Danıştay 10. Daire 2018/421 Esas 2022/2624 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2018/421
Karar No : 2022/2624

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : ... Vergi Dairesi Başkanlığı
VEKİLİ : Av. ...
KARŞI TARAF (DAVACI) : ...
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN_KONUSU : ... Bölge İdare Mahkemesi .... İdare Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacının, ithal ettiği hayvanları, 5 yıl süreyle satmayacağına yönelik taahhüdünü ihlal ettiğinden bahisle meydana geldiği iddia edilen 538.351,00 TL Hazine zararının tahsili amacıyla ... Vergi Dairesi Başkanlığı ... Müdürlüğünce düzenlenen .... tarih ve ... ana takip numaralı ödeme emrinin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesince verilen ... tarih ve E:...., K:... sayılı kararla; dava konusu ödeme emrinde takibe alınan borcun hukuksal dayanağının özel hukuk sözleşmesi niteliğini haiz taahhütname olduğu, buna istinaden yapılan tahakkuk işleminin iptali istemiyle açılan davanın da, sözleşme niteliğini havi taahhütnamenin gereğinin yerine getirilmemesinden kaynaklı uyuşmazlığın özel hukuk hükümlerine göre çözümlenmesi gerektiği gerekçesiyle Mahkemelerinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararı ile görev yönünden reddedildiği, taahhütnamenin tarafların serbest iradelerine dayandığının ve kamu hizmetinin yürütülmesi amacını taşımayıp ticari nitelikte olduğunun anlaşılması karşısında taahhüde aykırı davranıldığından bahisle doğduğu iddia edilen alacağın tahsili amacıyla kamu gücü kullanılarak 6183 sayılı Kanuna istinaden ödeme emri düzenlenmesinin mümkün olmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Bölge Mahkemesi kararının özeti: ... Bölge İdare Mahkemesi .... İdare Dava Dairesince; uyuşmazlığa konu Hazine zararının, ... tarih ve ... sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararına istinaden 6183 sayılı Kanun uyarınca tahsilinin mümkün olduğu, bununla birlikte dava konusu ödeme emrinin dayanağı tahakkuk işleminin iptali istemiyle açılan davanın derdest olması karşısında henüz ortada kesinleşmiş bir kamu alacağından söz etmenin mümkün olmadığı, bu itibarla kesinleşmeyen alacak için düzenlenen davaya konu ödeme emrinde hukuka uyarlık bulunmadığı, tahakkuk işlemine karşı açılan davanın davacı aleyhine sonuçlanmasından ve bu kararın kesinleştiği tarihten sonra, kesinleşecek ve takibi mümkün hale gelecek olan kamu alacağına karşı idarece davacı adına yeniden ödeme emri düzenlenebileceği gerekçesiyle davalı idarenin istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENİN_İDDİALARI : Davalı idare tarafından; kesinleşmiş amme alacağının tahsil ve takibi için ödeme emri düzenlenmesinin yasal zorunluluk olduğu, dava konusu ödeme emrinin dayanağını oluşturan tahakkuk işleminin Altıeylül Kaymakamlığı İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü tarafından gerçekleştirildiği, ödeme emrinin Kanuna uygun şekilde tebliğ edildiği, kamu alacağının rızaen ödenmemesi nedeniyle 6183 sayılı Kanun gereği tahsil dairesi sıfatıyla ödeme emrinin düzenlendiği, ödeme emrine karşı açılan davalarda tahakkuk aşamasıyla ilgili iddiaların dinlenmesinin mümkün olmadığı, davanın reddi ve Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davacı tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : ...
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :

MADDİ OLAY :
Hayvan yetiştiriciliği yapan davacı tarafından, Balıkesir ili, Altıeylül ilçesi, ... Mahallesinde bulunan .... no'lu işletmesine, ABD'den ... tarih ve ... nolu kontrol belgesi ile ... adet, .... tarih ve ... nolu kontrol belgesi ile ... adet olmak üzere toplam 91 adet holstein ırkı gebe düve ithal edilmiştir.
Davacı tarafından, ithalat öncesinde, Tarım ve Orman Bakanlığı Hayvancılık Genel Müdürlüğü'ne Ankara 53. Noterliği'nin ... tarih ve ... yevmiye numaralı taahhütnamesi ile ithal ettiği hayvanları mücbir sebepler dışında 5 yıl süre ile (2015 yılında bu süre 3 yıla, 2018 yılında da 2 yıla düşürülmüştür.) satmayacağı ve/veya başka birilerine devretmeyeceği, amacı dışında kullanmayacağı ve Bakanlığın istemleri doğrultusunda faaliyetlerine ait bilgileri periyodik olarak 6 ayda bir bağlı bulunduğu İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğüne vereceği, bu hükümlerin ihlali halinde ithal ettiği damızlık hayvanların ithal tarihindeki millileştirilmiş bedeli üzerinden Hazineye ödeme yapacağı taahhüdünde bulunulmuştur.
Davacının, ithal edilen hayvanların millileştirilmesinden sonra 6 aylık periyotlar halinde hayvanların genel durumları hakkında idareye bildirimlerini yaptığı, ancak işletmede yapılan denetimde ve Hayvan Bilgi Sisteminde yapılan kontrolde 04/05/2015 tarihi itibarıyla işletmenin tasfiye edildiğinin anlaşılması üzerine Altıeylül İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü veteriner hekimlerince düzenlenen ... tarihli tutanakta, davacının ... tarihli taahhütnameye aykırı olarak 3 yıllık süre dolmadan ... adet hayvandan ... tanesinin öldüğünün ya da kesime gönderildiğinin, 19 adedinin kesime gönderildiğinin, geriye kalan hayvanların canlı olarak bulunduğunun tespit edildiğinden ve davacının verdiği taahhüde aykırı davrandığından bahisle, ... Kaymakamlığı İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün ... tarih ve ... sayılı işlemi ile ithal edilen hayvanların millileştirilme tarihindeki fatura bedeli ve Merkez Bankası döviz kuru üzerinden hesaplanan 538.351,00 TL'nin Hazineye gelir kaydedilmek üzere ödenmesi davacıdan istenilmiştir.
Davacı tarafından, anılan tahakkuk işlemi (ihbarname) ile istenilen bedel ödenmemiş ve 17/05/2016 tarihinde anılan işlemin iptali istemiyle ... İdare Mahkemesinin E:... sayılı esasına kayden dava açılmıştır.
... Kaymakamlığı İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü tarafından kamu alacağının tahsilinin sağlanmasının ... Vergi Dairesi Müdürlüğü'nden istenilmesi üzerine ... tarih ve ... ana takip numaralı ödeme emri düzenlenerek davacıya tebliğ edilmiş ve anılan ödeme emrinin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'un "Ödeme zamanı ve önce ödeme" başlıklı 37. maddesinde, amme alacaklarının hususi kanunlarında belli edilen zamanlarda ödeneceği, hususi kanunlarında ödeme zamanı tespit edilmemiş amme alacaklarının Maliye Bakanlığınca belirtilecek usule göre yapılacak tebliğden itibaren bir ay içinde ödeneceği, bu ödeme müddetinin son gününün amme alacağının vadesi günü olduğu kuralına yer verilmiş; aynı Kanun'un dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan haliyle "Ödeme emri" başlıklı 55. maddesinde, “Amme alacağını vadesinde ödemeyenlere, 7 gün içinde borçlarını ödemeleri veya mal bildiriminde bulunmaları lüzumu bir ödeme emri ile tebliğ olunur.” hükmü yer almış; işlem tarihinde yürürlükte bulunan şekliyle "Ödeme emrine itiraz" başlıklı 58. maddesinde ise, kendisine ödeme emri tebliğ olunan şahsın, böyle bir borcu olmadığı veya borcu kısmen ödediği veya borcun zaman aşımına uğradığı iddialarıyla tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde itirazda bulunabileceği hükme bağlanmıştır.


HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Kamu alacaklarının kanunlarında belirtilen vade tarihlerinde ödenmesi gerektiği, kanunlarında vade tarihi belirtilmediği takdirde, 6183 sayılı Kanun'un 37. maddesi uyarınca kamu alacaklısının bağlı olduğu tahsil dairesince borcun 1 ay içinde ödenmesi talebini içerir ihbarnamenin davacıya usulüne uygun olarak tebliğ edileceği ve vadesinde ödenmemesi durumunda aynı Kanun'un 55. maddesi uyarınca ödenmeyen kamu alacağının tahsili amacıyla ödeme emri düzenleneceği hususunda duraksama bulunmamaktadır.
Ancak Bölge İdare Mahkemesi kararında, ödeme emri düzenlenmeden önce kamu alacağının kesinleşmiş olmasının zorunlu olduğu yolunda gerekçeye yer verildiğinden, kamu alacağının tahsil edilebilmesi için kesinleşmesinden ne anlaşılması gerektiği hususu ortaya konulmalıdır.
Buna göre, kanuni vadesi geldiği halde ödenmeyen ya da 6183 sayılı Kanun'un 37. maddesi uyarınca düzenlenen ihbarnamenin tebliğinden itibaren 1 aylık süre içinde ödenmeyen kamu alacağı, usulüne uygun olarak tahakkuk etmiş, başka bir ifadeyle ödeme emri ile borçludan istenebilir hale gelmiştir. İdari işlemlerin, kural olarak hukuka uygunluk karinesine ve re'sen icra edilebilme yeteneğine sahip olması dolayısıyla ilgili mevzuatta kamu alacağına ilişkin ihbarnameye dava açılmasının tahsil işlemlerini durduracağı yönünde bir düzenleme bulunmadığı sürece, kamu borçlusu tarafından ihbarnameye karşı dava açılması, vadesi gelmiş (tahakkuk etmiş) ve ödenmemiş durumdaki kamu alacağının borçludan ödeme emri düzenlenerek istenilmesine hukuken engel teşkil etmemektedir. Daha açık bir anlatımla, ödeme emri düzenlenebilmesi için kamu alacağının yargısal denetiminin tamamlanmış olması, aksi mevzuatta belirtilmediği müddetçe, zorunlu bulunmamaktadır.
Bu itibarla, somut olayda, Altıeylül Kaymakamlığı İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün ... tarih ve .... sayılı tahakkuk işlemi (ihbarnamesi) ile ithal edilen gebe düvelerin ithalat tarihindeki millileştirilmiş değerinin geri ödenmesinin davacıdan istenilmesine rağmen, bu işlemin tebliğinden itibaren kanuni süre içinde borcun ödenmemesi üzerine alacağın tahsili için ... tarih ve ... ana takip numaralı dava konusu ödeme emrinin düzenlendiği görüldüğünden; Bölge İdare Mahkemesinin, dava konusu ödeme emrinin dayanağı tahakkuk işleminin iptali istemiyle açılan davanın derdest olması karşısında henüz ortada kesinleşmiş bir kamu alacağından söz etmenin mümkün olmadığı, kesinleşmeyen alacak için ödeme emri düzenlenemeyeceği yolundaki gerekçesinde hukuki isabet görülmemiştir.
Bununla birlikte, dava konusu ödeme emrinin dayanağını teşkil eden ... Kaymakamlığı İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün ... tarih ve ... sayılı tahakkuk işleminin iptali istemiyle açılan davanın reddi yolundaki .... İdare Mahkemesinin .. tarih ve E:... K:.... sayılı kararı, Dairemizin ... tarih ve E:..., K:.. sayılı kararı ile "Uyuşmazlıkta, davacı mücbir sebepler dışında hayvanlarını satmayacağı yönünde taahhütte bulunmuş ise de; bir kısım hayvanın mücbir sebeple elinden çıkarılması gerektiği, bazı hayvanların öldüğü, kimi hayvanların ise ekonomik değerini kaybettiğini tevsik eden veteriner hekim bilgi notları bulunmaktadır. Bu nedenle idarece yapılacak inceleme ve değerlendirmede, kaç adet hayvanın mücbir sebepler kapsamında elden çıkarılmış olduğu ya da öldüğü tespit edilerek, bunların dışında kalan her bir hayvan başına millileştirilme tarihindeki fatura bedeli ve Merkez Bankası döviz kuru üzerinden hesaplanacak bedelin davacıdan talep edilmesi gerekirken, davacının taahhüdüne aykırı olarak ithal ettiği hayvanları bütünüyle elden çıkarmış gibi işlem tesis edilmesinde hukuka uygunluk bulunmadığı" gerekçesiyle bozulmuş; davalı idarenin bu kararın düzeltilmesine yönelik istemi ise Dairemizin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararı ile reddedilmiştir.
Bu durumda, dava konusu ödeme emrinin yargısal denetiminin, dayanağını teşkil eden ... Kaymakamlığı İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün ... tarih ve ... sayılı işleminin iptali istemiyle açılan davada, Dairemizin anılan bozma kararı üzerine ... İdare Mahkemesince verilecek karar dikkate alınarak yeniden yapılması gerekmektedir.
Bu itibarla, dava konusu işlemin iptali yönündeki ... İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf isteminin gerekçe değiştirilerek reddine ilişkin temyize konu ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarenin temyiz isteminin KABULÜNE,
2. Dava konusu işlemin iptaline ilişkin ... İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun gerekçe değiştirerek reddi yolundaki temyize konu ... Bölge İdare Mahkemesi .... İdare Dava Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesine gönderilmesine, ... tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.