Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2021/655 Esas 2022/10171 Karar Sayılı İlamı

Mahkemesi : Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi
İlk Derece Mahkemesi Niğde 1. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi


Dava, prime esas kazanç tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne dair verilen karara karşı davalılar vekilleri tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesince istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesince verilen kararın, davalılar vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM
Davacı vekili, müvekkilinin 1990 yılında ...'nda işçi statüsünde göreve başladığını, 13/03/2013 tarihinde davalı belediyeden emekli olduğunu, müvekkilinin belediyede işçi olarak çalıştığı sürede 6772 sayılı Kanun'dan kaynaklanan devlet ikramiyesi diye tabir edilen ilave tediyelerden toplu iş sözleşmesi hükümleri gereği ödenen akdi ikramiyelerden ve diğer sosyal haklarından kesilen sigorta primlerinin ...'ya ödenmediğini, ayrıca müvekkilinin aylık ücretinin de belli bir dönem asgari ücrete yakın gösterildiğini, sigorta primlerinin de asgari ücret veya asgari ücrete yakın bir seviyede kesilerek ...'ya yatırıldığını, bu nedenle müvekkiline bağlanan emekli aylığının düşük kaldığını belirterek eksik yatırılan primlerin tespitine, bu eksik yatırılan primlerin müvekkilinin emekli maaşına emeklilik tarihinden itibaren yansıtılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
II-CEVAP
Davalı ... Başkanlığı vekili, kurum tarafından yapılan herhangi bir hukuka aykırılığın söz konusu olmadığını, husumet itirazında bulunarak davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı ... Belediyesi Başkanlığı vekili, zamanaşımı definde bulunarak davada ileri sürülen hususların yazılı belge niteliğindeki delillerle ispat edilmesi gerektiğini, tanık deliline dayanılamayacağını, davacının çalıştığı dönemde yürürlükte olan mevzuat ve toplu iş sözleşmelerinde düzenlenen hükümlere göre evraklar üzerinden bir inceleme ve değerlendirme yapılması gerektiğini, gönderilen primlere göre emekli maaşının belirlendiğini, davacının kurum kayıtlarına göre aldığı maaşlarına göre hesap edilen emeklilik ikramiyesinin eksiksiz davacıya ödendiğinden davacının kıdem tazminatı alacağı talebinin hukuka aykırı olduğunu, belediyenin davacıya kıdem tazminatı borcu veya başka bir borcu bulunmadığını belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III-MAHKEME KARARI
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
"Davanın kabulü ile,
1-Davacının 01/12/2002-31/12/2013 tarihleri arasında 02/07/2018 tarihli bilirkişi raporunda belirlenen dönem ve sigorta primine esas kazanç ile çalıştığının tespiti ile;
2002 yılı Ocak - Aralık ayları arasında eksik bildirilen sigorta primine esas kazancının 78,14-TL,
2004 yılı Ocak - Aralık ayları arasında eksik bildirilen sigorta primine esas kazancının 146,66-TL,
2006 yılı Ocak - Aralık ayları arasında eksik bildirilen sigorta primine esas kazancının 94,08-TL,
2007 yılı Ocak - Aralık ayları arasında eksik bildirilen sigorta primine esas kazancının 1.807,86-TL,
01/01/2008-30/09/2008 tarihleri arasında eksik bildirilen sigorta primine esas kazancının 1.212,00-TL,
01/10/2008-31/12/2008 tarihleri arasında eksik bildirilen sigorta primine esas kazancının 2.946,61-TL,
2009 yılı Ocak - Aralık ayları arasında eksik bildirilen sigorta primine esas kazancının 6.164,46-TL,
2010 yılı Ocak - Aralık ayları arasında eksik bildirilen sigorta primine esas kazancının 2.032,16-TL,
2011 yılı Ocak - Aralık ayları arasında eksik bildirilen sigorta primine esas kazancının 5.902,60-TL,
2012 yılı Ocak - Aralık ayları arasında eksik bildirilen sigorta primine esas kazancının 2.070,73-TL,
2013 yılı Ocak - Aralık ayları arasında eksik bildirilen sigorta primine esas kazancının 8.267,25-TL,olmak üzere toplam 30.722,55-TL olduğunun tespitine,
02/07/2018 havale tarihli bilirkişi raporunun mahkeme kararının eki sayılmasına,
2-Eksik yatırılan primlerin emekliliğe hak kazanıldığı tarihten itibaren emeklilik maaşına yansıtılmasına, emekli maaşında oluşacak farkın yasal faizi ile birlikte davalı Belediyeden tahsili ile davacıya ödenmesine" karar verilmiştir.
B-BAM KARARI
"Davalılar vekillerinin Niğde 1. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi 31/10/2019 Tarih ve 2014/579 Esas - 2019/1102 Karar sayılı kararına yönelik istinaf başvurularının, HMK'nin 353/1-b maddesinin (1) numaralı bendi uyarınca esastan reddine" karar verilmiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davalı ... Başkanlığı vekili, verilen hükmün eksik inceleme ve araştırmaya dayalı olduğunu beyanla, davaya konu kararın bozulmasını talep etmiştir.
Davalı ... Belediyesi Başkanlığı vekili, verilen hükmün eksik inceleme ve araştırmaya dayalı olduğunu beyanla, davaya konu kararın bozulmasını talep etmiştir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
Davanın yasal dayanakları, sigortalı ve işverenin Sosyal Güvenlik Kurumuna ödeyecekleri primlerin matrahını teşkil eden sigortalı kazançlarının nelerden ibaret olduğu ve istisnalarını gösteren (mülga) 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 77/I. maddesi ile 5510 sayılı Kanunun 80. maddesidir.
a-)Mülga 506 sayılı Yasa dönemi açısından;
Mülga 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 4958 sayılı Kanunun 36. maddesi ile değişik 77. maddesi olup, anılan maddede; “Sigortalılarla işverenlerin bir ay için ödeyecekleri primlerin hesabında:
a)Sigortalıların o ay için hakettikleri ücretlerin,
b)Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan sigortalılara o ay içinde ödenenlerin,
c)İdare veya kaza mercilerince verilen karar gereğince (a) ve (b) fıkralarında yazılı kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin, brüt toplamı esas alınır.
Şu kadar ki, ölüm, doğum ve evlenme yardımları, yolluklar, kıdem, ihbar ve kasa tazminatları, aynî yardımlar ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca miktarları yıllar itibariyle belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançların aylık tutarının tespitinde nazara alınmaz. Bunların dışında her ne ad altında ödeme yapılırsa yapılsın tüm ödemeler prime tabi tutulur…” denilmektedir. “Bunların dışında her ne ad altında ödeme yapılırsa yapılsın tüm ödemeler prime tabi tutulur” bölümü, 4958 sayılı Kanun ile anılan maddenin ikinci fıkrasına son cümle olarak eklenmiştir.
Görüldüğü gibi, anılan madde hükmünde hangi kazançların prim hesabına esas alınamayacağı sayma yöntemiyle belirlenmiş olup, Türk pozitif hukukunda egemen olan kurala göre, ayrık hükümler genişletici değil, daraltıcı yoruma tabidirler ve anılan kural, 23.05.1960 tarihli 11/10 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararında da vurgulanmıştır.
Bu kararda sigortalılara ödenen yemek paralarının ayni yardım niteliğinde bulunduğu sonucuna varılmış ve prime esas kazancın belirlenmesinde dikkate alınamayacağı görüşü benimsenmiştir. Bunun dışında Yargıtay uygulamasında bazı kararlarda, teknik personele ödenen şantiye ve arazi zammını, hasta sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği, toplu iş sözleşmesi gereğince sigortalıya ödenen araç ücreti, çiğden verilen erzak, elbise dikiş ücreti, yakacak ve yakıt parası ve toplu iş sözleşmesi gereğince sigortalıya ödenen yemek parası aynî yardım niteliğinde görülmüştür. Somut bir biçimde belli bir ihtiyaca yönelik, ayni yardım niteliğinde olan giyim yardımı sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançlardan değildir.
İkramiye adı atındaki ödemeler yönünden ise; 11.07.1956 tarihli resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 6772 sayılı Kanunun 1. maddesi ile “… belediyeler ve bunlara bağlı teşekküler, 3460 ve 3659 sayılı kanunların şümulüne giren İktisadi Devlet Teşekkülleri ve diğer bilcümle kurum, banka, ortaklık ve müesseselerinde müstahdem olanlardan İş Kanununun şümulüne giren veya girmeyen yerlerde çalışmakta olan ve İş Kanununun muaddel birinci maddesindeki tarife göre işçi vasfında olan kimselere, ücret sistemleri ne olursa olsun, her yıl için birer aylık istihkakları tutarında ilave tediye yapılır.” hükmü getirilmiş, anılan Kanunun 4. maddesinin 2. fıkrasında ise “… Bu tediyelerden çeşitli işçi sigortalarının icabettirdiği primler kesilmez ve bu paralar borç için haczedilemez.” düzenlemesine yer verilmiştir.
Yasa gereğince, maddenin 2. fıkrasındaki istisnalara girmemesi koşuluyla hizmet akdi karşılığı elde edilen her türlü gelirden sigorta primi kesilmesi söz konusu olmaktadır.
506 sayılı Kanunda ücretin tanımı yapılmamıştır. Fakat m.77/I-a’da sözü edilen “ücretler” kavramı içine asıl ücretle birlikte, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri gibi ücretlerinde girdiği kabul olunmaktadır. Bu ücretlerin sigortalıya fiilen ödenmesi şart olmayıp, onun adına o ay için tahakkuk ettirilmiş olması prime esas kazanca dahil edilmesi için yeterlidir.
Asıl ücretin eki niteliğinde bulunan prim ve ikramiyeler, prime esas kazançlar olarak brüt tutarları üzerinden ödendikleri aylar itibariyle prime esas tutulur. Bunların tahakkuk etmiş olması prime esas tutulmaları için yeterli olmamakta, ödenmiş olması da aranmaktadır (m.77/I-b).
İdare veya kaza mercileri tarafından verilen karar uyarınca sigortalılara yapılan ödemeler (a) ve (b) bentlerinde öngörülen ücret türlerinden ayrımsızdır. Fark, bunların yönetim ve yargı mercilerince verilmiş kararlardan kaynaklanmalarıdır. İşveren ile sigortalı işçi arasında “fazla çalışma ücreti” veya “prim, ikramiye” gibi konularda uyuşmazlık çıkar ve mahkemece, bu işçilik haklarının ödenmesine karar verilir ve sigorta primlerinin ödeneceği ay içinde bu paralar sigortalıya verilirse, bu ödemelerde prim matrahına dahil edilerek, prim hesabında göz önünde tutulur. Bu tür kazançlara salt hak kazanmak, bu kazançların prime esas alınması için yeterli bulunmamaktadır (Mustafa Çemberci, Sosyal Sigortalar Kanunu Şerhi, Olgaç Matbaası, 1985 Baskı, s.439).
b-)5510 sayılı Yasa dönemi açısından;
5510 sayılı Kanunun 80/1. maddesinde de;
“4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları aşağıdaki şekilde belirlenir.
a) Prime esas kazançların hesabında;
1) Hak edilen ücretlerin,
2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların,
3) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin, brüt toplamı esas alınır.
b) Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla
belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.
c) (b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz
d) Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edilir ve ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilir. Toplu iş sözleşmelerine tabi işyerleri işverenlerince veya kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret dışındaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenmesi durumunda, 82 nci madde hükmü de nazara alınmak suretiyle prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına dahil edilir. Bu durumlarda sigorta primlerinin, yukarıda belirtilen mercilerin kararlarının kesinleşme tarihini izleyen ayın sonuna kadar ödenmesi halinde, gecikme cezası ve gecikme zammı alınmaz ve 102 nci madde hükümleri uygulanmaz.
Davaya konu somut uyuşmazlıkta, davacı, işe başladığı 1990 yılı ile emekli olduğu 13/03/2013 tarihleri arasında toplu iş sözleşmesinde belirlenen ve sendika üyesi olması sebebiyle yapılan ödemelerin asıl ücrete eklenerek gerçek ücretinin tespitini talep etmiştir. Mahkemece, davacının 01/08/1999-30/11/2008 tarihleri arasında toplam 9 yıl 4 ay hizmet süresinin bulunduğu, dava dosyasında bulunan belgelere göre 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2003, 2005 ve 2008 yıllarında davalı tarafından eksik bildirilen kazanca rastlanılmadığı, davacının 01/12/2002-31/12/2013 tarihleri arasında 02/07/2018 tarihli bilirkişi raporunda belirlenen dönem ve sigorta primine esas kazanç ile çalıştığının tespiti ile, eksik yatırılan primlerin emekliliğe hak kazanıldığı tarihten itibaren emeklilik maaşına yansıtılmasına, emekli maaşında oluşacak farkın yasal faizi ile birlikte davalı ... Başkanlığından tahsili ile davacıya ödenmesine karar verilmiştir.
Yukarıdaki yasal düzenleme ve açıklamalar ışığında dava değerlendirildiğinde, davalı ... Başkanlığınca yapılan ödemelere esas tahakkuk ve ödemelere ilişkin belgelerin de değerlendirilmesi suretiyle, toplu iş sözleşmelerinde belirtilen ve hak kazanılan ücret niteliğindeki kazançların hak kazanıldığı dönemin prime esas kazançlarına dahil edilmesi, prim ve ikramiyelerin ise ödenmesi koşuluyla, ödemenin yapıldığı ayın prime esas kazanç matrahına dahil edilmesi; hizmet akdinin daha önceki bir tarihte sona ermiş olması karşısında ise, yapılan ödemelerin çalışmanın geçtiği son ayın prime esas kazancında gözetilmesi gerekirken bu hususlar gözetilmeksizin yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz olup yeniden denetime elverişli bilirkişi raporu alındıktan sonra sonucuna göre karar verilmelidir.
Mahkemenin, yukarıda açıklanan esaslar doğrultusunda araştırma yaparak elde edilecek sonuca göre karar vermesi gerekirken, eksik inceleme sonucu yazılı şekilde hüküm kurması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O hâlde, davalılar vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin davalılar vekillerinin istinaf başvurularının esastan reddine ilişkin kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde temyiz eden ilgiliye iadesine, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 30.06.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.