Davalı               : İçişleri Bakanlığı

 OLAY: Jandarma Genel Komutanlığı İçel İl Jandarma Komutanlığı emrinde jandarma üst çvş. Olarak görevli iken rüşvet almak suçundan dolayı mahkumiyeti sonucu 1632 sayılı Askeri Ceza Yasası’nın 30/A-2. maddesi gereğince ordudan tard edilen davacı, Emekli Sandığından emekli kesenek­lerinin iade edilmesini istemesi üzerine, sandıkça, hizmet süresinin on yılı aşmış bulunması sebebiyle keseneklerin iade edilmeyeceği ancak 5434 sayılı Yasa’nın 39/b maddesi uyarınca emekli maaşı bağlanabileceği bildirilmiştir. Bu arada davacı hakkında, Devlet Hastanesince veri­len “çalışarak hayatını kazanamayacağına” ilişkin rapor, T.C. Emekli Sandığı Sağ­lık Kurulunca değerlendirilerek “adi malûl” olduğuna karar verilmiştir. T.C. Emekli Sandı­ğı’nın Jandarma Genel Komutanlığından adi malûllük onayı istemesine ve komutanlığın, ordudan tard edilerek ilişiği kesilmiş bir kişi hakkında malûli­yet onayı verilmesinin mümkün olmadığını bildirmesi üzerine, davacı tara­fından bu ret işleminin iptali istemiyle idari yargı yerinde dava açılmıştır.

Ankara 6. İdare Mahkemesi; 27.5.1993 gün ve 713-748 sayı ile: 1602 sa­yılı Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Yasası’nın 20. maddesi uya­rınca asker kişiyi ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin bulunan anlaşmazlı­ğın çözümünün Askeri Yüksek Mahkemesine ait olduğu gerekçesiyle görev­sizlik kararı vermiş, karar tem­yiz edilmeyerek kesinleşmiştir.

Davacı aynı istekle 18.2.1994 gününde Askeri Yüksek İdare Mahke­mesinde dava açmıştır.

Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Birinci Dairesi; 5.7.1994 gün ve 788 sa­yıyla; Anayasa’nın 157. Ve 1602 sayılı Yasa’nın 20. maddesinde Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin görevinin belirlendiği, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin bir davaya bakabilmesi için asker kişiyi ilgilendirmesi ve askeri hizmete ilişkin olma koşullarının birlikte bulunması gerektiği, tard olayından sonra Türk Silahlı Kuvvetleri mensubu olmadığı tartışmasız olan davacının Emekli Sandığı iştirakçisi olarak aylık bağlanması meselesinin askeri hizmete ilişkin bir yanı bulunmadığı, bu nedenle anlaşmazlığın çözü­münün Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin görevine girmediği sonucuna vararak, daha önce idare mahkemesince aynı konu hakkında görevsizlik kararı verildiğinden bahisle 2247 sayılı Yasa’nın 19. maddesi uyarınca gö­revli yargı yerinin belirlenmesi için Uyuşmazlık Mahkemesi’ne başvurulma­sına karar vermiş, dosya Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Genel Sekreterli­ği’nin 18.7.1994 gün ve 201 sayılı yazıları ekinde Uyuşmazlık Mahkeme­si’ne gönderil­miştir.

İnceleme ve Gerekçe: Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümü, Sel­çuk Tüzün’ün Başkanlığında Dr. Ekrem Serim, Nursel Aymakoğlu, Zafer Kantarcıoğlu, İrfan Erdinç, Osman Şimşek ve M. Hayri Öztan’ın katılmaları ile yaptığı 14.11.1994 günlü toplantıda, Raportör-Hâkim Ayten Anıl’ın raporu ile dosyadaki belgeler okunduktan, toplantıya, Danıştay Başsavcısı yerine katılan Savcı M. İlhan Dinç ile Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başsavcısı yerine katılan Savcı Ayhan Akarsu’nun olayda, 1602 sayılı Yasa’nın 20. maddesinde öngörülen koşullar ger­çekleştiğinden davanın çözümünde As­keri Yüksek İdare Mahkemesinin görevli olduğu yolundaki yazılı düşünce­leri doğrultusundaki sözlü açıklamaları da alındık­tan sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Anayasa’nın 157. Maddesinde, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin askeri olmayan makamlarca tesis edilmiş olsa bile, asker kişileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini yapan ilk ve son derece mahkemesi olduğu, ancak askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda ilgilinin asker kişi olması şartının aranmayacağı belirtilmiş, 20.7.1972 günlü ve 1602 sayılı Yasa’nın 25.12.1981 gün ve 2568 sayılı Yasa ile değişik 20. maddesinde de aynı hü­küm yer almıştır. Askeri Yüksek İdare Mahke­mesi’nin bir davaya bakabilmesi için dava konusu idari işlemin “asker kişiyi ilgi­lendirmesi” ve “askeri hizmete ilişkin” bulunması şartlarının birlikte bulunması gerekmektedir.

1602 sayılı Yasa’nın değişik 20. maddesinde Türk Silahlı Kuvvetle­rinde gö­revli bulunan veya hizmetten ayrılmış olan, subay, askeri memur, astsubay, askeri öğrenci, uzman çavuş, uzman jandarma çavuş, erbaş ve er­ler ile sivil memurlar asker kişi sayılmaktadır.

İdari işlemin, görevli yargı yerinin tespiti yönünden “askeri hizmete ilişkin” olup olmadığının saptanabilmesi için işlemin konusuna bakılması gerekmektedir. Eğer idari işlem askeri gereklere askeri usul ve yönteme ve askeri hizmete göre tesis edilmiş ise bu işlemin askeri nitelikte olduğu kabul edilmelidir. İşlem, askeri olma­yan bir makam tarafından tesis edilmiş olsa bile durum değişmemekte menfaati ihlal edilen asker kişinin açtığı davanın Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nde gö­rülmesi gerekmektedir.

Anlaşmazlık konusu davada davacı, Türk Ceza Kanununun 213/1. maddesi gereğince ağır hapis ve ağır para cezasıyla cezalandırılmış ve aynı Yasa’nın değişik 219/son maddesine göre de memuriyetten müebbeden mah­rumiyetine hüküm ve­rilmiş ve karar kesinleşmiştir. Buna dayanılarak 1632 sayılı Askeri Ceza Yasası’nın 30/A-2 fıkrası uyarınca ordudan tard edilmek suretiyle 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Yasası’nın 87/h maddesi uyarınca Türk Silahlı Kuvvetlerinden ilişiği ke­silmiştir.

1632 sayılı Yasa’nın 31. maddesine göre ordudan tard edilmenin so­nuçları, nişan ve madalyaların diploma ve şehadetnamelerin geri alınması ve davacının Türk Silahlı Kuvvetlerinde subay, memur, gedikli olarak geri ka­bul edilmemesi gibi hu­suslardır. Ancak davacı dava tarihinde asker kişi de­ğilse de dava, askeri kimliğinin bulunduğu, bu sıfatı taşımakta olduğu dö­nemle ilgili olan çalışma süresinin ve son­radan meydana gelen malûliyet nedeniyle emekliliğinin komutanlıkça kabulü iste­mine ilişkindir. Yani ma­lûlen emeklilik onayının istenmesi asker olarak çalıştığı sürenin bir sonucu olarak ortaya çıkmakta, bu nedenle asker kişiyi ilgilendirmekte­dir.

Diğer taraftan, malûlen emeklilik onay istemi davacının varolan, or­duda ge­çen hizmet süresinin komutanlıkça kabulü meselesi olduğundan, konu askeri hiz­mete ilişkin bulunmaktadır.

Bu itibarla yukarıda açıklanan Yasa hükümlerine göre asker kişiyi ilgilen­dirme ve askeri hizmete ilişkin olma koşulları bir arada gerçekleşti­ğinden davanın çözümü Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin görevine gir­mekte, bu nedenle Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 1. Dairesi’nin 2247 sa­yılı Yasa’nın 19. maddesi uyarınca yaptığı başvuranın reddi gerekmektedir.

 SONUÇ: Anlaşmazlığın, niteliğine göre davanın Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde görülmesi gerektiğine, bu nedenle Askeri Yüksek İdare Mahke­mesi 1. Dairesi’nin 5.7.1994 gün ve 788 sayılı başvurusunun reddine, 14.11.1994 gününde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.