ihaleye ait sözleşmenin Kamu İhale Kurulu kararı üzerine feshedilmesi sebebiyle, damga vergisi açısından vergiyi doğuran olayın gerçekleşmediği anlaşıldığından, sözleşme damga vergisi ile ihale karar pulunun iadesi talepli başvurularının reddine ilişkin işlemde mevzuata uyarlık bulunmadığı, ihale kararı ve ihale kararına istinaden düzenlenen sözleşme için davacıdan yersiz olarak tahsil edildiği hükme bağlanan ve iadesine karar verilen damga vergisi ile karar pulunun, 213 sayılı Kanunun 112. maddesinin 4. fıkrası uyarınca, davacıya talebi doğrultusunda idareye yapılan başvuru tarihinden itibaren hesaplanacak tecil faiziyle birlikte davacıya iade edilmesi gerektiği gerekçesiyle davanın kabulüne, dava konusu işlemin iptaline, söz konusu ihale için ödenen sözleşme damga vergisi ile ihale karar pulunun idareye yapılan başvuru tarihinden itibaren hesaplanacak tecil faiziyle birlikte davacıya iadesine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: İstinaf dilekçesinde ileri sürülen iddiaların Vergi Mahkemesi kararının ihale kararına ilişkin hüküm fıkrasının kaldırılmasını gerektirecek nitelikte görülmediği, sözleşmenin daha sonradan iptal edilmesinin, içerdiği hükümlerin iptal edilinceye kadarki hukuki durumunu kusurlandırmayacağından ve taraflar sözleşme hükümleri sayesinde hak ileri sürerek ispatlayabileceklerinden vergiyi doğuran olay üzerinde etkisi olmadığından iptal edilmiş sözleşmenin, taraflarına hukuki ve maddi yarar sağlayıp sağlamayacağı ve tevsik edici mahiyetinin kalıp kalmadığı gibi yönlerden hukuken yorumlanmasına muhtaç olan olayda, vergilendirme işlemine karşı süresinde açılacak idari davada incelenebilecek iddiaların, Vergi Usul Kanununun 122. ve 124. maddelerinde vergi hataları için öngörülen idari başvuru yolu izlenerek tesis ettirilen işleme karşı açılan idari davada incelenmesine olanak bulunmadığından, işin sözleşmeye ilişkin kısmı yönünden vergilendirme hatası kapsamında görülmesi suretiyle verilen mahkeme kararında hukuka uyarlık görülmediği gerekçesiyle mahkeme kararının ihale kararı nedeniyle tahsil edilen damga vergisine ilişkin hüküm fıkrasına yönelik istinaf isteminin reddine, sözleşme için ödenen damga vergisine ilişkin hüküm fıkrası yönünden istinaf isteminin kabulüyle bu hüküm fıkrasının kaldırılmasına ve bu kısım yönünden davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI:
DAVALI İDARENİN İDDİALARI : 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 19. maddesinde, vergi alacağının vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vuku veya hukuki durumun tekemmülü ile doğacağının belirtildiği, ihale kararına ait damga vergisi yönünden vergiyi doğuran olayın, ihale kararının alınması ile meydana geldiği ve söz konusu işe ilişkin ödenen ihale kararı damga vergisinin kağıda konu muamelelerin feshedilmesiyle etkilenmeyeceği, faiz ödenmesinin hukuki dayanağı bulunmadığı iddialarıyla kararın aleyhe olan kısımlarının bozulması istenilmektedir.
DAVACININ İDDİALARI : İhale kararının mahkeme kararı ile iptal edildiği, davacı şirketin kusurunun olmadığı, ihalenin ilgili kamu kurumu tarafından iptal edilmesi nedeniyle sözleşme damga vergisinin iadesinin vergi hatası kapsamında incelenmesi ve iadesi gerektiği iddialarıyla kararın aleyhe olan kısımlarının bozulması istenilmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI: Taraflarca savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...DÜŞÜNCESİ: Temyiz istemlerinin reddi ile usul ve yasaya uygun olan Bölge İdare Mahkemesi kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Dokuzuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:Davacı şirket tarafından, Hatay İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliğince ihale edilen "Veri Hazırlama Elemanı Hizmeti Toplu Alım İşi" ihalesinin, mahkeme kararı gereğince alınan Kamu İhale Kurulu kararı gereğince ihale makamı tarafından iptal edildiğinden bahisle, ihale kararı ve sözleşme nedeniyle ödenen toplam 608.930,07-TL damga vergisinin iadesi talebiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali ve söz konusu tutarın başvuru tarihinden itibaren hesaplanacak yasal faiziyle birlikte iadesi istenilmektedir.

İLGİLİ MEVZUAT:
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 19'uncu maddesinin 1'inci fıkrasında, vergi alacağının, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğacağı; 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1'inci maddesinin 2'nci fıkrasında, bu Kanundaki kağıtlar teriminin, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeleri ifade edeceği; aynı Kanunun 3'üncü maddesinin birinci fıkrasında ise, damga vergisinin mükellefinin kağıtları imza edenler olduğu kurallarına yer verilmiştir.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 122. maddesinde, mükelleflerin, vergi muamelelerindeki hataların düzeltilmesini vergi dairesinden isteyebilecekleri; 124. maddesinde de, vergi mahkemelerinde dava açma süresi geçtikten sonra yaptıkları düzeltme talepleri reddolunanların, şikayet yolu ile Maliye Bakanlığına müracaat edebilecekleri açıklanmıştır. Bu maddeler uyarınca düzeltilmesi vergi dairelerinden istenebilecek vergi hatasının tanımı ise aynı Kanun'un 116. maddesinde, vergiye müteallik hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınması olarak yapılmış, 117. maddesinde, hesap hataları olarak; matrah hataları, vergi miktarında hatalar ve verginin mükerrer olması; 118. maddesinde de, vergilendirme hataları olarak; mükellefin şahsında hata, mükellefiyette hata, mevzuda hata ve vergilendirme veya muafiyet döneminde hatalar gösterilmiş bulunmaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Bölge İdare Mahkemesi kararının, dava konusu düzeltme şikayet başvurusunun reddine dair işlemin ihale kararına ait damga vergisine ilişkin kısmının iptal ve iadesine yönelik davalı idare tarafından ileri sürülen temyiz iddiaları, kararın bu kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının, sözleşmeye ait damga vergisine ilişkin hüküm fıkrasına yönelik davacının temyiz istemine gelince;
Hukuk devletinin temel unsurlarından biri de belirliliktir. Hukuki güvenlikle bağlantılı olan hukuki belirlilik ilkesi, bireylerin hukuk kurallarını önceden bilmeleri, tutum ve davranışlarını bu kurallara göre güvenle belirleyebilmeleri anlamını taşımaktadır. Bu nedenle anılan ilke uyarınca yasal düzenlemelerin hem kişiler hem de idare yönünden herhangi bir duraksamaya ve kuşkuya yer vermeyecek şekilde açık, net, anlaşılır, uygulanabilir ve nesnel olması, ayrıca kamu otoritelerinin keyfî uygulamalarına karşı koruyucu önlem içermesi gerekir (AYM, E:2019/53, K:2019/75, 19/9/2019). Hukuki belirlilik ilkesi, yalnızca yasal belirliliği değil, daha geniş anlamda hukuki belirliliği ifade etmektedir. Yasal düzenlemeye dayanarak erişilebilir, bilinebilir ve öngörülebilir niteliksel gereklilikleri karşılaması koşuluyla, mahkeme içtihatları ve yürütmenin düzenleyici işlemleri ile de hukuki belirlilik sağlanabilir. Hukuki belirlilik ilkesinde asıl olan, bir hukuk normunun uygulanmasıyla ortaya çıkacak sonuçların o hukuk düzeninde öngörülebilir olmasıdır (AYM, E.2015/15, K.2015/118, 23/12/2015). Kişilerin hukuki güvenliğini sağlamayı amaçlayan hukuki güvenlik ilkesi hukuk normlarının öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde devlete güven duyabilmesini, devletin de yasal düzenlemelerinde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerekli kılar (AYM, E.2013/39, K.2013/65, 22/5/2013; E.2014/183, K.2015/122, 30/12/2015, § 5).
Olayda alınan ihale kararı itibariyle imzalanan sözleşmenin feshedilmesi durumunda damga vergisinin iadesine yönelik kısıtlayıcı bir düzenleme mevzuatta yer almamakta iken, Damga Vergisi Kanunu'da anılan sözleşme feshedildikten sonra 09/08/2016 tarihinde yürürlüğe giren 15/07/2016 tarih ve 6728 sayılı Kanunun 28. maddesi ile "4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kurum ve kuruluşlara şikâyet veya Kamu İhale Kurumuna itirazen şikâyet ya da yargı kararı üzerine ihalenin iptal edilmesi hâlinde, sözleşmenin düzenlenmiş olması durumunda sözleşmeye ilişkin damga vergisi ret ve iade edilmez." yolunda düzenleme yapılmış ve damga vergisinin iadesi bakımından kısıtlama getirilmiştir. Söz konusu mevzuat değişikliğinin bu tarihten önce alınan ihale kararı üzerine imzalanan sözleşmelere uygulanması kişiler açısından belirsizliğe ve öngörülmezliğe neden olacak, geriye yürümezlik ve hukuki belirlilik ilkelerine aykırılık teşkil edecektir.
Anayasa'nın 35. maddesine göre, herkesin mülkiyet hakkına sahip olduğu ve bu hakkın ancak kamu yararı amacıyla sınırlandırılabileceğinin düzenlendiği, Kanun değişikliğinden çok önce sözleşmenin imzalandığı ve mahkeme kararı uyarınca feshedildiği anlaşıldığından değişikliğin dava konusu uyuşmazlıkta uygulanması mülkiyet hakkına müdahele ve o hakkı sınırlayan bir işlem niteliğinde olacağından ülkemizde üst hukuk normu olarak kabul edilmiş olan İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile getirilen "Mülkiyet Hakkı"nın ihlali neticesini de doğuracaktır.
Davacı şirket tarafından ihale kararı üzerine imzalanan sözleşmenin; hizmet alım sözleşmesi olduğu, sonrasında yargı kararı ile iptal edilen ihale nedeniyle idarece tek taraflı feshedildiği, feshedildiği tarihten itibaren ihale konusu işe ilişkin olarak hükmünden yararlanılmaya devam etme vasfını yitirdiği ve ihale konusu iş açısından feshedildiği tarihten itibaren damga vergisi konusu olmaktan çıktığı anlaşıldığından, sözleşmenin feshedildiği tarihten sonrasına tekabül eden sözleşme damga vergisinin vergilendirme hatası kapsamında değerlendirilmesi ve dava konusu işlemin; sözleşmenin hükümlerinden yararlanılmayan kısmına tekabül eden damga vergisinin iadesi, sözleşmenin hükümlerinden yararlanılan kısmına tekabül eden damga vergisinin iadesi talebinin reddi gerektiğinden davacı tarafından ileri sürülen iddiaların Vergi Usul Kanunu'nun 122. ve 124. maddelerinde vergi hataları için öngörülen idari başvuru yolu izlenerek tesis ettirilen işleme karşı açılan idari davada incelenmesine olanak bulunmadığı gerekçesiyle sözleşme damga vergisi açısından davayı reddeden Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuka uygunluk görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
Davalının temyiz isteminin reddine; davacının temyiz isteminin kısmen kabulüne, kısmen reddine,
...Bölge İdare Mahkemesi .... Vergi Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının dava konusu işlemin; sözleşmenin hükümlerinden yararlanılmayan kısmına tekabül eden damga vergisine ilişkin kısmının BOZULMASINA, ihale damga vergisi ile sözleşmenin hükümlerinden yararlanılan kısmına tekabül eden damga vergisine ilişkin kısmının ONANMASINA,
Temyiz isteminde bulunan davacıdan ...-TL maktu harç alınmasına,
Bozulan kısım üzerinden yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ...Bölge İdare Mahkemesi .... Vergi Dava Dairesine gönderilmesine, 07/04/2022 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.