Yargıtay 5. Hukuk Dairesi 2022/3897 Esas 2022/13053 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
İLK DERECE
MAHKEMESİ : ... 11. Asliye Hukuk Mahkemesi

Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davalı ... yönünden davanın pasif husumet yokluğu nedeniyle reddine, davalı ... yönünden davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.

Kararın davacılar ve davalı ... vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince yeniden esas hakkında hüküm kurulmasına karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; temyiz şartı ve diğer usûl eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde; ... İli, ... İlçesi, ... Mahallesi 165 ada 6 parsel sayılı taşınmazına yol yapımı suretiyle fiilen el atıldığını belirterek kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsilini talep etmiştir.

II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın Karayolları Genel Müdürlüğünün sorumluluğunda bulunması sebebiyle müvekkil idare yönünden davanın husumet yokluğundan reddine karar verilmesini, el atma tarihinin tespit edilerek o tarihteki yürürlükteki mevzuata ve taşınmazın niteliklerine göre değerlendirme yapılması gerektiğini belirtmiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın 21.10.1970 tarihli kamu yararı kararına istinaden kamulaştırıldığını, 2012 yılında dava konusu taşınmazın da içinde bulunduğu yol ağının ... Büyükşehir Belediye Başkanlığına devredildiğini, sorumluluğun bu idarede olması sebebiyle müvekkil idare yönünden pasif husumet yokluğu nedeniyle davanın reddine karar verilmesi gerektiğini belirtmiştir.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davalı ... yönünden davanın pasif husumet yokluğu nedeniyle reddine, davalı ... yönünden davanın kısmen kabulüne ve el atma tazminatının tespiti ile davalı ... Başkanlığından tahsil edilerek davacıya ödenmesine karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar ve davalı ... vekilleri istinaf başvurusunda bulunulmuştur.

B. İstinaf Sebepleri
1. Davacılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; hükme esas alınan bilirkişi raporunda dava konusu taşınmazın tespit edilen değerinden düzenleme ortaklık payı kesintisi yapılmamasına rağmen mahkemece resen düzenleme ortaklık payı kesintisi yapılmasının hatalı olduğunu, diğer paydaşlarca açılan veya bitişik parsele ilişkin davalarda düzenleme ortaklık payının düşürülmediğini, bu davalardaki bedellerin güçlü delil niteliğinde olduğunu ve daha düşük bedele hükmedilmesinin hakkaniyete aykırı olduğunu ileri sürmüştür.
2. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın Karayolları Genel Müdürlüğünün sorumluluğunda bulunması sebebiyle müvekkili idare yönünden davanın husumet yokluğundan reddine karar verilmesini, dava konusu taşınmaz için belirlenen bedelin yüksek olduğunu, emsal seçimi ve değerlendirmesinin hatalı yapıldığını, 221 sayılı Kanun, 3194 sayılı İmar Kanunu'nun (3194 sayılı Kanun) 18 inci maddesi ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 35 inci maddesi kapsamında kamulaştırmasız el atma olmadığından bedel talep edilemeyeceğini, tapu kaydındaki takyidatın bedele yansıtılmadığını ileri sürmüştür.

C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu taşınmazın davalı ... Başkanlığının yetki ve sorumluluk alanında kaldığı ve husumetin doğru yönetildiği, taşınmaza 1970 yılında el atıldığından 221 sayılı Kanun'a tabi olmadığı gibi, 3194 sayılı Kanun'un 18 inci maddesi ve 2942 sayılı Kanun'un 35 inci maddesi kapsamında kamu hizmetleri için ayrılan yerlerden olmadığı ve tapu kaydında davacı payı üzerinde takyidat bulunmadığı belirtilerek, arsa niteliğindeki taşınmaza mahallinde yapılan keşif sonucu emsal karşılaştırması yapılarak değer biçen bilirkişi raporuna göre el atma bedelinin tahsiline karar verilmesi gerekirken, mahkemece resen yapılan düzenleme ortaklık payı kesintisi sonucu bulunan değer üzerinden davanın kısmen kabulüne karar verilmesinin doğru görülmediği gerekçesiyle, istinaf başvurusunun davalı ... yönünden esastan reddine, davacılar yönünden kabulü ile bilirkişi raporunda belirlenen bedel doğrultusunda hüküm düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilmiştir.

V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın Karayolları Genel Müdürlüğünün sorumluluğunda bulunması sebebiyle müvekkili idare yönünden davanın husumet yokluğundan reddine karar verilmesi gerektiğini, dava konusu taşınmaz için belirlenen bedelin yüksek olduğunu, emsal seçimi ve değerlendirmesinin hatalı yapıldığını, 221 sayılı Kanun, 3194 sayılı Kanun'un 18 inci maddesi ve 2942 sayılı Kanun'un 35 inci maddesi kapsamında kamulaştırmasız el atma olmadığından bedel talep edilemeyeceğini ileri sürmüştür.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı tapu malikleri ile davalı idareler arasında kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesi ve bedelinin tahsili istemine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
1. Anayasa'nın "Mülkiyet hakkı" kenar başlıklı 35 inci maddesi şöyledir:
"Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir.
Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir.
Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz."

2. 2942 sayılı Kanun'un "Kamulaştırılmaksızın kamu hizmetine ayrılan taşınmazların bedel tespiti" kenar başlıklı geçici 6 ncı maddesinin birinci, ikinci ve altıncı fıkralarının ilgili bölümü şöyledir:
"... Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 9/10/1956 tarihi ile 4/11/1983 tarihi arasında fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiili olarak el konulması sebebiyle, mülkiyet hakkından doğan talepler, bedel talep edilmesi hâlinde bedel tespiti ve diğer işlemler bu madde hükümlerine göre yapılır. Bu maddeye göre yapılacak işlemlerde öncelikle uzlaşma usulünün uygulanması dava şartıdır.
İdarenin daveti veya malikin müracaatı üzerine, fiilen el konulan taşınmazın veya üzerinde tesis edilen irtifak hakkının idarenin daveti veya malikin müracaat ettiği tarihteki tahmini değeri; bu Kanunun 8 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre teşkil edilen kıymet takdir komisyonu marifetiyle, taşınmazın el koyma tarihindeki nitelikleri esas alınmak ve bu Kanunun 11 inci ve 12 nci maddelerine göre hesaplanmak suretiyle tespit edilir. (...)
... Dava açılması hâlinde, fiilen el konulan taşınmazın veya üzerinde tesis edilen irtifak hakkının dava tarihindeki değeri, ikinci fıkranın birinci cümlesindeki esaslara göre mahkemece bu Kanunun 15 inci maddesine göre bilirkişi incelemesi yapılmak suretiyle tespit ve taşınmazın veya hakkın idare adına tesciline veya terkinine hükmedilir. Tespit edilen bedel, bu maddenin sekizinci fıkrasına göre idarece ödenir. Tescile veya terkine ilişkin hüküm kesin olup tarafların hükmedilen bedele ilişkin temyiz hakkı saklıdır. ..."

3. Değerlendirme
1. Arsa niteliğindeki ... İli, ... İlçesi, ... Mahallesi 165 ada 6 parsel sayılı taşınmaza emsal incelemesi yapılarak değer biçilmesi ve alınan rapor uyarınca bedelinin davalı ... Başkanlığından tahsiline karar verilmesi yerindedir.
2. Dava konusu taşınmaza 1970 yılında el atıldığından 221 sayılı Kanun'a tabi olmadığı gibi, 3194 sayılı Kanun'un 18 inci maddesi ve 2942 sayılı Kanun'un 35 inci maddesi gereği kamu hizmetleri için ayrılan yerlerden olmadığı gözetildiğinde, söz konusu kanun maddeleri kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.
3. Dava konusu taşınmazın tapu kaydında davacılar murisinin payı üzerinde takyidat bulunmadığı anlaşıldığından, takyidatın bedele yansıtılmaması da doğaldır.
4. Yukarıda yapılan açıklamalar bir bütün olarak değerlendirildiğinde; adil ve hakkaniyete uygun olarak tespit edilen bedelin davacı tarafa ödenmesine, dava konusu taşınmazın davacı adına olan tapu kaydının iptali ile yol olarak terkinine karar verilmesine ilişkin ilk derece mahkemesinden verilen karara karşı yapılan istinaf başvurusunun davalı ... yönünden 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) numaralı alt bendi uyarınca esastan reddine, davacılar yönünden kabulü ile bilirkişi raporunda belirlenen bedel doğrultusunda hükmün düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir.

VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukukî ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre; davalı ... vekilinin yerinde bulunmayan temyiz itirazlarının reddiyle usûl ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA, dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, davalı ...'ndan peşin alınan temyize başvurma harcının Hazineye irad kaydedilmesine, 29.09.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.