Danıştay 8. Daire 2017/455 Esas 2022/3740 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2017/455
Karar No : 2022/3740

Temyiz İsteminde Bulunan (Davalı) : ...İl Özel İdaresi
Vekili : Av. ...

Karşı taraf (Davacı) : ...Su ve Gıda Ürünleri Sanayi ve Tic. A.Ş.
Vekili : Av. ...

İstemin Özeti : ...İdare Mahkemesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının hukuka aykırı olduğu öne sürülerek, 2577 sayılı Kanunun 49. maddesi uyarınca temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : İstemin reddi gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi : ...
Düşüncesi : İstemin kabulü ile Mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince işin gereği görüşüldü:
Dava, davacı şirket ile idare arasında 13/05/2004 tarihinde Kabalak Köyü İçmesuyu fazlasının 0.5 lt/sn kısmının on yıllık kira süresinin dolacak olması nedeniyle davacı şirket tarafından kira sözleşmesinin uzatılması istemiyle yapılan başvurunun köyün içme suyu ihtiyacı bulunduğundan bahisle reddine ilişkin Düzce İl Genel Meclisi'nin ...tarih ve ...sayılı kararının iptali istemiyle açılmıştır.
İdare Mahkemesince uyuşmazlığın çözümü için yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen rapordaki tespitler esas alınarak Q=0.5 lt/sn lik kısmının on yıl süreli kira süresinin uzatılması durumunda Kabalak Köyü'nün su ihtiyacı açısından bir sıkıntı yaratmayacağı kanaatine varılarak, Kabalak Köyü'nün içmesuyu ihtiyacına binaen tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
04.03.2005 tarih ve 25745 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu'nun 6. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde; İl Özel İdaresi, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla; belediye sınırları dışındaki, imar, yol, su, kanalizasyon, katı atık, çevre, acil yardım ve kurtarma, ...; orman köylerinin desteklenmesi, ağaçlandırma, park ve bahçe tesisine ilişkin hizmetleri belediye sınırları dışında yapmakla görevli ve yetkili olduğu, Kanunun 6. maddesinin 2. fıkrasında, Bakanlıklar ve diğer merkezi idare kuruluşlarının; ... içme suyu, sulama suyu, ... gibi hizmetlere ilişkin yatırımları ile bakanlıklar ve diğer merkezi idare kuruluşlarının görev alanına giren diğer yatırımlarının, kendi bütçelerinde bu hizmetler için ayrılan ödenekleri il özel idarelerine aktarmak suretiyle gerçekleştirebilecekleri, ... işin, il özel idaresinin tabi olduğu usul ve esaslara göre sonuçlandırılacağı, anılan Kanunun 10. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendinde; taşınmaz mal alımına, satımına, trampa edilmesine, tahsisine, tahsis şeklinin değiştirilmesine veya tahsisli bir taşınmazın akar haline getirilmesine izin; üç yıldan fazla kiralanmasına ve süresi yirmibeş yılı geçmemek kaydıyla bunlar üzerinde sınırlı aynî hak tesisine karar vermek, İl Genel Meclisininin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
Dosyanın incelenmesinden, Düzce ili Akçakoca ilçesi Orman İşletme Müdürlüğü bölgesi içinde Karadere Ihlamurluk sırtında bulunan ve Kabalak Köyü İçmesuyu fazlası olan Y= 343680, X= 4538780 koordinatlarındaki 0.5 lt/sn debilik kaynak suyunu 13.05.2004 tarihinde açık teklif usulü ile yapılan ihale neticesinde ihaleye tek katılan şirket olarak ihaleyi kazanan davacı tarafından 13.05.2004 tarihinden itibaren 10 yıl süre ile dava konusu kaynağın kiralandığı, 10 yıllık sürenin bitmesine az bir süre kala davacının 14.02.2014 tarihli dilekçesi ile kira süresinin 10 yıl süreyle uzatılması talebinde bulunduğu, bu talebin dava konusu Düzce İl Genel Meclisi'nin ...tarih ve ...sayılı kararı ile Kabalak Köyü'nün içme suyu ihtiyacından dolayı uygun görülmeyerek reddi üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Davalı idarece davacının kira sözleşmesinin uzatılması talebi üzerine konunun incelenmesi için Plan ve Bütçe Komisyonuna havale edildiği, anılan komisyonca yapılan araştırmada, kurum arşivinde ...Köyü'ne ait iki adet tahsis bulunduğu, ilk tahsisin Kireçhanı Mevkii'ndeki (2.250 lt/sn), ikinci tahsisin Gülle Mevkii'nde (0,35 lt/sn) bulunduğu, ancak idarenin teknik elemanlarınca 02/05/2014 tarihinde dava konusu kaynakta yapılan ölçümlerde su debilerinin en yüksek olduğu dönem itibariyle Kireçhanı Mevkii'nde 0,8 lt/sn, Gülle Mevkii'nde 0,3 lt/sn miktarlarının bulunduğu, ölçülen bu debilerin asgari mevsim şartları dikkate alındığında daha da düşeceği belirtilerek, köyün mevcut kullandığı tahsisli suyun debisi asgari olmayan dönemdeki ölçümlere göre 1,1 lt/sn olduğu, köyün güncel su ihtiyacının ise 1,581 lt/sn olduğu, 30 yıl sonraki ihtiyacının 2,004 lt/sn olacağı, Kabalak Köyü İçmesuyu isale hattında muhtelif zamanlarda il özel idaresi personelince yapılan incelemelerde yağışlı havalarda içme suyuna yüzey suları karıştığından bulanıklık oluştuğu, köy halkının içme suyu ihtiyacını köy meydanındaki çeşmeden sağladığı, mevcut durumda fabrikadan artan içme suyunun köy meydanındaki çeşmeye aktığı, yaz aylarında zaman zaman köy çeşmesine gelen bu suyun tamamen kesildiği tespitleri üzerine İl Genel Meclisinin dava konusu edilen kararıyla köy tahsisi bulunan içme sularının köyün ihtiyacını karşılamaması, köy halkının içme suyu ihtiyacını fabrikadan artan su ile sağlaması, bu suyun yaz aylarında tamamen kesilmesi, köy içme suyunun yağışlı havalarda bulanık akması nedenleriyle kira sözleşmesi süresinin uzatılması uygun görülmemiştir.

Olayda davacı şirketin kiralama talebinden sonra 11.04.2014 tarihinde Kabalak Köyü muhtarının davalı idareye hitaben yazdığı dilekçede, dava konusu 0,5lt/sn lik suya köyün ihtiyacı olduğu, köye ait bazı mahallerde su bulunmadığı, köy içindeki şebeke suyunun da dere suyu olması nedeniyle bu suyun içilemediği, köy meydanındaki Ihlamurluktan gelen sudan kış günlerinde yararlanılsa da yaz günlerinde su kesildiğinden köyün içme suyu sıkıntısı yaşadığı, bu nedenle dava konusu Ihlamurluktan gelen içme suyunun 0,5 lt/sn lik kısmının ihaleye çıkarılmamasını istedikleri görülmüştür.
Davacı şirket tarafından su kiralama sözleşmesinin ardından su üretim ve dolum tesislerine ilişkin bir fabrika kurulmuş ve Kabalak Köyü sınırından çıkan doğal mineralli suyun 0,5 lt/sn lik kısmının üretim ve dolumu faaliyeti yapılmaya başlanmış, aynı zamanda su üretim miktarını artırabilmek için de davalı idareden Düzce Merkez Boğaziçi Köyü'nde 06.03.2012 tarihinden itibaren 3 yıl süre ile arama ruhsatı alınmıştır.
Mahkemece köyün ve mahallenin nüfusu, su ihtiyacı, su kullanım amaç ve gerekliliği, başka alternatif su kaynağı bulunup bulunmadığı, Kabalak Köyü açısından mağduriyet yaratıp yaratmadığı hususları incelenerek adil ve dengeli bir su tahsisi yapılıp yapılmadığının tespiti için keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmıştır. Bilirkişilerce hazırlanan raporda, dava konusu Ihlamurluk mevkiindeki kaynak suyunun debisinin 0,18 lt/sn olduğunun tespit edildiği, ilgili kaynağın su dolum tesisinde yapılan ölçümdeki debisinin ise 2,50 lt/sn olduğu, aradaki farkın tarafların beyanlarından anlaşıldığı üzere, kaptajda alınan suyun dolum tesislerine getirilene kadar mevcut suya başka kaynak sularının ilave edilmesi nedeniyle 0,18 lt/sn lik debinin 2,50 lt/sn'ye yükseldiği, köye tahsisli içme suyunun yetersiz olması ve köylünün su ihtiyacını Kabalak su dolum tesisinden artan su fazlasından karşılaması nedeniyle dava konusu su kaynağının hesaplamalarda kullanacak miktarının 2,50 lt/sn olarak değerlendirilmesi kanaatine varılarak, keşif tarihi itibari ile ölçülen dava konusu kaynağın debisi aynı bölgede bulunan Devlet Su İşleri'ne ait ...nolu akım gözlem istasyonu verileri ile karşılaştırıldığında bu kaynağın yıllık ortalama debisinin 2,80 lt/sn olarak hesaplandığı, il özel idaresinin teknik elemanlarınca hazırlanan 02.05.2014 tarihli raporda yer alan Kabalak Köyü'ne tahsisli güncel su debilerinin toplamı olan 1,1 lt/sn lik debinin, bu debinin yıllık ortalamasının 1,27 lt/sn olarak hesaplandığı, Kabalak Köyü'ne doğrudan ve dolaylı yoldan gelen toplam debinin 2,80 + 1,27= 4,07 lt/sn olduğu ve dava konusu kaynağın 0,5 lt/sn lik kısmının kiralanması durumunda 4,07- 0,5= 3,57 lt/sn lik su köye kaldığı, davacı şirketin 2012/1 (ER ...) numaralı sahada yaptırdığı yeraltı suyu araştırmasında, 25-100 metre derinliklerinde 1,00 lt/sn ile 4,00 lt/sn su alınabilecek potansiyelin bulunduğu ve bunun ekonomik olarak işletilebilecek limitler dahilinde olduğu, buradaki problemin su miktarında değil depolama ve iletim sistemleri eksikliğinden olduğu, söz konusu kaynaktan yıllık ortalama 2,80 lt/sn debili su fabrika binasına kadar geldiği, uygun bir yere yeterli hacimde bir depo yapılarak köye temiz su verilebileceği, fabrika girişine konacak bir vana ve sayaç sistemi ile köye tahsis edilecek ve fabrikaya kiralanacak su miktarının ayrılarak kontrol altına alınabileceği, davacı şirketin 2012/1 (ER ...) numaralı sahada yaptırdığı yeraltı suyu araştırmasında, 25-100 m derinliklerinde 1,00 lt/sn ile 4,00 lt/sn su alınabilecek potansiyelin bulunduğu ve bunun ekonomik olarak işletilebilecek limitler dahilinde olduğu, durumları göz önünde bulundurulduğunda, sonuç olarak; Kabalak Köyüne gelen su miktarı günümüzde ve 10 yıllık sonrası için yeterli olduğu, dava konusu su kaynağının Q=0.5 t /sn lik kısmının 10 yıl süreli kira uzatılmasında köy için bir mağduriyet söz konusu olmayacağı" yönünde tespitlere yer verilmiştir.
Bilirkişilerce kaynağın kaptajında 0,18 lt/sn lik su debisi ölçülmesine rağmen davacı şirketin dolum tesisinde ölçülen 2,50 lt/sn lik debi esas alınarak köyün yeterli içme suyu olduğu sonucuna varılmış, ancak dosya kapsamında araştırılması gereken husus, köylünün gerçekte yararlandığı miktar olan fabrika tarafından kiralanan su alındıktan sonra köyün çeşmesine kalan kısmının tespitidir. Davacı şirketin dolum tesisine gelen 2,50 lt/sn lik suyun tamamının içilebilir nitelikte olup olmadığı, bu suya yağmur sularının veya daha başka suların karışıp karışmadığının bilinemeyeceğinden davacı şirketin dolum tesisinden çıkıp köyün çeşmesine akan kısmın tespiti ile köye tahsisli diğer suların debileri esas alınarak bir tespit yapılması gerekmektedir.
Ayrıca yukarıda bahsedilen hususlara ek olarak, bilirkişilerce davacı şirketin aynı bölgede aldığı doğal mineralli işletme ruhsatı kapsamında bir yerbilim firmasına yaptırdığı yeraltı suyu araştırmasının sonuçlarının bilirkişi raporunda esas alınması hukuken doğru bir yaklaşım değildir. Kaldı ki bahsi geçen ruhsatın sonraki aşamaları tamamlayıp köylünün yararlanacağı içme suyunu olumlu yönde etkileyeceğine yönelik somut bir veri bulunmamaktadır. Davanın taraflarından birinin özel olarak yaptırdığı bir incelemenin karar esas alınan bilirkişi raporuna esas olması hukuka uygun olmayıp raporu kusurlandırıcı nitelikte bulunmuştur.
Mahkemece ek rapor aldırılarak dava konusu su kaynağının kaptajında yapılan su debisinin tespiti ile davacı şirketin kiraladığı suyun kalan kısmının (köy çeşmesine akan içilebilir nitelikte olan kısmının) tespitinin yaptırılması, buna göre mevcut suların köy nüfusundaki artış ve ihtiyaca binaen yeterli olup olmayacağının tespit edilmesi ve bu tespitlerin ilgili mevsim şartları bakımından da değerlendirilerek bir sonuca varılması gerekmektedir. Köyün özellikle yaz aylarında su ihtiyacı bulunduğu, yağışlı havalarda ise yüzey sularının karışması nedeniyle bulanık aktığı dosyadaki bilgi belgelerden anlaşılmaktadır.
Öte yandan tüm bu açıklamalarla birlikte davalı idarece davacıya kaynağın, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu uyarınca açık artırma yöntemi ile ihale edilmek suretiyle kiralandığı, anılan kira sözleşmesinin özel şartlar başlığı altındaki 1. maddesinde, "Kaynak sularına kamu kurum kuruluşlarınca veya çevre yerleşim birimlerince ihtiyaç duyulması halinde kiracının İl Özel İdare Müdürlüğünden hiçbir hak ve tazminat talebinde bulunmadan yapılacak tebligatı müteakiben 15 gün içinde derhal tahliye edilecektir. ", 10. maddesinde ise "Kaynak suyunu kiralayan şirket veya şahıslar kiracı olduğu süreler içinde idareye hiçbir borcu bulunmazsa kaynak suyun kira süresi bitmeden idareye başvurması halinde, idarece ilgili kurumların görüşü alındıktan sonra İl Daimi Encümenince sözleşme ve kira şartnamesine uyulması şartı ile süre uzatımı verilebilir." şartına yer verilmiş, bu düzenlemelerden ve kaynağın davacıya ilk olarak kiraya verilme yöntemi dikkate alınarak yapılan değerlendirmede, Mahkemece ek rapor alınarak tespit edilecek su miktarından, köylünün ihtiyacından fazla miktarda su olduğu tespit edilse dahi davalı idarece kaynağın yeniden kiralanmak istenmesi halinde 2886 sayılı Kanun kapsamında yapılacak olan ihaleye girmesi ve kazanması halinde kaynağın davacıya kiralanabileceği, kaynağın kiralanmasında asıl olanın ihale yöntemi olup kira süresinin uzatılması yönteminin istisna olduğu ve idarenin takdiri kapsamında kaldığı sonucuna varılmıştır.
Bu durumda köyün yeterli içme suyu olduğundan bahisle davacının kaynak suyu kira sözleşmesinin uzatılmasına ilişkin isteminin reddine yönelik işlemin iptaline karar veren Mahkeme kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle; .... İdare Mahkemesinin temyize konu kararının bozulmasına, dosyanın yeniden bir karar verilmek üzere anılan Mahkemeye gönderilmesine, bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (onbeş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 02/06/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.