MAHKEMESİ :ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ
DAVA TÜRÜ : TENKİS

Taraflar arasında görülen tenkis davası sonunda yerel mahkemece davanın kabulüne ilişkin olarak verilen karar davalı vekili tarafından yasal süre içerisinde temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, Tetkik Hâkimi ...’un raporu okundu, açıklamaları dinlendi, gereği görüşülüp düşünüldü;

-KARAR-

Dava, tenkis isteğine ilişkindir.
Davacı, mirasbırakan eşi ...’in mirasçılarından mal kaçırmak amacıyla maliki olduğu 1056 ada 123 parsel sayılı taşınmazda bulunan 4 no’lu bağımsız bölümü ölüme bağlı tasarrufla davalı vakıfa bağışladığını, saklı payına tecavüz edildiğini ileri sürerek fazlaya ilişkin haklar saklı kalmak kaydıyla şimdilik 50.000-Tl tenkis bedelinin yasal faiziyle birlikte tahsilini istemiş; ıslahla talebini 90.000-Tl olarak değiştirmiştir.
Davalı, isteğin zamanaşımına uğradığını, zira bağış işleminin 08/08/1989 tarihinde gerçekleştiğini ve üzerinden 25 yıl geçtiğini, mirasbırakanın mal kaçırma amacıyla hareket etmediğini belirterek davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece, davacının saklı payının ihlal edildiği gerekçesiyle davanın kabulüne, 90.000-Tl tenkis bedelinin faiziyle birlikte davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
Dosya içeriği ve toplanan delillerden; 1929 doğumlu mirasbırakan ...’in 14/07/2013 tarihinde çocuksuz olarak ölümü üzerine davacı eşi ... ile dava dışı kardeşleri ..., ..., ..., dava dışı yeğenleri ..., ..., ..., ... ve ...’nin mirasçı kaldıkları, mirasbırakanın ... İli ... İlçesinde 1056 ada 123 parsel sayılı taşınmaz üzerinde bulunan çekişme konusu 4 no’lu bağımsız bölümü 08/08/1989 tarihinde davalı Türkiye Diyanet Vakfına bağış yolu ile temlik ettiği anlaşılmaktadır.
Bilindiği üzere mirasçılık ve mirasın geçişi mirasbırakanın ölüm tarihinde yürürlükte olan hükümlere göre belirlenir (4722 s. Türk Medeni Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun m. 17). Mirasbırakan 1.1.2002 tarihinden önce ölmüşse 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi hükümlerinin, 1.1.2002 tarihinden sonra ölmüşse 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu"nun ilgili hükümlerinin uygulanması gerekir.
Tenkis (indirim) davası, mirasbırakanın saklı payları zedeleyen ölüme bağlı veya sağlar arası kazandırmalarının (tebberru) yasal sınıra çekilmesini amaçlayan, öncesine etkili, yenilik doğurucu (inşai) davalardandır. Tenkis davasının dinlenebilmesi için öncelikli koşul, miras bırakanın ölüme bağlı veya sağlar arası bir kazandırma işlemi ile saklı pay sahiplerinin haklarını zedelemiş olmasıdır. Saklı payların zedelendiğinden söz edilebilmesi ise kazandırma konusu tereke ile kazandırma (temlik) dışı terekenin tümünün bilinmesiyle mümkündür. Tereke, miras bırakanın ölüm tarihinde bırakmış olduğu mameleki kıymetler ile iadeye ve tenkise tabi olarak yaptığı kazandırmalardır. Bunlar terekenin aktifini oluşturur. Miras bırakanın borçları, bakmakla yükümlü olduğu kişilerin bir aylık nafakası, terekenin defterinin tutulması, mühürlenmesi, cenaze masrafları gibi giderler de terekenin pasifidir. Belirtilen borçların aktiften indirilmesiyle net tereke oluşur. Tereke bu şekilde tesbit edildikten sonra mirasın açıldığı tarihteki fiyatlara göre değerlendirilmesi yapılıp parasal olarak miktarının tesbiti gerekir. Miras bırakanın 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu"nun(TMK) 564. maddesinde belirlenen saklı paya tecavüz edip etmediği bulunan bu rakam üzerinden hesaplanır. Tasarruf oranı aşılmış ise tasarrufun niteliğine göre icap ederse kazandırma işleminde saklı payları zedeleme kastının bulunup bulunmadığı objektif (nesnel) ve subjektif (öznel) unsurlar dikkate alınarak saptanmalıdır. Zira tasarruf oranını aşan her kazandırmada saklı payları zedeleme kastının varlığından söz edilemez.
Mutlak olarak tenkise tabi tasarruflarda (ölüme bağlı tasarruflar veya TMK"nın 565. maddesinin 1., 2. ve 3. bentlerinde gösterilenler) veya saklı payın ihlal kastının varlığı kesin olarak anlaşılan diğerlerinde, özellikle muayyen mal hakkında tenkis uygulanırken TMK"nın 570. maddesindeki sıralamaya dikkat etmek, davalı mahfuz hisseli mirascılardan ise aynı Kanun"un 561. maddesinde yer alan mahfuz hisseden fazla olarak alınanla sorumluluk ilkesini gözetmek, dava konusu olup olmadığına bakılmayarak önce ölüme bağlı tasarruflarla davacının saklı payını tamamlamak, sonra sağlar arası tasarrufları dikkate almak gerekir. Bu işlem sırasında dava edilmeyen kişi veya tasarrufların tenkisi gerekeceği sonucu çıkarsa, davacının onlardaki hakkını dava etmemesinin davalıyı etkilemeyeceği ve birden çok kişiye yapılan teberru tenkise tabi olursa 563. maddede düzenlenen alınanla mütenasip sorumluluk kuralı gözetilmelidir.
Davalıya yapılan tasarrufun tenkisine sıra geldiği takdirde, tasarrufun tümünün değeri ile davalıya yapılan fazla teberru arasında kurulan oranda (sabit tenkis oranı) tasarrufa konu malın paylaşılmasının mümkün olup olamayacağı (TMK 564. md.) araştırılmalıdır. Bu araştırma sonunda tasarrufa konu mal sabit tenkis oranında bölünebilirse, bu kısımlar bağımsız bölüm halinde taraflar adına tescil edilmelidir. Eğer gizli bağış yoluyla taşınmaz alınmış ise, taşınmaz değil ödenen değer tenkise tabidir. Bu durumda, ödenen paranın mirasın açıldığı gündeki değerine, o günden karar gününe kadar geçen süre içindeki toptan eşya fiyat endeksleri ile bu süre içinde oluşan nitelik ve imar değişikliği gibi fiyata etkili özel unsurlar hakkaniyet kuralları çerçevesinde uygulanarak değeri hakim tarafından belirlenmeli ve bu değerin sabit tenkis oranıyla çarpımından bulunacak naktin ödetilmesine karar verilmelidir.
Öte yandan, TMK’nın 565/4. maddesinde düzenlendiği üzere mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar tenkise tabidir.
Somut olaya gelince; mahkemece hükme yeterli bir inceleme ve araştırma yapıldığını söyleyebilme olanağı yoktur.
Şöyle ki, mirasbırakanın ölümünden 24 yıl önce gerçekleştirdiği temlikin saklı payı zedeleme kastıyla yapılıp yapılmadığı açıklığa kavuşturulmadığı gibi mirasbırakanın tüm aktif ve pasif malvarlığı saptanıp tenkis incelemesi yapılmadan ve davalı tarafa tercih hakkı sorulmadan sonuca gidilmiştir.
Hâl böyle olunca, öncelikle TMK 565/4. maddesi uyarınca inceleme yapılarak temlikin saklı payı zedeleme kastıyla yapılıp yapılmadığının açıklığa kavuşturulması, saklı payı zedeleme kastıyla yapıldığının saptanması halinde yukardaki ilkeler uyarınca bilirkişiden rapor alınmak suretiyle tenkis incelemesi yapılarak mirasbırakanın tüm aktif ve pasif malvarlığının, saklı paya tecavüz olup olmadığının belirlenmesi, davalıdan tercih hakkının sorulup sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ile yetinilerek yazılı şekilde karar verilmesi doğru değildir.
Davalının değinilen yönlerden yerinde görülen temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün (6100 sayılı Yasanın geçici 3.maddesi yollaması ile) 1086 sayılı HUMK"un 428.maddesi gereğince BOZULMASINA, alınan peşin harcın temyiz edenlere geri verilmesine, 04.10.2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.