Danıştay 10. Daire 1991/4571 Esas 1992/2237 Karar Sayılı İlamı

Daire : ONUNCU DAİRE
Karar Yılı : 1992
Karar No : 2237
Esas Yılı : 1991
Esas No : 4571
Karar Tarihi : 26/05/992

… -İŞ SENDİKASI İLE … ÇİKOLATA VE ŞEKERLEME SAN. VE TİC. A.Ş.ARASINDA AKTEDİLEN TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN DAVACI İŞYERİNE TEŞMİL EDİLMESİNDE MEVZUATA AYKIRILIK OLMADIĞI, ANCAK, TEŞMİL KARARININ GERİYE YÜRÜR ŞEKİLDE UYGULANAMAYACAĞI HK.
Dava; … Gıda-İş Sendikası ile … çikolata ve Şekerleme Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi arasında Gıda Sanayii İşkolunda aktedilen toplu iş sözleşmesinin 1.1.1991 tarihinden 31.12.1991 günlü ve 21024 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 10.10.1991 günlü ve 91/2327 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istemiyle açılmıştır.
Dava konusu Bakanlar Kurulu kararı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın yazısı üzerine 2882 sayılı Kanunun 11.maddesine göre çıkarılmış bulunmaktadır.
2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununun "teşmil" başlıklı 11.maddesi, "Bir toplu iş sözleşmesi üyelerinin sayısı bağlı olduğu işkolunda çalışan işçilerin enaz yüzde onunu temsil eden işçi sendikalarından en çok üyeye sahip olan sendikanın yapmış olduğu bir toplu iş sözleşmesini Bakanlar Kurulu, o iş kolunda işçi veya işveren sendikaları veya ilgili işverenlerden birinin veya Çalışma Bakanının talebi üzerine, Yüksek Hakem Kurulunun görüşünü aldıktan sonra tamamen veya kısmen veya zorunlu değişiklikleri yaparak o işkolunun toplu iş sözleşmesi bulunmayana diğer işyerlerine veya bir kısmına teşmil edebilir "Teşmil kararnamesinde kararın gerekçesi açıklanır........." hükmünü getirmiştir.
… İş Sendikası tarafından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na gönderilen yazıyla Sendikaların bulundukları işkolunda ençok üyeyi bünyesinde taşıyan işçi sendikası olduğu, bazı işyerlerinin toplu iş sözleşmesiz kaldığı, bu durumun ise işverenler arasında haksız rekabeta neden olduğu belirtilerek, toplu iş sözleşmesi bulunmayan bu iş yerlerine, Sendikaları ile … Çikolata ve Şekerleme Sanayi ve Ticaret A.Ş. arasında aktedilen ve 1.1.1991-31.12.1992 yürürlük süreli olan toplu iş sözleşmesinin teşmilinin istenilmesi üzerine, bu istemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca ve Yüksek Hakem Kurulu Başkanlığınca uygun bulunmasından sonra Bakanlar Kurulunca teşmile karar verilmiş bulunmaktadır.
İşçi ve İşverenlerin karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek, işyerinde verimli çalışmayı karşılıklı iyi niyet ve güvenle, işbarışını sağlamak amacıyla aktedilen toplu iş sözleşmelerinin yukarıda hükmü yazılan madde uyarınca toplu iş sözleşmesi dışında kalan ve aynı iş kolunda bulunan işyerlerinde uygulanması; ülkemizde henüz sendikalaşma bilincinin gelişmemiş olması ve işçilerin bazı işyerlerinde toplu iş sözleşmesi haklarının engellenmesi, bu konudaki hak ve özgürlüklerin kısıtlanması gerçeği karşısında ve Anayasanın Devlete verdiği, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek ve adaletli ücret elde etmelerini ve sosyal haklarından yararlanmalarını sağlamak görevi de dikkate alındığı da, zorunlu bulunmaktadır.
Aksi hal, aynı işkolunda toplu iş sözleşmesinden yararlanamayan işçilerin maduriyetine, öte yandan bazı dönemlerde işverenlerce parasal yükümlülükten kaçınmak için sendikalı işçilerin işini kaybetmesine sebep olacak, bu durum da hem işsizliği hem de sendikalaşmayı olumsuz yönde etkileyecek, düşük ücretle işçi çalıştıran işyerlerinin lehine haksız rekabet koşulları doğacak, tüm bunlar da, iş barışını ve iş güvenliğini bozucu sonuçlar yaratacaktır.
Teşmil kararı uygulandığında sonuç olarak bir iş kolunda, bazı işveren lerin toplu iş sözleşmesi dışında kalmaları ile oluşacak haksız rekabet şartları giderilecek, toplu iş sözleşmelerinden daha fazla işçinin yararlanması sağlanacak işçilerin yaşam standartları yükselecek, kamu düzeninin korunmasına da yardımcı olacaktır.
… İş Sendikası ile … Çikolata ve Şekerleme Saniyi ve Ticaret A.Ş. arasında aktedilen toplu iş sözleşmesinin teşmiline karar verilirken, 2822 sayılı Yasanın 11.maddesi hükmünde belirlenen usüllerin takip edildiği anlaşılmakta, davacı tarafından ise, toplu iş sözleşmesinde, teşmili istenilen işyerlerinin şartlarına göre yasa uyarınca yapılması gereken zorunlu değişikliklerin yapılmadığı iddia edilmektedir.
Dosyaya ek olarak sunulan ve dava konusu Bakanlar Kurulu kararı ile teşmiline karar verilen Toplu İş sözleşmesi ile dava konusu teşmil kararının birlikte incelenmesinden, Toplu İş Sözleşmesinin teşmiline karar verilmeden önce sendika tarafından, teşmil kapsamına alınması istenilen işyerlerinin durumlarının incelendiği ve bunun sonucunda toplu iş sözleşmesi hükümlerinde gerekli değişiklikler yapıldıktan sonra, o iş yerlerinin şartlarına uygun hale getirilmiş şekliyle teşmil edilmesine karar verildiği anlaşıldığından, bu iddiayı dikkate almak mümkün değildir.
Söz konusu toplu iş sözleşmesinin hükümlerinin davacı şirkete ait iş yerinde uygulanmasının sonucunda, iş yerinde düzenli ve verimli çalışmanın sağlanacağı, üretimi artıracağı, işveren ve işçilerin hak ve menfaatlerinin dengeleneceği, karşılıklı iyi niyet ve güvenli iş barışının bağlanacağı gerekçesiyle teşmile karar verildiği ve bu gerekçeninde, teşmil kararının 1.maddesinde belirlendiği anlaşıldığından, 2822 sayılı Yasanın 11.maddesinde sözü edilen "gerekçe belirleme" şartının varolmadığından sözetmekte mümkün değildir. Belirtilen nedenlerle, …-İş Sendikası ile … Çikolata ve Şekerleme Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi arasında aktedilen Toplu İş Sözleşmesinin davacı şirkete ait işyerine teşmil edilmesinde kamu yararı açık olup, mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.Kararnamenin,toplu iş sözleşmesinin teşmilinin davacı şirkete ait işyerinde geçerli olacağı ve yürürlüğe gireceği süreye ilişkin kısmına gelince;
Teşmile ilişkin 10.10.1991 günlü ve 91/2327 sayılı karar, 17.10.1991günlü Resmi Gazetede yayımlanmış ancak, 1.1.1991-31.12.1992 tarihleri arasında geçerli olacağı belirlenerek, işverene mali yük getiren hükümleri, kararın 30.maddesi uyarınca, yayımından önceki bir tarih olan 1.1.1991 tarihinden itibaren yürürlüğe konulmuştur.Teşmilin amacının, işçilerin ve işverenlerin karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal haklarının ve çalışma şartlarının düzenlenmesi ve iyileştirilmesi olduğu tartışmasızdır.
İşçilerin durumlarının iyileştirilmesi sırasında işvereninin ekonomik durumunda gözetilmesi, altından kalkamayacağı oranda, işyerini riske sokacak boyutlarda mali zorluklara girmesine yol açılmaması gerekmektedir.
Bakanlar Kurulunca, işverenin ekonomik şartlarının dikkate alınmaması halinde toplu iş sözleşmesinin teşmilinde bazı işverenlerin zararına neden olunabilecek bu da sonuçta, kamu yararını ve ülke ekonomisini kötü yönde etkileyecektir.
Dava dosyasından, teşmil kararının, kararın yayımı tarihinden çok önceki bir tarih olan 1.1.1991 tarihinden geçerli olarak yürürlüğe konulması halinde işyerinin mali zorluklar içine gireceği anlaşıldığından, teşmilin geriye yürür şekilde uygulanmasına olanak sağlayan maddenin kamu yararına ve teşmilin amacına aykırı olduğu açıktır. Öte yandan, teşmile ilişkin Bakanlar Kurulu kararı idari bir tasarruf olup, idare hukukunun genel ilkeleri uyarınca yayımından itibaren hüküm ifade etmesi gerektiğinden, geriye yürür hüküm ve sonuç getirmesi hukuka aykırıdır.
Açıklanan nedenlerle, 91/2327 sayılı Bakanlar Kurulu kararının geriye yürürlüğünü getiren ve hukuka aykırı olan 30.maddesinin ve geriye yürüme nedeniyle meydana gelen ücret farklarının ödenmesi ile ilgili usulü düzenleyen geçici maddenin iptaline, diğer kısımlarına yönelik davanın hukuki dayanağı bulunmadığından reddine karar verildi.


AYRIŞIK OY:
Gıda iş kolunda aktedilen toplu iş sözleşmesinin uygulanma süresi sözleşmede belirlenmiş olup, sözleşme hükümleri, taraflar açısından bu süre için geçerli ve bağlayıcı olacaktır.
Bu sözleşmenin aynı iş kolundaki başka işyerlerine teşmilinde de bu sürelerin esas alınması, bu iş kolunda çalışan işçiler ve işverenler açısından sağlanması amaçlanan eşitliğin gereğidir.Teşmil kararının, yayımı tarihi itibariyle yürürlükte olmasının kabulü halinde, işverenler arasında, toplu sözleşmeye taraf olan işveren aleyhine işçi ücretindeki artış nedeniyle, haksız rekabet doğacağından, işvrenlerce sendikalı işçi çalıştırmama ve toplu sözleşme yapmama eğiliminin artacağ, bunun sonucunda da ülkemizde zaten yerleşmemiş olan işçi haklarını zedeleyici sonuçlar doğacağı açıktır.
Ücretlerdeki artışların geriye yürür şekilde uygulanması nedeniyle yapılacak ödemelerin, şirket bünyesinde muhasebeleştirilerek, şirketin kar-zarar hesabının kapatılması, muhasebe tekniği açısından mümkün bulunmaktadır.
Öte yandan, toplu sözleşme hükümleri nedeniye gelen ücret farkları sonucunda oluşan maliyet artışlarının satış fiyatlarına yansıtılıp yansıtılamayacağı hususu bu dava içerisinde çözümlenmesi gereken bir hususta değildir.
Açıklanan nedenlerle, teşmil kararının toplu iş sözleşmesinin geçerlik tarihi itibariyle uygulanmasında hukuka aykırılık bulunmadığı, davanın tümünün reddine karar verilmesi gerektiği görüşüyle kararın, Bakanlar Kurulu kararının iptaline, yönelik kısmına katılmıyorum.