Danıştay 6. Daire 2019/17233 Esas 2022/5455 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/17233
Karar No : 2022/5455


TEMYİZ EDEN (DAVALILAR) : 1- … Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
2- …Bakanlığı
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACI) : ….
VEKİLİ : Av. ….

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesince verilen … tarihli, E:…, K… sayılı kararın, usul ve hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek bozulması istenilmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Temyiz edilen kararda bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından, usul ve kanuna uygun olan kararın onanması gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin kabulü ile mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
Dava, Kocaeli İli, İzmit İlçesi, … Mahallesi, … pafta, … ada, … parsel sayılı taşınmaz için düzenlenen … tarih ve … sayılı yapı ruhsatının iptaline ilişkin İzmit Belediye Başkanlığının … tarih ve …. sayılı işlemi ile söz konusu işlemin dayanağı … tarih ve …. sayılı Kocaeli Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararının iptali istemiyle açılmış, İdare Mahkemesince; Danıştay Altıncı Dairesinin 17/10/2018 tarihli, E:2017/2006, K:2018/7924 sayılı bozma kararına uyularak, 1710 sayılı Eski Eserler Kanunu'nun 8. Maddesi uyarınca dava konusu … parsel sayılı taşınmazda bulunan yapının eski eser olarak tescil edilebilmesi için öncelikle içinde turizmcilerin de bulunduğu uzman tespit kurulunun oluşturulması ve bu kurul tarafından eserin tespitinin yapılması gerektiği, Anıtlar Yüksek Kurulunun ise bu tespiti yapmak değil onaylama yetkisinin bulunduğu, 1982 tarihli Anıtlar Yüksek Kurulu kararı incelendiğinde, uzman tespit kurulunun oluşturulmadığı, eserin yerinde incelenmediği, neden eski eser olarak korunması gerektiğine dair eserin özelliklerini, yapım yılını, kullanılan malzemeyi içeren bir tutanak tutulmadığı sadece belge üzerinden, fotoğralara bakılarak eski eser tespiti yapıldığının anlaşıldığı, usulüne uygun olarak düzenlenmeyen 1982 tarihli Anıtlar Yüksek Kurulu kararına dayanılarak tesis edilen … tarihli, … nolu yapı ruhsatının iptaline ilişkin … Belediye Başkanlığının …. tarihli, … sayılı işlemi ile söz konusu işlemin dayanağı … tarihli, … sayılı Kocaeli … Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararında hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varıldığı gerekçesiyle iptaline karar verilmiş, bu karar davalılar tarafından temyiz edilmiştir.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kanunu'nun 6. maddesinde, "Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları şunlardır: a) Korunması gerekli tabiat varlıkları ile 19 uncu yüzyıl sonuna kadar yapılmış taşınmazlar, b) Belirlenen tarihten sonra yapılmış olup önem ve özellikleri bakımından Kültür ve Turizm Bakanlığınca korunmalarında gerek görülen taşınmazlar, c) Sit alanı içinde bulunan taşınmaz kültür varlıkları, d) Milli tarihimizdeki önlemleri sebebiyle zaman kavramı ve tescil söz konusu olmaksızın Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunda büyük tarihi olaylara sahne olmuş binalar ve tesbit edilecek alanlar ile Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından kullanılmış evler..." hükmüne, 7. maddesinde, "Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının ve doğal sit alanlarının tespiti, Kültür ve Turizm Bakanlığının koordinatörlüğünde ilgili ve faaliyetleri etkilenen kurum ve kuruluşların görüşü alınarak yapılır. Yapılacak tespitlerde, kültür ve tabiat varlıklarının tarih, sanat, bölge ve diğer özellikleri dikkate alınır. Devletin imkanları gözönünde tutularak, örnek durumda olan ve ait olduğu devrin özelliklerini yansıtan yeteri kadar eser, korunması gerekli kültür varlığı olarak belirlenir. Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili yapılan tespitler koruma bölge kurulu kararı ile tescil olunur..." hükmüne yer verilmiştir.
Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının Yapı Esasları ve Denetimine Dair Yönetmelik'in "Yok olan tescilli taşınmaz kültür varlığı yapılar" başlıklı 12. maddesinde, "Tescilli taşınmaz kültür varlıklarının herhangi bir şekilde yok olmaları halinde, bulunabilen yapının kalıntıları, daha önce hazırlanmış rölöve, restitüsyon, restorasyon projesi, her türlü arşiv belgesi, diğer yazılı, görsel ve sözlü bilgiler gibi kaynaklardan yararlanarak kendi parsellerinde, daha önce bulunduğu oturum alanında, belgelerin elverdiği oranda kitle, yükseklik ve özgün mimari özelliklerinde yeniden yapılır. Yeni yapım sürecinde, yukarıda sıralanan belgelere dayalı bir restitüsyon ve restorasyon etüdü ile koruma bölge kurulundan izin alınması gerekmektedir. " kuralına yer verilmiş; Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'nun Taşınmaz Kültür Varlıklarının Gruplandırılması, Bakım ve Onarımları'na ilişkin 660 sayılı ilke kararında, korunacak yapılara müdahale biçimleri, bakım, onarım ve yeniden yapma (rekonstrüksiyon) olarak sayılmış, Yeniden Yapma (Rekonstrüksiyon) ise; korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilen ve tescil edilmesine ilişkin gerekli özellikleri taşımasına rağmen elde olmayan sebeplerle tescili yapılmamış ve/veya herhangi bir nedenle yitirilmiş olan yapının, gerek kültür varlığı niteliği, gerekse kültürel çevreye olan tarihsel katkıları açısından, eldeki mevcut belgelerden (yapı kalıntısı, rölöve, fotoğraf, her türlü özgün yazılı-sözlü, görsel arşiv belgesi vb.) yararlanmak suretiyle kendi parsellerinde daha önce bulunduğu yapı oturum alanında, eski cephe özelliğinde, aynı kitle ve gabaride, özgün plan şeması, malzeme ve yapım tekniği kullanılarak, kapsamlı restitüsyon etüdüne dayalı rekonstrüksiyon uygulamasının koşulsuz sağlanması şeklinde tanımlanmıştır.
Dosyanın incelenmesinden, uyuşmazlığa konu … ada, … parsel sayılı taşınmazdaki yapının 04/03/1982 tarihli ve 13528 sayılı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığı kararıyla eski eser olarak tescil edildiği, ancak taşınmazın tapu kütüğünün beyanlar hanesine eski eser şerhinin düşülmediği, davacının başvurusu üzerine mevcut yapının yıkılarak yeni bir yapı yapılması amacıyla İzmit Belediye Başkanlığı tarafından 18/05/2009 tarih ve 132 sayılı yapı ruhsatının düzenlendiği, … Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun … tarih ve … sayılı kararıyla … tarihli, … sayılı … Kurulu kararıyla eski eser olarak tescil edilen uyuşmazlığa konu taşınmazdaki yapının koruma bölge kurulunun izni olmadan yıkılıp yeni bir inşaata başlanılması nedeniyle ilgililer hakkında yasal soruşturma başlatılmasına, yapının koruma grubunun 2. grup olarak belirlenmesine ve rekonstrüksiyon uygulamasının koşulsuz sağlanması gerektiğine karar verilmesi üzerine … Belediye Başkanlığının … tarih ve … sayılı işlemiyle taşınmaz için düzenlenen … tarih ve … sayılı yapı ruhsatının iptal edildiği anlaşılmıştır.
İdare Mahkemesince, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığının 04/03/1982 tarih ve 13528 sayılı kararıyla uyuşmazlığa konu taşınmazdaki yapının eski eser olarak tesciline karar verilirken 710 sayılı Eski Eserler Kanunun 8. maddesinde belirlenen usule aykırı davranıldığı gerekçesiyle dava konusu işlemlerin iptaline karar verilmiş ise de, davacı tarafından iptali istenilmediği anlaşılan … tarih ve … sayılı kararın bakılan davada hukuki denetiminin yapılması mümkün olmadığından, uyuşmazlığın çözüme kavuşturulması için davanın konusunu teşkil eden … tarih ve … sayılı …Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararının ve bu karara dayanılarak tesis edilen İzmit Belediye Başkanlığının … tarih ve … sayılı işleminin irdelenmesi gerekmektedir.
Somut olayda, uyuşmazlığa konu taşınmazdaki eski yapının yıkılmasından sonra Kocaeli Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü uzmanlarınca 01.06.2009 tarihinde yerinde yapılan incelemeler neticesinde söz konusu yapının sivil mimarlık örneği tescilli bir yapı olduğu tespiti yapılarak buna yönelik uzman raporunun düzenlendiği, … tarih ve … sayılı Kocaeli … Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararıyla da yapının 2. grup korunması gerekli kültür varlığı olarak belirlendiği ve taşınmazın tapu kütüğünün beyanlar hanesine … tarih, … yevmiye numarası ile "2. grup korunması gerekli kültür ve tabiat varlığı" şerhinin düşüldüğü görüldüğünden Kocaeli Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğünce gerçekleştirilen bu işlemlerin 2863 sayılı Kanun kapsamında yeni bir tespit ve tescil işlemi niteliğinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Söz konusu yapının korunması gerekli kültür varlığı olup olmadığının açıklığa kavuşturulması amacıyla İdare Mahkemesince yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi neticesinde hazırlanan bilirkişi raporunda ise; yapının yıkılmadan önceki fotoğraflarından yüzyıl başına tarihlenebilen geleneksel ev özellikleri taşıdığı ve bulunduğu sokak slüetinde geleneksel sokak dokusunun bir parçasını oluşturduğu, yıkılmasına rağmen korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı özelliği gösteren bir yapı olduğu, Kocaeli Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun kararı doğrultusunda hazırlanacak projeye göre yeniden yapılmasının ilgili mevzuat, şehircilik ilkeleri açısından uygun olacağı yönünde tespit ve değerlendirmelere yer verildiğinden uyuşmazlığa konu taşınmazdaki eski yapının 2. grup korunması gerekli kültür varlığı olarak belirlenmesine ve rekonstrüksiyon uygulamasının koşulsuz sağlanmasına dair dava konusu 16/06/2009 tarihli, 901 sayılı Kocaeli Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararında ve bu karara dayanılarak tesis edilen İzmit Belediye Başkanlığının 07/07/2009 tarih ve 5643 sayılı işleminde hukuka aykırılık bulunmamıştır
Bu itibarla, dava konusu işlemlerin iptali yolundaki temyize konu İdare Mahkemesi kararında isabet bulunmamıştır.
Öte yandan, davacı tarafından taşınmazındaki eski yapının korunması gerekli kültür varlığı olmasına rağmen İzmit Belediye Başkanlığınca taşınmazı için yapı ruhsatı düzenlenmesi ve sonrasında yapı ruhsatının iptal edilmesi nedeniyle uğranıldığı iddia edilen zararın tazmini amacıyla … İdare Mahkemesinde açılan davada Danıştay Altıncı Dairesinin bozma kararına uyularak, idari işlemin tesisinde ve yürütülmesinde hizmet kusuru bulunduğu gerekçesiyle davanın kabulü yolunda verilen … tarihli, E:…, K:.. sayılı karar Danıştay Altıncı Dairesinin 12/05/2022 tarihli, E:2021/10356, K:2022/5456 sayılı kararıyla onanmıştır.
Açıklanan nedenlerle, … İdare Mahkemesince verilen … tarihli, E:…, K:…sayılı kararın BOZULMASINA, dosyanın adı geçen Mahkemeye gönderilmesine, bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 gün içinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere 12/05/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.