Danıştay 13. Daire 2022/566 Esas 2022/1692 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2022/566
Karar No:2022/1692


TEMYİZ EDEN (DAVALI) : ... Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVACILAR) : 1- Sınırlı Sorumlu ... Taksiciler Kara Yolu Yolcu
Taşıma Kooperatifi
2- Sınırlı Sorumlu ... Taksiciler Motorlu
Taşıyıcılar Kooperatifi
3- Sınırlı Sorumlu ... Taksiciler
Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi
VEKİLLERİ : Av. ...
Av. ...
Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Diyarbakır ili, Ergani ilçesinde, şehir içi yolcu taşımacılığı faaliyeti gösteren davacı kooperatifler tarafından, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 45. maddesine göre açık teklif usulü ile Ergani İlçesi'nde belirlenen taksi duraklarında 29 yıl süre ile çalışmak üzere 150 adet ticari taksi plakası verilmesine yönelik 08/10/2021 tarihli ihale ilanının iptali istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; kamu ihalelerinde rekabet ilkesi idarenin en ehil sözleşmeciyi ve en uygun bedeli bulabilmesinin ön koşulu olduğu, rekabetin gerçekleşebilmesi için her şeyden önce olabildiğince fazla isteklinin ihaleye katılımının sağlanması, ihaleye katılacaklarda aranılacak şartların rekabeti engelleyici hususlar içermemesi ve fırsat eşitliğini sağlamaya yönelik olması gerektiği, bu şekilde kamu hizmetinin en iyi şekilde yürütüleceği ve kamu yararı amacına ulaşılmış olacağı, idarelerin, ihale edilecek işin niteliğine göre ilgililerde birtakım koşulları, özellikle ekonomik yeterliliği ve deneyimi aramakta serbest olmakla birlikte, idarelerce öngörülecek koşulların isteklilerin ihaleye katılımını engellemek suretiyle serbest rekabet ilkesinin gerçekleşmesini engelleyecek nitelikte olmasının en uygun bedelin bulunmasını ve en nitelikli isteklinin seçilebilmesini engelleyeceği ve kamu menfaatini zarara uğratacağı, uyuşmazlıkta, 2886 sayılı Kanun'un 45. maddesi uyarınca açık artırma usulü ile yapılan Diyarbakır ili, Ergani ilçesinde belirlenen taksi duraklarında 29 yıl süre ile çalışmak üzere 150 adet ticari taksi plakası verilmesi ihalesine ilişkin ihale ilanının 2886 sayılı Kanun'un 17/1. maddesine uygun olarak ilan edildiği, anılan ihale ilanı incelendiğinde ise; ihale ilanının ''Tahmini Bedel'' başlıklı 4. bölümünde ; ''... İhaleye gerçek kişiler katılacaktır.'' ibaresine yer verildiği, ''İhaleye Katılabilme Şartları ve İstenilen Belgeler'' başlıklı 6. bölümünde; ''... b) Tasdikli ikametgâh belgesi (ihale tarihinden itibaren geriye dönük kesintisiz 5 yıl ve halen ikamet ediyor olduğunu belgelemek)'' ibaresine yer verildiği, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'na göre yapılacak ihalelerde açıklık ve rekabetin temel ilke olduğu, dolayısıyla ihale şartnamesinin ve ihale ilanının ihaleye katılımı ve ihalede rekabeti engelleyici düzenlemeler taşımaması gerektiği, dava konusu ihale ilanında yer alan ihaleye gerçek kişilerin katılabilmesine ilişkin şartın, ihaleye katılmayı isteyen tüzel kişilerin ihaleye katılmasını engellediği, ihale tarihinden itibaren geriye dönük kesintisiz 5 yıl ve halen ikamet ediyor olma şartını taşıyan tasdikli ikametgâh belgesi şartının ise ihaleye katılacaklardan sadece Ergani ilçesinde ikamet edenler lehine yarar sağladığı, bu durumun ihalede amaçlanan rekabet ilkesini ihlâl ettiği, dolayısıyla ihaledeki düzenlemelerin ihaleye daha fazla isteklinin teklif sunmasını engellediği, gerekli rekabet şartlarının sağlanmadığı ihale ilanı ile 2886 sayılı Kanun hükümlerine aykırı rekabeti önleyici şartlar getirildiği, rekabet koşullarının daraltıldığı, bu nedenle de ihale ilanında hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, davacı kooperatiflerin tüzel kişi olarak ihaleye katılamasalar da üyelerinden 11 tanesinin ihalelere katılarak plaka sahibi oldukları, ikametgâh ile ilgili getirilen şartın 86/10553 sayılı “Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında” Bakanlar Kurulu kararı gereği olduğu, işlemin bu karara uygun olarak tesis edildiği, 2886 sayılı Kanun gereği idarelerin şartnamelere belirli şartları koyma hakkına sahip oldukları, belirlenen şartların takdir hakkı kapsamında ve kamu yararına dönük olduğu, 5 yılık ikamet şartının Ergani ilçesinde oturanların lehine olduğu, mahallî ihtiyaç ve şartlara göre trafik düzeni ve güvenliğini sağlamak amacıyla tekelleşmeyi önlemek amacıyla söz konusu şartların getirildiği, yolcu taşımacılığı yapan kişilerin yerelde tanınması, işsizliğin azaltılması ve söz konusu işin geçimini bu meslekten sağlayanlar eliyle yürütülmesinin hedeflendiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacılar tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...'NİN DÜŞÜNCESİ : Davalı Belediye, dava konusu ihalenin; 86/10553 sayılı “Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Karar” isimli Bakanlar Kurulu Kararına (BKK) uygun olarak tesis edildiğini ileri sürmektedir. Öncelikle söz konusu düzenlemenin Büyükşehir Belediyeleri yönünden yürürlükte olup olmadığı ve bağlayıcılığı üzerinde bir değerlendirme yapmak gerekmektedir. Anılan BKK yürürlüğe girdiği tarihte 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve 5393 sayılı Belediye Kanunu yürürlükte değildir. 5216 sayılı Kanun 10/07/2004 tarihinde 5393 sayılı Kanun 03/07/2005 tarihinde kabul edilerek yürürlüğe girmiştir.
5216 sayılı Kanun’un “Ulaşım hizmetleri” 9. maddesinde, ”Bu Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dahilinde il trafik komisyonunun yetkileri ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılır.” düzenlemesi ile trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirleme yetkisi büyükşehir sınırları dahilinde UKOME’ye verilmiştir.
86/10553 sayılı BKK’nı incelediğimizde farklı zamanlarda düzenleme ve değişikliklere uğradığını ve en son yapılan değişiklik ve güncellemenin 30/09/2003 tarihinde olduğunu ve 2004 ve 2005 yılarında yürürlüğe giren belediye kanunlarından sonra güncellemeye ihtiyaç kalmadığından bir değişikliğe uğramadığını görüyoruz.
Söz konusu BKK açık bir düzenleme ile yürürlükten kaldırılmadığı için hâlen yürürlüktedir.
Danıştay 8. Dairesi de E:2018/37, K:2020/5771 sayı ve 17/12/2020 tarihli kararında “dava konusu BKK kararında yetkili idareye, somut nesnel kriterleri belirleme konusunda yol gösterildiği” belirtilmiş olup, anılan karar içeriğinde aynen “Dava Konusu Bakanlar Kurulu Kararı'nın İncelenmesi: Ülkemizde büyük kentlerde hızla artan nüfus, gelişen yerleşim ve iş alanları ve çoğalan yolcu sayısı karşısında vatandaşların ulaşım gereksinimlerinin daha kolay ve hızlı bir şekilde karşılanması amacıyla, idarece bir plan ve program çerçevesinde, taksi, dolmuş ve minibüs olarak çalışan ticari araçların sayılarının belirlenmesi ve bunlara plaka verilmesine ilişkin olarak 02/04/1986 tarih ve 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı yürürlüğe konulmuştur.
Anılan Kararnamenin 1. maddesinde, bu kararda amacın, vatandaşın ulaşım gereksiniminin karşılanması ve toplu taşımacılığın geliştirilmesi, plaka karaborsacılığının ve korsan taksiciliğin önlenmesi, fiilen, çalışmakta olan şoför esnafının haklarının korunması amacıyla, taksi, dolmuş ve minibüslere verilecek ticari plakaların sayısı, verilme usul ve esaslarını saptamak olduğu, belirtilmiştir. Kararnamede ayrıca, ticari plaka verilecek kişilerde aranacak özellikler ile plakaların verilmesinde izlenecek yöntemin ihale yöntemi olduğu belirtilmiş ve yine kararda plaka sayısının tespiti ile artırılması ve dağıtılması konusundaki yetkinin, kararın alındığı tarihte uygulanmakta olan 2918 sayılı Kanun'un 12. maddesine uygun olarak trafik komisyonlarına ait olduğu açıkça düzenlenmiştir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri değerlendiğinde; büyükşehir dahilindeki toplu taşıma ile taksi taşımacılığının ve bu taşımacılıkta kullanılacak araçların çalışma şekil şartları ile teknik özelliklerinin (kapasitesi, model yılı, rengi, plakası vs.) UKOME tarafından belirleneceği, bir kamu hizmeti olarak belediyeye yüklenen görevlerden olan toplu taşımanın üçüncü kişiler eliyle yürütülmesi mümkün olmakla birlikte bu kişilerin denetiminin, bu hizmetin asli sunucusu olan belediyeye ait olduğu, belediyenin bu görev ve yetkilerini kullanırken sahip olduğu takdir hakkının kamu yararı ve hizmet gerekleri yönünden denetime tabi olduğu; diğer taraftan ihtiyaç olması halinde yeni ticari plaka tahsis edilmesi yani sisteme yeni araç ilave edilmesi halinde belediyenin ihale yöntemiyle yeni araçları sisteme dahil edebileceğinin mümkün olduğu görülmektedir.
5216 sayılı Kanun ile büyükşehir belediyelerine taksi araçlarının güzergâh, zaman ve bilet tarifelerinin yanında sayılarını da belirleme bakımından ileriye yönelik olarak daha geniş hak ve yetkiler verilmiş ise de, 2918 sayılı Kanun'un 12. maddesinin belediye sınırlarında uygulandığı dönemde, Anayasanın 104. maddesi ile verilen Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetme görevi ile 48. maddesi ile verilen özel girişimcilerin milli ekonomi ve sosyal amaçlara uygun yürümesini sağlayacak önlem olma görevi kapsamında, merkezi idare teşkilatının yürütmeye ilişkin en yüksek karar organı olan Bakanlar Kurulunca düzenlenip yürürlüğe konulan 86/10553 sayılı kararın amaç başlıklı 1. maddesinde de değinildiği üzere, vatandaşın ulaşım ihtiyacının karşılanması, toplu taşımacılığın geliştirilmesi, plaka karaborsacılığının ve korsan taksiciliğin önlenmesi, çalışmakta olan şöför esnafının haklarının korunması amacıyla, taksi, dolmuş, minibüs ve umum servis araçlarına verilecek plakaların sayısı, verilme usul ve esaslarının 2918 sayılı Kanun'un tanıdığı yetkiler uyarınca mahalli il trafik komisyonlarınca yapılan belirlemeler esas alınarak bölgeler ve şehirler arası eşitsizliğin giderilmesi amacı ile tespit edilmesinde hukuka aykırılık saptanmamıştır.
Öte yandan; dava konusu kararda yetkili idareye, somut nesnel kriterleri belirleme konusunda yol gösterildiği; esas olarak yetkili idarenin trafik komisyonu olduğunun açıkça belirtildiği ve 5216 sayılı Kanun uyarınca belediye sınırı içinde yetkili idare olarak belirlenen belediyelerce 5216 sayılı Kanun ile belirlenen kurallarla çelişmeyen 2918 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatın uygulanacağı açık olmakla; getirdiği ilkeler mucibince belirtilen Kanunla çelişmediği anlaşılan kararda bu yönüyle de hukuka aykırılık görülmemiştir.,
Bu durumda, taşıma hizmetlerinin denetim altına alınabilmesi, düzenli ve güvenli bir duruma getirilebilmesi, korsan taşımacılığın önlenmesi ve fiilen çalışmakta olan şoför esnafının haklarının korunması amacıyla tesis edilen dava konusu işlemde kamu hizmeti gereklerine ve hukuk kurallarına aykırılık bulunmamaktadır.” şeklindedir.
Dolayısıyla karar içeriğinden, anılan BKK kararının, Büyükşehir Belediyeleri yönünden doğrundan bağlayıcı bir karar değil, yol gösterici nitelikte olduğu, dava konusu BKK’nın 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu yönünden bir değerlendirilmesinin yapıldığı, 2886 Devlet İhale Kanunu’nun ihaleye katılım, rekabet ve geçici/kesin teminat yönlerinden bir değerlendirme yapılmadığı anlaşılmaktadır.
Söz konusu BKK 1986 yılında yürürlüğe girdiği ilk halinin 3. maddesinde "Ticari Plaka verilebilmesi için; a) Şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçmiş olduğunu ve sürekli olarak icra ettiğini beyan etmiş olmak, b) En az iki yıldan beri o ilde oturuyor olmak, c) Şoförler derneğine üye olmak" şartları aranıyor iken son halinde; "Ticari Plaka verilebilmesi için; 1. (Değişik 2003/6259 sayılı karar): Taksi, dolmuş ve minibüslerde; Şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçmiş olduğunu ve sürekli olarak icra ettiğini beyan etmiş ve ilgili meslek odasına, ilgili meslek odasının bulunmadığı yerlerde ise şoförler odasına üye olmak, 2. (Değişik 2003/6259 sayılı karar): Umum Servis araçlarında; Şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçtiğini beyan etmiş ve ilgili meslek odasına, ilgili meslek odasının bulunmadığı yerlerde ise şoförler odasına üye olmak veya ticaret odalarına kayıtlı taşımacı şirketlerce şehir içinde taşımacılık yapmak, Taksi, dolmuş ve minibüs sahipleri, bu plakaları bu maddenin (1) numaralı bendinde sayılan şartları haiz kişilere, umum servis aracı sahipleri, bu maddenin (2) numaralı bendinde sayılan şartları haiz kişilere ve taşımacı şirketlere satabilirler” şartları aranmaktadır.
Dolayısıyla BKK kararının yürürlükteki son halinde “ikamet” şartı kaldırılmış, umum servis araçları yönünden tüzel kişilerin plaka sahibi olmalarının önü açılmıştır.
Dava konusu işlemde ise ihale ilanının ''Tahmini Bedel'' başlıklı 4. bölümünde ; ''... İhaleye gerçek kişiler katılacaktır.'' ibaresine yer verildiği, ''İhaleye Katılabilme Şartları ve İstenilen Belgeler'' başlıklı 6. bölümünde; ''... b) Tasdikli ikametgâh belgesi (ihale tarihinden itibaren geriye dönük kesintisiz 5 yıl ve halen ikamet ediyor olduğunu belgelemek)'' ibaresine yer verildiği” görülmektedir.
Davalı idare, 86/10553 sayılı BKK’na uygun olarak dava konusu işlemin tesis edildiğini ileri sürmektedir. Dava konusu işlem ile BKK’nın yürürlükteki son hali birlikte değerlendirildiğinde dava konusu işlem anılan karara da uygun tesis edilmiş değildir.
Ayrıca, ikamet şartının bir an için ihaleye katılım şartı olarak konulabileceği düşünülse bile 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun uyarınca; Diyarbakır’ın büyükşehir belediyesi olduğu, Ergani’nin de büyükşehir ilçe belediyesi olduğu dikkate alındığında ikamet şartının BKK nın ilk halindeki “il” şartına ve 6360 sayılı Kanun’a da aykırı olduğu, bu halde şartın Diyarbakır ilinde ikamet edenler şeklinde düzenlenmesi gerektiği düşünülmektedir.
Belediyelerin 2886 Devlet İhale Kanunu’ nun 1. Madddesinde kapsamında gelir getirici ihalelerini bu kanun hükümlerini dikkate alarak yapmaları gerektiği düşünüldüğünde “Dava konusu ihale ilanında yer alan ihaleye gerçek kişilerin katılabilmesine ilişkin şartın, ihaleye katılmayı isteyen tüzel kişilerin ihaleye katılmasını tamamen engellediği, ihale tarihinden itibaren geriye dönük kesintisiz 5 yıl ve halen ikamet ediyor olma şartını taşıyan tasdikli ikametgâh belgesi şartının ise, ihaleye katılacaklardan sadece Ergani ilçesinde ikamet edenler lehine yarar sağladığı, bu durumun ihalede amaçlanan rekabet ilkesini ihlâl ettiği, dolayısıyla ihaledeki düzenlemelerin ihaleye daha fazla isteklinin teklif sunmasını engellediği açıktır.
Bu durumda, gerekli rekabet şartlarının sağlanmadığı ihale ilanı ile 2886 sayılı Kanun hükümlerine aykırı rekabeti önleyici şartlar getirildiği, rekabet koşullarının daraltıldığı, bu nedenle de ihale ilanında ilgili mevzuata ve hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemi iptal eden temyize konu Mahkeme kararına yönelik temyiz isteminin reddi ile Mahkeme kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü ve Sekizinci Dairelerince, 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun Ek 1. maddesi uyarınca birlikte yapılan toplantıda, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 17. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca davalının duruşma istemi yerinde görülmeyerek ve dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanlığı UKOME Genel Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararı ile Diyarbakır İli, Ergani ilçesinde 10 taksi durağında çalışacak 150 adet ticari taksi plakası verilmesinin kararlaştırıldığı, Diyarbakır Büyükşehir Belediye Meclisi'nin ... tarih ve ... sayılı kararı ile anılan UKOME kararı uyarınca T plaka verilmesine ilişkin ihaleyi yapmak ve sonuçlandırmak üzere Büyükşehir Belediye Encümenine yetki verildiği, Diyarbakır Büyükşehir Belediye Encümeni'nin ... tarih ve ... sayılı kararı ile Diyarbakır ili, Ergani ilçesinde yapılacak ticari taksi plaka ihalesinin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 45. maddesine göre açık teklif usulü ile 18-19/10/2021 tarihlerinde yapılmasına karar verildiği, ihale dokümanının hazırlanması ve ihale ilanının yapılması üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa'nın 173. maddesinde, ''Devlet, esnaf ve sanatkârı koruyucu ve destekleyici tedbirleri alır.'' ; "Mahalli idareler" başlıklı 127. maddesinde, "Mahalli idareler; il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzelkişileridir. Mahalli idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir... Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir." düzenlemesi yer almaktadır.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun, "Kapsam" başlıklı 1. maddesinin 1. fıkrasında, ''Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür.''; "Tanımlar" başlıklı 4. maddesinde, bu Kanun'un uygulanmasında "İstekli" ibaresinin, "İhaleye katılan gerçek veya tüzelkişi veya kişileri" ifade edeceği kurala bağlanmış; "İlkeler" başlıklı 2. maddesinin birinci fıkrasında, "Bu Kanunun yürütülmesinde, ihtiyaçların en iyi şekilde, uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve ihalede açıklık ve rekabetin sağlanması esastır."; "Uygun bedelin tespiti" başlıklı 28. maddesinin birinci fıkrasında, "Artırmalarda uygun bedel; tahmin edilen bedelden aşağı olmamak üzere teklif edilen bedellerin en yükseğidir"; "İhale usullerinin neler olduğu" başlıklı 35. maddesinde, "Bu Kanunun 1. maddesinde yazılı işlerin ihalelerinde aşağıdaki usuller uygulanır: a) Kapalı teklif usulü, b) Belli istekliler arasında kapalı teklif usulü, c) Açık teklif usulü, d) Pazarlık usulü, e) Yarışma usulü. İşin gereğine göre bu usullerden hangisinin uygulanacağı, bu Kanun hükümlerine uyularak idarelerince tespit edilir."; 36. maddesinin 1. fıkrasında, “Bu Kanun'un 1'inci maddesinde yazılı işlere ilişkin ihalelerde, tekliflerin gizli olarak verilmesini sağlayan kapalı teklif usulü esastır.” kurallarına yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun "Amaç" başlıklı 1. maddesinde, "Bu Kanun'un amacı, belediyenin kuruluşunu, organlarını, yönetimini, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usûl ve esaslarını düzenlemektir."; "Kapsam" başlıklı 2. maddesinde, "Bu Kanun belediyeleri kapsar."; "Belediyenin görev ve sorumlulukları" başlıklı 14. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, "Belediye, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla; a) İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ... hizmetlerini yapar veya yaptırır. ...";
"Belediyenin yetkileri ve imtiyazları" başlıklı 15. maddesinde, "Belediyenin yetkileri ve imtiyazları şunlardır: ... f) Toplu taşıma yapmak; bu amaçla otobüs, deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dâhil her türlü toplu taşıma sistemlerini kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek. ... p) Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.
...
Belediye, (e), (f) ve (g) bentlerinde belirtilen hizmetleri Danıştay'ın görüşü ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın kararıyla süresi kırkdokuz yılı geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebilir; toplu taşıma hizmetlerini imtiyaz veya tekel oluşturmayacak şekilde ruhsat vermek suretiyle yerine getirebileceği gibi toplu taşıma hatlarını kiraya verme veya 67. maddedeki esaslara göre hizmet satın alma yoluyla yerine getirebilir.";
"Meclisin görev ve yetkileri" başlıklı 18. maddesinin (j) bendinde ise, "Belediye meclisinin görev ve yetkileri şunlardır: ... j) Belediye adına imtiyaz verilmesine ve belediye yatırımlarının yap-işlet veya yap-işlet-devret modeli ile yapılmasına; belediyeye ait şirket, işletme ve iştiraklerin özelleştirilmesine karar vermek." ;
"Uygulanmayacak hükümler" başlıklı 84. maddesinde, "Bu Kanunla, belediyenin sorumlu ve yetkili kılındığı görev ve hizmetlerle sınırlı olarak; 24/04/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumî Hıfzıssıhha Kanunu, 04/07/1934 tarihli ve 2559 sayılı Polis Vazife ve Selâhiyet Kanunu, 10/06/1949 tarihli ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu, 12/09/1960 tarihli ve 80 sayılı 1580 Sayılı Belediye Kanununun 15. Maddesinin 58. Bendine Tevfikan Belediyelerce Kurulan Toptancı Hal’lerinin Sureti İdaresi Hakkında Kanun, 02/07/1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanunu, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu, 03/05/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanunu, 14/06/1989 tarihli ve 3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun, (…), 10/07/2003 tarihli ve 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu, 01/05/2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 14/07/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nda bu Kanun hükümlerine aykırılık bulunması durumunda bu Kanun hükümleri uygulanır." kuralları yer almıştır.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun "Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları" başlıklı 7. maddesinde, "Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır: ... f) Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek. ... p) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek. Büyükşehir içindeki toplu taşıma hatlarıyla ilgili olarak; şehir merkezine olan uzaklık, nüfus ve hattı kullanan sayısı kriterleri esas alınarak tespit edilecek hatlarla ilgili toplu taşıma hizmetlerinin işlettirilmesine karar vermek.";
"Ulaşım hizmetleri
" başlıklı 9. maddesinde, “Büyükşehir içindeki kara, deniz, su, göl ve demiryolu üzerinde her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla, büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları ile, Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu'nun görevlendireceği ilgili odanın temsilcisinin katılacağı Ulaşım Koordinasyon Merkezi kurulur. İlçe belediye başkanları kendi belediyesini ilgilendiren konuların görüşülmesinde koordinasyon merkezlerine üye olarak katılırlar. Ulaşım Koordinasyon Merkezi toplantılarına ayrıca gündemdeki konularla ilgili üye olarak belirlenmeyen ulaşım sektörü ile ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından ihtisas meslek odalarının temsilcileri de davet edilerek görüşleri alınır. Bu Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dahilinde il trafik komisyonunun yetkileri ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılır. Ulaşım koordinasyon merkezi kararları, büyükşehir belediye başkanının onayı ile yürürlüğe girer. Ulaşım koordinasyon merkezi tarafından toplu taşıma ile ilgili alınan kararlar, belediyeler ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilgililer için bağlayıcıdır. ..." kurallarına yer verilmiştir.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun "Amaç" başlıklı 1. maddesinde, "Bu Kanun'un amacı, karayollarında, can ve mal güvenliği yönünden trafik düzenini sağlamak ve trafik güvenliğini ilgilendiren tüm konularda alınacak önlemleri belirlemektir.";
"İl ve ilçe trafik komisyonları" başlıklı 12. maddesinde, "İl ve İlçe Trafik Komisyonlarının kuruluşu ile görev ve yetkileri: ... b) Görev ve yetkiler: 1. İl sınırları içinde mahalli ihtiyaç ve şartlara göre trafik düzeni ve güvenliğini sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri almak, 2. Trafiğin düzenli bir şekilde akımını sağlamak bakımından alt yapı hizmetleri ile ilgili tedbirleri almak, trafikle ilgili sorunları çözümlemek, bütün ülkeyi ilgilendiren Trafik Güvenliği Yüksek Kurulu'nun müdahalesini gerektiren hususları İçişleri Bakanlığına iletmek. 3. Karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları, çalıştırılabileceği yerler ile güzergâhlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek. ..." kuralları yer almıştır.
15/06/2006 tarih ve 26199 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği'nin "Görev ve yetkileri" başlıklı 18. maddesinde, (1) UKOME, büyükşehir içindeki kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesini sağlamak üzere; ulaşım, trafik ve toplu taşıma konularında üst düzeyde yönlendirici karar alma, uygulama, uygulatma ve ilgili mevzuattaki usulüne göre gereken tesisleri kurma, kurdurma ve işletme hak ve yetkilerine haizdir. Bu amaçla;
a) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde, mevzuatla yetkili kılındığı durumlarda mahalli ihtiyaç ve şartlara göre trafik düzeni ve güvenliğini sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri almakla,
b) Büyükşehir belediye ve mücavir alan sınırları içinde nazım plan çerçevesinde, arazi kullanım ve ulaşım planlama çalışmalarıyla büyükşehir ulaşım planını yapmak, yaptırmak, uygulamak ve uygulatmak için gereken karar ve tedbirleri almakla,
c) Trafiğin düzenli bir şekilde akımını sağlamak bakımından alt yapı hizmetleri ile ilgili tedbirleri almak, trafikle ilgili sorunları çözümlemek, trafikle ilgili olarak ülkeyi ilgilendiren veya mevzuat değişikliği gerektiren hususları İçişleri (Ek ibare: RG-23/5/2019-30782) ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na iletmekle,
ç) Kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; otobüs, taksi, dolmuş ve servis durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek, gerçek ve tüzel kişiler ile resmi ve özel kurum ve kuruluşlara ait otopark olmaya müsait boş alan, arazi ve arsaları geçici otopark yeri olarak ilan etmek ve bunların sahiplerine veya üçüncü şahıslara işletilmesi için izin vermek, izin verilen otoparklar ile karayolu üzerindeki diğer park yerlerinde (Değişik ibare: RG-25/4/2014-28982) engelliler için işaretlerle belirlenmiş bölümler ayrılmasını sağlamakla,
d) Karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları ile bu taşıtların teknik özelliklerini tespit etmek, çalıştırılabileceği yerler ile güzergâhlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek, bunlara izin ve çalışma ruhsatı vermekle,
e) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde, ulaşım, toplu taşıma ve trafik mevzuatının büyükşehir belediyesine verdiği yetki doğrultusunda uygulamaya yönelik yönlendirici karar almak ve görüş oluşturmakla,
f) İlçe (Ek ibare: RG-25/4/2014-28982) belediyelerince (Mülga ibare: RG-25/4/2014-28982) (…) düzenlenen yol ve kavşaklar ile büyükşehir belediyesince yapılan sinyalizasyon sistemlerinde aksaklık tespit edildiği takdirde uyarıda bulunmak ve düzeltilmesini sağlamakla,
g) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde kalan karayollarının bir kısmının veya tamamının yoldan faydalananların bir kısmına veya tamamına kapatılmasına, park edilecek yerler ile zaman ve süresinin ve araçların geliş ve gidiş yollarının ve yollara konulacak trafik işaretlerinin yerlerinin belirlenmesine karar vermekle,
ğ) Büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunun belirlediği sınırlar içinde araçların kullanacağı şeritleri ve yol kullanım esaslarını tespit etmek ve gerekli yasakları koymak, gerekli hal ve yerlerde en çok ve en az hız limitlerini belirlemekle, görevli ve yetkilidir.";
"Ulaşım hizmetlerine ilişkin işlemler" başlıklı 28. maddesinde, (1) Nüfus artışı ve şehrin ulaşım planı dikkate alınmak suretiyle büyükşehir sınırları dâhilinde taşıma ihtiyacı, UKOME tarafından düzenlenecek bir raporla İçişleri (Ek ibare: RG-23/5/2019-30782) ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na bildirilir.
(2) Taksi, dolmuş, minibüs ve umum servis araçları ile toplu taşım araçlarının tahsis süreleri, ticari plaka sayıları ile bu plakaların verilmesine ilişkin usul, esas ve devir ücretleri UKOME’ce tespit edilir." kurallarına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İhale ilanının ''Tahmini Bedel'' başlıklı 4. bölümünde, ''... İhaleye gerçek kişiler katılacaktır.'' ibaresine yer verildiği, ''İhaleye Katılabilme Şartları ve İstenilen Belgeler'' başlıklı 6. bölümünde, ''... b) Tasdikli ikametgâh belgesi (ihale tarihinden itibaren geriye dönük kesintisiz 5 yıl ve halen ikamet ediyor olduğunu belgelemek)'' ibaresine yer verildiği” görülmektedir.
Uyuşmazlık, bu her iki şartın hukuka uygun olup olmadığına ilişkindir.
Davalı idarece, ikametgâh ile ilgili getirilen şartın 86/10553 sayılı “Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Karar” başlıklı Bakanlar Kurulu kararı (BKK) gereği olduğu, işlemin bu karara uygun olarak tesis edildiği, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu gereği idarelerin hâl ve şartlara göre şartnamelere belirli şartları koyma hakkına sahip oldukları, belirlenen şartların takdir hakkı kapsamında ve kamu yararına dönük olduğu, 5 yılık ikamet şartının Ergani ilçesinde oturanlar lehine olduğu, mahalli ihtiyaç ve şartlara göre trafik düzeni ve güvenliğini sağlamak amacıyla tekelleşmeyi önlemek amacıyla söz konusu şartların getirildiği, yolcu taşımacılığı yapan kişilerin yerelde tanınması, işsizliğin azaltılması ve söz konusu işin geçimini bu meslekten sağlayanlar eliyle yürütülmesinin hedeflendiği ileri sürülmektedir.
Aktarılan Anayasa kurallarından ve mevzuat düzenlemelerinden, Devletin, esnaf ve sanatkârı koruyucu ve destekleyici tedbirleri alması gerektiği; mahalli idarelerin; il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileri olduğu anlaşılmaktadır.
86/10553 sayılı BKK'nın yürürlüğe girdiği tarihteki ilk halinin 3. maddesinde, "Ticari Plaka verilebilmesi için; a) Şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçmiş olduğunu ve sürekli olarak icra ettiğini beyan etmiş olmak, b) En az iki yıldan beri o ilde oturuyor olmak, c) Şoförler derneğine üye olmak" şartları bulunmaktadır.
Anılan Karar'ın ilan tarihinde yürürlükte bulunan 3. maddesinde, Ticari plaka verilebilmesi için;
1) Taksi, dolmuş ve minibüslerde; şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçmiş olduğunu ve sürekli olarak icra ettiğini beyan etmiş ve ilgili meslek odasına, ilgili meslek odasının bulunmadığı yerlerde ise şoförler odasına üye olmak,
2) Umum servis araçlarında; şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçtiğini beyan etmiş ve ilgili meslek odasına, ilgili meslek odasının bulunmadığı yerlerde şoförler odasına üye olmak veya ticaret odalarına kayıtlı taşımacı şirketlerce şehir içinde taşımacılık yapmak, şartı aranacağı öngörülmüştür.
Her ne kadar BKK'da yer alan ikamet şartı kaldırılmışsa da su şartın öngörülmesi herhangi bir mevzuat hükmü ile yasaklanmadığına göre ihaleyi gerçekleştirecek idarelerin 2886 sayılı Kanun'un genel ilkeleri ile mahalli idareler açısından söz konusu idarelerin mevzuatında yer alan amaçları doğrultusunda ihale şartnamelerinde ihalelere katılıma ilişkin şartları belirleyebilecekleri ve sınırlamalar getirebilecekleri açıktır.
Mahalli ve müşterek nitelikte olan şehir içi ulaşım ihtiyacının mevzuat gereği belediye idaresi tarafından karşılanması gerektiği, belediye idaresinin devlet tüzel kişiliği içinde bir mahalli idare teşkilatı olarak yer aldığı, bu çerçevede belediyenin de esnaf ve sanatkârı koruyucu ve destekleyici tedbirleri alması gerektiği açıktır.
Bu çerçevede, dava konusu ihaleye sadece "gerçek kişilerin" girebileceğine ve "bir gerçek kişinin bir adet T plaka alabileceğine" ilişkin düzenleme "tekelleşmeyi" önleme amacı taşımakta olup, düzenlemenin bu yönüyle kamu yararı amacına dönük olduğu açıktır. Diğer taraftan, sadece Ergani ilçesi sınırları içerisinde ikamet edenlerin ihaleye katılabilecek olması şartı ile de yolcu taşımacılığı yapan kişilerin yerelde tanınması, bu suretle yolcuların güvenli seyahat etmelerinin sağlanması, "taksi" ile gerçekleştirilen ulaşım hizmetinin geçimini bu meslekten sağlayanlar eliyle yürütülmesinin hedeflendiği dikkate alındığında dava konusu ihaleye katılım şartnamesinin 2886 sayılı Kanun'da belirlenen temel ilkeler ile kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun olduğu anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, davalı belediye tarafından Ergani ilçesi sınırları içerisinde mahalli ve müşterek nitelikte olan şehir içi ulaşım ihtiyacının karşılanması, trafik düzeni ve güvenliğinin sağlanması, tekelleşmenin önlenmesi, yolcu taşımacılığı yapan kişilerin yerelde tanınması, işsizliğin azaltılması amacıyla, taksi sayılarının belirlenerek, bu ulaşım hizmetinin ilçede ikamet eden ve geçimini bu meslekten sağlayanlar eliyle yürütülmesi amacını taşıyan ihalenin hukuka uygun olduğu sonucuna varıldığından dava konusu işlemde bu yönüyle hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Diğer taraftan, ikamet için belirlenen sürenin değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu süre dava konusu işlemde "ihale tarihinden itibaren geriye dönük kesintisiz beş yıl ve hâlen ikamet ediyor olduğunu belgelemek" şeklinde düzenlenmiştir.
Hukuk devletinde özgürlük asıl, sınırlama istisnadır. Bu ilke, hak ve özgürlüklerin âzâmî düzeyde değil, sınırlama sebebindeki amaca ulaşabilecek ölçüde sınırlanmasını ve sınırlamanın asgarî düzeyde tutulmasını gerektirir. Ölçülülük ilkesi, sınırlama amacına ulaşmak için gereken ölçünün aşılmamasını sağlayarak, özgürlüklerin gereğinden fazla ve keyfi olarak sınırlanmasını engeller. Başka bir anlatımla ölçülülük ilkesi, hak ve özgürlükleri koruyucu bir ilke olmanın yanında, sınırlamanın nasıl yapılacağını da gösteren bir ilkedir.
Beş yılık ikamet şartının, Ergani ilçesinde oturanların lehine olduğu, yolcu taşımacılığı yapan kişilerin yerelde tanınması sebebiyle yolcuların güvenli seyahat etmelerinin sağlanması ve işin geçimini bu meslekten sağlayanlar eliyle yürütülmesi amacıyla getirildiği dikkate alındığında beş yıl gibi uzun bir süre ile yapılan bu sınırlandırmanın "ölçülülük" ilkesine uygun olmadığı sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, ihaleye katılabilecek gerçek kişilerin ilçede ikamet etmesine ilişkin ihaleye katılım şartının kamu yararı ve hizmet gerekleri açısından hukuka uygun olduğu anlaşılmakta olup, ikamet süresinin "ihale tarihinden itibaren geriye dönük kesintisiz beş yıl" gibi uzun bir süre şartına bağlanması nedeniyle "ölçülülük" ilkesine aykırı olan dava konusu ihalede hukuka uygunluk, dava konusu ihalenin iptali yolundaki temyize konu Mahkeme kararında ise sonucu itibarıyla hukukî isabetsizlik bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin reddine,
2. Dava konusu işlemin iptali yolundaki ... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı temyize konu kararında, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde sayılan bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından anılan Mahkeme kararının yukarıda belirtilen GEREKÇEYLE ONANMASINA,
3. Temyiz giderlerinin istemde bulunan üzerinde bırakılmasına,
4. Posta giderleri avansından artan tutarın davalıya iadesine,
5. Kullanılmayan ...-TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davalı idareye iadesine,
6. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
7. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 18/04/2022 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.



(X) KARŞI OY :

Dava konusu işlemde, hale ilanının ''Tahmini Bedel'' başlıklı 4. bölümünde ; ''... İhaleye gerçek kişiler katılacaktır.'' ibaresine yer verildiği, ''İhaleye Katılabilme Şartları ve İstenilen Belgeler'' başlıklı 6. bölümünde; ''... b) Tasdikli İkametgâh belgesi (ihale tarihinden itibaren geriye dönük kesintisiz 5 yıl ve halen ikamet ediyor olduğunu belgelemek)'' ibaresine yer verildiği” görülmektedir.
Uyuşmazlık bu her iki şartın hukuka uygun olup olmadığına ilişkindir.
86/10553 sayılı “Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Karar” isimli Bakanlar Kurulu Kararı'nın 1986 yılında yürürlüğe girdiği ilk halinin 3. maddesinde "Ticari Plaka verilebilmesi için; a) Şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçmiş olduğunu ve sürekli olarak icra ettiğini beyan etmiş olmak, b) En az iki yıldan beri o "ilde" oturuyor olmak..." şartı bulunmaktadır.
Ayrıca 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun uyarınca; Ergani ilçesi Diyarbakır Büyükşehir ilçe belediyesi olmuştur.
Bu itibarla, Ergani ilçesinde ikamet şartının Bakanlar Kurulu Kararı'nın ilk halindeki “il” şartına ve 6360 sayılı Kanun’a da aykırı olduğu dikkate alınarak dava konusu işlemin iptaline ilişkin Mahkeme kararının bu gerekçeyle onanması gerektiği oyu ile karara katılmıyorum.




(XX) GEREKÇEDE KARŞI OY :
Dava, Diyarbakır ili, Ergani ilçesi'nde, şehir içi yolcu taşımacılığı faaliyeti gösteren davacı kooperatifler tarafından, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 45. maddesine göre açık teklif usulü ile Ergani İlçesi'nde belirlenen taksi duraklarında 29 yıl süre ile çalışmak üzere 150 adet ticari taksi plakası verilmesine yönelik olarak gerçekleştirilen 08/10/2021 tarihli ihale ilanının iptali istemiyle açılmıştır.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 7. maddesinin (f) bendinde, “Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.”; (p) bendinde, “Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek. (Ek cümle: 16/5/2018-7144/14 md.) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hatlarıyla ilgili olarak; şehir merkezine olan uzaklık, nüfus ve hattı kullanan sayısı kriterleri esas alınarak tespit edilecek hatlarla ilgili toplu taşıma hizmetlerinin işlettirilmesine karar vermek.” büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında sayılmıştır.
Anılan Kanun'un “Ulaşım hizmetleri” başlıklı 9. maddesinde de, bu Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dâhilinde il trafik komisyonunun yetkilerinin ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılacağı, ulaşım koordinasyon merkezi kararlarının, büyükşehir belediye başkanının onayı ile yürürlüğe gireceği, ulaşım koordinasyon merkezi tarafından toplu taşıma ile ilgili alınan kararların, belediyeler ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilgililer için bağlayıcı olduğu, koordinasyon merkezinin çalışma esas ve usulleri ile bu kurullara katılacak kamu kurum ve kuruluş temsilcilerinin, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile İçişleri Bakanlığı tarafından müştereken çıkarılan yönetmelikle belirleneceği, büyükşehir belediyelerine bu Kanun ile verilen görev ve yetkilerin uygulanmasında, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun bu Kanuna aykırı hükümlerinin uygulanmayacağı belirtilmiştir.
2918 sayılı Kanun'un 12. maddesi uyarınca il trafik komisyonlarının görevli olduğu ve belediye sınırlarında da uygulandığı dönemde, Anayasanın 104. maddesi ile verilen Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetme görevi ile 48. maddesi ile verilen özel girişimcilerin milli ekonomi ve sosyal amaçlara uygun yürümesini sağlayacak önlem olma görevi kapsamında, merkezi idare teşkilatının yürütmeye ilişkin en yüksek karar organı olan Bakanlar Kurulunca düzenlenip yürürlüğe konulan 86/10553 sayılı Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Kararın 1. maddesinde de değinildiği üzere, vatandaşın ulaşım ihtiyacının karşılanması, toplu taşımacılığın geliştirilmesi, plaka karaborsacılığının ve korsan taksiciliğin önlenmesi, çalışmakta olan şöför esnafının haklarının korunması amacıyla, taksi, dolmuş, minibüs ve umum servis araçlarına verilecek plakaların sayısı, verilme usul ve esaslarının 2918 sayılı Kanun'un tanıdığı yetkiler uyarınca mahalli il trafik komisyonlarınca yapılan belirlemeler esas alınarak bölgeler ve şehirler arası eşitsizliğin giderilmesi amaçlanmıştır.
Büyükşehir belediyelerinin kanuni bir statüye kavuşması ile birlikte, 5216 sayılı Kanun'un 9. maddesinde de belirtildiği üzere büyükşehir sınırları dâhilinde il trafik komisyonunun yetkileri ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılacağından ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmayacağından 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının, 5216 sayılı Kanun'a aykırı olmayan usule ve esasa ilişkin kurallarının büyükşehir belediyelerince uygulanması gerektiği, bölgeler ve şehirler arası eşitsizliğin giderilmesini ve uygulama birliğinin sağlanmasını amaçlayan bu kuralların büyükşehir belediyelerince uygulanmasının zorunlu olduğu anlaşılmaktadır.
Anılan Bakanlar Kurulu Kararının 3. maddesinde, ticari plaka verilebilmesi için taksi, dolmuş ve minibüslerde şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçmiş ve ilgili meslek odasına veya şoförler odasına üye olanlara ticari plaka verilmesi şartı getirilerek, tekelleşme önlenmeye çalışılmıştır. Dolayısıyla şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak ifa edenler gerçek kişilerdir. Bu nedenle taksi, dolmuş ve minibüslere verilecek ticari plakaların da gerçek kişilere verilmesi esas olup, uyuşmazlık konusu ticari taksi plakası ihalesine gerçek kişilerin katılabilmesi yönünde yapılan düzenlemede hukuka aykırılık bulunmadığından İdare Mahkemesinin aksi yöndeki gerekçesinde hukuki isabet bulunmamaktadır.
Öte yandan söz konusu Bakanlar Kurulu Kararının 1986 yılında yürürlüğe girdiği ilk halinde "En az iki yıldan beri o ilde oturuyor olmak" şartı mevcut iken, ihale ilan tarihinde yürürlükteki son halinde “ikamet” şartı kaldırılmıştır.
Uyuşmazlık konusu ihale ilanında, "ihale tarihinden itibaren geriye dönük kesintisiz 5 yıl ve halen ikamet ediyor olmak" ihaleye katılım şartı olarak belirlenmiştir.
Bu itibarla, ihale ilanının 'İhaleye Katılabilme Şartları ve İstenilen Belgeler'' başlıklı 6. bölümünde; ''... b) Tasdikli İkametgâh belgesi (ihale tarihinden itibaren geriye dönük kesintisiz 5 yıl ve halen ikamet ediyor olduğunu belgelemek)'' şeklinde düzenlenen ihaleye katılım şartının rekabeti daralttığı, Ergani dışında ikamet edenler açısından ayrımcılığa neden olduğu ve anılan Bakanlar Kurulu Kararına aykırılık taşıdığı, dolayısıyla dava konusu işlemin bu yönüyle hukuka aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.
Ayrıca anılan Bakanlar Kurulu Kararında ihale usulünün kapalı teklif usulünün belirlendiği, açık teklif usulü ile yapılacak ihalede katılımcıların özgür ve gerçek iradelerini yansıtması açısından yaşanması olası bir takım güçlüklerinin önlenmesi amacıyla bu ihale usulünün benimsendiğinin anlaşıldığı, bu ihalelerde oluşabilecek yerel baskı ve etkileri azaltmak amacıyla kapalı teklif usulü ile ihale yapılmasının öngörüldüğü, dolayısıyla anılan Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında tahditli plaka ihalelerinin kapalı teklif usulü ile yapılmasının zorunlu olduğu, bu kurala büyükşehir belediyeleri nezdinde yapılan tahditli plaka ihalelerinde de uyulması gerektiği sonucuna varılmış olup, uyuşmazlık konusu ihalenin açık teklif usulü ile yapılmasının açıklandığı üzere ihaleye katılımı daraltan ve yerel etkileri artıran bir özellik taşıdığı ve Bakanlar Kurulu Kararına aykırı olduğu anlaşılmaktadır.
Açıklanan nedenlerle, temyize konu İdare Mahkemesi kararının belirtilen gerekçe ile onanmasına karar verilmesi gerektiği oyuyla, karara gerekçe yönünden katılmıyorum.


(XXX) KARŞI OY :

Dava konusu işlemde, hale ilanının ''Tahmini Bedel'' başlıklı 4. bölümünde ; ''... İhaleye gerçek kişiler katılacaktır.'' ibaresine yer verildiği, ''İhaleye Katılabilme Şartları ve İstenilen Belgeler'' başlıklı 6. bölümünde; ''... b) Tasdikli İkametgâh belgesi (ihale tarihinden itibaren geriye dönük kesintisiz 5 yıl ve halen ikamet ediyor olduğunu belgelemek)'' ibaresine yer verildiği” görülmektedir.
Uyuşmazlık bu her iki şartın hukuka uygun olup olmadığına ilişkindir.
Anayasa'nın "Çalışma ve sözleşme hürriyeti" başlıklı 48. maddesinde, "Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir. Özel teşebbüsler kurmak serbesttir" kuralına yer verilmiştir.
Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen Karayolu Yolcu Taşıma Kooperatifi Ana Sözleşmesi çerçevesinde 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu hükümlerine göre sınırlı sorumlu Karayolu Yolcu Taşıma Kooperatiflerinin kurulabileceği, söz konusu taşıma kooperatiflerinin 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu ve Karayolu Taşıma Yönetmeliği kapsamında faaliyetlerde bulunabileceği, ortaklarının bu hizmetlerle ilgili ihtiyaçlarını karşılayabileceği, bu amaçla taşıma kooperatiflerinin; karayolu ile şehir içi, şehirlerarası ve uluslararası yolcu taşımacılığı yapabileceği, kamu ve özel kuruluşların açmış olduğu yolcu taşıma ihalelerine katılabileceği ve bu konuda gerekli taahhütlerde bulunabilecekleri dikkate alınarak uyumazlık konusu ihaleye bu amaçla kurulmuş taşıma kooperatiflerinin de katılabileceği açıktır.
Bu itibarla, sadece gerçek kişilerin katılabileceğine yönelik düzenlenen dava konusu işlemin bu yönüyle de hukuka aykırı olduğu ve bu gerekçeyle de dava konusu işlemin iptali yolundaki temyize konu Mahkeme kararının gerekçeli olarak onanması oyu ile karara katılmıyorum.