Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2021/79 Esas 2022/1877 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2021/79
Karar No : 2022/1877

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Hava Taşımacılığı Anonim Şirketi
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Genel Müdürlüğü
VEKİLLERİ : Av. …, Av. …,
Av. …

İSTEMİN KONUSU : Danıştay Onuncu Dairesinin 17/09/2020 tarih ve E:2016/3259, K:2020/3046 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: 24/11/2015 tarihinde yayımlanan Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolcuları Talimatı (SHT-ENGELSİZ)'nın 11. ve 14. maddeleri ile 17. maddesinde yer alan ''2920 sayılı Kanunun 143 üncü maddesine ve'' ibaresinin iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Onuncu Dairesinin 17/09/2020 tarih ve E:2016/3259, K:2020/3046 sayılı kararıyla;
Davalı idarenin usule ilişkin itirazı yerinde görülmemiş,
2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu'nun 44., 106., 143. maddeleri, 5431 sayılı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun'un dava konusu düzenleme tarihinde yürürlükte olan 4. maddesi, 9. maddesinin 1. fıkrasının (g) bendi ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun'un 3. maddesinde yer alan “Engelli" tanımına yer verilmiş,
Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 05/07/2006 tarih ve (AT) 1107/2006 sayılı Tüzüğünde, özürlü kişilerin ve taşınabilirliği azalan kişilerin ayrımcılığa karşı korunmaları ve yardım almalarının sağlanması için havada seyahat etmelerine yönelik kuralların düzenlendiği; bu kişilerin bir ulaşım için havaalanına geldiğinde, havalimanlarında, önceden bildirilmesi şartıyla havayolu şirketinden, ek ücret ödemeden yardım alma hakkına sahip oldukları belirtilerek,
Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolu Yolcuları Talimatının (SHT-ENGELSİZ) 1., 10., 11., 14. ve 17. maddeleri ile Ek-1'indeki düzenlemeler aktarıldıktan sonra,
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından, 5431 sayılı Kanun'un dava konusu düzenleme tarihinde yürürlükte olan 4. maddesinden alınan yetkiye istinaden, Avrupa Birliğinin 05/07/2006 tarih ve (AT) 1107/2006 sayılı Tüzüğü örnek alınarak 24/11/2015 tarihinde "Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolcuları Talimatı"nın hazırlanıp uygulamaya konulduğu,
Anayasa'nın 2. maddesinde, Cumhuriyetin temel nitelikleri arasında sayılan hukuk devletinin, insan haklarına saygı gösteren ve bu hakları koruyucu adaletli bir hukuk düzeni kurup sürdürmekle kendisini yükümlü sayan, bütün faaliyetlerinde hukuka ve Anayasa'ya uyan, işlem ve eylemleri bağımsız yargı denetimine tabi olan devlet olduğu; böyle bir düzenin kurulmasının, yasama, yürütme ve yargı alanına giren tüm işlem ve eylemlerin hukuk kuralları içinde kalması, temel hak ve özgürlüklerin, Anayasal güvenceye bağlanmasıyla olanaklı olduğu,
Hukuk devleti ilkesi uyarınca, idari düzenlemelerin, öngörülebilir olması ve keyfiliğe neden olabilecek uygulamalara yol açmaması gerektiği,
Hukuk devletinin temel ilkelerinden birinin de belirlilik ilkesi olduğu, ancak bu ilkenin bir konuya ilişkin her türlü ayrıntının mutlaka kanunda yer almasını gerektirmeyeceği,
(SHT-ENGELSİZ) Talimatında, engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilere hizmet verilmesinden sorumlu hizmet sağlayıcıları tarafından, uçağın kalkış saatinden en az 48 (kırk sekiz) saat öncesinde yardım talebini ilgili hava taşıma işletmesine bildirmiş olması şartıyla havaalanlarında Ek-1'de belirtilen yardım hakkının nasıl verileceğinin ayrıntılı olarak açıklandığı; dava konusu edilen kısımlarda, hava taşıma işletmelerinin vereceği hizmet karşılığında, ek ücret, rapor istenemeyeceği, kayıp veya hasarlı tekerlekli sandalyeler, hareket etme yeteneği sağlayan diğer ekipmanlar ve bunlara ilişkin yardımcı tertibatların kaybolması veya hasar görmesi halinde yolcunun zararının, kendilerinden kaynaklanması kaydı ile hizmet veren kuruluş tarafından tazmin edileceğinin belirtildiği; Talimatta belirtilen kurallara uymadığı tespit edilen kurum ve kuruluşlara uygulanacak yaptırımların belirlendiği,
Talimatın, dava konusu, "hava taşıma işletmeleri tarafından yapılacak yardım" başlıklı 11. maddesinde yer alan: "hava taşıma işletmesi bu talimatın Ek-1 inde belirlenen yardımları ve diğer düzenlemeleri havaalanından hareket eden havaalanına varan veya havaalanından transit geçen engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin özel ihtiyaçlarına uygun şekilde ve ek ücret, rapor belge vs. talep etmeksizin sağlar" düzenlemesinin, dayanak AB Tüzüğü'nün "havayolu şirketleri tarafından yardım" başlığı altındaki 10. maddesinde düzenlenen "bir hava taşıyıcısı sözkonusu kişinin aşağıdaki koşulları yerine getirmesi kaydı ile ek bir ücret ödemeden bu yönetmeliğin uygulandığı bir havaalanından hareket eden giden veya transit geçiş yapan engelli bir kişiye Ek-II de belirtilen yardımı sağlayacaktır." düzenlemesi ile birlikte değerlendirildiğinde; Talimatta atıf yapılan, yapılacak yardımlar ve diğer düzenlemelerin Ek-I düzenlendiği, AB Tüzüğü'nde, havaalanlarının yönetim organlarının sorumluluğu altındaki yardım başlığı ile Ek-I, havayolu şirketleri tarafından yardım başlığıyla Ek-II düzenlemesi olduğu, düzenlemelerin içeriği incelendiğinde Talimatta düzenlenen Ek-I'in, AB Tüzüğü'nde düzenlenen Ek-I ve Ek-II'yi içerir şekilde olduğu, seyahat öncesi engelli yolcunun bildirimde bulunması önşartının talimatla da getirildiği, Ek-I, Ek-II ayrımı yapılmayarak tüm sorumluluğun hava yoluna ait olacağına ilişkin düzenleme yapıldığı iddia edilmişse de, her sene havaalanları ve terminal işletmelerinin yayımladıkları tarifeler ile hizmet bedeli belirledikleri ve bu bedelin havayolundan tahsil edildiği, havaalanlarının bedel karşılığı bu hizmetleri sunduklarının davacı tarafından belirtilmekle, havaalanlarının bu hizmetleri hava yolu işletmeleri adına yaptıkları dolayısıyla asli sorumluluğun havayolu şirketlerinde olduğu, AB Tüzüğü'nün, havalimanlarında yardım sorumluluğuna ilişkin 8.maddesindeki, havaalanı yönetiminin havaalanı kullanıcıları ile işbirliği içinde Ek-I de belirtilen yardımı sağlamak için sözleşme yapabileceği, yardımı finanse etmek amacıyla havaalanı kullanıcılarından belirli bir ücret talep edebileceğine yönelik düzenlemeyle uyumlu olduğu, Talimatın, "terminalde fiziksel şartların düzenlenmesi" başlıklı 8. maddesinde, yer alan "(1) Havaalanı işletmecisi ve/veya terminal işletmecisi;
a) Havaalanı koşullarını da dikkate alarak engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin havaalanına varışlarında yardım talep edebilecekleri en az bir yardım isteme noktası oluşturur.
b) Yardım isteme noktalarını ve danışma birimlerini açık ve anlaşılabilir bir şekilde gösteren ve terminal kolaylıklarına ilişkin temel bilgileri içeren yönlendirme levhalarını uygun yerlere yerleştirir.
c) Engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin check-in işlemlerinde kolaylık sağlamak amacıyla yer hizmeti kuruluşları için en az bir tane TSE standartlarında engelli check-in kontuarı sağlar.
ç) Terminal binası içerisinde kullanıma açık tuvalet, restoran, mağaza, iletişim ekipmanı ve kontuar gibi tüm kolaylıkları; engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı yolcuların rahat ulaşabilecekleri şekilde sağlar.
d) Engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin kullanımı için terminalde TSE standartlarına uygun ıslak hacimli alanlar tesis eder.
e) Terminalde bulunan asansör veya yürüyen merdivenleri engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin rahat ulaşımını sağlayacak şekilde TSE standartlarına göre düzenler.
f) TSE standartlarına uygun hissedilebilir yüzey uygulamaları yapar.
g) Terminallerdeki koltuk kapasitesinin %5’inden az olmamak kaydı ile engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişiler için oturma koltuklarının oluşturur.
ğ) Terminallerdeki otomatik cam kapılar ile dış ve iç cephelerdeki tehlike yaratabilecek camlı yüzeyleri TSE standartlarında belirgin hale getirir.
h) Dış hat trafiğine açık havaalanlarında, engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişiler için erişilebilir bir pasaport kabini belirler ve bu yolculara öncelik verilmesini sağlar.
" kuralında görüldüğü üzere havaalanlarının sorumluluklarına ilişkin düzenlemelerin de yer aldığı; yine engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı hava yolcularının AB standartlarında haklarını kullanmaları ve yardım almalarının sağlanması için hazırlanan Talimatta, rapor belge istenmemesinin amaca uygun olduğu, kaldı ki engelliden rapor, belge isteneceğine dair AB Tüzüğü'nde bir düzenleme bulunmadığı, Talimattaki düzenlemenin dayanak AB Tüzüğü'ne, Kanun'a ve hukuka uygun olduğu,
(SHT-ENGELSİZ) Talimatının, dava konusu, "kayıp ve hasarlı tekerlekli sandalyeler, hareket etme yeteneği sağlayan diğer ekipmanlar ve bunlara ilişkin yardımcı tertibatlar için tazminat" başlıklı 14. maddesindeki, "tekerlekli sandalyeler, hareket etme yeteneği sağlayan diğer ekipmanlar ve bunlara ilişkin yardımcı tertibatların havaalanında işlem görürken veya uçakta taşınırken kaybolması veya hasar görmesi halinde yolcunun zararı, kendilerinden kaynaklanması kaydıyla kayıp veya hasarın gerçekleştiği aşamadan sorumlu hizmet veren kuruluş tarafından karşılanır." düzenlemesi, dayanak AB Tüzüğü'nün 12. maddesindeki, "tekerlekli sandalyeler veya diğer hareket kabiliyeti veya yardımcı cihazlar havaalanında veya uçakta taşınırken kaybolur veya hasar gördüğünde ekipmanın ait olduğu yolcu uluslararası, topluluk ve ulusal yasaların kurallarına uygun olarak telafi edilir. " düzenlemesi ile birlikte değerlendirildiğinde; davacının "uluslararası ve ulusal yasa kurallarına uygun olarak" ifadesinin, talimatta yer almamasının sorumluluğu genişleteceğine ilişkin iddiasına itibar edilemeyeceği, 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu'nun 106. maddesinde, "havayolu ile yurt içinde yapılacak taşımalarda bu kanunda hüküm bulunmadıkça, Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası anlaşmaların hükümleri ve bu anlaşmalarda hüküm bulunmadığı hallerde Türk Ticaret Kanunu hükümleri uygulanır" düzenlemesi gereği ulusal ve uluslararası anlaşma hükümlerinin uygulanacağının açık olduğu, bu itibarla düzenlemede Kanun'a ve hukuka aykırılık bulunmadığı,
(SHT-ENGELSİZ) Talimatının, dava konusu, 17. maddesinde bulunan "bu talimat kapsamına giren işletmeler Genel Müdürlük tarafından denetlenir. Bu talimatta belirtilen kurallara uymadığı tespit edilen kurum ve kuruluşlara 2920 sayılı Kanunun 143 üncü maddesine ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Tarafından Verilecek İdari Para Cezaları Hakkında Yönetmeliğe göre işlem yapılır'' düzenlemesinde; Talimatta belirtilen kurallara uymayan kurum kuruluşlara 2920 sayılı Kanun'un 143. maddesine ve bu madde dayanak alınarak hazırlanan İdari Para Cezaları Hakkında Yönetmeliğe göre işlem yapılacağının belirtildiği, mükerrer cezalandırmanın amaçlanmadığı, kanunun uygulanmasını göstermek üzere düzenlenen Yönetmeliğe atıf yapılmasının mükerrer cezalandırma niteliğinde olmadığı, düzenlemede Kanun'a ve hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varıldığı,
24/11/2015 tarihinde yayımlanan, dava konusu, Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolcuları Talimatı (SHT-ENGELSİZ) ile ulaşım hizmetinden yararlanan engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı olan hava yolcularının, erişim, ayrımcılığa maruz kalma, uçuşa yetişememe, rahat ve güvenli bir şekilde hava taşıtına binememe gibi sorunlarla karşılaşmaması, ortaya çıkan zorluklar, şikayet ve mağduriyetlerin asgari düzeye indirilmesi, havayolu ile seyahat eden engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı yolcuların AB standartlarında sahip olduğu haklar ve bu hakların geçerli olduğu durumlar ile bu şekildeki yolcuların ayrımcılığa karşı korunmasına yönelik olarak kural ve esasların belirlenmesinin ve düzenlenmesinin amaçlandığı,
Bu durumda, havayolu ile seyahat eden engelli ve hareket kısıtlılığı bulunan yolcuların AB standartlarında sahip oldukları hakları kullanmaları, yardım almalarının sağlanması, ayrımcılığa karşı korunmaları, güvenli ve huzurlu havayolu ulaşımı sağlamaları amacıyla, Avrupa Konseyinin 05/07/2006 tarih ve (AT) 1107/2006 sayılı Tüzüğü ve Türk Ticaret Kanunu'nda yer verilen yolcu haklarına ilişkin hükümlere uygun olarak uygulamaya konulan dava konusu Talimatta yer alan düzenlemelerde, dayanak kanunlara ve kamu düzenine aykırılık görülmediği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, dava konusu edilen düzenlemelerin, havayolu şirketlerinin sorumluluk sınırlarını hakkaniyete aykırı olarak genişlettiği; dava konusu Talimat'ın normlar hiyerarşisinde kendisinin üstünde olan düzenlemelere uygun olma zorunluluğu olduğu; engelli bireylerin sorumluluklarının öncelikle sosyal devlet tarafından üstlenilmesi gerektiği; Devletin sorumluluklarının dava konusu edilen düzenlemeler ile hava taşıma şirketlerine yükletildiği; Talimat'ın 11. maddesinin, idare tarafından idare lehine, havayolu işletmeleri aleyhine düzenlendiği ve havayolu işletmelerinin sorumluluklarının hakkaniyete, düzenleyici işlemin amacına ve üst normlara aykırı olarak genişletildiği; dava konusu edilen 14. maddesinin ise, hava taşıma işletmelerinin sorumluluğunun sınırsız şekilde çizildiği; 17. maddesinde, aynı kabahat için birden çok mevzuata atıf yapılarak bir çifte cezalandırmanın düzenlendiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın usul ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile Daire kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra dosya tekemmül ettiğinden davacının yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan;
"a) Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka aykırı karar verilmesi,
c)Usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması" sebeplerinden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, temyiz dilekçesinde ileri sürülen iddialar kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin reddine,
2.Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin Danıştay Onuncu Dairesinin temyize konu 17/09/2020 tarih ve E:2016/3259, K:2020/3046 sayılı kararının ONANMASINA,
3. Kullanılmayan …- TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davacıya iadesine,
4. Kesin olarak, 25/05/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.