Danıştay 10. Daire 2020/6944 Esas 2022/2760 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2020/6944
Karar No : 2022/2760

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : ...
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri ...
KARŞI TARAF (DAVACI) : ...
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN_KONUSU : .... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:.., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :

Dava konusu istem: Suriye uyruklu davacının ikamet izin talebinin reddi ile sınır dışı edilmesine yönelik ... tarih ve ... sayılı ... işleminin iptali istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesince; davalı idarece, dava konusu işlemin tesisinde davacı hakkındaki istihbari bilginin değerlendirilmesi gerekçe olarak gösterilmiş ise de; söz konusu iddiaya yönelik olarak yapılan adli soruşturma sonucunda davacının Cumhuriyet Savcılığı tarafından serbest bırakıldığı, ayrıca davacıya çalışma ve ikamet izin belgesi düzenlenen ... tarihlerini kapsayan dönemde anılan bilgiyi doğrulayacak ya da davacının ülkenin emniyet ve umumi nizamını bozmaya yönelik herhangi bir hususun varlığı tespit edilemediği gibi ikamet izin süresinin uzatılmaması yahut ülkeye girmemeyi gerektiren koşulların da oluşmadığı, bu haliyle davacının ikamet izin talebinin reddi ile sınır dışı edilmesine yönelik dava konusu işlemde hukuka ve mevzuata uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.


TEMYİZ_EDENİN_İDDİALARI : Davalı idare tarafından, kamu düzeni ve kamu güvenliği dikkate alınarak yabancıların ikamet izinleri iptal edilebileceği gibi sınır dışı edilmelerine de karar verilebileceği, kaldı ki ikamet izinlerinin iptali, sınır dışı etme veya yurda girişin yasaklanmasını gerektiren durumların mutlaka suç niteliği taşıması ve bunun yargı kararıyla belirlenmiş olmasının zorunlu olmadığı, idareye tanınan takdir yetkisi yabancılar hukuku açısından dikkate alındığında, ikamet izni süresinin uzatılmamasının, devletin hükümranlık hakkının doğal sonucu olduğu ve kamu düzeninin korunmasının amaçlandığı, her ne kadar davacı hakkında üzerine atılı bazı suçlardan dolayı delil yetersizliğinden beraat kararı verilmiş ise de, bu kararın davacı hakkında ikamet izin talebinin reddi ile sınır dışı etme işleminin tesis edilmesine engel teşkil etmediği belirtilerek temyize konu Mahkeme kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davacı tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : ...
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile hukuka uygun bulunan İdare Mahkemesi kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, davacı tarafından yeni bir vekil tayin edildiği ve dosyanın bu suretle tekemmül ettirildiği anlaşılmakla Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :

MADDİ OLAY :
2011 yılında Türkiye'ye gelerek ticari faaliyete başlayan ve şirket ortağı olan davacıya 22/05/2012-22/05/2013 tarihleri arasında 1 yıl süreli çalışma izin belgesi düzenlenmiş, davacı tarafından bu belgeye istinaden 28/05/2012 tarihli dilekçe ile yapılan başvuru üzerine kendisine 28/05/2012-28/05/2013 tarihleri arasında geçerli çalışma amaçlı ikamet izni verilmiştir.
İkamet izninin bitmesine yakın yapılan değerlendirmede, Milli İstihbarat Müsteşarlığı (MİT) tarafından Ankara Emniyet Müdürlüğü'ne gönderilen "Çok Gizli" ibareli istihbarat notunda "İş ve ikamet çevresinde şüphe çekici hareketlerinin olduğu, ticari faaliyeti tespit edilememesine rağmen geniş maddi imkanlarının bulunduğu, 2013 yılının Şubat ayında 66.000,00 ABD Doları bedelle bir model helikopter satın aldığı, söz konusu helikopteri insansız hava aracı olarak kullanmayı planladığını belirttiği ve aracı emniyet birimlerinden saklama gayretinde olduğu hususlarının istihbar olunduğu, şahsın sansasyonel bir eylem hazırlığında olabileceğinin değerlendirildiği" bildirilmiştir.
İhbarın yapılan ön araştırmasında; kısmen doğru olduğunun, davacının terör saldırısında kullanılabilecek büyük model bir helikopter satın aldığının anlaşılması üzerine davacı hakkında Terörle Mücadele Kanunu'nun 10. maddesi ile yetkili ve görevli ... Cumhuriyet Başsavcılığınca ... soruşturma nolu dosyada yapılan soruşturma neticesinde ... tarihli ve K:.... sayılı kararla, davacının herhangi bir terör örgütüne üye olduğuna ve terör saldırısı hazırlığı yaptığına dair hakkında kamu davası açmaya yeterli hiçbir delil bulunamadığı gerekçesiyle kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmiştir.
Yapılan değerlendirmelerin ardından davacının 5682 ve 5683 sayılı Kanunlar kapsamında ülkemizde ikamet etmesi uygun görülmeyerek, ikamet izin süresi uzatılmamış, ülkeden çıkışını teminen kendisine 15 günlük ikamet izni düzenlenmesi ve bu sürenin sonunda çıkışının sağlanması ... tarih ve .... sayılı yazı ile ... Valiliğinden istenilmiştir.
Davacı tarafından ... tarih ve ... varide sayılı dilekçe ile çalışma izni ve vize başvurusunda bulunulmuş, ... tarih ve ... sayılı işlem ile anılan başvurunun ... sayılı Kanunlar uyarınca uygun görülmediğinden bahisle reddi üzerine bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Dava konusu işlem tarihinde yürürlükte bulunan (mülga) 5683 sayılı Yabancıların Türkiye'de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun'un "Umumi hüküm" başlıklı 3. maddesinde, "Türkiye'de bir aydan fazla kalacak yabancılar bu müddet bitmeden ikamet tezkeresi almak için gerekli beyannameyi doldurmak üzere yetkili emniyet makamlarına bizzat veya bilvasıta müracaat etmekle ödevlidirler. Bu beyanname hiç bir harç ve resme tabi değildir.
İş tutmak maksadiyle Türkiye'ye gelen yabancılar geldikleri tarihten itibaren bir ay zarfında ve her halde çalışmaya başlamazdan evvel ikamet tezkeresi almış bulunmalıdırlar."
hükmü; "İkamet tezkeresinin reddolunacağı haller" başlıklı 7. maddesinde,
"A) Sırf iş tutmak için gelecek sanat ve meslek erbabı olup da tutacağı iş, kanunlar gereğince Türk vatandaşlarına hasredilmiş bulunan,
B) Türk kanun veya örf ve adetleriyle yahut siyasi icabatla telif edilemiyecek durumda olan veya faaliyette bulunan,
C) Türkiye'de kalmak istediği müddet zarfında yaşamak için maddi imkanları meşru bir şekilde temin edemiyeceği sabit olan,
D) Türkiye'ye girmesi memnu olup da her nasılsa girmiş bulunan,
E) Türkiye'de oturduğu müddetçe huzur ve asayişi ihlal eden,
Yabancılara ikamet tezkeresi verilmez." hükmü; "İkamet müsaadesinin süresi" başlıklı 8. maddesinde, "Yabancılara verilecek ikamet müsaadesinin süresi, mevzuatın ve yabancı Devletlerle aktedilmiş bulunan anlaşmaların hükümleri dairesinde ve mümkün mertebe, müracaat sahibinin talebi nazarı itibara alınmak suretiyle tesbit olunur." hükmü; "İkamet tezkerelerinin süresi" başlıklı 9. maddesinde, "İkamet tezkerelerinin süresi beş seneliktir. Karşılıklılık ilkesi uyarınca bu süre Dışişleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığı tarafından, daha uzun veya daha kısa olarak tespit edilebilir.
Süresi biten ikamet tezkeresi üzerinde en fazla dört defa uzatma işlemi yapılabilir." hükmü; "İkamet tezkerelerinin yenilenmesi veya sürelerinin uzatılması" başlıklı 10. maddesinde, "Türkiye'de ikamet tezkerelerini yenilemek veya süresini uzatmak isteyen yabancılar bu tezkerelerde yazılı sürenin sona ermesinden itibaren onbeş gün içinde 3 üncü maddede yazılı makamlara bizzat veya bilvasıta müracaat ederek 9 uncu madde hükümleri çerçevesinde yenisini almaya veya süresini uzattırmaya yükümlüdürler.
Tezkerelerde yazılı sürenin sona ermesinden önce de müracaat yapılabilir.
Medeni hallerinde ve Türkiye'de ikamet sebeplerinde değişiklik olmayan yabancılar yenileme veya süre uzatma muamelesi için 3 üncü maddede yazılı beyannameyi vermezler." hükmüne; "Muzır şahıslar" başlıklı 19. Maddesinde, "İçişleri Bakanlığınca memlekette kalması umumi güvenliğe, siyasi ve idari icaplara aykırı sayılan yabancılar verilecek müddet zarfında Türkiye'den çıkmağa davet olunur. Bu müddetin sonunda Türkiye'yi terk etmiyenler sınır dışı edilebilirler." hükmüne yer verilmiştir.
Dava konusu işlem tarihinde yürürlükte bulunan 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunu'nun "İzinlerin verilmesi veya uzatılması" başlıklı 12. maddesinin işlem tarihindeki halinde, "Türkiye dışında ikamet eden yabancılar, çalışma izni başvurularını bulundukları ülkelerdeki Türkiye Cumhuriyeti temsilciliklerine yapar. Temsilcilikler bu başvuruları doğrudan Bakanlığa iletir. Bakanlık ilgili mercilerin görüşlerini alarak 5 inci maddeye göre başvuruları değerlendirir; durumu uygun görülen yabancılara çalışma izni verir. Bu izin, çalışma vizesi ve ikamet izninin alınması halinde geçerlilik kazanır. Çalışma izin belgesini alan yabancıların, bu belgeyi aldıkları tarihten itibaren en geç doksan gün içinde ülkeye giriş vizesi talebinde bulunmaları, ülkeye giriş yaptıkları tarihten itibaren en geç otuz gün içinde İçişleri Bakanlığına ikamet tezkeresi almak için başvurmaları zorunludur." hükmü yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer verilen Kanun hükümlerinde yer alan, siyasi ve idari icaplara aykırı hareket, örf ve adetle yahut siyasi icabatla telif edilemeyecek durum gibi tanımlamalarla idareye, yurda girişine veya yurtta kalmasına izin verilecek yabancılarla ilgili olarak karar almak konusunda takdir yetkisi tanındığı açıktır. Bu haliyle, idareye tanınan takdir yetkisi, yabancılar hukuku açısından dikkate alındığında, devletin hükümranlık haklarının doğal sonucu olup; bu yetki ile kamu düzeninin korunması amaçlanmaktadır.
Dosya kapsamındaki bilgi ve belgeler incelendiğinde, davacı hakkında Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından Ankara Emniyet Müdürlüğü'ne gönderilen "çok gizli" ibareli istihbarat notunda, davacının aldığı model helikopteri insansız hava aracı olarak kullanmayı planladığını belirttiği, aracı emniyet birimlerinden saklama gayretinde olduğu ve sansasyonel bir eylem hazırlığında olabileceğinin değerlendirildiği bildirilmiştir. İhbar sonrası açılan soruşturmada bu konuyla ilgili olarak ifadesi alınan davacı, İzmir'de ismini hatırlamadığı bir dükkanda model uçak gördüğünü, 21.000,00 ABD doları fiyatının olduğunu, İzmir'de gördüğü şahsın uçağı getirdiğini, deneme esnasında uçağın yere düştüğünü ve parçalandığını, işyerinde bulunan model helikopter parçalarını İzmir'den 25.000,00 ABD Doları karşılığında aldığını hiç monte etmediğini, oğlunun kendisinden habersiz olarak parçaları bir araya getirerek fotoğrafını çekip "youtube" adlı video paylaşım sitesine koyduğunu, aldığı helikopteri geliştirerek yakıt maliyetini düşürmeyi ve bu araç üzerinde bir takım değişiklikler yaparak ticaretini yapmayı düşündüğünü, ailesinin Suriye'de zengin olduğunu, kardeşlerinin tarım ile uğraştıklarını kendisine yıllık yaklaşık 400.000,00 ABD Doları pay düştüğünü, yurt dışındaki ülkelere ticari amaçlı gittiğini belirtmiştir.
Uyuşmazlıkta, davacı hakkındaki istihbari bilgiden hareketle açılan ceza soruşturması sonucu delil yetersizliği sebebiyle kovuşturmaya yer olmadığına karar verildiği görülmekle birlikte; soruşturmaya konu suçun niteliği, bu suça ilişkin dava dosyası içinde bulunan tespitler ve ifade tutanağında yer alan davacının beyanı dikkate alındığında; davacı hakkında herhangi bir mahkumiyet kararı verilmemiş olmasının, kamu güvenliğini ve esenliğini korumakla görevli ve yetkili olan idarenin yabancıların yurda girişine izin verme veya yurtta kalmasına izin verilecek yabancılarla ilgili olarak karar alma konusundaki takdir yetkisini ortadan kaldırmayacağı, bu yetki kapsamında davalı idarece söz konusu tespitlere dayanılarak tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varıldığından, işlemin iptali yolunda verilen temyize konu kararda hukuki isabet görülmemiştir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarenin temyiz isteminin KABULÜNE,
2. Dava konusu işlemin iptaline ilişkin temyize konu ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 (on beş) gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 25/05/2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.