Yargıtay 5. Hukuk Dairesi 2022/6505 Esas 2022/10126 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ :İş Mahkemesi

Taraflar arasındaki davada İzmir 12. İş ile Afyonkarahisar 2. İş Mahkemelerince ayrı ayrı yetkisizlik kararı verilmesi nedeni ile dosyada son karar Bölge Adliye Mahkemelerinin faaliyete geçmesinden sonra verilmiş ise de iki farklı bölge adliye mahkemesinin yargı çevresinde kalan mahkemelerce karşılıklı olarak yetkisizlik kararı verilmiş olması ve 5235 sayılı Kanun’un 36/3. maddesi gereğince bölge adliye mahkemeleri hukuk dairelerinin görevinin yargı çevresi içerisinde bulunan adli yargı ilk derece hukuk mahkemeleri arasındaki yetki ve görev uyuşmazlıklarını çözmek olduğundan yargı yerinin belirlenmesi için gönderilen dosya içindeki tüm belgeler incelendi, gereği düşünüldü:
- K A R A R -

Dava, kurum işleminin iptali, kuruma borçlu olunmadığının tespiti ve kesilen ölüm aylığının tekrar bağlanmasına karar verilmesi istemine ilişkindir.
Davacı vekili dava dilekçesi ile birlikte, davacının emekli maaşı üzerine Ankara 30. İcra Dairesi’nin 2016/18618 Esas sayılı dosyası ile 1/4’ü üzerinden haciz konulduğunu, sırada bu haciz varken başka bir borcun haciz sırasına giremeyeceğini, kurumun ek olarak %8 kesinti yaptığını belirterek haczin kaldırılması ve kesintilerin iadesi için kuruma başvurduklarını, talebin reddedildiğini, kurumun prim borcu için maaşlara haciz koyabileceği ancak prim borcu için 6183 sayılı Yasa'nın uygulanacağı, bu yasanın 71. maddesinde ise maaşın 1/3 ünden çok, 1/4 ünden az haciz uygulanamayacağının belirtildiği, kurumun ödeme emri göndermeden ve 1/4 kesinti varken ek olarak %8’lik kesinti yapmaya başlamasının yasaya aykırı olduğunu, haczin Ordu SGM tarafından 9/3/2018’de konulduğunu belirterek haczin kaldırılmaması işleminin iptali ile şimdilik haksız kesintisinin karşılığı 100 TL’nin, kesintiden itibaren yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsilini talep ve dava etmiştir.
İzmir 12. İş Mahkemesince, davanın yasal dayanağının 5510 sayılı Kanun’un geçici 7. maddesi gereğince 2926 sayılı Kanun olduğu, 2926 sayılı Kanun’un uygulanmasından doğan uyuşmazlıklarda anılan yasada hüküm bulunmaması nedeniyle yetkili mahkemenin 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na ilişkin genel hükümlere göre belirlenmesi gerektiği, buna göre davanın kural olarak HMK’nın 6. maddesi gereğince SGK Başkanlığı’nın bulunduğu Ankara'da veya 14. madde gereğince işlemlerin yapıldığı şubenin bulunduğu yer olan Afyonkarahisar'da açılması gerektiği gerekçesiyle yetkisizlik kararı verilmiştir.
Afyonkarahisar 2. İş Mahkemesince ise, kurum işleminin yapıldığı yerin İzmir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü ve davacının yerleşim yerinin İzmir İli olduğu, davanın kural olarak HMK 6. madde gereğince SGK Başkanlığı’nın bulunduğu Ankara'da veya 14. madde gereğince işlemlerin yapıldığı şubenin bulunduğu yer olan İzmir 'de açılması gerektiği gerekçesiyle yetkisizlik kararı verilmiştir.
5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 5. maddesinde, iş uyuşmazlıklarında yer itibari ile yetkili iş mahkemeleri belirlenmiştir. Buna göre, iş mahkemelerinde açılacak her dava, açıldığı tarihte dava olunanın Türk Medeni Kanunu gereğince ikametgahı sayılan yer mahkemesinde bakılabileceği gibi, işçinin işini yaptığı işyeri için yetkili mahkemede de bakılabilecektir.
İş mahkemelerinde yetki kuralı, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun yetki kurallarına uygun olup, buna ek olarak işin yapıldığı yer, yani işyeri mahkemeleri de yetkili kılınmıştır.
Buna göre, iş ve sosyal güvenlikle ilgili davaların dava tarihinde davalının ikametgahının bulunduğu veya işçinin işini yaptığı yerdeki iş mahkemesi veya iş davalarına bakmakla görevli asliye hukuk mahkemesinde açılması gerekmektedir.
Türk Medeni Kanunu’nun 19/1. maddesi uyarınca gerçek kişi yönünden yerleşim yeri, bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yerdir. HMK'nın 14/1.maddesi uyarınca bir şubenin işlemlerinden doğan davalarda, o şubenin bulunduğu yer mahkemesi de yetkilidir. Diğer yandan Türk Medeni Kanunu’nun 51. maddesi uyarınca tüzel kişinin yerleşim yeri, kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça işlerinin yönetildiği yerdir.
İş mahkemesinin yetkisi kamu düzeni ile ilgili olduğundan, davalı tarafça süresinde itiraz edilmese dahi hakim tarafından kendiliğinden bu husus gözönünde bulundurulmalıdır. Bir başka anlatımla hakim, davanın her aşamasında yetki itirazını dikkate alabileceği gibi, kendisi de resen yetkisizlik kararı verebilir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 16.04.2008 gün ve 2008/10-329 E. - 2008/334 K. sayılı ilamında da "Davaya konu uyuşmazlık tüzel kişilere karşı açılacak davalarda genel yetkili mahkeme, tüzel kişilerin yerleşim yerinin, yani merkezinin bulunduğu yer mahkemesi olmakla birlikte, şube işlemleri nedeniyle açılacak dava, taraf olarak bağlı bulunulan merkez davalı gösterilerek, şubenin bulunduğu yerde de açılabilir. “Kurum adına işlem yapmaya yetkili bulunmak” şubenin tanımından ortaya çıkan bir sonuç olup, şubenin bulunduğu yer mahkemesinin yetkili olmasında tek başına yeterli değildir. Şubenin bulunduğu yer yetkisi, o şubenin yapmış olduğu işlemlerden, davacıya ait işlemlerin yürütülmesinden doğan uyuşmazlıklarda geçerli bulunmaktadır." görüşü benimsenmiştir.
Açıklanan yasal düzenlemeler çerçevesinde; eldeki davada yetkili mahkeme Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının merkezinin bulunduğu Ankara veya davacının işlemlerini yürüten şubenin bulunduğu yer mahkemesidir. Davacının ölüm aylığının tekrar bağlanması istemine yönelik başvurusu üzerine davacının talebinin reddine ilişkin kararın Afyonkarahisar Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü'nce verildiği anlaşılmakla uyuşmazlığın Afyonkarahisar 2. İş Mahkemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir.
Yukarıda açıklanan nedenlerle; 6100 sayılı HMK'nın 21 ve 22. maddeleri ile 5235 sayılı Kanunu’nun 36/3. maddesi gereğince; Afyonkarahisar 2. İş Mahkemesi’nin YARGI YERİ OLARAK BELİRLENMESİNE, 06/06/2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.