Mahkemesi : Mersin 6. İş Mahkemesi

Dava, rücuan tazminat istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne dair verilen karara karşı taraf vekilleri tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun kısmen kabulüne, kısmen reddine karar verilmiştir.
Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesince verilen kararın, davalılardan taraf vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM:
Meydana gelen iş kazası sonucu vefat eden kurum sigortalısı hak sahiplerine 158.964,21 TL ilk peşin sermaye değerli gelir bağlandığını, 328,00 TL cenaze yardımı yapıldığını toplam Kurum zararının 159.964,21 TL olduğunu, bu zarardan şimdilik 8.598,67 TL’nin sarf ve onay tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalılar ... End. Tesisleri İmalat ve Montaj A.Ş. ve ..."dan, birleşen dava ile de aynı miktarlı talep ile davalı ...Ş.’den de müştereken ve müteselsilen tahsili talep edilmektedir.
II-CEVAP:
Davalı ... vekili; açılan davayı kabul etmediklerini, sigortalı ..."ın müvekkilinin elemanı konumunda olmayıp, müvekkilininde çalışan konumunda olduğunu ve kendisinin üstlerinin bulunduğunu, çalışma sahasında ... isimli ana şirket ile bu firmanın yanında klima işleriyle ilgilenen ... isimli firmanın bulunduğunu, sigortalının ... isimli firmada çalıştığı esnada hayatını kaybettiğini, müvekkilinin herhangi bir sorumluluğunun bulunmadığını, olay günü de müvekkili tarafından sigortalıya herhangi bir emir ve talimat verilmemiş olduğunu, tüm bu nedenlerden dolayı davanın müvekkili yönünden reddi gerektiğini savunmuştur.
Davalı ... Endüstri Tesisleri İmalat ve Montaj A.Ş. vekili; dava ve talebin zamanaşımına uğramış olması nedeniyle öncelikle davanın zamanaşımı nedeniyle reddine karar verilmesi gerektiğini, ayrıca olayın müvekkil şirketin ... A.Ş."de yapacağı işle ilgili olarak ... A.Ş. fabrika sahasında müvekkil Geomant Şantiyesinin kurulması aşamasında meydana geldiğini, dava konusu iş kazasının meydana gelmesinde davalı müvekkili bakımından kaçınılmazlık unsurunun gerçekleştiğinden ve kusuru bulunmadığından davanın reddi gerektiğini savunmuştur.
Davalı ... Çimento T.A.Ş. vekili; sigortalı Halil ..."ın ... A.Ş. sahasında ... şirketinin faaliyet alanı içerisinde elektrik akımına kapılarak vefat etmiş olmasından dolayı müvekkilinin hiçbir kusurunun bulunmadığını, müvekkil şirket ile ... Endüstri Tesisleri İmlalat ve Montaj A.Ş. arasında herhangi bir alt işverenlik ilişkisi bulunmadığını, ne olayda ne de olayın meydana gelişinde davalı müvekkil şiretin hiçbir ilgisinin bulunmadığını tüm bu nedenlerden dolayı davanın reddi gerektiğini savunmuştur.
III-MAHKEME KARARI:
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
Davanın kabulüne; sigortalının hak sahiplerine ödenen cenaze gideri nedeniyle 229,60 TL"nin ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müşterek ve müteselsilen alınarak davacı Kuruma ödenmesine, Sigortalının hak sahiplerine bağlanan gelirler nedeniyle 55.638,23 TL"nin gelirlerin tahsis ve onay tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacı kuruma verilmesine, kalan bakiye 55.638,23 TL"nin davalı ... End. Tesisleri İmalat ve Montaj A.Ş. ile ... A.Ş."den gelirlerin tahsis ve onay tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte müştereken ve müteselsilen tahsili ile davacı kuruma verilmesine,
B-BAM KARARI
Davalı ... End. Tesisleri İmalat ve Montaj A.Ş. ile ... vekillerinin istinaf başvurularının Hukuk Muhakemeleri Kanunu"nun 353"üncü maddesinin 1"inci fıkrasının (b) bendinin 1"inci alt bendi uyarınca ayrı ayrı esastan reddine;
Davalı ... Çimento T.A.Ş. vekilinin istinaf başvurusunun Hukuk Muhakemeleri Kanununun 353"üncü maddesinin 1"inci fıkrasının (b) bendinin 2"nci alt bendi uyarınca esastan kabulüne; Mersin 6. İş Mahkemesinin 08.12.2016 tarih 2013/170 Esas, 2017/365 Karar sayılı kararının kaldırılmasına; davanın kısmen kabulüne; Sigortalı Halil ..."ın hak sahiplerine ödenen cenaze gideri nedeniyle 229,60 TL"nin ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müşterek ve müteselsilen alınarak davacı Kuruma ödenmesine;
55.638,23 TL peşin sermaye değerli gelirin tahsis onay tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte tüm davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacı Kuruma ödenmesine; 51.664,06 TL peşin sermaye değerli gelirin tahsis onay tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılar ... Çimento T.A.Ş. ve ... End. Tesisleri İmalat ve Montaj A.Ş."den müştereken ve müteselsilen alınarak davacı Kuruma ödenmesine; 3.974,17 TL peşin sermaye değerli gelirin tahsis onay tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı ... End. Tesisleri İmalat ve Montaj A.Ş."den alınarak davacı Kuruma ödenmesine; fazlaya ilişkin istemin davalı ... Çimento T.A.Ş. yönünden reddine;
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
tüm taraflarca istinaf nedenleri ile karar temyiz edilmiştir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
Davaya konu olan ve tespiti istenen "iş kazası" mevzuatımızda 506 sayılı Kanunun 11-a ve 5510 sayılı Kanunun 13. maddesi ve devamı maddelerinde düzenlenmiş olup, her iki kanunda da iş kazası tanımlanmamış, kazanın hangi hal ve durumlarda iş kazası sayılacağı yer ve zaman koşulları ile sınırlandırılarak belirlenmiştir
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 13. maddesinde İş Kazası;
"a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b)İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır." şeklinde belirlenmiştir.
İş kazası nedeniyle sosyal sigorta yardımlarının yapılabilmesi öncelikle Kurumun zararlandırıcı sigorta olayının iş kazası olduğunu kabul etmesine bağlıdır. İş kazası olgusu Kurumca kabul edilmezse somut olayda olduğu gibi sigortalının ya da hak sahiplerinin olayın iş kazası olduğunu dava yolu ile tespit ettirmesi gerekmektedir.
5510 sayılı Kanun"un 12. maddesi hükmüne göre aracı, bir işte veya bir işin bölüm veya eklentisinde işverenden iş alan ve kendi adına sigortalı çalıştıran 3. kişidir.
Asıl işveren taşeron ilişkisinin varlığı için öncelikle, işin başka bir işverenden alınmış olması, bir başka ifade ile asıl işverenin işverenlik sıfatına devredilen iş dolayısıyla sahip olması, asıl işyeri ya da işyerinden sayılan yerlerde kendi adına işçi çalıştırıyor olması gerekir.
İşin belirli bir bölümünde değil de, tamamının bir bütün halinde, ya da bölümlere ayrılarak başkalarına devredildiği, işten bu yolla tamamen el çekildiği, sigortalı çalıştırılmadığı için işveren sıfatının haiz olunmadığı durumda ise, bunları devralan kişiler alt işveren, devredenler de asıl işveren olarak nitelendirilemeyecektir.
Aracı sıfatının kazanılmasında diğer koşullar ise, asıl işverenden istenilen işin, asıl iş, ya da işyeriyle ilgili işin bir bölümünde veya işyeri eklentilerinde alınmış olması ve bu işte işi alanın kendi işçilerinin çalıştırılması ve bu nedenle de işveren sıfatına sahip olunmasıdır.
Asıl işveren ile alt işveren arasında yapılan sözleşme ile iş kazası veya meslek hastalığına bağlı sorumluluğun alt işverene ait olduğunun kararlaştırılması ya da anahtar teslim iş olduğu ibaresinin konulmuş olması; bu sözleşmenin tarafı olmayan Kurumu bağlamaz.
İşin bütünü başka bir işverene bırakıldığında, madde anlamında bir alt işverenlik, dolayısıyla dayanışmalı sorumluluk söz konusu olmayacaktır. Benzer şekilde, işveren kendisi sigortalı çalıştırmaksızın işi bölerek, ihale suretiyle farklı kişilere vermişse, iş sahibi (ihale makamı), asıl işveren olmayacağından, alt - asıl işveren ilişkisi de bulunmayacaktır. Burada önemli olan yön “devir” olgusudur. Devirden amaçlanan, yapılmakta olan işin, bölüm ve eklentilerinden tamamen bağımsız bir sonuç elde etmeye yönelik, işi alana bağımsız bir işveren kimliği kazandıracak bir işin devridir. Diğer iş yerlerinde sigortalı çalıştırması nedeniyle “işveren” sıfatına sahip olan kişi, devredilen iş dolayısıyla işverenlik sıfatına sahip olmadığı için asıl işveren olarak sorumlu tutulamayacaktır. Aynı şekilde, işi alan kişinin de işverenlik sıfatını, alınan işte ve o iş nedeniyle sigortalı çalıştırması sonucunda kazanmış olması aranacaktır. Alınan işte sigortalı çalıştırmayıp, tek başına işi yürüten kişi alt işveren olarak nitelendirilemeyecektir. Bu kimsenin diğer bir takım iş yerlerinde çalıştırdığı sigortalılar nedeniyle kazandığı işverenlik sıfatının sonuca etkisi ise bulunmamaktadır.
Alınan iş, işverenin asıl işinin bölüm ve eklentilerindeki işin bir kesimi veya yardımcı işler kapsamında bulunmalıdır. Diğer bir anlatımla, bir işverene ait iş yerindeki üretim sürecine, başka bir işverenin dahil olması durumunda “aracıdan” söz edilebilecektir. Asıl işverenden alınan iş, onun sigortalı çalıştırdığı işe göre ayrı ve bağımsız bir nitelik taşımaktaysa, işi alan kimse alt işveren değil, bağımsız işveren sayılacaktır. Bu noktada belirleyici yön; yapılan işin, diğerinin yardımcı parçası olup olmadığıdır. İş yerindeki üretimle ilgili olmayan ve asıl işin tamamlayıcı niteliğinde bulunmayan bir işin üstlenilmesi durumunda aracıdan söz etme olanağı kalmayacak ve ortada iki bağımsız işveren bulunacaktır.
İşin bütünü başka bir işverene bırakıldığında, iş anahtar teslimi verildiğinde veya işveren kendi iştigal konusu olmayan bir işi kendisi sigortalı çalıştırmaksızın bölerek ihale suretiyle farklı kişilere vermişse, iş sahibi (ihale makamı) Yasanın tanımladığı anlamda asıl işveren olmayacağından, bir alt-üst işveren ilişkisi bulunmayacaktır.
Yukarıdaki yasal düzenleme ve açıklamalar ışığında incelemeye konu dava değerlendirildiğinde, kazalı sigortalının ... End. Tesisleri İmalat ve Montaj A.Ş. çalışanı olduğu, yapılan işlerin ve işyerlerinin niteliği ile ceza dosyasında kabul edilen olgular da dikkate alınıp, işverenlik sıfatı ya da sıfatları belirlenip ayrıca ... Çimento Tic. ve San. A.Ş. ile ... End. Tes. İml. ve Montaj A.Ş. arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisi olup olmadığı irdelenerek toplanan ve toplanacak delillere göre karar verilmelidir.
O hâlde, taraf vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin davalı ... End. Tesisleri İmalat ve Montaj A.Ş. ile ... vekillerinin istinaf başvurularının Hukuk Muhakemeleri Kanunu"nun 353"üncü maddesinin 1"inci fıkrasının (b) bendinin 1"inci alt bendi uyarınca ayrı ayrı esastan reddine; davalı ... Çimento T.A.Ş. vekilinin istinaf başvurusunun hukuk muhakemeleri kanununun 353"üncü maddesinin 1"inci fıkrasının (b) bendinin 2"nci alt bendi uyarınca esastan kabulüne; Mersin 6. İş Mahkemesinin 08.12.2016 tarih 2013/170 Esas, 2017/365 Karar sayılı kararının kaldırılmasına; davanın kısmen kabulüne; ilişkin kararı bozulmalıdır.
SONUÇ: Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi kararının yukarıda açıklanan nedenlerle HMK’nın 373/2 maddesi gereği BOZULMASINA, temyiz harcının davalılara iadesine, dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 05/12/2019 gününde oybirliğiyle karar verildi.