Danıştay 9. Daire 2021/1946 Esas 2022/1699 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
DOKUZUNCU DAİRE
Esas No : 2021/1946
Karar No : 2022/1699

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … İdaresi Başkanlığı-…
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACI) : … İnş.San.ve Tic.A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … Vergi Dava Dairesinin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Müteahhit olan davacı şirket tarafından,6306 sayılı Kanun kapsamında riskli yapı niteliği bulunan İstanbul İli, Şişli İlçesi, … Mahallesi, … Pafta, … Ada, … Parselde kayıtlı taşınmazın yıkılarak yerine inşa edilen bağımsız bölümlerden hissesine düşen kısımlarının üçüncü kişelere satışı sırasında ödenen tapu harçlarının iadesi talebiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddine dair işlemin iptali ve ödenen tutarların ödeme tarihlerinden itibaren işleyecek yasal faizleri ile birlikte iadesi istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … Vergi Mahkemesinin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararıyla; 492 sayılı Harçlar Kanunu kapsamında gayrimenkullerin ivaz karşılığında devir ve iktisabının harca tabi olduğu, ancak, gerek 6306 sayılı Kanunun 7. maddesinin 9. fıkrasının uyuşmazlık konusu devir tarihindeki hükmü, gerekse ilgili Kanunun uygulama yönetmeliğinin 16. maddesinin 9. fıkrası uyarınca , riskli yapıların dönüşüme tabi tutulmadan önceki ilk satışı,devri ve tescili işlemleri ile Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların ilk satışı, devri ve tescili işlemlerinin tapu harcından müstesna olduğu, buna göre anılan Kanun kapsamında yapılan kentsel yenileme uygulamalarının -yeni yapılan binalardaki bağımsız bölümlerin, tapuda üçüncü kişiler adına devir ve tescili işlemleri de dahil olmak üzere- belirtilen istisnadan yararlanacağı sonucuna varıldığı; olayda, davacı tarafından, İstanbul İli, Şişli İlçesi, … Mah. … Pafta, … Ada, … Parselde kayıtlı taşınmaz üzerinde yer alan bağımsız bölümlerin satış işlemi sebebiyle 2017 ve 2018 yıllarına ilişkin muhtelif tarihlerde davacı tarafından toplam 825.602,36-TL tapu harcı ödendiği, sonrasında ise, söz konusu taşınmazın 6306 sayılı Kanun kapsamında harçtan muaf olduğu belirtilerek yersiz tahsil edildiği ileri sürülen tapu harcının iadesi istemiyle yapılan düzeltme- şikayet başvurusunun zımnen reddi üzerine ret işleminin iptali ile ödenen tapu harcının ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte iadesi istemiyle bakılan davanın açıldığı,uyuşmazlıkta, İstanbul Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nün … tarih ve … sayılı yazısından davaya konu tapu harcının tahsil edildiği bağımsız bölümlerin de içinde yer aldığı taşınmazın, 6306 sayılı Yasa kapsamında riskli yapı olduğunun görüldüğü, taşınmazın özel Kanun niteliğindeki 6306 sayılı Kanun'un 7/9. maddesi kapsamında bulunduğunun anlaşıldığı, bu durumda, harçtan müstesna olduğu belirlenen bölge üzerinde yapılan bağımsız bölümlerin davacı tarafından satılması sebebiyle adına tapu harcı tahakkuk ve tahsil edilmesinin açık bir vergilendirme hatası olduğu, söz konusu tapu harçlarının iadesi istemiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun reddine ilişkin işlemde hukuka uygunluk görülmediği gerekçesiyle davanın kabulüne, dava konusu işlemin iptaline, yersiz olarak tahsil edilen toplam 825.602,36-TL tutarındaki tapu harcının tahsil tarihlerinden itibaren tecil faizi oranında hesaplanacak faizi ile birlikte davacıya iadesine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: Davacı tarafından iadesi istenilen tapu harcının "İstanbul İli, Şişli İlçesi, … Mah., … pafta, … Ada, … parsel"de kayıtlı taşınmaza ilişkin olduğu ancak Mahkeme kararında ada numarasının … olarak yazıldığı görüldüğünden, söz konusu yanlışlığın "İstanbul İli, Şişli İlçesi, … Mah., … pafta, … Ada, … parsel" şeklinde düzeltilmesine, istinaf başvurusuna konu karar usul ve hukuka uygun olup kaldırılmasını gerektiren bir neden bulunmadığından istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.


TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: 6306 sayılı Kanunun 7/9.maddesinde 7153 sayılı Kanunla yapılan ve 10/12/2018 tarihinden itibaren geçerli olan değişiklikle Kanun kapsamında yapılan uygulamalar neticesinde inşa edilen bağımsız bölümlerin işi yüklenen müteahhitler tarafından üçüncü kişilere satışı sırasında ödenen tapu harçlarının ilk defa istisna kapsamına alındığı,anılan değişiklik öncesinde müteahhitler tarafından üçüncü kişilere satış işlemlerinde ödenen tapu harçlarına yönelik olarak istisnanın söz konusu olmadığı, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı iddialarıyla kararın bozulması istenilmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Yasal dayanaktan yoksun olan temyiz isteminin reddi gerektiği yolundadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ … 'NIN DÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.


TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Dokuzuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY:
Müteahhit olan davacı şirket tarafından,6306 sayılı Kanun kapsamında riskli yapı niteliği bulunan İstanbul İli, Şişli İlçesi, … Mahallesi, … Pafta, … Ada, … Parselde kayıtlı taşınmazın yıkılarak yerine inşa edilen bağımsız bölümlerden hissesine düşen kısımlarının üçüncü kişelere satışı sırasında ödenen tapu harçlarının iadesi talebiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddine dair işlemin iptali ve ödenen tutarların ödeme tarihlerinden itibaren işleyecek yasal faizleri ile birlikte iadesi istenilmektedir.
İLGİLİ MEVZUAT:
492 sayılı Harçlar Kanunu'nun 57. maddesinde, tapu ve kadastro işlemlerinden bu Kanun'a bağlı (4) sayılı Tarife'de yazılı olanların tapu ve kadastro harçlarına tabi olacağı, (4) sayılı Tarife'nin 20 (a) fıkrasında ise, gayrimenkullerin ivaz karşılığında devir ve iktisabında, gayrimenkulün beyan edilen devir ve iktisap bedelinden az olmamak üzere, emlak vergisi değeri üzerinden nispi harç ödeneceği hüküm altına alınmıştır.
16/05/2012 tarihinde yürürlüğe giren 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, bu Kanun'un amacının, afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemek olduğu belirtilmiştir. Kanun'un, "dönüşüm gelirleri" başlıklı 7.maddesinin 9.fıkrasında ise, bu Kanun uyarınca yapılacak olan işlem, sözleşme, devir ve tesciller ile uygulamaların, noter harcı, tapu harcı, belediyelerce alınan harçlar, damga vergisi, veraset ve intikal vergisi, döner sermaye ücreti ve diğer ücretlerden; kullandırılan krediler sebebiyle lehe alınacak paraların ise banka ve sigorta muameleleri vergisinden müstesna olacağı belirtilmiştir.
6306 sayılı Kanun'un Uygulama Yönetmeliğinin 16.maddesine 2 Temmuz 2013 tarihinde eklenen 9.fıkra ile, Kanun kapsamında ilgili kurum (uygulama alanında dönüşüm projesi gerçekleştirecek olan Bakanlık,idare,TOKİ) veya gerçek veya özel hukuk tüzel kişilerince yapılacak olan işlem, sözleşme, devir ve tesciller ile uygulamaların, noter harcı, tapu harcı, belediyelerce alınan harçlar, damga vergisi, veraset ve intikal vergisi, döner sermaye ücreti ve diğer ücretlerden muaf olacağı belirtilmiştir.Yine, ilgili maddede alınmaması gereken harç ve vergiler arasında damga vergisi,tapu ve kadastro harçları ve noter harçları da sayılmıştır.
Yönetmeliğin 16.maddesinin 9.fıkrasına 25 Temmuz 2014 tarihinde eklenen (ç) bendi ile ilgili kurum (uygulama alanında dönüşüm projesi gerçekleştirecek olan Bakanlık,idare ve TOKİ) ile uygulama alanındaki yapıları malik olarak kullanan gerçek veya özel hukuk tüzel kişilerince yapılan uygulama alanındaki yapıların dönüşüme tabi tutulmadan önce ilk satışı, devri ve tescili işlemleri ile Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların ilk satışı, devri ve tescili işlemlerine vergi, harç ve ücret muafiyetinin uygulanacağı kuralı getirilmiş, bu işlem ve uygulamalar ile uygulama alanındaki yapılarla ilgili olarak; noterler, tapu ve kadastro müdürlükleri, belediyeler ve diğer kurum ve kuruluşlar nezdinde Kanun uyarınca yapılan diğer işlemler hakkında belirtilen vergi, harç ve ücret muafiyetlerinin uygulanacağı ifade edilmiştir.
Yönetmeliğin 16.maddesinin 9.fıkrasının (ç) bendinde yer alan “ ilk satışı, devri ve tescili “ibaresi, “ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi” şeklinde 27 Ekim 2016 tarihinde değiştirilmiştir.
6306 sayılı Kanun'un vergi ve harç istisnası ile ilgili 7.maddenin 9.fıkrasında 7153 sayılı Kanunla yapılan ve 10/12/2018 tarihinden itibaren geçerli olan değişiklikle; “Bu Kanun uyarınca yapılacak olan ve Bakanlık, TOKİ, İller Bankası Anonim Şirketi, İdare ve dönüşüme konu yapıların inşası işini yüklenen müteahhit ile malik ve en az bir yıldır kiracı veya sınırlı ayni hak sahibi olarak riskli yapıyı kullanan gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişilerinden birinin taraf olduğu;
a) Bu Kanun kapsamındaki taşınmazların dönüşüme (“yapıların dönüşüme” ibaresi 04/07/2019 tarihli ve 7181 sayılı Kanunla “taşınmazların dönüşüme” şeklinde değiştirilmiş) tabi tutulmadan önce ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi işlemleri ile bu Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların malik, işi yüklenen müteahhit ve en az bir yıldır kiracı veya sınırlı ayni hak sahibi olarak riskli yapıyı kullanan gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişilerine ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi işlemleri,
b) Bu Kanun kapsamındaki bir yapıdan dolayı, bu Kanun kapsamındaki parsellerde veya alanlarda veya söz konusu parsel ve alanların dışındaki parsellerde yeni bir yapı yapılması ya da mevcut bir yapının satın alınması veya ipotek tesis edilmesi işlemleri,
c) Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların işi yüklenen müteahhit, Bakanlık, TOKİ, İller Bankası Anonim Şirketi, İdare ve bunların iştirakleri tarafından gerçekleştirilecek ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi işlemleri ile bu bentlerde belirtilen yapıların dönüşümüne ilişkin olarak Kanun uyarınca yapılacak diğer işlemler noter harcı, tapu harcı, belediyelerce alınan ücret ve harçlardan, veraset ve intikal vergisi, döner sermaye ücreti ve diğer ücretlerden, bu işlemler nedeniyle düzenlenecek kâğıtlar, resmî dairelerin mal ve hizmet alımlarına ilişkin ödemeler sebebiyle düzenlenen kâğıtlar da dahil olmak üzere damga vergisinden, bu Kanun kapsamındaki yapıların maliklerine ve malik olmasalar bile bu yapılarda kiracı veya sınırlı ayni hak sahibi olarak en az bir yıldır ikamet ettiği veya bunlarda işyeri bulunduğu tespit edilenlere bu amaçlarla kullandırılan krediler dolayısıyla lehe alınacak paralar, banka ve sigorta muameleleri vergisinden istisnadır. Bu Kanun kapsamındaki iş, işlem ve uygulamalar, Bakanlık, TOKİ, İller Bankası Anonim Şirketi ve İdarenin, sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları şirketleri tarafından yürütülüyor ise, bu şirketlerce yapılan iş, işlem ve uygulamalarda da bu fıkrada belirtilen vergi, harç ve ücret muafiyetleri uygulanır.” hükmü getirilmiştir.
Kanunun 7.maddesinin 9.fıkrasında yapılan değişikliğin gerekçesi ise; “ Yapılan değişiklik ile 6306 sayılı Kanun kapsamında hangi vergi,harç ve ücretlerin istisna olduğu ve bu istisnalardan kimlerin ve hangi şartlarda faydalanacağı açıkça düzenlenerek uygulamada yaşanan tereddütlerin giderilmesi amaçlanmaktadır.” şeklinde ifade edilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinden; 492 sayılı Kanun'un ilgili maddeleri uyarınca gayrimenkullerin ivaz karşılığında devir ve iktisabının tapu harcına tabi olduğu, özel Kanun niteliğindeki 6306 sayılı Kanun kapsamında yapılacak devir ve tesciller için vergi ve harç istisnasının hangi durumlarda uygulanması gerektiğinin ise Kanunda yapılan ve 10/12/2018 tarihinden itibaren geçerli olan değişiklik öncesi ve sonrası dönemler için ayrı ayrı incelenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
Yukarıda da yer alan 6306 sayılı Kanun'un, "dönüşüm gelirleri" başlıklı 7.maddesinin 9.fıkrasının ilk halinde, Kanun uyarınca yapılacak olan işlem, sözleşme, devir ve tesciller ile uygulamaların tapu harcından istisna olduğu belirtilmiş olup ,Kanun'un Uygulama Yönetmeliğinin 16.maddesinin 9.fıkrasına 25 Temmuz 2014 tarihinde eklenen (ç) bendi ile de ..... Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların ilk satışı, devri ve tescili işlemlerine vergi, harç ve ücret muafiyetinin uygulanacağı kuralı getirilmiştir.Kanun'un ve Uygulama Yönetmeliğinin ilgili maddelerinde, kentsel dönüşüm uygulamaları ile oluşturulan bağımsız bölümlerin, işi yüklenen müteahhit ya da dönüşüm uygulaması öncesinde riskli taşınmazın maliki tarafından satılmasıyla ilgili olarak satış işlemine ilişkin ödenen tapu harcı istisnası yönünden bir ayrıma gidilmediği görülmüştür.Bu durumda, riskli yapı niteliği taşıyan taşınmazların yıkılarak 6306 sayılı Kanun kapsamında yeniden inşasına ilişkin kentsel dönüşüm uygulamalarının, Kanun'un amacını gerçekleştirmeye yönelik olduğu, uygulama sonrasında inşa edilen konutların üçüncü kişilere ilk satış işlemlerinin de bu Kanun kapsamında değerlendirilerek Kanun'un 7. maddesinin 9. fıkrası uyarınca vergi ve harçtan istisna olması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Kanun'un vergi ve harç istisnasıyla ilgili 7.maddesinin 9.fıkrasında uygulamada yaşanan tereddütlerin giderilmesi amacıyla yapılan ve 10/12/2018 tarihinden itibaren geçerli olan değişiklikle 6306 sayılı Kanun kapsamında hangi vergi,harç ve ücretlerin istisna olduğu ve bu istisnalardan kimlerin ve hangi şartlarda faydalanacağının açıkça düzenlendiği görülmektedir.Yapılan değişiklik ile Kanun'un 7.maddenin 9.fıkrasının (c) bendinde, Kanun kapsamında yapılacak uygulamalar neticesinde meydana gelen yeni yapıların işi yüklenen müteahhit, Bakanlık, TOKİ, İller Bankası Anonim Şirketi, İdare ve bunların iştirakleri tarafından gerçekleştirilecek ilk satışı, devri, tescili ve ipotek tesis edilmesi işlemleri ile bu bentlerde belirtilen yapıların dönüşümüne ilişkin olarak Kanun uyarınca yapılacak diğer işlemlerin tapu harcından istisna olduğu hüküm altına alınmıştır.Madde metninde de açıkça görüldüğü üzere,değişiklik öncesi madde içeriğinden farklı olarak dönüşüm uygulamaları sonrasında meydana gelen bağımsız bölümlerin üçüncü kişilere ilk satış işlemlerinin kimler tarafından yapılması durumunda istisna uygulanacağı tek tek sayılarak belirtilmiş olup işi yüklenen müteahhit tarafından yapılan ilk satış işlemleri de bu kapsamda değerlendirilmiştir.Bu durumda,işi yüklenen müteahhit tarafından 10/12/2018 tarihinden sonra satışı gerçekleşen bağımsız bölümlere ilişkin tapu harcı istisnası uygulanması gerekmektedir.
Uyuşmazlık, müteahhit olan davacı şirket tarafından,6306 sayılı Kanun kapsamında riskli yapı niteliği bulunan İstanbul İli, Şişli İlçesi, … Mahallesi, … Pafta, … Ada, … Parselde kayıtlı taşınmazın yıkılarak yerine inşa edilen bağımsız bölüm hisselerinin üçüncü kişelere satışı sırasında ödenen tapu harçlarının iadesi talebiyle yapılan düzeltme-şikayet başvurusunun zımnen reddine dair işlemin iptali ve ödenen tutarların ödeme tarihlerinden itibaren işleyecek yasal faizleri ile birlikte iadesi istemine ilişkindir.Olayda,yıkılarak yerine yeni bağımsız bölümler inşa edilen taşınmazın 6306 sayılı Kanun kapsamında riskli yapı olduğu dosyaya sunulan belgelerden anlaşılmaktadır.Bu hususta taraflar arasında da ihtilaf bulunmamaktadır.
Her ne kadar, 6306 sayılı Kanun'un 7/9.maddesi uyarınca 10/12/2018 tarihinden itibaren geçerli olan değişiklik öncesi ve sonrası dönemler için anılan Kanun kapsamında dönüşüm uygulamaları ile oluşturulan bağımsız bölümlerin işi yüklenen müteahhitler tarafından üçüncü kişilere ilk satış işlemlerine ilişkin satıcılar adına tahakkuk eden ve tahsil edilen tapu harçları istisna kapsamında ise de;olayda,işi yüklenen davacı müteahhit şirket tarafından 05/12/2017-28/12/2018 tarihleri arasında 97 adet bağımsız bölüm hissesinin üçüncü kişilere satışının yapıldığı, 7 adet satış işleminin ise Kanun'da 10/12/2018 tarihi itibariyle geçerli olan değişiklik sonrası dönemde gerçekleştirildiği görülmüştür.Uyuşmazlıkta, Mahkemece bu husus dikkate alınmadığından, 6306 sayılı Kanun'un 7/9.maddesinde yapılan değişiklik dikkate alınarak satış yapılan dönemlerde yürürlükte bulunan Kanun hükümlerinin ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir.
Ayrıca,UYAP üzerinden temin edilen takbis kayıtlarının incelenmesinden, dava konusu bağımsız bölümlerde davacı müteahhit şirket ile riskli yapı malikinin 1/2 hisseye sahip oldukları görülmüştür.Ancak,bir kısmı değişiklik öncesi,bir kısmı değişiklik sonrası gerçekleştirilen … numaralı bağımsız bölümlerin satışıyla ilgili ödenen tapu harçlarına ilişkin dosyaya sunulan dekontlarda yer alan tutarların tamamı davacı tarafından talep edilmektedir. Uyuşmazlıkta, belirtilen bağımsız bölümlere ilişkin 1/2 hisseye sahip davacı tarafından iadesi talep edilen tapu harcı tutarlarının sadece davacının ödemesi gereken tutar mı,yoksa diğer 1/2 hisseye sahip riskli yapı maliki tarafından ödenmesi gereken tutarla birlikte toplam tutar mı olduğunun araştırılarak sonuca göre karar verilmesi gerekmektedir.
Bu durumda,6306 sayılı Kanun'un 7.maddesinin 9.fıkrasında yapılan değişikliğin dikkate alınarak satış yapılan dönemlerde yürürlükte bulunan Kanun hükümlerinin ayrı ayrı değerlendirilmesi ve … numaralı bağımsız bölümlerle ilgili 1/2 hisseye sahip davacı tarafından iadesi talep edilen tapu harcı tutarlarının sadece davacının ödemesi gereken tutar mı,yoksa diğer 1/2 hisseye sahip riskli yapı maliki tarafından ödenmesi gereken tutarla birlikte toplam tutar mı olduğunun araştırılarak sonuca göre karar verilmesi gerekirken bu hususlar dikkate alınmadan davanın kabulüne karar veren Vergi Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunu reddeden Bölge İdare Mahkemesi kararında isabet görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle kabulüne ilişkin Vergi Mahkemesi kararına yönelik davalı istinaf başvurusunun reddi yolundaki … Bölge İdare Mahkemesi … Vergi Dava Dairesinin… tarih ve E:… , K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … Vergi Dava Dairesine gönderilmesine , 28/04/2022 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.