Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2021/2704 Esas 2022/1394 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2021/2704
Karar No : 2022/1394



TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALILAR) : 1- …
VEKİLİ: … Genel Müdürü …
2- … Bakanlığı
VEKİLİ: Av. …

İSTEMİN KONUSU : Danıştay Altıncı Dairesinin 14/04/2021 tarih ve E:2019/15424, K:2021/5539 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: 23/06/2014 tarih ve 2014/6552 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının eki I sayılı listenin yedinci sırasında yer alan Kars İli, Merkez İlçesi, Ani Ören yerinde Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Pamukkale Üniversitesi adına Prof. Dr. … başkanlığında arkeolojik kazı yapılmasına ilişkin hükmün yürürlükten kaldırılmasına ilişkin 10/04/2019 tarih ve 880 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Altıncı Dairesinin 14/04/2021 tarih ve E:2019/15424, K:2021/5539 sayılı kararıyla;
2012 yılından kazı başkanı olarak çalıştığı tarihe kadar Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün uygun görmesi ile Ani Ören yerinde bilimsel danışman olarak çalışan davacının kazı başkanlığını yürüttüğü 2014-2018 yılları arasında, davacı tarafından dosyaya sunulan Kazı/Yüzey Araştırması Başkanı Başvuru Raporlarında planlandığı belirtilen çalışma sürelerinin Kazı/Yüzey Araştırması Başkanı Sonuç Raporlarında yerine getirilemeyerek, planlanan sürelerin altında çalışıldığı, davacının sorumluluğunda olan kazı evinin tamamlanamadığı, kazı evinin olmaması ve çalışılması gereken zamanın kazı yerine ulaşımda geçiyor olması nedeniyle kazı çalışmalarının yetersiz sürelerde yerine getirilmeye çalışıldığı ve davacının iddiaları ve davalı idarelerin savunmalarında da yer verildiği üzere, Kültür ve Turizm Bakanının Ani Ören yerini ziyareti sırasında, kazı çalışmalarının yıl boyunca sürdürülmesi ya da sürenin uzatılmasına yönelik proje dosyası hazırlanması ve bu konuda gerekli özenin gösterilmesi talebine davacının olumlu yaklaşmadığının anlaşılması üzerine dava konusu işlemin tesis edildiği,
Toplumların gizli hazinesi niteliğini taşıyan kültür ve tabiat varlıklarının, gerek ulusal gerekse uluslararası mevzuat gereği korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasının Devletlerin görevleri arasında yer aldığı, geçmiş tarihi ve kültürel değerlerin gün ışığına çıkarılması amacıyla yapılan arkeolojik çalışmaların da, bilimsel ilkeler ve hukuk kurallarına uygun bir şekilde yürütülmesi gerektiği,
Bu itibarla, UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alan, tarihi ve kültürel açıdan son derece önemli bir arkeolojik yerleşim yeri olan Ani'de yürütülen kazı çalışmalarının, mevzuatta yer verildiği şekliyle gerekli özen ve ilgi gösterilerek yürütülmesinin kamu yararı gereği olduğu,
Bu kapsamda, kazı başkanının görev ve sorumluluğunda olan kazı evinin hazır edilmemesi, kazı evinin olmayışı ve bu sebeple mevsimsel şartlardan dolayı kısa olan çalışma süresinin daha da kısa tutuluyor olması nedeniyle çalışmalara yeterli önem ve özenin gösterilmediği hususları birlikte değerlendirildiğinde; dava konusu işlemin mevzuat hükümlerine, kamu yararına ve hizmet gereklerine uygun olduğu sonucuna varıldığı,
gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, 2863 sayılı Kanun ve alt mevzuatı çerçevesinde sorumluluklarını ve görevin gereklerini yerine getirdiği halde hiçbir gerekçe gösterilmeden işlem tesis edildiği, hazırlanan her raporda çalışma sürelerinin neden kısa olduğunun, başta ödenek yetersizliği olmak üzere, hukuken geçerli nedenlerle açıklandığı, 5 yıllık süreç boyunca çalışmaların yetersizliğine ilişkin idarece olumsuz bir tespitin yapılmadığı, kazı çalışmalarını hızlandırmak için sponsor bulmak gibi çözümler üretilmeye çalışıldığı, bir masraf kalemi hariç yerel yönetimlerden de kazı çalışmalarında yeterli desteğin görülemediği, kazı alanında belirlenen iki gezi güzergahının bakanlığın kullanılacak malzemeye karar verememesi nedeniyle halen açılamadığı ve bu nedenle bu konudaki çalışmalarının uygulamaya geçirilmediği, bakan ziyareti sonrasında 6 aylık çalışma programının da hazırlanarak bakanlığa iletildiği, bakanlık dışında hiçbir kurum, kuruluş veya lobi ile ilişkisinin bulunmadığı, görevinin sona erdirilmesine ilişkin haricen duyumlarının bulunduğu, Daire kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI : Davalı idareler tarafından, Danıştay Altıncı Dairesince verilen kararın usul ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile Daire kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.


TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan;
"a) Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka aykırı karar verilmesi,
c) Usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması",
sebeplerinden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, temyiz dilekçesinde ileri sürülen iddialar kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin REDDİNE;
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin Danıştay Altıncı Dairesinin temyize konu 14/04/2021 tarih ve E:2019/15424, K:2021/5539 sayılı kararının ONANMASINA,
3. Kesin olarak 14/04/2022 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.

KARSI OY

X- Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın "Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması" başlıklı 63. maddesinde; "Devlet, tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin korunmasını sağlar, bu amaçla destekleyici ve teşvik edici tedbirleri alır." hükmü yer almaktadır.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'nun "Araştırma, sondaj ve kazı izni" başlıklı 35. maddesinde, "Bu kanun hükümlerine tabi, taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarını meydana çıkarmak üzere, araştırma, sondaj ve kazı yapma hakkı, sadece Kültür ve Turizm Bakanlığına aittir. Bilimsel ve mali yeterliği Kültür ve Turizm Bakanlığınca takdir ve kabul olunan Türk ve yabancı heyet ve kurumlara araştırma izni, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından; sondaj ve kazı yapma izni Cumhurbaşkanı kararı ile verilir, Kültür ve Turizm Bakanlığı elemanları veya bu Bakanlıkça görevlendirilecek Türk bilim adamları tarafından yapılacak araştırma, sondaj ve kazılar, Kültür ve Turizm Bakanlığının iznine bağlıdır..."; "Araştırma, Sondaj ve Kazı İzninin Hükümsüzlüğü" başlıklı 39. maddesinde, "...bu Kanun hükümlerine aykırı hareket edenlerin ruhsatnameleri iptal edilir ve bu gibilere, daha sonra izin ve ruhsat verilmez." hükümlerine yer verilmiştir.
10/08/1984 tarih ve 18485 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Kültür ve Tabiat Varlıklarıyla İlgili Olarak Yapılacak Araştırma, Sondaj ve Kazılar Hakkında Yönetmelik ile; 2863 sayılı Kanun'a tabi taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarını meydana çıkarmak üzere araştırma, sondaj ve kazı yapılması için izin verilmesine, elde edilecek varlıkların muhafaza şartlarına, eserler üzerinde araştırma yapılmasına, ilgililerin görev, yetki, sorumluluk ve hakları ile giderlerine ait esaslar belirlenmiştir.
Dosyanın incelenmesinden; 23/06/2014 tarih ve 2014/6552 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile UNESCO Dünya Miras Listesinde yer alan Kars ili, Merkez ilçesi, Ani Ören yerinde Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Pamukkale Üniversitesi adına Prof. Dr. … başkanlığında kazı yapılmasına izin verildiği, Kültür ve Turizm Bakanı tarafından 24/02/2019 tarihinde Örenyerine gerçekleştirilen ziyarette yürütülen kazı çalışmalarının yetersiz sürede, verimsiz yürütüldüğünün gözlemlenmesi nedeniyle davacının kazı izninin yürürlükten kaldırılmasına ilişkin dava konusu işlemin tesis edildiği ve bunun üzerine bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Dava konusu Cumhurbaşkanı Kararında, kazı izninin yürürlükten kaldırılmasına ilişkin herhangi bir sebep gösterilmemiş ise de; davalı idarelerin savunma dilekçelerinde dava konusu işlemin, kazı çalışmalarının yetersiz sürelerde yani verimsiz yürütülmüş olması, Kültür ve Turizm Bakanının kazı çalışmalarının yıl boyunca sürdürülmesi veya süresinin uzatılmasına yönelik olarak bir proje dosyası hazırlanması için gerekli özenin gösterilmesi yönündeki talimatına davacının olumlu yaklaşım göstermemesi, kazı çalışmalarının her yıl fiilen iki aydan daha az sürdürülmesi sebepleriyle tesis edildiğinin belirtildiği görülmektedir.
Tarihsel kültürlerin gün ışığına çıkarılması amacıyla yapılan arkeolojik çalışmaların bilimsel ilkeler ve hukuk kurallarına uyum sağlanarak yürütülmesi ve uzman kişiler tarafından kazı yapılması gerektiği açıktır.

Arkeolojik kazılar ve bilimsel araştırmalar, başlangıç ve sonuca ulaşma çizgisinde, zamanla ilerleyen bilgiyi ve deneyimlere bağlı yönlendirmeyi gerekli kılar.
Bu kapsamda, ilk olarak 2011 yılında Ani Örenyerindeki kazı çalışmalarında bilimsel danışman olarak görevlendirildiği anlaşılan davacının görev yaptığı konuda çalışmalarını yoğunlaştırmış, arkeolojik kazı yapılan alanı iyi tanıyan, senelerden beri bu kazıda çalışan, konuya ilişkin bildiriler ve yayınları olan, çalışmaların sürekliliği açısından da mevcut bilgi birikiminden faydalanılabilecek konumda bir kazı başkanı olduğu açıktır.
Ayrıca, davalı idarelerce dava konusu işlemin sebebi olarak gösterilen hususların gözleme dayalı, subjektif tespitler niteliğinde olduğu, davacının ve yürütülen kazı faaliyetlerinin yetersizliği konusunda somut bir bilgi ve belgenin ibraz edilemediği, Kültür ve Turizm Bakanının Örenyerini ziyaretinde verdiği talimat doğrultusunda, davacı tarafından 04/03/2019 tarihli, 2019 yılı 6 Aylık Ani Kazıları Programının hazırlanarak Bakanlığa sunulduğu, kazı çalışmalarının her yıl fiilen iki aydan daha az yürütüldüğü sabit olsa da ödenek yetersizliği dışında çalışmaların kısa sürmesinden dolayı davacıya yüklenebilecek bir kusurun bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda, yetersiz ve subjektif tespitlere dayanılarak tesis edildiği anlaşılan, davacının kazı başkanlığını sürdürdüğü kazı izninin iptali yolundaki dava konusu işlemde hukuka uygunluk görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davacının temyiz isteminin kabulü ile davanın reddi yolunda verilen temyize konu Daire kararının bozulması gerektiği oyuyla, karara katılmıyorum.