(…Davacı vekili, davalının dava dışı İsmail ’e  kayden maliki olduğu, …  plakalı aracın satışı konusunda yetki verdiğini, aracın 20.05.2006 tarihinde müvekkiline satıldığını ve 8.000.-YTL.nin ödendiğini, ancak davalının SSK.ya borcu nedeniyle resmi satışın yapılamadığını, bunun üzerine adi yazılı sözleşme yapıldığını ve aracın müvekkiline teslim edildiğini, aracın tescil kaydındaki hacizlerin kaldırılması girişiminin sonuçsuz kaldığını, davacının Cumhuriyet Savcılığı’na aracın çalındığı konusunda müracaatta bulunduğunu, müvekkilinin mağdur olduğunu belirterek araç bedeli olarak davalının vekiline ödenen 8.000.-YTL.nin yasal faiziyle davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili, müvekkilinin İsmail’e önce vekalet verdiğini, daha sonra 20.12.2006’da azil ettiğini, davacının dayandığı belgenin sonradan davacı ile İsmail tarafından düzenlenmiş bir belge olması nedeniyle müvekkilini bağlamayacağını, satışla ilgili olarak davalıya herhangi bir ödeme yapılmadığını, tanık dinlenmesine muvafakat etmediklerini bildirerek davanın reddi gerektiğini savunmuştur.

Mahkemece toplanan delillere göre, davanın kanıtlanamadığı gerekçesiyle reddine karar verilmiş, hüküm davacı vekilince temyiz edilmiştir.

Uyuşmazlık noter dışı oto satışından kaynaklanmaktadır. Bilindiği gibi 2918 Sayılı Karayolları Trafik Yasası’nın dava tarihinde yürürlükte bulunan 20/d maddesi uyarınca trafikte tescilli araçların noter dışındaki her türlü satış ve devirleri geçersizdir. Geçersiz satışlarda herkes aldığını iade ile yükümlüdür. Vekil, asil adına işlem yapar. Dava konusu harici satış sözleşmesinin yapıldığı tarih, vekilin azil tarihinden öncedir. Başka bir anlatımla, sözleşmenin azilden sonra düzenlendiğini kanıtlayan herhangi bir bilgi ve belgeye dosyada rastlanılamamıştır. Mahkemece açıklanan bu yönler gözetilerek uygun sonuç dairesinde bir karar verilmesi gerekirken, yanılgılı gerekçelerle yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir…)

gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir. 

TEMYİZ EDEN: Davacı vekili 

                HUKUK GENEL KURULU KARARI 

 Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

Dava, geçerli olmayan araç satışı nedeniyle vekile verilen araç bedelinin asilden tahsili istemine ilişkindir.

Davacı vekili, davalının dava dışı İsmail T.’a 10 F 3760 plaka nolu otomobilin satışı için noterden tanzim edilmiş vekaletname verdiğini, vekil İsmail T.’ın 20/05/2006 tarihinde 8.000,00-YTL (TL) bedeli karşılığında otomobili adi yazılı sözleşme ile davacıya sattığını ve parasını aldığını,  otomobilin trafik kaydı üzerine malikinin SSK’ya borcu olduğundan bahisle haciz konulduğundan resmi satış sözleşmesinin yapılamadığını, sonradan davalı tarafından otomobilinin çalındığı iddiasıyla savcılığa şikayette bulunulduğunu ve aracın elinden alındığını, ifadeyle vekiline ödenen bedelin davalı asilden tahsilini istemiştir.

Davalı vekili, davalı ile dava dışı İsmail T. arasında otomobil satışı için vekaletname düzenlendiğini ancak sonradan görülen lüzum üzerine 20.12.2006 tarihinde davalının İsmail T.’ı vekalet görevinden azlettiğini, davacı ile vekil arasında yapılan el yazılı sözleşmenin  azilden sonra kasıtlı olarak yapılmış olması nedeniyle davalının sorumlu olamayacağını, ortada gerçek bir satış bulunmadığını ve herhangi bir ödeme yapılmadığını ileri sürerek davanın reddini savunmuştur.

Mahkeme, satış resmi şekilde yapılmamış ise alıcının satış öncesi ödemiş bulunduğu bedeli geri isteyebileceği, ancak vekilin satış bedelini alıp asile ödeyip ödemediğinin davada kanıtlanamadığı gibi HUMK’nun 299. maddesine göre harici satışa ilişkin sözleşmenin ne zaman tanzim edildiğinin anlaşılamadığı, dava dilekçesine ekli olarak mahkemeye verildiğine göre 31/01/2007 tarihinde tanzim edilmiş olacağının kabulü gerektiği, gerekçesi ile davanın reddine karar vermiştir.

Davacı vekilinin temyizi üzerine karar Özel Dairece, yukarıda başlık bölümünde açıklanan  nedenlerle bozulmuştur.

Mahkeme, HUMK’nun 299.maddesi uyarınca harici satışın azilden sonra yapıldığının kabul edilmesi gerektiği gerekçesiyle önceki kararında direnmiş; hükmü davacı vekili temyize getirmiştir.

Öncelikle, ilgili yasal düzenlemeler ile hukuki kurum ve kavramların irdelenmesinde yarar vardır:

818 sayılı Borçlar Kanunu(BK)’nun 396.maddesi vekaletin sona erme sebeplerini düzenlerken, vekaletten azil ve istifanın her zaman mümkün olduğunu açıklamıştır.

Görülüyor ki, burada iş akti veya istisna akdi gibi diğer sözleşmelerin aksine, vekalet akdinin feshinde önemli sebeplere dayanmak ve feshi ihbar sürelerine uymak gibi bir yasal zorunluluk getirilmemiştir (Prof.Dr.Haluk Tandoğan Özel Borç ilişkileri C II, Ankara 1987 s.618).

Azil ve istifa beyanı yenilik doğuran tek yanlı bir işlemdir ve irade beyanının karşı tarafa ulaşması ile vekalet ilişkisini “tasfiye edilmesi gerekli” bir ilişki durumuna sokar (Hatemi/Serozan/Arpacı Borçlar Hukuku Özel Bölüm. İstanbul 1992 s.435).

Azil ve istifa beyanı herhangi bir şekle tabi değildir. Bu husus üstü kapalı olarak da yapılabilir. Verilmiş olan vekaletle bağdaşmayacak hukuki eylemler aracılığıyla da, azil ve istifa mümkündür. Örneğin müvekkil işi kendisi görürse ya da vekil tarafından kiraya verilmesi gereken evi, dükkanı satarsa ya da vekalete bağlı olan temsil yetkisini geri alırsa yahut verilen vekaletle bağdaşması olanaksız koşullar koyarsa, durum böyledir.

Bununla birlikte, 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 396.maddesinin 2.fıkrasında, uygun olmayan zamanda vekaletten azil veya ondan istifa eden kimsenin, diğer tarafın zararını tazminle yükümlü olduğu açıklanmış; Aynı Kanunun 398.maddesinde de; vekilin vekaletinin son bulduğunu öğrendiği andan önce yaptığı işlerden, müvekkilinin veya mirasçılarının, vekalet mevcut imiş gibi sorumlu olacakları hükme bağlanmıştır.

818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 37.maddesi:

“Mümessil kendi salahiyetinin hitam bulduğuna vakıf olmadığı müddetçe, temsil edilen yahut halefleri, bu salahiyet henüz baki imiş gibi onun muamelesi ile alacaklı veya borçlu olurlar./Üçüncü şahısların, salahiyetin nihayet bulduğuna vakıf oldukları suretler müstesnadır.” hükmü ile hem temsilcinin hem de onunla işlem yapan üçüncü kişinin “temsil yetkisinin son bulduğunu bilmemeleri halinde” işlemi geçerli ve temsil olunanı yahut haleflerini de bununla bağlı saymaktadır.

Bu madde ilk planda üçüncü kişiyi değil, doğrudan doğruya temsilciyi korumak amacıyla yasaya konulmuştur. Bununla beraber hükmün temsilci yanında iyi niyetli üçüncü kişiyi de koruduğu açıktır.

818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 37.maddesi bakımından temsil yetkisinin aynı Kanunun 34.maddesi gereğince ya da 35.maddede sayılan sebeplerle son bulması arasında herhangi bir ayrım öngörülmemiştir.

Gerçekten 37.maddenin iyi niyetli temsilciyi korumaya yönelik amacı karşısında, geri alma beyanı kendi iktidar alanına ulaştığı halde, herhangi bir sebeple bunu öğrenmemiş olan temsilcinin de bu maddenin öngördüğü korumadan yararlanması gerekir.

Ne var ki “varmanın-ulaşmanın” ispatı  ilke olarak “öğrenmenin” de ispat edildiği anlamını taşıyacağından, varmaya/ulaşmaya rağmen geri almayı öğrenmediği hususunu ispat yükü temsilciye ait bulunmaktadır.

818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 37.maddesinin uygulanabilmesi için hem temsilcinin, hem de onunla işlem yapan üçüncü şahısların temsil yetkisinin son bulduğunu bilmediklerini veya Medeni Yasanın 3.maddesi gereğince beklenen özeni göstermiş olmalarına rağmen öğrenemediklerini ispat etmeleri gerekir.

Temsil yetkisinin geri alınması halinde 818 sayılı Borçlar Kanunu(BK)’nun 36/2 ile 33/2, 34/3 ve 37.maddelerinin karşılıklı uygulama alanları kısaca şöyle özetlenebilir:

Hem temsilci hem de üçüncü kişi iyi niyetli ise, uygulanacak hükmün 818 sayılı BK’nun 37.maddesi olacağı açıktır.

Şayet üçüncü kişi iyi niyetli, temsilci kötü niyetli ise, yetki belgesinin temsilci tarafından temsil belgesi geri alınmadan önce üçüncü kişiye ibraz edilmesi ve temsil olunanın geri almadan, üçüncü kişiyi haberdar etmemesi durumunda; temsil olunanca bilinen veya bilinmesi gereken üçüncü kişilere karşı uygulanacak hüküm 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 34/3 maddesidir. Temsil olunanca bilinmeyen ve bilinmesi de gerekmeyen üçüncü kişilere karşı uygulanacak hüküm ise yine aynı Kanunun 36/2 maddesi olacaktır.

Eğer üçüncü kişi iyi niyetli, temsilci kötü niyetli ise, yetki belgesinin, temsilci tarafından temsil yetkisi geri alındıktan sonra üçüncü kişiye ibraz edilmesi ve temsil olunanın geri almadan üçüncü kişiyi haberdar etmemesi durumunda, temsil olunanca bilinen veya bilinmesi gereken üçüncü kişilere karşı uygulanacak hüküm BK’nun 33/2’maddesi; temsil olunanca bilinmeyen ve bilinmesi de gerekmeyen üçüncü kişilere karşı uygulanacak hüküm ise aynı Kanunun 36/2 maddesidir.

(Turgut Uygur Borçlar Kanunu – Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Ankara 2003 Cilt: 1 sayfa: 1226 v.d.)

818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 398.maddesine göre vekilin, vekilliğinin (BK.m.396 ve 397 uyarınca) sona erdiğini öğrenmeden önce yaptığı işlemlerin, vekalet vereni ya da mirasçılarını bağlayacağı yukarıda da ayrıntısı ile açıklandığı üzere belirgindir. 

Belirtelim ki yasa hükmü, vekille vekillik(vekalet) veren arasındaki iç ilişkiyi düzenlemiştir. Dış ilişkiler, yani vekilin üçüncü kişilerle yapmış olduğu işlemler yönünden özellikle BK’nun 37.maddesi hükmü uygulanacaktır.

Gerçekten vekillik, vekil ile vekillik veren (müvekkil) arasında bir iç ilişkiden ibarettir. Öyle ki, böylece aralarında bir borç ilişkisi meydana gelir. Hak ve borçlar bu ikisini ilgilendirir. Vekillik sözleşmesine dayanan temsil ise, etkisini dış ilişkide gösterir. Örneğin temsil edilenle üçüncü bir kişi arasında bir hukuksal ilişki kurulmasını sağlar(Prof.Dr.Selahattin Sulhi Tekinay, Borçlar Hukuku 1979 s:160, Prof.Dr.Kenan Tunçomağ, Borçlar Hukuku 1976 c:1 s.409).

Burada önemle belirtilmelidir ki, “vekaletten azli” ve böylece de “temsil yetkisinin kalkmış bulunduğunu” öğrenen vekilin, bu durumu bilmeyen üçüncü kişilerle vekillik veren adına yaptığı hukuksal işlemler vekillik vereni ya da mirasçılarını bağlamaz. Eş söyleyişle, “azli” bilen vekilin vekaletnameye dayanarak yaptığı işlem vekillik vereni iyi niyetli üçüncü kişilere karşı borç altına sokmaz.(Turgut Uygur Borçlar Kanunu Ankara 2003 c.1 .1228 vd. Y.13.HD. 11.03.1982 gün ve 1982/1370-1643 sy. ilamı).

Konuya ilişkin 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 37.maddesinin 2.fıkrasında ise; üçüncü şahısların yetkinin son bulduğunu öğrendikleri durumların, bu durumun istisnası olduğu açıklanmıştır.

Öyle ise, yasa koyucu tarafından gerek temsilcinin, gerekse onunla işlem yapan karşı tarafın, yetkinin sona erdiğini bilmeden yaptıkları hukuki işlemlerin temsil olunan bakımından, sanki temsil yetkisi devam ediyormuş gibi sonuç doğuracağı hükme bağlanmış olup; gerek temsilci, gerekse karşı taraf bu yetkinin son bulduğunu biliyorlarsa, gene Kanunun açık hükmü gereği bu kural uygulanmayacaktır.

Bu durumda, 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 37 ve 396.maddelerinde açıkça vurgulandığı üzere temsil yetkisinin son bulması, vekilin yetkisiz temsilci haline gelmesi ve yaptığı işlemlerin bu nedenle geçersiz sayılması için, azil keyfiyetinin temsilciye ulaştırılması gerekir. Buradan gidilerek temsilciye ya da üçüncü kişilere temsil yetkisinin geri alındığı, yöntemine uygun biçimde ulaştırılmadıkça bu yetkinin devam ettiği kabul edilir.

Somut olaya gelince:

Davalı asilin, dava dışı İsmail Taşkın’a, aracını satmak üzere 18.5.2006 tarihinde vekalet verdiği ancak 20.12.2006 tarihinde de bu kişiyi vekillikten azlettiği ve vekilin bu azilden haberdar olduğu; aracın vekil tarafından davacı üçüncü kişiye haricen satılıp, teslim edildiği konusunda uyuşmazlık bulunmamaktadır.

Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; dava dışı vekil ile davacı üçüncü kişi arasında yapılan 20.5.2006 tarihli harici satış sözleşmesinin azilden önce mi sonra mı akdedildiği noktasındadır.

Ne var ki, bu husus ancak dava dışı vekil ile üçüncü kişinin elbirliği içinde hareket ettiklerinin kanıtlanması halinde sonuca etkili olacağı için öncelikle bu yönde bir iddia ve kanıt bulunup bulunmadığının değerlendirilmesi gerekmektedir. 

Hemen belirtmelidir ki, vekil edilen ile onunla işlem yapan üçüncü kişi davacının, azle rağmen el ve işbirliği halinde hareket ettikleri davalı vekil edence iddia edilmiş ise de bu iddia dosya kapsamıyla kanıtlanmamıştır. 

Hal böyle olunca, yapılan işlem vekil eden davalıyı bağlar.

Diğer taraftan, dosyada, harici sözleşmenin azilden sonra düzenlendiğinin kabulünü gerektirecek somut bir delil de bulunmamaktadır.

Harici sözleşmede yer alan 20.05.2006 tarihi esas alındığında ise, 20.12.2006 tarihli azil çok açık biçimde bu tarihten sonradır.

Kaldı ki, harici satışın bir an için azilden sonra yapılmış olduğu kabul edilse dahi, vekilin ve onunla işlem yapanın bu azilden haberi yoksa azle rağmen bu işlem vekil edeni bağlayacaktır.

Şayet, azilden vekilin haberi olup ta, onunla işlem yapan üçüncü kişinin bundan haberi yoksa; el ve işbirliği içinde de değillerse yapılan işlemin yine vekil edeni bağlayacağı kuşkusuzdur.

El ve iş birliği hali ise yukarıda da belirtildiği gibi kanıtlanmış değildir.

Öte yandan, eldeki dava, vekilden araç satın alan üçüncü kişi tarafından, vekil edene karşı açıldığına göre, müvekkil-vekil arasındaki iç ilişkide gözetilecek hususların, bu taraflar arasındaki uyuşmazlığa uygulanması da olanaklı değildir.

Şu hale göre, mahkemece, yukarıda açıklanan hususlar göz ardı edilerek,davanın reddedilmiş olması usule  ve yasaya aykırıdır.

 Bu değişik nedenle direnme kararı bozulmalıdır.

 SONUÇ: Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının yukarıda gösterilen değişik nedenlerden dolayı 6217 sayılı Kanunun 30.maddesi ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na eklenen “Geçici madde 3” atfıyla uygulanmakta olan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 429. Maddesi gereğince BOZULMASINA, istek halinde temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine,15.02.2012 gününde oybirliği ile karar verildi.