Mahkemesi :İş Mahkemesi

Dava, çalışma süresi ve prime esas kazancın tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece, bozma ilamına uyulmak suretiyle yapılan yargılama sonucunda ilamında belirtildiği şekilde davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Hükmün, taraf vekillerince temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
1-Davanın hizmet tespiti kısmına ilişkin olarak;
Davanın yasal dayanağı, 506 sayılı Yasanın 79/10. maddesidir. Bu tür sigortalı hizmetlerin tespitine ilişkin davalar, kamu düzenine ilişkindir. Bu nedenle özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunludur. Bu çerçevede, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyerek, gerekli araştırmaların re"sen yapılması ve kanıtların toplanması gerektiği, çalışma olgusunun da tanık dahil her türlü delille ispatlanabilmesi nedeniyle delil serbestliği bulunduğu göz önünde bulundurulmalıdır.
6100 sayılı HMK m. 119/1-e gereğince davacının, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmek, m. 194 gereğince de taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğü vardır. Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur.
Bir davada haklı çıkabilmek için soyut veya genel hatlarıyla bir iddiayı ortaya koymak yeterli değildir. Aynı zamanda bu iddiaların, ispata elverişli hale getirilerek zaman, mekân ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir. En azından iddianın araştırılabilmesine yönelik somut bilgi ve açıklamaların sunulması gerekir. İddia somutlaştırıldıktan sonra hâkim ve karşı taraf, bunun üzerinden savunma ve yargılama yapabilecektir. Soyut iddialar ve vakıalar üzerinden değerlendirme yapılması mümkün değildir.
Somutlaştırma yükü, genel anlamda tarafların açıklama ödevinin bir parçası ve layihalar teatisi aşamasındaki tezahür şeklidir. Somutlaştırma yükü, basit yargılama ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da geçerlidir.
HMK m. 31 gereğince, Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir. Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim, m. 31 ve 119/1-e gereğince davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir.
Hizmet tespiti davalarının amacı hizmetlerin karşılığı olan sosyal güvenlik haklarının korunmasıdır. Hizmet akdine dayalı çalışma olgusunun ispatında delil sınırlandırması yoksa da davacının Kurum sicil dosyası, işyeri özlük dosyası temin edilip işyerinin Kanunun kapsamında veya kapsama alınacak nitelikte bulunup bulunmadığı eksiksiz bir şekilde belirlendikten sonra iddia edilen çalışmanın başlangıç ve bitiş tarihleri, hangi işyerinde ne iş yapıldığı, işyerinin kapsam, kapasite ve niteliği, prime esas kazanca tabi ücretin ne olduğu, çalışmanın sürekli, kesintili, mevsimlik olup olmadığı eksiksiz bir şekilde açıklığa kavuşturulmalıdır.
Taraf tanıklarının sözleri değerlendirilirken bunların inandırıcılığı üzerinde durulmalı, verdikleri bilgilere nasıl vakıf oldukları, işveren ve işçiyle, işyeriyle ilişkileri, bazen uzun yılları kapsayan bilgilerin insan hafızasında yıllarca eksiksiz nasıl taşınabileceği düşünülmeli ve tanıklar buna göre dinlenilmeli, re’sen araştırma kapsamında sadece taraf tanıkları ile yetinilmeyip mümkün oldukça işyerinin müdür, amir, şef, ustabaşı ve postabaşı gibi görevlileri ve o işyerinde çalışan öteki kişiler ile o işyerine komşu ve yakın işyerlerinde bu yeri bilen ve tanıyanlar dahi dinlenerek tanık beyanlarının sağlığı denetlenmeli ve çalışma olgusu böylece hiç bir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde belirlenmelidir.
Somut olayda davacı 17.04.1998 – 16.02.2005 dönemi kesintisiz çalışmasına karşın eksik bildirilen 02.03.2001 – 08.07.2002 dönemindeki sigortalı çalışmalarının tespitini talep etmiş, Mahkemece, davalı ... sicil numaralı davalı bünyesinde 03/03/2001-14/01/2002 tarihleri arasında hizmet akdine dayalı olarak asgari ücret üzerinden sigortasız çalıştığının tespitine,fazlaya ilişkin istemlerin reddine karar verilmiş olup verilen karar eksik inceleme ve araştırmaya dayalıdır.
Davacnın, davalı şirkete ait işyerinde muhasebe elemanı olarak çalıştığını beyan etmesine karşın bir kısım tanıkların beyanlarında satış bölümünde çalıştığı belirtilmiştir. Bu nedenle Mahkeme tarafından davacıya, davasını somutlaştırması için davalı şirketin işyerinde hangi bölümde kimlerle çalıştığı hususunda beyanları alınmak suretiyle bu hususlar belirlenmelidir.
Mahkemece, ayrıca davacının hizmet döküm cetveline göre, dava konusu ettiği dönem içinde kalan 01.07.1998-31.08.2000 arasında 668494 sicil no.lu işyerinden (Bu işyerinin işvereni ile ilgili Kurum tarafından bilinmiyor bilgisi verilmiş) ve 08.07.2002-2004/6. ayın sonuna kadar ... sicil no.lu ... Kültür Ürün Tic. A.Ş.’ye ait işyerinden bildirimleri olduğu görülmekle her iki işyerinin araştırılmak suretiyle, işverenlerin kimler olduğu, kime ait olduğu, faaliyet alanlarının nelerden ibaret olduğu, davalı şirkete ait işyeri ile dava konusu dönemde farklı işyerinden Kuruma bildirilen çalışmalarının gerçekliği araştırılarak, işverenlik sıfatı araştırılmalı, işyeri devri ya da işverenler arasında organik bağ bulunup bulunmadığı tartışılmalı, elde edilecek sonuca göre hüküm kurulmalıdır.
2- Prime esas kazanç yönünden; Mahkemece bozma kararına uyulmasına rağmen bozma gerekleri tam olarak yerine getirilmemiştir. Dairemizin bozma kararında, “...yerel mahkemece davalı şirketin giderleri ile, ödemelerini gösteren defter ve kayıtları ile banka kayıtları üzerinde inceleme yapılarak davacıya yapılan her bir ödemenin işveren kayıtlarındaki karşılığı tespit edilmeli, her ay maaş dışında aynı miktarlarda yapılan ödemenin kim tarafından yapıldığı banka kayıtlarından araştırılmalı, davalı şirket veya elemanı tarafından yatırıldığının tespiti halinde, bu ödemelerin niteliği, ücrete mi yoksa, avansa veya fazla mesai ücretine mi, ilişkin olduğu belirlenmelidir.“ denilmiş olup buna göre Mahkemece, davacının maaş ödemelerinin yapıldığı banka hesabında görülen ve “para yatırma” adı altında yapılan ödemelerin ilgili bankadan sorulmak suretiyle kimin tarafından yağpıldığının araştırılması,yine bu ödemelerin niteliği, ücrete mi yoksa avansa ve ücret dışında başkaca herhangi bir ödeme için mi yapıldığının araştırılması ve sonucuna göre karar verilmesi gerekmektedir.
Mahkemece, açıklanan maddi ve hukuki esaslar gözetilmeden, yanılgılı değerlendirme ile yazılı biçimde karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O halde, taraf vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davacı ... davalılardan Boyut Yayıncılık ve Tic. A.Ş."ye iadesine, 25.12.2019 gününde oybirliğiyle karar verildi.