Danıştay 13. Daire 2022/1270 Esas 2022/1935 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2022/1270
Karar No:2022/1935


TEMYİZ EDEN (DAVALI) : …Kurumu
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACI) : …A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : …İdare Mahkemesi'nin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Sosyal Güvenlik Kurumu İstanbul İl Müdürlüğü'ne ait kıyılarak imha edilecek 1.353.159 kilogram hurda kağıdın satışına ilişkin 07/12/2021 tarihinde gerçekleştirilecek olan ihalenin iptal edilerek, söz konusu kağıt hurdasının satış suretiyle devredilmesi istemiyle 19/11/2021 tarihinde yapılan başvurunun reddine ilişkin İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü'nün …tarih ve …sayılı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: …İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; kamu gücü ayrıcalık ve yükümlülükleriyle donatılan bir kamu kurumu olan davalı idarenin, 3284 sayılı Kanun uyarınca resmî daire ve müessese kavramı içerisinde yer aldığı, kamusal yükümlülük gereğince resmî daire ve müesseselerin malik oldukları hurda malzemeyi davacıya devretme zorunluluğunun bulunduğu, kamu kurumu olan davalı idarenin de bu yükümlülüğe tâbi olduğu;
Mahkemenin 04/01/2022 tarihli ara kararına cevaben davacı tarafından 14/01/2022 tarih ve 6451 sayılı yazı ekinde dosyaya sunulan “MKE Hurda İşletmesi Müdürlüğü 2021 Yılı II. Altı Aylık Dönem Hurda Malzeme ve Madeni Talaş Alım Fiyatları” arasında “Kağıt” malzemeye de yer verildiği ve davalı idarenin satış ilanında da “Hurda Kağıt” nitelendirilmesinin yapıldığı, ayrıca 7330 sayılı Kanun'un 4. maddesinin 4. fıkrasında “Hurda” kavramının metal malzeme ile sınırlandırılmadığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nca belirlenen fiyatlar arasında kağıtlara ilişkin olarak fiyat belirlenmesi olduğu dikkate alındığında, kağıt malzemenin de 3284 ve 7330 sayılı Kanunlar kapsamında hurda malzeme olarak kabul edilmesi gerektiği;
Bu itibarla, kamu kurumu olan davalının, hurda malzemelerini kamusal yükümlülüğünün bir sonucu olarak davacıya satış suretiyle devretmesi gerektiği anlaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, Ankara idare mahkemelerinde görülmesi gereken davanın yetkisiz olan İstanbul idare mahkemesince karara bağlandığı, ihaleye konu malzemenin üretim sırasında oluşan atık veya hatalı imalat niteliğinde bulunmadığı, hurda kapsamında olmayan ihale konusu malzemenin davacıya devredilmesinin zorunlu olmadığı, aleyhlerine harca hükmedilemeyeceği, temyize konu kararın hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, mevzuat uyarınca kamu kurumlarının hurdalarının sahibi konumunda oldukları ve hurdaları toplamaya yetkili tek kamu kuruluşu oldukları, kıyılarak imha edilecek olan kağıt malzemenin hurda olduğu, ihale konusu malzemenin 7330 sayılı Kanun kapsamında hurda tanımı içinde yer aldığı, temyize konu kararın usul ve hukuka uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü'nce, Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulu'nun …tarih ve …sayılı kararıyla onaylanan, il müdürlüğü ve bağlı merkezlerine ait imhası kesinlik kazanan kıyılarak imha edilecek tahmini 1.353.159 kilogram hurda kağıdın açık teklif usulü ile 01/06/2021 tarihinde satış ihalesinin gerçekleştirileceği ilan edilmiş, davacı tarafından yapılan bila tarih ve …sayılı başvuruyla, kağıt hurdasının satışının iptal edilmesi ve Kuruma satış suretiyle devredilmesi gerektiği İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü'ne bildirilmiş, bu başvuru üzerine İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü'nce 31/05/2021 tarihli işlem ile ihale iptal edilmiş ve İl Müdürlüğü'nün …tarih ve …sayılı yazısıyla, hurda kağıt satış ihalesinin, Taşınır Satış İşlemleri Yönetmeliği'nin 18. maddesi gereğince ihale tarih ve saatinden önce iptal edildiği belirtilerek ihalenin iptaline ilişkin …tarih ve …sayılı işlem Yönetim Kurulu'na sunulmuştur.
Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulu'nun …gün ve …sayılı kararıyla; hurda kağıtların davacıya devredilmesi zorunluluğunun bulunmadığı, satışa konu hurda kağıtların Sosyal Güvenlik Kurumu Taşınır Satış Yönetmeliği hükümlerine göre satılmasının Kurum menfaatine uygun olacağı dikkate alınarak İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü ve İl Müdürlüğüne bağlı merkezlere ait imhası kesinlik kazanan kıyılarak imha edilecek hurda kağıdın, Yönetim Kurulunun …gün ve …sayılı kararında belirtilen hususlar dahilinde satış işlemlerine devam edilmesine karar verilmiş, İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü'nün …tarih ve …sayılı yazısıyla Yönetim Kurulu kararı uyarınca hurda kağıtların ihale usulüyle satışına devam edileceğinin davacıya bildirilmesi üzerine davacının bila tarih ve ... sayılı başvurusu ile, bahse konu kağıt hurdasının piyasaya satışının iptal edilerek söz konusu malzemenin taraflarına satış suretiyle devredilmesi gerektiği İl Müdürlüğü'ne bildirilmiştir.
Bilahare, İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü'nce il müdürlüğü ve bağlı merkezlerine ait kıyılarak imha edilecek tahmini 1.353.159 kilogram kağıdın, açık teklif usulü ile 07/12/2021 günü saat 10.00’da satışının gerçekleştirileceği ilan edilmiş, davacının …tarih ve …sayılı yazısıyla, 07/12/2021 tarihli satış ihalesinin iptal edilerek hurda malzemelerin taraflarına satışının yapılmasına yönelik talebin İl Müdürlüğü'nün …tarih ve …sayılı işlemiyle reddedilmesi üzerine bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, "Demir, bakır, kurşun, kalay, tutya, aleminyum, antimuvan ve nikel hurdalar ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılamayacak bir hâle gelmiş bilümum muharrik veya müteharrik vasıtaların memleket dışına çıkarılmasını yasak etmiye Cumhurbaşkanı salahiyetlidir. Bu maddelerin memleket içinde satılması serbesttir."; 2. maddesinde, "Resmi daire ve müesseselerde birinci maddede yazılı mevaddan kendi ihtiyaçlarından fazla olanlar, 2490 sayılı Kanun'un 66'ncı maddesine göre askeri fabrikalara devredilir." kuralı yer almıştır.
Mülga 5591 sayılı Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kanunu'nun 18. maddesinde, Askerî Fabrikalar Genel Müdürlüğü ve Grup müdürlüklerinin bütün menkul ve gayrimenkul malları ile alacak ve borçlarının ve çeşitli kanun ve tüzüklerle Askerî Fabrikalara tanınmış olan bütün hak ve yetkilerin Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu'na intikal edeceği kurala bağlanmıştır.
03/07/2021 tarih ve 31530 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun'un "Görev ve yetki" başlıklı 4. maddesinin 4. fıkrasında, “Şirket ikili veya çok taraflı anlaşmalar gereği yabancı ülkeler tarafından Türkiye’de bırakılanlar ile kamu idareleri, kamu iktisadi teşebbüsleri ve sermayesinin en az yüzde ellisi kamuya ait olan bağlı ortaklıklarca ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılan veya niteliğini kaybetmiş olan her türlü hava, deniz ve kara taşıtları, makine ve teçhizat ile tehlikeli veya tehlikesiz metal/metal bileşim atıkları, ekonomik değer taşıyan metal dışı (evsel nitelikte olmayan) mal ve malzemeleri; birinci fıkrada belirtilen faaliyetleri gerçekleştirmek için gerekli olan malzemelerin üretilmesinde ham madde olarak kullanmak ve gerektiğinde piyasada değerlendirmek üzere Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen birim fiyatlarından satın alabilir veya devralabilir. Bu fıkrayla ilgili hususlar hakkında 17/12/1937 tarihli ve 3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.” kuralına yer verilmiştir.
28/10/1984 tarih ve 18559 sayılı Resmî Gazete yayımlanan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Ana Statüsü'nün "Teşekkülün Amaç ve Faaliyet Konuları" başlıklı 4. Maddesinin birinci fıkrasının yedinci bendinde, resmî daire ve idareler, iktisadi devlet teşebbüsleri, müesseseler ve bağlı ortaklıklar, uluslararası ikili anlaşmalara giren kuruluş ve teşekküllerin hurdaya ayırdıkları her türlü maden, malzeme, araç ve gereçleri toplamak, değerlendirmek ve kullanmak, MKE Kurumu'nun faaliyet konuları arasında sayılmıştır.
20/03/1971 tarih ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerinin malik oldukları her çeşit maden hurdaları ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılmayacak bir hâle gelmiş bulunan muharrik ve müteharrik araçlarının kendi ihtiyaçlarından fazlalarının, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu tarafından altı ayda bir piyasa etütlerine dayanılarak yapacağı tespit ve teklif ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca kabul edilecek fiyatlarla adı geçen Kuruma satış suretiyle devredileceği belirtilmiştir.
Öte yandan, 19/03/2001 tarih ve 2001/15 sayılı Genelgede, 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı hükümleri çerçevesinde her türlü hurda malzemenin, kamu kurum ve kuruluşlarınca Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Hurda Sanayi İşletmeleri A.Ş.'ye (Hurdasan A.Ş.) satış suretiyle devri öngörülmüştür.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
7330 sayılı Kanun'un 4. maddesinin 4. fıkrasında, kamu idareleri, kamu iktisadi teşebbüsleri ve sermayesinin en az yüzde ellisi kamuya ait olan bağlı ortaklıklarca ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılan veya niteliğini kaybetmiş olan her türlü hava, deniz ve kara taşıtları, makine ve teçhizat ile tehlikeli veya tehlikesiz metal/metal bileşim atıkların, ekonomik değer taşıyan ve evsel nitelikte olmayan metal dışı mal ve malzemelerin, davacı tarafından, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen birim fiyatlardan satın alınabileceği veya devralınabileceğinin kurala bağlandığı, ancak, Kanunda, belirtilen mal ve malzemelerin davacı tarafından satın alınması veya devralınması yönünde bir zorunluluk bulunmadığı gibi kamusal yükümlülüğe tâbi olan idareler yönünden de aynı mal ve malzemelerin davacıya satış veya devir zorunluluğunun bulunmadığı anlaşılmaktadır.
7330 sayılı Kanun'un 4. maddesinin 4. fıkrasının son cümlesinde bu fıkrayla ilgili hususlar hakkında 3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiş olup, anılan Kanun'da demir, bakır, kurşun, kalay, tutya, aleminyum, antimuvan ve nikel hurdalar ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılamayacak bir hâle gelmiş muharrik veya müteharrik vasıtaların memleket dışına çıkarılmasının yasaklanabileceği, bu maddelerin memleket içinde satılmasının serbest olduğu, ayrıca, resmî daire ve müesseselerin de bu madde ve malzemelerden kendi ihtiyaçlarından fazla olanları askeri fabrikalara devredeceği, askeri fabrikalar teşkilatına arz ve teklif olunan hurda malzemenin de Kanunda belirlenen fiyat ve şartlara göre satın alınmasının zorunlu olduğu kurala bağlanmıştır.
3284 sayılı Kanun ile 7330 sayılı Kanun ve diğer mevzuatın birlikte değerlendirilmesinden, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerin Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.'ne devretmekle yükümlü oldukları maden hurdalarının, 3284 sayılı Kanun'da belirtilen maden hurdaları ve bunların hurda halindeki halitaları ile kullanılamayacak bir hâle gelmiş muharrik veya müteharrik vasıtalarla sınırlı olduğu, bir başka ifade ile, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerin 3284 sayılı Kanun'da belirtilenlerin dışındaki mal ve malzemeleri davacı şirkete devretme zorunluluğunun bulunmadığı, yine, davacı şirketin de kamu idarelerine ait olup 3284 sayılı Kanun kapsamında kalan mal ve malzemeleri satın alarak devir alma zorunluluğu olduğu hâlde, anılan Kanun kapsamında olmayan emtiayı devralma zorunluğunun bulunmadığı anlaşılmaktadır.
7330 sayılı Kanun'un 4. maddesinin dördüncü fıkrasında, ekonomik değer taşıyan metal dışı mal ve malzemelerin davacı şirket tarafından satın alınabileceği veya devralınabileceği belirtilmiş olup, 3284 sayılı Kanun kapsamında bulunmayan kağıt hurdasının davacı şirket tarafından satın alınabileceği ancak davalı idarenin kağıt hurdasını davacı şirkete devretmeye zorlanamayacağı açıktır.
Bu itibarla, 3284 sayılı Kanun kapsamında maden hurdası olarak nitelendirilmesine imkân bulunmayan "kıyılarak imha edilecek olan kağıtların" satışına ilişkin olarak ihale yapılmasına hukuken bir engel bulunmadığından, davacı tarafından ihalenin iptal edilerek ihale konusu hurda kağıdın kendisine satılması talebiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin işlemde hukuka aykırılık, dava konusu işlemin iptali yolundaki Mahkeme kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca …İdare Mahkemesi'nin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının BOZULMASINA,
3. DAVANIN REDDİNE,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen …-TL ilk derece yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
5. Posta giderlerinden oluşan …-TL temyiz yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca belirlenen ….-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
6. Posta giderleri avansından artan tutarın taraflara iadesine,
7. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
8. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 28/04/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.