Danıştay 6. Daire 2021/6567 Esas 2022/6190 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/6567
Karar No : 2022/6190

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : ...Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVALILAR) : 1- ...
…
25- …
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesince verilen ...tarihli, E:..., K:...sayılı kararın, usul ve hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: İzmir İli, Narlıdere İlçesi, ...Mahallesi, ...ada, ...ve ...parsel sayılı davacıların maliki olduğu taşınmazları da kapsayan alanda yapılan ve söz konusu parselleri "doğal ve ağaçlık karakteri korunacak alan" olarak işlevlendiren 1/25.000 ölçekli İzmir Çevre Düzeni Planı ile, anılan parseller açısından plana yapılan itirazın reddine ilişkin İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinin ...tarihli, ...sayılı kararının iptali istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesince verilen ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararda; Danıştay Altıncı Dairesinin 26.09.2017 tarih ve E:2014/3257, K.2017/6836 sayılı bozma kararına uyularak yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen rapor ile dosyadaki bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirilmesi sonucu İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi'nin ...tarihli, ...sayılı kararıyla onaylanan dava konusu 1/25000 ölçekli İzmir Çevre Düzeni Planında davaya parseller için öngörülmüş olan "doğal ve ağaçlık karakteri korunacak alanlar" arazi kullanım kararının, dava konusu parsellerin yerleşim alanı olarak gösterilen alanın hemen sınırında yer aldığı, orman alanı statüsünde bulunmadıkları, bu alanın yeşil kuşağın düzenlenmesine yönelik amaç olarak belirlenen yağ lekesi biçiminde büyümeyi engellemek açısından yeşil kuşağa dahil edilmesini gerektirecek konum ve niteliklere sahip olmadığı, güneyinde yer alan ağaçlık alanlar ile devamındaki orman alanlarının hem sahip olduğu eğim özellikleri, hem bitki örtüsü varlığı, hem de orman statüleri nedeniyle doğal bir büyüme eşiği oluşturduğu ve kentsel gelişimi sınırlandırdığı, bulunduğu alanın doğu ve batısındaki gelişmeler de dikkate alındığında, yeşil kuşağa doğru bir girinti oluşturmadığı, söz konusu kararın geleceğe yönelik bir geliştirme kararı değil, mevcut özellikleri koruma ve sürdürmeye yönelik bir plan kararı olduğu da dikkate alındığında, alanın mevcut özellikleri ile planlama ilke ve esaslarına uygun olmadığı anlaşıldığından, dava konusu işlemlerde hukuka ve imar mevzuatına uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, ...ve ...dışındaki davacılar yönünden dava konusu işlem hukuka aykırı bulunarak işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Dava konusu 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planının dava konusu alanı içeren kısmının hukuka, şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına uygun olduğu belirtilerek usul ve yasaya aykırı olduğu anılan kısım yönünden kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ ...DÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin kabulü ile mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.


TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY :
Dava, İzmir İli, Narlıdere İlçesi, ...Mahallesi, ...ada, ...ve ...parsel sayılı davacıların maliki olduğu taşınmazları da kapsayan alanda yapılan ve söz konusu parselleri "doğal ve ağaçlık karakteri korunacak alan" olarak işlevlendiren 1/25.000 ölçekli İzmir Çevre Düzeni Planı ile, anılan parseller açısından plana yapılan itirazın reddine ilişkin İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinin ...tarihli, ...sayılı kararının iptali istemiyle açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Dava konusu işlem tarihinde yürürlükte bulunan Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmeliğin 3. maddesinde, "Çevre Düzeni Planı: "Konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi sektörler ile kentsel-kırsal yapı ve gelişme ile doğal ve kültürel değerler arasında koruma-kullanma dengesini sağlayan ve arazi kullanım kararlarını belirleyen yönetsel, mekansal ve işlevsel bütünlük gösteren sınırlar içinde, varsa bölge planı kararlarına uygun olarak yapılan, idareler arası koordinasyon esaslarını belirleyen, 1/25.000, 1:50.000, 1:100.000, veya 1:200.000 ölçekte hazırlanan, plan notları ve raporuyla bir bütün olan plandır", "İmar Planı: Belde halkının sosyal ve kültürel gereksinimlerini karşılamayı, sağlıklı ve güvenli bir çevre oluşturmayı, yaşam kalitesini artırmayı hedefleyen ve bu amaçla beldenin ekonomik, demografik, sosyal, kültürel, tarihsel, fiziksel özelliklerine ilişkin araştırmalara ve verilere dayalı olarak hazırlanan, kentsel yerleşme ve gelişme eğilimlerini alternatif çözümler oluşturmak suretiyle belirleyen, arazi kullanımı, koruma, kısıtlama kararları, örgütlenme ve uygulama ilkelerini içeren pafta, rapor ve notlardan oluşan belgedir. İmar planı, nazım imar planı ve uygulama imar planı olmak üzere iki aşamadan oluşur." şeklinde tanımlanmıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Günümüzde plansız ve aşırı kentleşme olgusu sağlıklı kentleşmenin önündeki en ciddi engel olduğundan kentsel gelişmenin yönlendirilmesinde imar planlaması ile yön, şekil ve büyüklükle ilgili belirlemeler yapılması zorunludur. Kentsel planlama sürecinde zorlayıcı, kısıtlayıcı ve yönlendirici kararların tümü birden rol oynar. Çağdaş bir kentin oluşturulması ve yaşatılması için aşırı yapılaşmanın etkisinden korunmuş kent estetiği ve kentleşme kalitesini yükseltici alanların oluşturulması zorunludur.
İmar planlarının, planlanan yörenin bugünkü durumunun, olanaklarının ve ilerideki gelişmesinin gerçeğe en yakın şekilde saptanabilmesi için coğrafi veriler, beldenin kullanılışı, donatımı ve mali bilgiler gibi konularda yapılacak araştırma ve anket çalışmaları sonucu elde edilecek bilgiler ışığında, çeşitli kentsel işlevler arasında var olan ya da sağlanabilecek olanaklar ölçüsünde en iyi çözüm yollarını bulmak, belde halkına iyi yaşama düzeni ve koşulları sağlamak amacıyla kentin kendine özgü yaşayış biçimi ve karakteri, nüfus, alan ve yapı ilişkileri, yörenin gerek çevresiyle ve gerekse çeşitli alanları arasında olan bağlantıları, halkın sosyal ve kültürel gereksinimleri, güvenlik ve sağlığı ile ilgili konular gözönüne alınarak hazırlanması gerekmektedir.
İmar planları, durağan, değişmeyen, statik belgeler değillerdir. İmar planlarının hazırlanmasında planlama alanına dair öngörülen nüfus, toplumsal, iktisadi ve kültürel değişimin, öngörülenden daha hızlı bir biçimde değişmesi mevcut imar planlarının bu değişime koşut olarak yeniden değerlendirilmesi ve değişimin büyüklüğü nispetinde üst ölçekli planlara da bu değişimin yansıtılması gerekmektedir. Bu değişimin imar planlarına yansıtılması bakımından mevzuatta "revizyon imar planı", "ilave imar planı", "imar planı değişikliği" gibi araçlar geliştirilmiştir. Başka bir ifadeyle, bu düzenlemeler, imar planlarının ihtiyaçları karşılayamadığı ve uygulamasının sorun teşkil ettiği durumlarda başvurulacak yollar olarak gösterilmiştir. Sonuç olarak, üst ölçekli planlarda belirlenen planlama ana ilkeleri, stratejileri ve kararlarına aykırı olmamak, onlarla uyum içinde kalmak koşulu ile, alt ölçekli planlarda değişen koşul ve gereksinimlere yanıt verecek değişikliklere gidilebileceği, planlama sürecinin dinamik yapısının kaçınılmaz bir sonucudur.
Öte yandan, kentleşmenin hızlı bir biçimde gerçekleştiği ve kentsel alandaki yapılaşma baskılarının ciddi oranda arttığı ülkemizde imar planlarının öngörüsünün üzerinde yeni koşulların oluşması halinde belli öngörülere göre hazırlanmış yürürlükteki imar planlarının, üst ölçekten en alt ölçeğe kadar yenilenmesi gerekmektedir.
Yukarıda belirtilen ölçütlere göre hazırlanan imar planları zamanla planlanan alandaki koşulların zorunlu kıldığı biçimde ve yasalarda öngörülen yöntemlere uygun olarak değiştirilebilir. Yapılan plan değişikliklerinin amaç yönünden yargısal denetimi bu değişikliği zorunlu kılan nedenlerin irdelenmesi yoluyla yapılır. Bu irdelemeden sonra, sadece plan kapsamına alınan belirli bir yerin plan içindeki durumu incelenerek sonuca varılamayacağı, planlanan alanın özel niteliklerinin yanı sıra planın bütünlüğü içinde planlanan yörenin koşulları, taşınmazın bulunduğu bölgenin genel özellikleri, çevre, ulaşım, trafik gibi ilişkilerinin kapsamlı bir biçimde ele alınarak kamu yararına uyarlık bulunup bulunmadığının araştırılması gerekeceği açıktır.
İmar planlarında değişiklik yapılırken kentsel planlamanın en temel unsurlarından birisi, imar planlarının kademeli birlikteliği ilkesine göre alt ölçekli planların üst ölçekli planlarda belirlenen planlama ana ilkelerine ve kararlarına uyumunun gözetilmesidir.
3194 sayılı İmar Kanununda da belirtildiği gibi nazım imar planı gibi üst ölçekli imar planları, alt ölçekli imar planlarına göre daha genel, soyut ve kapsamlı olduğu, temel ilkelerin, stratejilerin ve bunların belirlediği ana planlama kararlarının tespit edildiği belgelerdir. Bu sebeple, üst ölçekli imar planlarında belirlenen parsel fonksiyonlarının konum ve büyüklüklerinin alt ölçeğe aynen aktarılması yerine ölçeğinin gerektirdiği ayrıntıların yer alması tabiidir.
Başka bir ifadeyle, planlama alanına yönelik olarak, alt ölçekli planların, üst ölçekli planlarda belirlenen kullanımlardan daha fazla detay içerebileceği planlamanın temel unsurlarından birisi olsa da bu farklılaşmanın ne ölçüde olması gerektiği önem arz etmektedir. Bu çerçevede, üst ölçekli planda belirlenen temel kullanım belirlemesinin alt ölçekli plana aktarılması ve alt ölçekte yer alan kullanımın bu temel kullanım ile çelişmemesine dikkat edilmesi gerekmektedir. Üst ölçekli planda belirlenen temel kullanım ile çelişmeyen ancak alt ölçekli planda bu kullanımın gerektirdiği belli diğer kullanımlar da yer alabilecektir.
Dava dosyasının Dairemizin E:2016/1577, E:2019/19334 ve E:2020/3491 sayılı dosyaları ile birlikte incelenmesinden; İzmir İli, Narlıdere İlçesi, ...Mahallesi, ...ada, ..., ...ve ...parsel sayılı taşınmazların sırası ile;
-Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan 14.08.2009 tarihli 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planında "orman alanı" olarak tanımlandığı,
-İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi'nin ...tarih ve ...sayılı kararıyla onaylanarak 10.10.2012-12.11.2012 tarihleri arasında askıya çıkarılarak ilan edilen çevre düzeni planda "doğal ve ağaçlık karakteri korunacak alan" olarak belirlendiği, bu plana yapılan itirazın reddi üzerine Dairemizin E:2021/6567 sayılı dosyasında iptali istemiyle dava açıldığı,
-...tarihli, ...sayılı İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi kararı ile 1/25.000 ölçekli İzmir Çevre Düzeni Planında değişiklik yapılarak taşınmazların "günübirlik turizm tesis alanı" olarak belirlendiği, parsel malikleri tarafından plan kararının iptali için bakılan davanın açıldığı,
1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planında "kentsel yerleşik alan" olarak belirlenmesi taşınmaz üzerine İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından Dairemizin E:2016/1577 sayılı dosyasında plan kararının iptali istemiyle dava açıldığı,
-10.10.2018 tarihli 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planında "orman ve günübirlik tesis alanı" olarak belirlenmesi üzerine yine parsel malikleri tarafından Dairemizin 2019/19334 sayılı dosyasında plan kararının iptalinin istenildiği anlaşılmıştır.
Dairemizin E:2016/1577 sayılı dosyanın 01.11.2021 tarih ve K:2021/11917 sayılı kararla; "Dava konusu alanın bulunduğu bölgede 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planında da kentsel yerleşik alan gösterilmiştir. Söz konusu alanın, konumu ve büyüklüğü, iki çevre düzeni planı arasındaki ölçek farkı dikkate alındığında dava konusu planı kusurlandırabilecek nitelikte bir farklılık olmadığı gibi yukarıda ifade edildiği üzere dava konusu planla gösterilen kentsel yerleşik alanların tamamının yerleşime açılması gerekmediği gibi bu alanların sınırlarının alt ölçekli planlama çalışmalarında ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri ile doğal, yapay ve yasal eşikler doğrultusunda kesinleştirileceği, öte yandan, yukarıda aktarıldığı üzere dava konusu planın plan notlarının 8.1.1.1. sayılı maddesinde, kentsel yerleşme alanlarının, kentsel yerleşik alanlar ve kentsel gelişme alanları olarak gösterilmiş alanların bütünü olduğu belirtilmiş; 8.1.1.3. sayılı maddesinde, kentsel yerleşme alanlarında, konut alanları ile eğitim tesisleri, sağlık tesisleri, açık ve kapalı spor alanları, yeşil alanlar, kamu kurum alanları, trafo vb. gibi sosyal ve teknik alt yapı alanları ile ticaret alanları, küçük sanayi sitesi alanları, turistik tesis alanları, konut dışı kentsel çalışma alanları v.b. alanların yer alabileceği düzenlenmiş olup davacının iddia ettiği kullanımların alt ölçekli planlarda getirilebileceği açıktır. Bununla birlikte uyuşmazlığa konu 10.10.2018 tarihli plan değişikliğinde ise buradaki kentsel yerleşik alan daraltılmış ve günübirlik alan notasyonu getirilmiştir." gerekçesi ile davacının talebi hakkında karar verilmesine yer olmadığına dair karar verilmiştir. Diğer bir ifade ile davalı Bakanlık tarafından 10.10.2018 tarihli plan değişikliği ile davacı İzmir Büyükşehir Belediyesinin dava konusu parsellere yönelik talebinin kabul edilmesi, "kentsel yerleşim alanı" kullanım kararının büyük oranda daraltılması ve "günübirlik tesis alanı" kullanım kararının getirilmesi, çevre düzeni planı amaç yöntem ve teknikleri ile şehircilik ilkelerine uygun bulunmuştur.
Yine parsel malikleri tarafından 10.10.2018 tarihli, 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planında "kentsel yerleşik alan" fonksiyonundan "günübirlik tesis alanına" dönüştürülmesi kararının iptali için Dairemizin E:2019/19334 sayılı dosyasında açılan davada, 25/05/2022 tarihli K:2022/6188 sayılı karar ile plan değişikliğinde hukuka aykırılık görülmediğinden davanın reddine karar verilmiştir.
Dava konusu alanın İzmir Büyükşehir Belediye Meclisinin ...tarihli, ...sayılı kararı ile onanan 1/25.000 ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Çevre Düzeni Planında yer altı sıcak su kaynağı koruma alanı (I. derece) içerisinde kalması ve İnciraltı Turizm Merkezi Balçova Kaplıcaları Kesiminin batısında kalan bölgenin çevresiyle birlikte değerlendirildiğinde turizm potansiyelinin bulunması dikkate alınarak, çevresinde oluşacak turizm kullanımlarını destekleyici nitelikte ve 1/25.000 ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Çevre Düzeni Planı Uygulama Hükümleri çerçevesinde bölgedeki yoğunluğu arttırmayacak şekilde "günübirlik turizm tesis alanları" kullanımına ayrıldığı, 10.10.2018 tarihinde ise Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planı değişikliği ile de "günübirlik tesis alanı" olarak belirlendiği, her iki planda da taşınmazlar için getirilen "günübirlik tesis alanı" kullanım kararının birbiri ile örtüştüğü ve Dairemiz tarafından da hukuka uygun bulunduğu dikkate alındığında, dava konusu işlem hakkında yeniden karar verilmesi gerektiğinden, temyize konu İdare Mahkemesi kararında isabet bulunmamıştır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalının temyiz isteminin kabulüne,
2. Dava konusu işlemin iptaline ilişkin temyize konu .... İdare Mahkemesince verilen ...tarihli, E:..., K:...sayılı kararın BOZULMASINA,
3. Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanunun (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 25/05/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.