
Esas No: 2017/893
Karar No: 2019/5645
Karar Tarihi: 01.07.2019
Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2017/893 Esas 2019/5645 Karar Sayılı İlamı
"İçtihat Metni"
Bölge Adliye Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi
Dava, yol ve yemek yardımlarının prime esas kazanca dâhil olmadığının tespiti ile Kurumca haksız olarak tahsil edilen primlerin yasal faizi ile tahsili istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince ,davanın kısmen kabulüne dair verilen karara karşı davalı Kurum vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesince ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar verilerek davanın kısmen kabulüne kısmen reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesince verilen kararın,davalı Kurum vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi
I-İSTEM:
Davacı şirket vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkilinin 01/01/2005 - 31/12/2008 tarihleri arasında çalıştırdığı sigortalılara ödenen yol ve yemek yardımlarının davalı kurum tarafından sigorta primine esas kazanca dahil edilerek prim tahsil ettiğini, bu işlemin haksız olduğunu ileri sürerek, yersiz tahsil edilen fazla primlerden toplam 27.049,88 TL nin ödemelerin yapıldığı andan itibaren yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II-CEVAP:
Davalı Kurum vekili cevap dilekçesinde özetle; 506 sayılı Kanunun 77. maddesi kapsamında, doğrudan ayın olarak yapılan bir yardımın olmadığından bahisle, davaya konu ödemelerin girmediği ve prime esas kazanca dahil edilmesi gerektiğini ileri sürmektedir.
III-MAHKEME KARARI:
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
Mahkemece, davacı şirket ile ... 19. Bölge Müdürlüğü arasında yapılan sözleşmelerde işçilere yol ve yemek hizmeti ödeneceği hususunun yer aldığı, 506 sayılı Yasanın 77. maddesi kapsamında, ayni yardımların amaçlarının sosyal veya kişisel bir ihtiyacın karşılanması olduğu, yardımın ayni veya para olarak yapılmasının herhangi bir öneminin bulunmadığı, somut olayda davacı şirketten kesilen yol parası ödemelerinin 506 sayılı Yasanın 77. md. uyarınca prim hesabında dikkate alınmasının mümkün olmadığı, yol parasına istinaden ödenen sosyal güvenlik ve işsizlik sigortası primlerinin kurum açısından yanlış ve yersiz olarak tahsil edilen primler haline geldiği ve 506 sayılı Yasanın 84 ve 5510 sayılı Yasanın 89. mad. göre yersiz ve haksız olarak tahsil edilen primlerin kanuni faizleri ile birlikte iade edilmesi gerektiği, çalışan işçilere ödenen yemek yardımlarının 506 sayılı Yasanın 4906 sayılı Yasanın 36. maddesi ile değişik 77. maddesi ve aynı konularda yayınlanan tebliğ kapsamında, yemek parası adı altında yapılan ödemelerin işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyükler için her yıl belirlenen günlük asgari ücretin %6"sının yemek verilecek olan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunulacak miktarın aylık sigorta primine esas kazançlarının hesaplanmasında dikkate alınmaması gerektiği, bu na göre alınan bilirkişi raporunda yanlış ve yersiz olarak kesilen sosyal güvenlik sigorta primleri ile işsizlik primleri toplamının 25.290,00 TL olduğu gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
B-BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI
Bölge Adliye Mahkemesi tarafından "Davaya ekli klasörde 2006, 2007 ve 2008 yıllarında davacı şirket ile özel güvenlik hizmeti hususunda ..., ..., ... Üniversitesi, Sağlık Bakanlığı ilgili baştabipliği, ilgili sağlık müdürlüğüne ait 8 adet ihale şartnamesi ve ekinde ücret bordroları yer almakta olup, dava dilekçesine ekli listede 2007 ve 2008 yıllarında (2008 yılı 10., 11. ve 12.ayları da dahil olmak üzere Kuruma bu işyerlerinden ödenen yol ve yemek bedelleri, yararlanılan yemek istisnası miktarları ile %21,5 işveren prim miktarı karşılığı SGK ya yapılan prim ödemeleri sunulmuştur.
Hükme esas alınan bilirkişi raporunda (Başak Dalkıran Atalar) ise; 506 sayılı Yasanın 77. maddesi kapsamında ayni ihtiyacın karşılanması amacıyla verilen sağlık, okul, yol, yakacak, yemek ücreti vb.ödemelerin ayni yardım olarak değerlendirilip, ...a dahil edilmesine dair Yargıtay uygulaması olduğunu ancak Yargıtay kararları gereği, yemek, çocuk ve aile yardımlarından Kurum tarafından belirlenen muafiyet tutarlarının ...dışında tutulması gerektiğini, dolayısıyla ilgili tebliğ dikkate alınarak yemek parası ödemelerinin muafiyete tabi kısmı üzerinden + yol bedelinin %22 prim oranı karşılığının Kurumdan talep edilebilecek prim iadesi miktarını oluşturduğunu, bunun 25.218,90 TL olduğunu belirtmiş, faiz başlangıç tarihleri de ayrı ayrı yazılmıştır.
Mahkemenin yaklaşımı, 01.10.2008 tarihine kadar ödenen yol yardımları bakımından, esas itibariyle 506 sayılı Yasanın 01.01.2004 tarihi itibari ile yürürlüğe giren 4958 sayılı Kanun"un m. 36 hükmü ile değişik 77. maddesinde yer alan, "şu kadar ki, ölüm, doğum ve evlenme yardımları, yolluklar, kıdem,ihbar ve kasa tazminatları, aynî yardımlar ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca miktarları yıllar itibariyle belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları,sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançların aylık tutarının tespitinde nazara alınmaz. Bunların dışında her ne ad altında ödeme yapılırsa yapılsın tüm ödemeler prime tabi tutulur" hükmüne uygun ise de; 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanunun 80. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin “Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30"unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.” hükmü ile prime esas kazanca dahil edilmeyecek ödemeler belirtildikten sonra (c) bendinde “(b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. …” hükmüne yer verilerek, (b) bendinde belirtilen istisnalar dışında yapılan tüm ödemelerin prime esas kazanca dahil olduğuna dair düzenleme karşısında, 2008 yılı 10., 11. ve 12. aylarda ödenen yol yardımları yönünden isabetsizdir.
Yemek yardımları bakımından ise, 01.01.2004 tarihinde yürürlüğe giren 506 sayılı Yasanın 77. maddesindeki değişiklikle; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca açıklanan muafiyet miktarlarını aşan nakden ödenen yemek yardımlarının prime esas kazanç matrahına dahil edilmesi gerektiği düzenlenmiş olup, 29.01.2004 tarih ve 25361 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Sigorta Primlerinin Hesabına Esas Tututlacak Kazançların Aylık tutarının Tespitinde Nazara Alınmayacak Yemek Parası ile Çocuk ve Aile Zamlarının Günlük ve Aylık Tutarının tespitine İlişkin tebliğ"in 4. maddesine göre; sigortalılara yemek parası adı altında yapılan ödemelerin işyerinde veya müştemilatında yemek verilememesi şartıyla fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyükler için her yıl belirlenen günlük asgari ücretin %6"sının yemek verilecek olan gün sayısı ile çarpılması sonucu bulunacak miktar, prime esas kazanç matrahına dahil edilemez. Ancak bu miktarın üzerideki yemek yardımlarının, anılan matraha dahil edilmesi gereklidir.
Yukarıda belirtilen hususların yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediği sonucuna varılmış, dosya kapsamından (ihale makamı ile yapılan sözleşmeler, ücret bordroları, prim tahsilat makbuzları, bilirkişi raporu) yararlanılarak ve taleple bağlılık ilkesi gereğince, talep edilen miktara dayanak dava dilekçesine ekli tabloda yer alan işveren prim miktarı toplamı %21,5 oranı esas alınarak re"sen yapılan hesaplama ile Dairemizce bulunan 14.462,82 TL alacağın hüküm altına alınmasına dair davanın kısmen kabul kısmen reddine karar vermek suretiyle düzeltilmesine dair aşağıdaki şekilde hüküm tesis edilmiştir.
HÜKÜM: HMK"nın 353/1-b-2. maddesi gereğince;
1-Davalı vekilinin istinaf başvurusu yerinde görülmekle kabulüne, ... 27. İş Mahkemesine ait 04.10.2016 gün ve 2016/539-486 E.-K. sayılı hükmün KALDIRILMASINA, yerine;
2-Davanın KISMEN KABUL KISMEN REDDİNE, 14.462,82 TL yersiz ödenen her aya ilişkin primin Kuruma yatırıldığı ayı takip eden aybaşından itibaren işleyecek yasal faizi ile davalıdan alınarak davacıya verilmesine, fazla istemin reddine, "
Şeklinde karar verilmiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davalı Kurum vekili temyiz dilekçesinde; 506 SY nın 77.maddesi kapsamında 2006, 2007, 2008 döneminde çalışan personele ödenen yol ve yemek yardımının ayni olarak verilmemiş olması sebebiyle, kabule göre de yol ve yemek yardımlarının muafiyet sınırlarını aşıp aşmadığı hususu değerlendirilmediği için davanın reddi gerekirken, kısmen kabulün hatalı olduğu ileri sürülmektedir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE ESASIN İNCELEMESİ:
01.01.2004 tarihinde yürürlüğe giren 506 sayılı Yasanın 77. maddesindeki değişiklikle; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca açıklanan muafiyet miktarlarını aşan nakden ödenen yemek yardımlarının prime esas kazanç matrahına dahil edilmesi gerektiği düzenlenmiş olup, 29.01.2004 tarih ve 25361 sayılı RG de yayımlanan "Sigorta Primlerinin Hesabına Esas Tututlacak Kazançların Aylık tutarının Tespitinde Nazara Alınmayacak Yemek Parası ile Çocuk ve Aile Zamlarının Günlük ve Aylık Tutarının tespitine İlişkin tebliğ"in 4. maddesine göre; sigortalılara yemek parası adı altında yapılan ödemelerin işyerinde veya müştemilatında yemek verilememesi şartıyla fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyükler için her yıl belirlenen günlük asgari ücretin %6"sının yemek verilecek olan gün sayısı ile çarpılması sonucu bulunacak miktar, prime esas kazanç matrahına dahil edilemeyeceği öngörülmüştür.
Somut olay bakımından ise, 01.10.2008 öncesi dönemde , yol yardımlarının sigorta primine esas kazanç matrahına dâhil edilmemesi gerektiğine,01.10.2008 sonrası dönemde dahil edilmesi gerektiğine dair yaklaşım isabetli ise de, yol ve yemek yardımları yapılıp yapılmadığı ile miktarının yöntemince belirlenmesi gereklidir. Bu kapsamda, mahkemece, davacı şirketin dosya arasına sunduğu ve Kurumca doğrulanıp doğrulanmadığı anlaşılmayan bordro icmallerinde yer alan tutarlar esas alınarak kurumdan sorulmaksızın hesap yapılmak suretiyle ödendiği belirtilen yol yardımı başlığı altındaki paralar dikkate alınmış olup, dosya arasındaki belgelerden davalı kurumdan gelen ve yol yardımlarının sigorta primine esas kazanç içerisinde değerlendirildiğine dair herhangi bir bordro veya belge bulunmaması karşısında, Mahkemece, öncelikle davalı kuruma verildiği esnada bordrolarda hak edilen ücret dışında ayrıca belirtilen yol yardımına dair yardımların varlığı araştırıldıktan sonra, dava konusu dönem içinde, ödenen sigorta primi ve işsizlik sigortası prim tutarları, ait oldukları dönemler ve ödeme tarihleri üzerinden, konusunda uzman bilirkişi marifetiyle, çalışan her bir sigortalı bazında dava konusu dönem içinde ödenen yol yardımı tutarları tespit edilmeli ve iadesi gereken tutarın kurum verileri ile doğrulandıktan sonra usulünce belirlenmesi gerekirken, davacı şirketin dava dilekçesine eklediği belgeler üzerinden eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme sonucu yazılı şekilde karar verilmiş olması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
Somut olayda,muafiyet kapsamındaki yemek yardımları prime esas kazanca (sigorta matrahına) dahil edilmemiş olmasına rağmen dahil edilmiş gibi prim iadesi hesabı yapılıp iade kararı verilmesi hatalı olmuştur.
O hâlde, davalı Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi kararı bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi kararının yukarıda açıklanan nedenlerle HMK’nın 373/2 maddesi gereği BOZULMASINA, dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 01.07.2019 gününde oybirliği ile karar verildi.