MAHKEMESİ :İş Mahkemesi

Yetim aylığı bağlanması istemine ilişkin olarak açılan davada ... .... İş ile ... 2. İş Mahkemelerince ayrı ayrı yetkisizlik kararı verilmesi nedeni ile dosyada son karar Bölge Adliye Mahkemelerinin faaliyete geçmesinden sonra verilmiş ise de iki farklı Bölge Adliye Mahkemesinin yargı çevresinde kalan mahkemelerce karşılıklı olarak yetkisizlik kararı verilmiş olması ve 5235 sayılı Kanunun 36/3. maddesi gereğince Bölge Adliye Mahkemeleri hukuk dairelerinin görevinin yargı çevresi içerisinde bulunan adlî yargı ilk derece hukuk mahkemeleri arasındaki yetki ve görev uyuşmazlıklarını çözmek olduğundan yargı yerinin belirlenmesi için gönderilen dosya içindeki tüm belgeler incelendi, gereği düşünüldü:

K A R A R

Dava, yetim aylığı bağlanması istemine ilişkindir.
... .... İş Mahkemesince, ".. uyuşmazlığa neden olan denetmen raporunun ... ... İl Müdürlüğü tarafından yapıldığı..." gerekçesiyle yetkisizlik yönünde hüküm kurulmuştur.
... 2. İş Mahkemesi tarafından ise iş davalarının en kısa sürede sonuçlandırılması gereği de yasa hükmüdür. Konuya sosyal güvenlik açısından da bakıldığında yetkiye ilişkin genel usul kurallarının katı biçimde uygulanması, bu hukuk dalının amacı ile de bağdaştırılamaz. Aksinin kabulü halinde, kural olarak dar gelirli durumda bulunan sigortalılar ile bunların hak sahiplerinin mahkemeler yoluyla hak aramaları zorlaşmış olur. Oysa Kurumun görevi, sigortalı ya da hak sahiplerinin haklarını teslimde zorlaştırıcı değil, yasaların olanak verdiği ölçüde, olabildiğince kolaylaştırıcı olmalıdır. Bunun için uyuşmazlığın şube muamelesinden kaynaklanmasına gerek yoktur. Zira Kurumu temsilen Kurum avukatlarının şubenin bulunduğu yerde Kurum aleyhine açılan davaları takibe yetkileri vardır. Aksinin kabulü Anayasanın 141 ve HUMK"nın 77. maddesinin öngördüğü emredici nitelikteki hükümlere aykırıdır. Hal böyle olunca da mecburi dava arkadaşlarından SSK Başkanlığı açısından yetkili mahkemede dava açılmış olduğu da göz ardı edilerek denetmen raporunun ... ... İl Müdürlüğü tarafından yapıldığı belirtilerek ... .... İş Mahkemesi tarafından ....11.2017 tarih 2016/345 Esas - 2017/275 Karar sayılı ilamı ile yetkisizlik kararı verilerek gönderilmiş ise de asıl yetkili ve görevli mahkemenin ... İş Mahkemeleri olduğu gerekçesiyle yetkisizlik kararı verilmiştir.
5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanununun 5. maddesinde, iş uyuşmazlıklarında yer itibari ile yetkili iş mahkemeleri belirlenmiştir. Buna göre, “iş mahkemelerinde açılacak her dava, açıldığı tarihte dava olunanın Türk Medenî Kanunu gereğince ikametgâhı sayılan yer mahkemesinde bakılabileceği gibi, işçinin işini yaptığı işyeri için yetkili mahkemede de bakılabilir. Bunlara aykırı sözleşme muteber sayılmaz.”
İş mahkemelerinde yetki kuralı, Hukuk Muhakemeleri Kanununun yetki kurallarına uygun olup, buna ek olarak işin yapıldığı yer, yani işyeri mahkemeleri de yetkili kılınmıştır.
Buna göre, iş ve sosyal güvenlikle ilgili davaların dava tarihinde davalının ikametgâhının bulunduğu veya işçinin işini yaptığı yerdeki iş mahkemesi veya iş davalarına bakmakla görevli asliye hukuk mahkemesinde açılması gerekmektedir.
Türk Medenî Kanununun 19/.... maddesi uyarınca gerçek kişi yönünden “Yerleşim yeri", "Bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yerdir.” Gerçek kişi işverenin başka bir yerde yerleşmek niyetiyle oturduğu kanıtlanmadığı takdirde, kural olarak nüfusta kayıtlı olduğu yerin ikametgâh sayılması gerekir.
HMK"nın 14/.... maddesi uyarınca "Bir şubenin işlemlerinden doğan davalarda, o şubenin bulunduğu yer mahkemesi de yetkilidir."
Diğer yandan Türk Medeni Kanununun 51. maddesi uyarınca “Tüzel kişinin yerleşim yeri, kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça işlerinin yönetildiği yerdir."
İş mahkemesinin yetkisi kamu düzeni ile ilgili olduğundan, davalı tarafça süresinde itiraz edilmese dahi hâkim tarafından kendiliğinden bu husus gözönünde bulundurulmalıdır. Bir başka anlatımla hâkim, davanın her aşamasında yetki itirazını dikkate alabileceği gibi, kendisi de re"sen yetkisizlik kararı verebilir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 16.04.2008 gün ve 2008/10-329 E. - 2008/334 K. numaralı ilâmında da "Davaya konu uyuşmazlık tüzel kişilere karşı açılacak davalarda genel yetkili mahkeme, tüzel kişilerin yerleşim yerinin, yani merkezinin bulunduğu yer mahkemesi olmakla birlikte, şube işlemleri nedeniyle açılacak dava, taraf olarak bağlı bulunulan ... davalı gösterilerek, şubenin bulunduğu yerde de açılabilir. “Kurum adına işlem yapmaya yetkili bulunmak” şubenin tanımından ortaya çıkan bir sonuç olup, şubenin bulunduğu yer mahkemesinin yetkili olmasında tek başına yeterli değildir. Şubenin bulunduğu yer yetkisi, o şubenin yapmış olduğu işlemlerden, davacıya ait işlemlerin yürütülmesinden doğan uyuşmazlıklarda geçerli bulunmaktadır" görüşü benimsenmiştir.
Somut uyuşmazlıkta, davacının, davalı kurumdan 17/10/2008 tarihinden itibaren babası ... üzerinden yetim aylığı almaya başladığını, bu aylığın haksız olarak 16/01/2012 tarihinde davalı kurum tarafından kesildiğini, bu konuda davacı aleyhine ... 2. ... 2012/222 Esas sayılı dosyası ile dolandırıcılık suçundan dava açıldığını, davacının beraatine karar verildiği ve verilen kararın onanarak kesinleştiğini, davacının .../10/2016 tarihli talep dilekçesi ile kesilen maaşının yeniden bağlanmasını kurumdan talep ettiğini, kurumun davacının talebini reddettiğini, boşandığı eşi ile birlikte yaşamadığına dair mahkeme kararı getirmesini istediğini, bu durumun hukuki dayanağının bulunmadığını, davacının eski eşinden çekişmeli olarak boşandığını ve birlikte yaşamadıklarını belirtilen nedenlerle davacının müteveffa babasından almış olduğu yetim aylıklarının yeniden bağlanmasına karar verilmesini talep edildiği anlaşılmıştır.
Açıklanan yasal düzenlemeler çerçevesinde; eldeki davada yetkili mahkeme Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının merkezinin bulunduğu ... veya davacının işlemlerini yürüten şubenin bulunduğu yer mahkemesidir. ... Sosyal Güvenlik Merkezince yetim aylığı kesildiğine dair işlemin tebliğ edilmesi sonrasında davacı iş bu davayı açtığından, davacının işlemlerini yürüten şubenin bulunduğu yer mahkemesinin yetkili olduğu anlaşılmakla uyuşmazlığın ... .... İş Mahkemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir.
SONUÇ: Yukarıda belirtilen nedenlerle; 6100 sayılı HMK’nın ... ve .... maddeleri ve 5235 sayılı Kanunun 36/3. maddesi gereğince ... .... İş Mahkemesinin YARGI YERİ OLARAK BELİRLENMESİNE .../06/2018 gününde oy birliği ile karar verildi.